Verslag inspectie naleving Wet arbeid vreemdelingen in de Horeca 2005

Transcriptie

1 Verslag inspectie naleving Wet arbeid vreemdelingen in de Horeca 2005 Arbeidsinspectie, Den Haag 8 augustus 2006 Inspectieonderwerp Naleving Wet arbeid vreemdelingen AI-directie Arbeidsmarktfraude Manager strategie drs. H.A. Wessels Landelijk Projectleider I.M.H. Koomen Land. Projectsecretaris B.R. Hoeder Ondersteunend Specialist F. Engelage Looptijd project 1 januari december 2005 Projectnummer W104, W105, W106 Correspondentieadres Directie AMF, Postbus AN Den Haag t.a.v. B.R. Hoeder

2 Voorwoord Van 1 januari 2005 tot en met 30 november 2005 heeft de Arbeidsinspectie, directie Arbeidsmarktfraude (AMF), net als in voorgaande jaren inspecties uitgevoerd in de sector Horeca. Bij restaurants is gecontroleerd of zij vreemdelingen tewerkstelden zonder dat zij beschikten over de benodigde tewerkstellingsvergunningen. Dit verslag geeft een overzicht van de inspectieresultaten De AI heeft inmiddels alle deelsectoren van de horeca steekproefsgewijs gecontroleerd op naleving van de Wav. Die deelsectoren waar de meeste overtredingen van de Wav worden begaan, kunnen rekenen op de onverminderde aandacht van de AI. Ook andere notoire overtreders zullen worden geselecteerd voor een inspectie. Door steeds gerichter deelsectoren te kiezen voor inspectie, en binnen de deelsector steeds gerichter bedrijven te selecteren, wil de AI de mate van illegale tewerkstelling laten afnemen. Hiertegenover staat dat de AI de inspectiedruk bij bonafide ondernemingen zal verminderen. Op basis van deze resultaten kan worden geconcludeerd dat het nalevingsniveau bij de geïnspecteerde bedrijven onverminderd laag is: bij gemiddeld 34% van alle onderzochte ondernemingen was sprake van illegale tewerkstelling van één of meer vreemdelingen. In 2005 heeft de AI regulier overleg gevoerd met de Koninklijke Horeca Nederland (KHN) over de inspectieactiviteiten op Wav-gebied. Omdat het van belang is dat de brancheorganisatie betrokken is bij het terugdringen van illegale tewerkstelling, zal de AI in 2006 de samenwerking met de KHN versterken. Den Haag, juni 2006 De Algemeen Directeur van de Arbeidsinspectie, dr. J.J.M. Uijlenbroek

3 Samenvatting Inleiding De AI heeft, evenals in voorgaande jaren, ook in 2005 een inspectieproject naleving Wet arbeid vreemdelingen in de horecasector uitgevoerd. De reden hiervoor is dat in deze sector relatief veel illegale tewerkstelling plaatsvindt. Dit blijkt uit risicoanalyse, onderzoeken van bureaus zoals Research voor Beleid en Regioplan Beleidsonderzoek 1 en uit inspecties van de AI. Uit het vierjarig inspectieproject Horeca van de AI is gebleken dat 30% van de geïnspecteerde bedrijven de Wav heeft overtreden. Dit verslag geeft de inspectieresultaten over 2005 weer. De gegevens zijn niet verzameld op basis van een aselect getrokken steekproef. De resultaten hebben daarom uitsluitend betrekking op de geïnspecteerde bedrijven. De looptijd van het project was van 1 januari tot en met 30 november Doelstellingen De doelstellingen van het inspectieproject Horeca 2005 waren: Het tegengaan van illegale tewerkstelling en het creëren van handhavingsdruk door gerichte inspecties te verrichten; Het aanpakken van notoire overtreders door het verrichten van herhalingsonderzoeken en hercontroles. Bij de herhalingsonderzoeken worden bedrijven gecontroleerd die in de periode een overtreding hebben begaan. De hercontroles worden conform het standaard handhavingsbeleid binnen 3 maanden verricht bij ondernemingen die in 2005 de Wav hebben overtreden; Het geven van een indicatie van het nalevingsniveau van de Wav in de deelsectoren koffiehuizen, seizoen-horecabedrijven en bedrijfsrestaurants. Doelgroepen Het inspectieproject bestond uit drie onderdelen: 1. deelproject Herhalingsonderzoeken (W104). Hierin zijn de bedrijven uit het horeca inspectieproject die (vermoedelijk) een overtreding van de Wav hadden begaan, nogmaals gecontroleerd op naleving van de Wav. 2. deelproject Specifiek (W105). Hierin staat het vergaren van informatie over het nalevingniveau in bepaalde deelsectoren van de horeca centraal. Het ging hierbij om koffiehuizen, bedrijfsrestaurants en seizoenhorecabedrijven. 3. Deelproject Risicobedrijven (W106). Uit het inspectieproject Horeca is gebleken dat het nalevingniveau van de Wav in bepaalde deelsectoren van de horeca lager is dan in andere. Deze laag scorende deelsectoren zijn opnieuw geselecteerd voor inspectie. Het gaat dan om Chinees-Indische restaurants, Shoarma/grillroom, Italiaanse, Griekse en overige Zuid-Europese restaurants en Cafetaria/snackbars. Branchecontacten De AI heeft periodiek overleg met de branchevereniging Koninklijke Horeca Nederland (KHN). Voor de start van de inspecties in 2005 heeft de AI de KHN geïnformeerd over de doelen en doelgroepen van het project. Tussentijds en na afloop van het project hebben gesprekken plaatsgevonden over de resultaten ervan. 1 Research voor Beleid Over de grens. Een onderzoek naar illegale activiteiten op het gebied van uitzendarbeid Research voor Beleid Illegale tewerkstelling verkend Regioplan Beleidsonderzoek Naleving van d e Wet arbeid vreemdelingen; een eerste onderzoek onder werkgevers. December

4 Resultaten De AI heeft in het project Horeca 2005 bij bedrijven inspecties uitgevoerd. Bij 29% van de geïnspecteerde bedrijven heeft de AI één of meer overtredingen van de Wav geconstateerd. Hiervoor zijn 396 boeterapporten opgemaakt. Daarnaast zijn 2 processen-verbaal opgemaakt tegen horecaondernemingen voor het ontbreken van de benodigde tewerkstellingsvergunning 2. Tijdens de inspecties zijn arbeidskrachten aangetroffen, waarvan 98% eigen arbeidskrachten en 2% ingeleend personeel. De AI heeft geconstateerd dat 712 personen (17%) illegaal tewerkgesteld werden: 406 personen verbleven illegaal in Nederland; 298 personen verbleven legaal in Nederland, maar de werkgever beschikte niet over de benodigde tewerkstellingsvergunning. Hierbij ging het onder meer om 112 asielzoekers en 42 Chinese studenten. Deze studenten waren wel werkzaam op basis van een tewerkstellingsvergunning, maar de werkzaamheden stemden niet overeen met de beperkingen die gelden voor studenten. Deze zaak is nog in onderzoek; 8 personen werden illegaal tewerkgesteld; verdere gegevens over verblijfsrecht zijn niet bekend; Van de illegaal tewerkgestelde personen had 61% de Chinese nationaliteit, 6% de Turkse en ruim 5% de Egyptische nationaliteit; 82% van deze personen zijn van het mannelijke en 17% van het vrouwelijke geslacht. Van 1% van de illegaal tewerkgestelde personen is het geslacht niet geregistreerd. Resultaat per deelproject 1. Herhalingsonderzoeken. Bij 27% van de 363 gecontroleerde ondernemingen heeft de AI wederom een overtreding van de Wav geconstateerd. Relatief veel inspecties hebben plaatsgevonden bij Chinees-Indische restaurants en ook relatief veel van de opgemaakte boeterapporten hebben betrekking op dit type restaurant. 2. Specifiek. Bij 9% van de 148 gecontroleerde ondernemingen (waarvan 120 koffiehuizen, seizoenhorecabedrijven en bedrijfskantines) heeft de AI vastgesteld dat de benodigde tewerkstellingsvergunning ontbrak. 3. Risicobedrijven. Er zijn 845 ondernemingen gecontroleerd op naleving van de Wav. Hiervan hebben er 288 (34%) een overtreding van de Wav begaan. Uit het onderzoek blijkt dat het nalevingsniveau van de Wav bij de geïnspecteerde risicobedrijven niet erg hoog is. Zo heeft de helft van de gecontroleerde Chinees-Indische restaurants de Wav overtreden. Ook de andere gecontroleerde risicobedrijven hebben een hoog overtredingspercentage gelegen tussen de 20 en 26%. Overige inspecties De AI heeft buiten het project Horeca nog eens 663 inspecties in de horeca verricht. Bij 34% van deze inspecties is een overtreding van de Wav geconstateerd. Dit heeft geleid tot het opmaken van 222 boetrapporten en 1 proces-verbaal. Veel van deze inspecties waren gebaseerd op een melding van vermoedelijke illegale tewerkstelling. Dit verklaart het hoge percentage boeterapporten. Tijdens deze inspecties is vastgesteld dat 376 arbeidskrachten illegaal tewerkgesteld werden. Van deze arbeidskrachten was 42% afkomstig uit China. Totaalresultaat van alle horeca inspecties In 2005 zijn in de sector Horeca inspecties verricht naar naleving van de Wav. De AI heeft geconstateerd dat 621 ondernemingen de Wav hadden overtreden en heeft daarvoor een boeterapport opgemaakt. Dit betekent dat 31% van alle geïnspecteerde horecaondernemingen de Wav niet heeft nageleefd. 2 Hierbij ging het om zaken die in 2004 zijn gestart en daarom via het strafrecht zijn afgedaan. Op 1 januari 2005 is de bestuurlijke boete ingevoerd in de Wav. Dit houdt in dat overtredingen gepleegd na die tijd bestuursrechtelijk worden afgedaan. Namens de minister van SZW legt de AI de overtreder een boete op. 2

5 Conclusies en aanbevelingen De AI heeft door haar inspecties een bijdrage geleverd aan de bestrijding van illegale tewerkstelling, de eerste doelstelling van het Horecaproject. Het aantal geconstateerde overtredingen is hoog; zo n 29% van alle geïnspecteerde horecabedrijven had een overtreding van de Wav begaan. Als ook de inspecties buiten het project worden meegerekend, bedraagt dat percentage zelfs 31%. De tweede doelstelling was het aanpakken van notoire overtreders. Dat het zinvol is om extra aandacht te besteden aan bedrijven die al eerder de Wav heeft overtreden, blijkt uit de resultaten. Ruim een kwart van de geïnspecteerde ondernemingen had weer een overtreding van de Wav begaan. Door elk jaar in het horeca inspectieproject andere deelsectoren op naleving van de Wav te inspecteren, wordt duidelijk in welke deelsectoren van de horeca het nalevingsniveau hoog dan wel laag is. Dit was de derde doelstelling van het project. Van de geïnspecteerde koffiehuizen, seizoengebonden horeca en bedrijfsrestaurants kan worden gesteld dat het nalevingsniveau relatief hoog is. Het is derhalve niet nodig om aan deze deelsectoren specifiek aandacht te blijven besteden. Inmiddels zijn alle deelsectoren van de horeca via aselecte steekproeven onderzocht op naleving van de Wav. Hieruit is gebleken dat bij de Chinees-Indische restaurants, Shoarma/grillroom, Italiaanse -, Griekse en overige Zuid-Europese restaurants en Cafetaria/snackbars het nalevingsniveau van de Wav het laagst is. Daarom zal de AI in 2006, net als in 2005, specifiek aandacht aan deze deelsectoren besteden. Daarnaast is het zinvol om in 2006 wederom herhalingsonderzoeken in te stellen bij bedrijven de Wav al eerder hebben overtreden. Door steeds gerichter binnen de deelsectoren te gaan inspecteren wil de AI een bijdrage leveren aan het verbeteren van het nalevingsniveau in de horeca. Gelet op het huidige percentage geconstateerde overtredingen zal de AI in elk geval de komende paar jaar onverminderd inspecties verrichten in de horeca. Daarnaast zijn in 2006 diverse horeca interventieteams actief in het land. Dit zijn samenwerkingsverbanden tussen de Belastingdienst, UWV, politie, gemeenten en de AI die gericht zijn op het bestrijden van belasting- en premiefraude, uitkeringsfraude, fraude met (horeca)vergunningen, illegaal verblijf en illegale tewerkstelling. 3

6 Inhoudsopgave Samenvatting Aanleiding en doelstellingen project Aanleiding Doelstelling Opzet en uitvoering project Doelgroepen inspectieproject en selectie van bedrijven Looptijd project Samenwerking met andere diensten Gezamenlijke inspecties Gegevensuitwisseling Branchecontacten Resultaten Resultaat inspectieproject Horeca Aangetroffen werknemers Verdeling naar nationaliteit en verblijfsrecht Tewerkstellingsvergunningen Overige inspecties Resultaten per deelproject Resultaat deelproject herhalingsonderzoeken Ondernemingen Aangetroffen werknemers Resultaat deelproject specifiek Ondernemingen Aangetroffen werknemers Resultaat deelproject Risicobedrijven Ondernemingen Arbeidskrachten Conclusies en aanbevelingen

7 1 Aanleiding en doelstellingen project 1.1 Aanleiding De AI zet jaarlijks diverse inspectieprojecten op met als doel het controleren van werkgevers op de naleving van diverse wetten. De AI, directie Arbeidsmarktfraude (AMF), controleert werkgevers of zij personen van buiten de Europese Economische Ruimte (EER) 3 en Zwitserland tewerkstellen zonder dat zij daar de benodigde tewerkstellingsvergunning voor hebben. Voorschriften over het laten werken van vreemdelingen zijn opgenomen in de Wet arbeid vreemdelingen (Wav). De AI verricht al meerdere jaren achtereen inspectieprojecten in de sector Horeca. De reden hiervoor is dat in deze sector relatief veel illegale tewerkstelling plaatsvindt. Dit blijkt onder meer uit risicoanalyse en uit onderzoeken van het onderzoeksbureau Research voor Beleid uit en Uit het nalevingsonderzoek onder werkgevers dat door Regioplan Beleidsonderzoek 6 is ingesteld in 2005, blijkt dat 23% van de werkgevers in de horeca zegt in de afgelopen 12 maanden met illegaal tewerkgestelde arbeidskrachten te hebben gewerkt. Uit het vierjarig inspectieproject Horeca van de AI is gebleken dat 30% van de geïnspecteerde bedrijven de Wav heeft overtreden. Gelet op bovenstaande gegevens heeft de AI ook in 2005 een inspectieproject naar naleving van de Wav in de Horeca verricht. Dit verslag geeft de inspectieresultaten over 2005 weer. 1.2 Doelstelling De doelstellingen van het inspectieproject Horeca 2005 waren: Het tegengaan van illegale tewerkstelling en het creëren van handhavingsdruk door gerichte inspecties te verrichten; Het aanpakken van notoire overtreders door het verrichten van herhalingsonderzoeken en hercontroles. Bij de herhalingsonderzoeken worden bedrijven gecontroleerd die in de periode een overtreding hebben begaan. De hercontroles worden conform het standaard handhavingsbeleid binnen 3 maanden verricht bij ondernemingen die in 2005 de Wav hebben overtreden; Het geven van een indicatie van het nalevingsniveau van de Wav in de deelsectoren koffiehuizen, seizoengebonden horeca en bedrijfsrestaurants. 3 De EER bestaat uit de landen van de Europese Unie en Noorwegen, IJsland en Liechtenstein. Ook de op 1 januari 2004 toegetreden landen uit Midden en Oost-Europa behoren tot de EER. Voor deze werknemers heeft de werkgever echter nog een tewerkstellingsvergunning nodig. 4 Research voor Beleid Over de grens. Een onderzoek naar illegale activiteiten op het gebied van uitzendarbeid Research voor Beleid Illegale tewerkstelling verkend Regioplan Beleidsonderzoek Naleving van d e Wet arbeid vreemdelingen; een eerste onderzoek onder werkgevers. December

8 2 Opzet en uitvoering project 2.1 Doelgroepen inspectieproject en selectie van bedrijven Het inspectieproject bestond uit drie onderdelen: deelproject Herhalingsonderzoeken (W104). Hierin zijn de overtreders (degenen tegen wie een proces-verbaal Wav is opgemaakt) uit het horeca inspectieproject nogmaals gecontroleerd op naleving van de Wav. Ook die bedrijven waartegen vermoedens bestonden van overtreding, maar geen bewijs geleverd kon worden, zijn geselecteerd voor een inspectie; deelproject Specifiek (W105). Hierin staat het vergaren van informatie over het nalevingniveau in bepaalde deelsectoren van de horeca centraal. Deze deelsectoren zijn de afgelopen jaren niet door de AI gecontroleerd op naleving van de Wav. Het ging hierbij om koffiehuizen, bedrijfskantines en seizoenhorecabedrijven. De landelijk projectsecretaris heeft steekproefsgewijs bedrijven geselecteerd voor een inspectie; deelproject Risicobedrijven (W106). Uit het inspectieproject Horeca is gebleken dat het nalevingniveau van de Wav in bepaalde deelsectoren van de horeca lager is dan in andere. AMF heeft deze laag scorende deelsectoren opnieuw geselecteerd voor inspectie. Het gaat dan om Chinees-Indische restaurants, Shoarma/grillroom, Italiaanse, Griekse en overige Zuid-Europese restaurants en Cafetaria/snackbars. De teams hebben binnen deze doelgroep zelf de te inspecteren bedrijven geselecteerd. 2.2 Looptijd project De looptijd van de deelprojecten Herhalingsonderzoeken en Risicobedrijven was van 1 januari 2005 tot en met 30 november Het deelproject Specifiek kende een looptijd van 1 april tot en met 30 september Samenwerking met andere diensten De AI werkt op diverse manieren samen met andere inspectiediensten, onder meer door het gezamenlijk uitvoeren van inspecties. Daarnaast wisselen de inspectiediensten gegevens uit, bijvoorbeeld naar aanleiding van zelfstandig verrichte controles. In het project Horeca 2005 heeft de directie AMF samengewerkt met de Belastingdienst, UWV en de Vreemdelingenpolitie (VP). Deze paragraaf geeft weer in welke mate en op welke wijze de AI heeft samengewerkt met genoemde diensten Gezamenlijke inspecties Bij 36% van de inspecties heeft de AI samengewerkt met de Belastingdienst en bij 10% met UWV. Bij 66% van de inspecties heeft de AI samengewerkt met de VP. Bij 30% van deze inspecties samen met de VP is een overtreding van de Wav geconstateerd. Dit percentage is iets hoger dan het percentage overtredingen vastgesteld in het totale project (29%) Gegevensuitwisseling De AI heeft met UWV en de Belastingdienst een samenwerkingsovereenkomst gesloten over het uitwisselen van gegevens. Deze organisaties verstrekken elkaar gegevens over vermoedelijke overtredingen van regelgeving op het werkterrein van de ander. De AI heeft in meldingen van vermoedelijke overtredingen aan UWV en 201 meldingen aan de Belastingdienst gezonden. De meldingen kunnen voor deze diensten aanleiding zijn om een onderzoek bij de desbetreffende onderneming in te stellen. De AI heeft met het Coördinatiepunt Internationale Beschikbaarstelling Arbeidskrachten (CIBA) van de Belastingdienst de afspraak gemaakt dat de AI via een standaardbrief ervan melding doet als zij minimaal 5 onderdanen uit andere EER- lidstaten heeft aangetroffen bij een bepaalde controle. De AI heeft in 2005 in het kader van het arbeidsmarktfraudeproject Horeca 2 maal een melding gedaan aan het CIBA. 6

9 2.4 Branchecontacten De AI heeft periodiek overleg met de branchevereniging Koninklijke Horeca Nederland (KHN). Voor de start van de inspecties in 2005 heeft de AI de KHN geïnformeerd over de doelen en doelgroepen van het project. Tussentijds en na afloop van het project hebben gesprekken plaatsgevonden over de resultaten ervan. De leden van de KHN zijn in 2005 via een artikel in het ledenblad op de hoogte gesteld van de bepalingen in de Wav. Daarin is ook uitleg gegeven van de verplichtingen die de Wav met zich meebrengt voor werkgevers. 7

10 3 Resultaten In dit hoofdstuk worden de resultaten weergegeven van het inspectieproject Horeca In paragraaf 3.1 staan de totaalresultaten van de deelprojecten. In de volgende paragraaf worden gegevens over de aangetroffen werknemers vermeld. In paragraaf 3.3 zijn de resultaten vermeld van de inspecties die de AI in de horecasector heeft verricht, maar die buiten het project zijn gebleven. De gegevens zijn niet verzameld op basis van een aselect getrokken steekproef. De resultaten hebben uitsluitend betrekking op de geïnspecteerde bedrijven en zeggen alleen indicatief iets over de hele populatie. 3.1 Resultaat inspectieproject Horeca De AI heeft in het project Horeca 2005 bij bedrijven inspecties uitgevoerd. Bij 29% van de geïnspecteerde bedrijven zijn één of meer overtredingen van de Wav geconstateerd. Dit heeft ertoe geleid dat de AI 396 boeterapporten heeft opgemaakt. Daarnaast zijn 2 processen-verbaal opgemaakt tegen horecaondernemingen voor het ontbreken van de benodigde tewerkstellingsvergunning. Hierbij ging het om zaken die in 2004 zijn gestart en daarom via het strafrecht zijn afgedaan. Zaken gestart na 1 januari 2005 zijn bestuursrechtelijk afgedaan. 7 In onderstaande tabel is te zien hoeveel inspecties hebben plaatsgevonden bij bedrijven met een bepaalde grootteklasse (onderverdeling naar aantal werknemers), en hoeveel overtredingen bij deze inspecties zijn geconstateerd. De meeste overtreding worden relatief gezien begaan door de werkgevers met 10 tot 20 werknemers. Tabel 1 bedrijven verdeeld naar overtreding en grootteklasse Overtreding Grootteklasse PV-WAV Geen Boeterapport Totaal overtreding (%) geen werknemers/ onbekend/ 1 werknemer (24%) tot 5 werknemers (28%) tot 10 werknemers (33%) tot 20 werknemers (35%) tot 50 werknemers (33%) tot 200 werknemers (20%) tot 700 werknemers Totaal Aangetroffen werknemers In onderstaande paragrafen zijn gegevens opgenomen die betrekking hebben op de werknemers die werkend zijn aangetroffen bij de inspecties in het project Horeca In paragraaf staan de gegevens vermeld van de aangetroffen werknemers met betrekking tot de nationaliteit. In paragraaf staan de gegevens over het verblijfsrecht van deze werknemers. Tijdens de inspecties zijn arbeidskrachten aangetroffen, waarvan 98% eigen arbeidskrachten en 2% ingeleend personeel. 7 Op 1 januari 2005 is de bestuurlijke boete ingevoerd in de Wav. Dit houdt in dat overtredingen bestuursrechtelijk worden afgedaan. Namens de minister van SZW legt de AI de overtreder een boete op. 8

11 3.2.1 Verdeling naar nationaliteit en verblijfsrecht Van de aangetroffen arbeidskrachten hadden personen (65%) de Nederlandse nationaliteit. De personen met een niet-nederlandse nationaliteit kunnen als volgt worden onderverdeeld: 140 personen hebben een nationaliteit van binnen de EER of Zwitserland (exclusief de MOElanden); 8 27 personen zijn afkomstig uit één van de MOE-landen; personen zijn afkomstig van een land van buiten de EER; 42 personen met een niet-nederlandse nationaliteit, maar waarvan verder geen gegevens bekend zijn. Voor werknemers die afkomstig zijn uit een land dat niet behoort tot de EER, geldt in principe dat zij een verblijfsvergunning nodig hebben willen zij legaal in Nederland verblijven. De werkgever heeft - uitzonderingen daargelaten- voor deze werknemers een tewerkstellingsvergunning nodig. Ook voor de werknemers uit de MOE-landen bestaat de tewerkstellingsvergunningplicht nog. De AI heeft geconstateerd dat 712 personen illegaal tewerkgesteld werden: 406 personen verbleven illegaal in Nederland; 298 personen verbleven legaal in Nederland, maar de werkgever beschikte niet over de benodigde tewerkstellingsvergunning. Hierbij ging het onder meer om 112 asielzoekers en 42 Chinese studenten. Deze studenten waren wel werkzaam op basis van een tewerkstellingsvergunning, maar de werkzaamheden stemden niet overeen met de beperkingen die gelden voor studenten. Deze zaak is nog in onderzoek; 8 personen werden illegaal tewerkgesteld; verdere gegevens over verblijfsrecht zijn niet bekend; Van de illegaal tewerkgestelde personen had 61% de Chinese nationaliteit, 6% de Turkse en ruim 5% de Egyptische nationaliteit; 82% van deze personen zijn van het mannelijke en 17% van het vrouwelijke geslacht. Van 1% van de illegaal tewerkgestelde personen is het geslacht niet geregistreerd werknemers eigen werknemers 92 werknemers van derden vreemdelingen 712 vreemdelingen waarvoor werkgever niet over vereiste twv beschikt 27 MOE-landers 140 personen uit EER personen buiten EER 42 onbekend 406 illegaal verblijvende personen 298 legaal verblijvende personen zonder twv 8 illegaal tewerkgestelde personen 431 personen met de Chinese nationaliteit 44 personen met de Turkse nationaliteit 39 personen met een Egyptische nationaliteit 198 personen met een diverse nationaliteit 8 De MOE-landen zijn de landen uit Midden- en Oost Europa die op 1 mei 2004 zijn toegetreden tot de Europese Unie. 9

12 3.2.2 Tewerkstellingsvergunningen Zoals eerder vermeld, heeft een werkgever in beginsel een tewerkstellingsvergunning nodig als hij een vreemdeling arbeid wil laten verrichten (artikel 2 lid 1 Wav). De werkgever kan deze vergunning aanvragen bij het Centrale Organisatie Werk en Inkomen (CWI). Het CWI heeft in tewerkstellingsvergunningen verstrekt (dit is circa 3% van het totaal aantal verstrekte tewerkstellingsvergunningen) en heeft er 656 geweigerd. Bij de verstrekte vergunningen ging het vooral om werknemers uit de volgende landen: 43% China 13% Japan 12% Indonesië Ook de geweigerde vergunningen hadden betrekking op werknemers uit deze landen. 3.3 Overige inspecties De AI verricht het hele jaar inspecties in allerlei sectoren en branches. Een deel daarvan (43,5%) wordt uitgevoerd in landelijke of regionale projecten. Een substantieel deel van de capaciteit (eveneens 41,5%) wordt via interventieteams besteed. De overige capaciteit wordt ingezet voor het reageren op meldingen van bijvoorbeeld andere toezichthoudende- en opsporingsdiensten, de Vreemdelingenpolitie, werkgevers, werknemers en burgers. Om een completer beeld te verkrijgen van de inspecties in een bepaalde sector of branche, worden de resultaten van die andere activiteiten toegevoegd aan de resultaten van het landelijk project dat in die bepaalde branche heeft plaatsgevonden. Hieronder zijn de resultaten vermeld van de inspecties in de sector horeca die verricht zijn naast het project Horeca De AI heeft buiten het project Horeca nog eens 663 inspecties verricht. Bij 34% van deze inspecties is een overtreding van de Wav geconstateerd. Dit heeft geleid tot het opmaken van 223 boetrapporten. Veel van deze inspecties waren gebaseerd op een melding van vermoedelijke illegale tewerkstelling. Dit verklaart het hoge percentage boeterapporten. Tijdens deze inspecties heeft de AI vastgesteld dat 376 arbeidskrachten illegaal tewerkgesteld werden. Van deze arbeidskrachten was 42% afkomstig uit China. Tabel 2 laat de totaalresultaten zien van de inspecties per horeca-activiteit. Hierin zijn zowel de gegevens van het project Horeca als van de overige inspecties opgenomen. Opvallend is het grote aantal overtredingen dat is geconstateerd bij de Chinees-Indische restaurants. De AI heeft bij bijna 47% van de gecontroleerde ondernemingen in deze deelsector een of meerdere overtredingen van de Wav geconstateerd. 10

13 Tabel 2 Totaalresultaat inspecties 2005 per horeca-activiteit Soort Onderneming Aantal bedrijven waarvan waar een inspectie is Geen overtreding Boeterapport/ Proces-verbaal uitgevoerd geconstateerd Hotel-restaurants Hotels/pensions /3 Kampeerterreinen/vakantiehuisjes e.d Restaurants Nederlandse restaurants Chinees-Indische restaurants Italiaanse restaurants Griekse restaurants Overige Zuid-Europese restaurants Indiase restaurants Overige restaurants met buitenlandse keuken Broodjeszaken Cafetarias, snackbars Lunchrooms Shoarmazaken Overige kleine eetwaren verstrekkende bedrijven Cafés, bar-dancings e.d Koffiehuizen e.d Seizoen-horecabedrijven Bedrjjfskantines Catering overig Totaal

14 4 Resultaten per deelproject In dit hoofdstuk zijn de resultaten van het project Horeca 2005 per deelproject weergegeven. Per deelproject is er een paragraaf waarin gegevens staan over de geïnspecteerde ondernemingen en een paragraaf met gegevens over de aangetroffen arbeidskrachten bij deze ondernemingen. 4.1 Resultaat deelproject herhalingsonderzoeken In dit deelproject zijn de ondernemingen uit het horeca inspectieproject die destijds de Wav hadden overtreden, nogmaals gecontroleerd op naleving van de Wav. Ook bij die bedrijven waarvan vermoed werd dat zij de Wav hadden overtreden, maar het bewijs niet geleverd kon worden, is nogmaals een inspectie verricht Ondernemingen De AI heeft bij 363 ondernemingen een inspectie verricht. Bij 27% hiervan is wederom geconstateerd dat zij de Wav hadden overtreden. Dit heeft ertoe geleid dat de AI 1 proces-verbaal en 96 boeterapporten heeft opgemaakt tegen de werkgever voor het niet beschikken over de benodigde tewerkstellingsvergunning. In dit deelproject heeft de AI zeer regelmatig samengewerkt met andere diensten: ongeveer tweederde van deze inspecties heeft de AI gezamenlijk met de VP verricht. Bij circa de helft van de inspecties is ook de Belastingdienst betrokken geweest. In tabel 3 staat een overzicht van de resultaten onderverdeeld naar soort onderneming. Hierbij valt op dat relatief veel inspecties hebben plaatsgevonden bij Chinees-Indische restaurants en dat ook relatief veel van de opgemaakte boeterapporten betrekking hadden op dit type restaurant. Tabel 3 Resultaat gecontroleerde ondernemingen Soort onderneming (BIKcode) Aantal gecontroleerde ondernemingen Geen overtreding Boeterapport/ Proces-verbaal Wav Nederlandse restaurants (553011) Chinees-Indische restaurants (553012) Italiaanse restaurants (553014) Griekse restaurants (553015) Overig Z-Europees (553016) Indiaas restaurant (553018) Overige restaurants met buitenlandse keuken (553019) Broodjeszaken (553021) Cafetaria/snackbar (553022) Shoarmazaken (553024) Overige cafetaria s (553028) Cafe s (554001) Koffiehuizen/tearoom (554004/5) Catering (5552) Overig Totaal

15 4.1.2 Aangetroffen werknemers Bij de inspecties zijn 977 arbeidskrachten aangetroffen. Slechts in één geval was sprake van een ingeleende arbeidskracht. Ongeveer 59% van de arbeidskrachten had de Nederlandse nationaliteit. De 402 personen met een niet-nederlandse nationaliteit kunnen als volgt worden onderverdeeld: 8 personen waren afkomstig uit één van de MOE-landen; 21 personen hadden een nationaliteit van een van de landen van de EER of Zwitserland; 360 personen waren afkomstig uit een land gelegen buiten de EER; Van 13 personen is alleen bekend dat ze een niet-nederlandse nationaliteit hebben. Van de aangetroffen arbeidskrachten werden er 166 (17%) illegaal tewerkgesteld. Een groot deel van hen, 63%, verbleef daarnaast illegaal in Nederland. Meer dan de helft van de illegaal tewerkgestelde werknemers (59%) was afkomstig uit China. Zij waren bijna allemaal werkzaam in een Chinees-Indisch restaurant. In onderstaand overzicht zijn bovenstaande gegevens schematisch weergegeven. 977 werknemers 976 eigen werknemers 1 werknemer van derden 402 vreemdelingen 166 vreemdelingen waarvoor werkgever niet over vereiste twv beschikt 21 personen uit EER 8 MOE-landers 360 personen buiten EER, 13 onbekend 105 illegaal verblijvende personen 36 asielzoekers zonder twv 21 legaal verblijvende personen zonder twv 4 illegaal tewerkgestelde personen 98 personen met de Chinese nationaliteit 10 personen met de Turkse nationaliteit 9 personen met een Irakese nationaliteit 49 personen met een diverse nationaliteit 4.2 Resultaat deelproject specifiek In dit projectonderdeel stond het vergaren van informatie over het nalevingniveau in bepaalde deelsectoren van de horeca centraal. Het ging hierbij om koffiehuizen, bedrijfskantines en seizoenhorecabedrijven Ondernemingen De AI heeft bij 148 ondernemingen een inspectie uitgevoerd. Bij 9% van deze gecontroleerde bedrijven is een overtreding van de Wav geconstateerd. De AI heeft 13 boeterapporten opgemaakt. Een groot deel van de inspecties (40%) is gezamenlijk met de VP verricht. UWV en Belastingdienst waren bij 6% respectievelijk 7% van de inspecties betrokken. In tabel 4 staat een overzicht van de resultaten onderverdeeld naar type onderneming. Hierbij valt op dat het nalevingsniveau bij de gecontroleerde deelsectoren relatief hoog is (9% overtreding tegenover 29% in het hele project horeca 2005). 13

16 Tabel 4 Resultaat gecontroleerde ondernemingen Aantal gecontroleerde Soort onderneming (BIK-code) ondernemingen Geen overtreding Boeterapport Hotel-restaurants (55101) Nederlandse restaurants (553011) Overig Z-Europees (553016) Overige eetwaren verstrekkende bedrijven (553028) Cafe s (554001) Koffiehuizen/tearoom (554004/5) Seizoen horecabedrijven (554006) Bedrijfskantines (555101) Catering (5552) Overig Totaal Aangetroffen werknemers Tijdens de inspecties zijn 516 arbeidskrachten aangetroffen. Hierbij ging het om 435 eigen werknemers en 81 ingeleende arbeidskrachten. Van deze 516 personen hadden er 440 de Nederlandse nationaliteit. Verder ging het om 52 personen met een nationaliteit van buiten de EER, 16 personen met een nationaliteit van binnen de EER of Zwitserland en 7 personen waren afkomstig uit één van de MOElanden. Van alle aangetroffen arbeidskrachten werden er 16 illegaal tewerkgesteld (12 mannen, 3 vrouwen, van 1 persoon waren de gegevens niet geregistreerd). Van deze personen hadden er 5 de Turkse nationaliteit, 4 de Poolse en 2 de Bulgaarse nationaliteit. 4.3 Resultaat deelproject Risicobedrijven Deelproject Risicobedrijven (W106). Uit het inspectieproject Horeca is gebleken dat het nalevingniveau van de Wav in bepaalde deelsectoren van de horeca lager is dan in andere. AMF heeft deze laag scorende deelsectoren opnieuw geselecteerd voor inspectie. Het gaat dan om Chinees- Indische restaurants, Shoarma/grillroom, Italiaanse, Griekse en overige Zuid-Europese restaurants en Cafetaria/snackbars Ondernemingen De AI heeft 845 ondernemingen gecontroleerd op naleving van de Wav. Tegen 287 van de geïnspecteerde bedrijven (34%) heeft de AI een boeterapport opgemaakt voor het ontbreken van de benodigde tewerkstellingsvergunning. Daarnaast heeft 1 werkgever een proces-verbaal gekregen voor het overtreden van de Wav. Dit betrof een onderzoek dat in 2004 is gestart, en daarom nog strafrechtelijk wordt afgedaan 9. Ook in dit deelproject is veel samengewerkt met andere diensten: de AI heeft 71% van de inspecties gezamenlijk met de VP verricht, 36% met de Belastingdienst en 10% met UWV. In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de inspecties die in de categorie risicobedrijven, genoemd onder 4.3 hebben plaatsgevonden. Daarnaast zijn een aantal inspecties verricht bij andere categorieën restaurants. Deze zijn opgenomen onder overige bedrijven. In tabel 2 in hoofdstuk 3 zijn deze restaurants wel gespecificeerd vermeld. Uit de tabel blijkt dat het nalevingsniveau van de Wav bij de geïnspecteerde risicobedrijven niet erg hoog is. Zo heeft de helft van de gecontroleerde Chinees-Indische 9 Op 1 januari 2005 is de bestuurlijke boete ingevoerd in de Wav. Dit houdt in dat overtredingen bestuursrechtelijk worden afgedaan. Namens de minister van SZW legt de AI de overtreder een boete op. 14

17 restaurants de Wav overtreden. De andere gecontroleerde risicobedrijven hebben een overtredingspercentage gelegen tussen de 20 en 26%. Tabel 5 Resultaat gecontroleerde ondernemingen Aantal Soort onderneming (Bik-code) gecontroleerde ondernemingen Geen overtreding Boeterapport/ procesverbaal % Overtredingen per soort onderneming Chinees-Indische restaurants (553012) % Italiaanse restaurants (553014) % Griekse restaurants (553015) % Overige Z-Europese restaurants (553016`) % Cafetaria & snackbar (553022) % Shoarmazaken (553025) % Overig (o.a. café s en overig restaurant met buitenlandse keuken) % Totaal % Arbeidskrachten Bij de inspecties in dit deelproject zijn arbeidskrachten aangetroffen. Hiervan waren 10 personen ingeleend van derden, alle anderen betrof eigen personeel. Van de aangetroffen arbeidskrachten had 37% een niet-nederlandse nationaliteit: 852 personen met een nationaliteit van buiten de EER; 103 personen met een nationaliteit van binnen de EER of Zwitserland; 12 personen afkomstig uit één van de MOE-landen; 28 personen met een niet-nederlandse nationaliteit waarvan geen verdere gegevens bekend zijn. De AI heeft vastgesteld dat van de arbeidskrachten er 530 illegaal tewerkgesteld werden (20%): 290 (55%) van de illegaal tewerkgestelde personen verbleven illegaal in Nederland; 74 asielzoekers waarvoor de benodigde tewerkstellingsvergunning ontbrak; 42 Chinese studenten. Deze studenten waren wel werkzaam op basis van een tewerkstellingsvergunning, maar de werkzaamheden stemden niet overeen met de beperkingen die gelden voor studenten. De AI heeft deze zaak nog in onderzoek. Veruit het grootste deel van de illegaal tewerkgestelde arbeidkrachten komt uit China, namelijk 63%. Het overige deel bestaat uit allerlei nationaliteiten, waarvan ruim 6% met de Egyptische en bijna 6% met de Turkse nationaliteit. Ongeveer 83% van de illegaal tewerkgestelde werknemers is van het mannelijk geslacht. 15

18 5 Conclusies en aanbevelingen De eerste doelstelling van het inspectieproject Horeca 2005 was het tegengaan van illegale tewerkstelling en het creëren van handhavingsdruk. De AI heeft hieraan door haar inspecties een bijdrage geleverd. Het aantal geconstateerde overtredingen is hoog; zo n 29% van alle geïnspecteerde horecabedrijven had een overtreding van de Wav begaan. Als ook de inspecties buiten het project worden meegerekend, bedraagt dat percentage zelfs 31%. Preventie kan eveneens een bijdrage leveren aan de bestrijding van illegale tewerkstelling. De leden van de KHN zijn in 2005 via een artikel in het ledenblad op de hoogte gesteld van de bepalingen in de Wav. Daarin is ook uitleg gegeven van de verplichtingen die de Wav met zich meebrengt voor werkgevers. De tweede doelstelling was het aanpakken van notoire overtreders. Dat het zinvol is om extra aandacht te besteden aan bedrijven die al eerder de Wav heeft overtreden, is wel gebleken uit de resultaten. Ruim een kwart van de ondernemingen waarbij de AI een herhalingsonderzoek heeft verricht op naleving van de Wav, had weer een overtreding begaan. Door elk jaar in het horeca inspectieproject andere deelsectoren op naleving van de Wav te inspecteren, wordt duidelijk in welke deelsectoren van de horeca het nalevingsniveau hoog dan wel laag is. Dit was de derde doelstelling van het project. Van de geïnspecteerde koffiehuizen, seizoengebonden horeca en bedrijfsrestaurants kan worden gesteld dat het nalevingsniveau relatief hoog is. Het is derhalve niet nodig om aan deze deelsectoren specifiek aandacht te blijven besteden. De AI zal uiteraard wel een inspectie instellen bij deze bedrijven indien er concrete vermoedens bestaan van illegale tewerkstelling. Inmiddels zijn alle deelsectoren van de horeca via aselecte steekproeven onderzocht op naleving van de Wav. Hieruit is gebleken dat bij de gecontroleerde Chinees-Indische restaurants, Shoarma/grillroom, Italiaanse -, Griekse en overige Zuid-Europese restaurants en Cafetaria/snackbars het nalevingsniveau van de Wav het laagst is. Vooral bij de geïnspecteerde Chinees-Indische restaurants zijn net als in het inspectieproject Horeca veel overtredingen van de Wav geconstateerd. Zo n 63% van de illegaal tewerkgestelde werknemers was afkomstig uit China. De AI heeft deze resultaten inmiddels bij de KHN onder de aandacht gebracht. Gelet op deze uitkomsten zal de AI in 2006, net als in 2005, specifiek aandacht aan deze deelsectoren besteden. Daarnaast is het zinvol om in 2006 wederom herhalingsonderzoeken in te stellen bij bedrijven die de Wav al eerder hebben overtreden. Door steeds gerichter binnen de deelsectoren te gaan inspecteren wil de AI conform het gestelde in de begroting SZW 2005 een bijdrage leveren aan het verbeteren van het nalevingsniveau in de horeca. De tekst in de begroting luidt als volgt: De regering stelt zich ten doel dat het percentage van werkgevers dat overtredingen begaat in het kader van de Wet arbeid vreemdelingen, in 2008 is teruggebracht tot minder dan 15% in de sectoren land- en tuinbouw, horeca, bouw, uitzendbureau, schoonmaak, vlees en vis. Gelet op het huidige percentage geconstateerde overtredingen zal de AI in elk geval de komende paar jaar onverminderd inspecties verrichten in de horeca. Daarnaast zijn in 2006 diverse horeca interventieteams actief in het land. Dit zijn samenwerkingsverbanden tussen de Belastingdienst, UWV, politie, gemeenten en de AI die gericht zijn op het bestrijden van belasting- en premiefraude, uitkeringsfraude, fraude met (horeca)vergunningen, illegaal verblijf en illegale tewerkstelling. Bovendien zal de AI in 2006 participeren in een interventieteam geleid door de Belastingdienst, dat zich specifiek richt op controles bij Wok-restaurants. 16