ESG Retail Report Environment, Social, Governance

Transcriptie

1 ESG Retail Report Environment, Social, Governance RAPPORTAGE VIERDE KWARTAAL 2013

2 Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen SNS Beleggingsfondsen Beheer B.V. Q4 2013

3 INHOUDSOPGAVE 1. INTRODUCTIE ESG ACTIVITEITEN EN CASE STUDIES Uitsluitingen Update Engagement Overzicht Stemmen Publicaties en Evenementen Het Europese Best-in-Class Product APPENDIX Huidige Uitsluitingen

4 1. INTRODUCTIE 2013 een mooi jaar! In het afgelopen jaar boekten wij op het vlak van verantwoord beleggen grote vooruitgang. Dat wordt erkend door een aantal vooraanstaande partijen. Graag kijken we met u terug op enkele hoogtepunten. Ons beleid in ontwikkeling Ons belangrijkste beleidsdocument, de Fundamentele Beleggingsbeginselen, pasten we twee keer aan. In de lente brachten we het wapencriterium volledig in lijn met nieuwe wet- en regelgeving. Die ging over beleggingen in producenten van clustermunitie. Ons beleid voldeed in die geest al ruimschoots. We hadden geen beleggingen in de bedrijven die de toezichthouder als ongeoorloofd aanwees. Toch wilden we ook de letters van ons beleid zo verfijnen dat er geen twijfel mogelijk was. Vervolgens keken we in de herfst naar wijzigingen in gezaghebbende internationale standaarden. Veel normen en conventies die we in ons onderzoek al toepasten, noemen we nu met naam en toenaam in ons beleid. Ook omschreven we onze posities veel praktischer en bondiger en zetten we meer informatie op onze website. Erkenning door belanghebbenden Deze inspanningen vielen ook de buitenwereld op. De Eerlijke Bankwijzer, een initiatief van actiegroepen als Oxfam Novib, de Dierenbescherming, FNV en Amnesty International, gaf SNS Asset Management als verantwoorde vermogensbeheerder het cijfer acht (uit tien) voor haar beleid. De Eerlijke Verzekeringswijzer, het zusterinitiatief, gaf ons een zeven voor ons beleid. Ook de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling beloonde onze inzet als verantwoorde belegger. Zwitserleven en REAAL, wiens gelden grotendeels door SNS Asset Management worden beheerd, werden net als voorgaande jaren nummer een en twee als meest verantwoorde verzekeraars in Nederland. We zijn samen met Zwitserleven en REAAL trots op deze uitstekende scores! De kritische aandeelhouder In onze company engagements boekten we in 2013 goede vooruitgang. We zijn met ongeveer 25 bedrijven in gesprek om hun beleid en prestaties te verbeteren. Dit ondersteunen we door acties op sector- en overheidsniveau. Voor de mijnbouw en olie- en gasindustrie, waar veel maatschappelijke kwesties spelen, is de Extractive Industries Transparency Initiative (EITI) het meest gezaghebbende initiatief. EITI wil de transparantie in die sectoren verbeteren, zodat de vaak straatarme bevolking in landen met veel grondstoffen meer baat heeft bij die bodemschatten. Sinds mei zijn wij als vicebestuurslid vertegenwoordiger van de beleggers die lid zijn van EITI - en die samen USD miljard beheren. De bestuurszetel biedt ons de mogelijkheid om op internationaal en hoog niveau te vechten tegen corruptie. Onze eerste grote internationale beleggerscampagne Samen met bevriende beleggers in het buitenland wilde SNS Asset Management in de Verenigde Staten en Canada aandringen op een rapportageplicht voor de grondstoffensector. We wisten meer dan 30 partijen met een gezamenlijk vermogen van bijna EUR miljard voor ons idee te winnen. Samen stuurden we een open brief aan de Amerikaanse beurswaakhond SEC en het Canadese ministerie voor de grondstoffensector. De Canadese overheid gaf aan dat onze brief een belangrijke steun in haar rug was bij het vormgeven van passende wetgeving. 3

5 Onze publiciteit op het populaire beleggersforum IEX.nl Sinds medio 2013 verzorgt SNS Asset Management opiniestukken op de goed bezochte beleggersnieuwspagina IEX.nl. Onze berichten werden gemiddeld door zo n unieke bezoekers gelezen, soms zelfs dubbel zo veel. IEX gaf aan dat we hiermee tot de goed gelezen columns behoren. We zijn vereerd dat we het thema verantwoord beleggen met succes onder de aandacht van de consument mogen brengen. Maatschappelijke factoren diep in je beleggingsproces Om in te spelen op de behoefte die we bij veel van onze klanten zagen hebben we in 2013 het project ESG Integratie opgestart. Het gaat daarbij om het meewegen van maatschappelijke vraagstukken in het beleggingsproces. Traditionele financiële en (nieuwere) niet-financiële criteria worden samen gewogen om tot een goed renderende portefeuille te komen. In 2013 zetten wij een groot project op om dit voor alle asset classes, vooral aandelen en vastrentende waarden, te ontwikkelen. De modellen staan en 2014 wordt het jaar van de uitvoering. Omdat het om een ingewikkeld project gaat, nemen we deel in internationale werkgroepen die de Verenigde Naties in het leven hebben geroepen. Daar kunnen we onze kennis en ervaring met anderen delen en van hen leren. We zullen ook in 2014 niet stilzitten om verantwoord beleggen voor u alsmaar mooier en boeiender te maken! Zoals altijd zullen we elk kwartaal verslag doen van onze vorderingen. Veel leesplezier, Manuel Adamini Hoofd Verantwoord Beleggen SNS Asset Management 4

6 2. ESG ACTIVITEITEN EN CASE STUDIES 2.1. Uitsluitingen Update Alle organisaties waarin we kunnen beleggen, worden voortdurend door ons doorgelicht op goed ondernemingsbestuur en sociale, ethische en milieukwesties. De beoordelingscriteria hiervoor zijn vastgelegd in onze Fundamentele Beleggingsbeginselen. Deze hebben betrekking op mensenrechten, fundamentele arbeidsrechten, corruptie, milieuvervuiling, wapens en productintegriteit. De Fundamentele Beleggingsbeginselen komen voort uit internationale verdragen, conventies en best practices. De screening van de bedrijven heeft in het vierde kwartaal niet geresulteerd in nieuwe in- of uitsluitingen. Huidige Uitsluitingen Voor een volledig overzicht van de bedrijven die per 31 december 2013 uitgesloten zijn van het beleggingsuniversum, verwijzen we u naar Sectie 3.1 van de Appendix. 5

7 2.2. Engagement Overzicht 1 Verdeling engagements naar regio Verdeling engagements naar sector Verdeling engagements naar algemene kwaliteit Aantallen engagements naar voortgang We beoordelen het succes van onze engagement inspanningen op twee onderdelen. Onder de kwaliteit in het algemeen valt de relatie met het bedrijf: stelt het zich voldoende open op en is het bereid om in gesprek te gaan met aandeelhouders? De voortgang beschrijft de werkelijke stappen die door het bedrijf zijn gezet tussen het bespreekbaar maken van onze zorgen en concrete verbeteringen in beleid en gedrag. 1 De engagementgegevens gaan over de activiteiten van SNS AM in het geheel en zijn niet fondsspecifiek. Cijfers per jaareinde tenzij anders vermeld. 6

8 Q4 Engagement Speerpunt Water: bron van het leven Water: de bron van alle leven op aarde (en daarbuiten ). Zonder te overdrijven is water van levensbelang voor iedereen. We drinken, spoelen, wassen, verdunnen en trekken het massaal door: water is overal. In rijtjeshuizen, overheidsgebouwen en bedrijfspanden wordt dagelijks per persoon 130 liter leidingwater gebruikt. Toch verhult de op het oog overvloedige beschikbaarheid in Nederland een sluipende crisis. In andere delen van de wereld toont de watercrisis zich al door ernstig vervuild drinkwater, de woestijn die steeds meer terrein wint en zelfs door oorlogen die gevochten worden om toegang tot water. Bedrijven hebben vaak invloed op de beschikbaarheid en de kwaliteit van water. Alle aanleiding dus voor een kritische dialoog met enkele bepalende bedrijven. Bedrijven zien water steeds meer als een serieus onderwerp. Sommige doordat ze te maken krijgen met echte watertekorten en andere vooral door aangescherpte regelgeving. Hoe dan ook, uit een recent onderzoek bleek dat bijna twee derde van de 200 ondervraagde internationale bedrijven verwacht nadelige effecten te gaan ondervinden van watertekorten, watervervuiling, droogte of juist overstromingen. Niet alle beleggers beseffen nog wat dit betekent. Water in China, de Droge Cijfers: 1. China biedt onderdak aan 20% van alle mensen op aarde 2. China produceert 75% van alle energie uit steenkolen, de meest water intensieve vorm van energiewinning 3. China produceert 45% van alle textiel ter wereld, ook zeer water intensief 4. Maar China heeft slechts 7% van de drinkwater voorraden De bedrijven die het meeste risico lopen om voor dure verrassingen komen te staan, zijn actief in de voedingsindustrie. Hun toeleveranciers in de agrarische sector zijn volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie verantwoordelijk voor 90% van het verbruik van water. De risico s die voor voedingsbedrijven verbonden zijn aan waterschaarste kunnen verhogingen van de waterprijs zijn wat in de hele keten leidt tot hogere productiekosten. Ook lokale gemeenschappen en het milieu kunnen ernstige gevolgen ondervinden van droogte of watervervuiling. Wat kunnen de bedrijven zelf doen? Wij verwachten van ze dat zij een systeem hebben dat ze helpt om hun invloed op het milieu binnen de perken te houden. Daarnaast willen we dat ze beleid maken waarmee ze verantwoord waterverbruik stimuleren, binnen het eigen bedrijf en bij de boeren en telers. Tot slot willen we ook duidelijkheid over de hoeveelheid water die gebruikt wordt om de voedingsmiddelen te maken. Met een van de grootste bedrijven ter wereld op het gebied van agrarische gewassen zijn we in gesprek over duurzaam waterverbruik. Ons gesprek begint bij het in kaart brengen van de hoeveelheid water die door het bedrijf verbruikt wordt en het onderzoeken op welke plaatsen er mogelijk een probleem ontstaat met de beschikbaarheid. We vragen het bedrijf om hierover duidelijk te rapporteren. We willen ook meer duidelijkheid of, en over de manier waarop, het bedrijf kennis op watergebied deelt. Met waterbesparende maatregelen is in de landbouw vaak erg veel winst te behalen. Zo kan het besproeien van gewassen vaak veel efficiënter. Een groot deel van het irrigatiewater wordt verspild door verdamping, wind, gebruik van slechte apparatuur of door gewassen veel meer te besproeien dan nodig. Dit is belangrijke kennis voor boeren. Ook tabaksbedrijven zijn erg afhankelijk van het succes van tabaksboeren en de opbrengst van hun oogst. Dat water daarbij een sleutelrol speelt, ligt voor de hand. Het weer en de hoeveelheid regen speelt een centrale rol in het bestaan van elke boer. Als de neerslag gedurende een periode tegenvalt, kan een 7

9 complete oogst mislukken. Bovendien stijgen de grondstofprijzen vaak na een mislukte oogst. Een van s werelds grootste tabaksproducenten stelt, ondanks zijn enorme omvang, geen eisen op het gebied van waterverbruik bij de boeren. Uit de gesprekken die wij met het bedrijf voerden, bleek dat het bedrijf wel bereid is om op een zeer actieve manier specialistische kennis over verstandig waterverbruik te delen met de betrokken boeren. Hoe kun je tijdens een periode van droogte voorkomen dat de gewassen verpieteren? Hoe voorkom je dat er tijdens dagen van hevige neerslag (zoals in de regentijd in de tropen) vruchtbare grond met het regenwater wegspoelt? Het zijn vragen waarnaar veel onderzoek is gedaan en waar soms verbluffend simpele antwoorden voor zijn. De tabaksproducent gaat hierover in gesprek met zijn leveranciers. In de mijnbouw sector is waterbeheer ook een relevant onderwerp. Het water dat wordt gebruikt in de mijnbouw sector is na gebruik vaak met afvalstoffen vervuild. Het wordt eerst met chemische stoffen vermengd om de mineralen te winnen. Wat na het proces als reststof overblijft, is vervuild afvalwater, vaak te giftig om iets mee te beginnen. Verder worden er door deze bedrijven zulke grote hoeveelheden water gebruikt dat het zoveel mogelijk hergebruiken ervan noodzakelijk is. Het Canadese Goldcorp zorgde ervoor, mede op ons aandringen, dat het van al haar mijnen kan volgen waar mogelijk waterlekken ontstaan. Ook ging het bedrijf beter rapporteren over het gebruik van water. Goldcorp probeert op deze manier te voorkomen dat haar activiteiten nadelige gevolgen hebben voor de omgeving. Door het gebruik van water te volgen, is het bedrijf bovendien in staat om te laten zien hoe effectief haar aanpak is. De olie- en gassector is vergelijkbaar op dit gebied. De tijd dat de olie zonder veel moeite uit de grond spoot is voorbij. Bedrijven moeten alle technologische middelen gebruiken om het te winnen. Een bekend voorbeeld is schaliegas. Het is aardgas dat ondergronds in diepe steenlagen ligt opgeslagen. Om bij het gas te kunnen moeten eerst miljoenen liters water met chemicaliën onder de grond worden gespoten, zodat het gesteente wordt gekraakt en het gas vrijkomt. Na het opvangen van het gas blijft nog een enorme hoeveelheid afvalwater over, wat een negatieve impact heeft op het milieu. Omdat de productie van schaliegas vooral in de VS een enorme vlucht heeft genomen, vond engagement plaats met enkele van de grootste energiebedrijven die een leidende rol spelen in de winning van het gas. We vroegen onder meer de op een na grootste producent van aardgas in de VS, Chesapeake Energy, om meer inzicht in het gebruik van water. Bovendien wilden we een toelichting op het verwerken van het afvalwater. Namens een internationale groep beleggers leiden wij in 2014 een dialoog met diverse bedrijven, waaronder Chesapeake Energy. Daarbij staan betere rapportages over fraccing (kraken) en de gevolgen ervan voor de kwaliteit en beschikbaarheid van water hoog op de agenda. We verwachten dat de betrokken bedrijven de kritiek van aandeelhouders serieus nemen en in het vervolg uitgebreider zullen rapporteren over dit onderwerp. Het uitwisselen van kennis en het blijvend onder de aandacht brengen van onze zorgen over beschikbaarheid en kwaliteit van watervoorziening, vindt plaats tijdens het engagement met bedrijven. Door het delen van kennis over waterbeheer en gebruik kunnen belangrijke stappen worden gezet naar de duurzame beschikbaarheid van water voor mens en milieu, een van de belangrijkste uitdagingen van deze tijd. 8

10 2.3. Stemmen Stemoverzicht Q Aantal vergaderingen waar is gestemd Europa Amerika Azië Pacific ZL SBB SRIFEE SBB SRIFENA SBB SRIFEPA Stemmen VOOR het Bestuur Stemmen TEGEN het Bestuur Totaal aantal bestuursvoorstellen Stemmen VOOR Stemmen TEGEN STEMONTHOUDINGEN Totaal aantal aandeelhoudersvoorstellen Stemmen VOOR Stemmen TEGEN STEMONTHOUDINGEN Totaal aantal voorstellen Stemoverzicht YTD 2013 Aantal vergaderingen waar is gestemd ZL YTD Europa Amerika Azië Pacific SBB YTD SRIFEE YTD SBB YTD SRIFENA YTD SBB YTD SRIFEPA YTD Stemmen VOOR het Bestuur Stemmen TEGEN het Bestuur Totaal aantal bestuursvoorstellen 2,272 2,65 6,441 3,23 7,845 1,716 5,171 Stemmen VOOR 2,091 2,439 5,802 2,973 7,277 1,257 3,139 Stemmen TEGEN ,027 STEMONTHOUDINGEN Totaal aantal aandeelhoudersvoorstellen Stemmen VOOR Stemmen TEGEN STEMONTHOUDINGEN Totaal aantal voorstellen 2,298 2,687 6,533 3,489 8,301 1,725 5,272 2 Exclusief de AVA van het Amerikaanse Avnet Inc. De voorstellen werden geanalyseerd, maar er vond geen stemming plaats door een administratieve vergissing. 9

11 Meer informatie over de stemmen die wij uitbrachten namens SNS Beleggingsfondsen Beheer is hier beschikbaar. Belangrijkste cases en ontwikkelingen Het vierde kwartaal is in de meeste markten een rustig stemseizoen. Dit komt omdat bijna alle aandeelhoudersvergaderingen (AVA s) eerder in het jaar worden gehouden. Hierdoor waren er geen grote verrassingen of opvallende omstreden zaken. Als we terugkijken op het afgelopen kwartaal valt ons op dat bestuurskwesties hoog op de agenda bleven staan in Europa, Azië-Pacific en Noord-Amerika. Het ging dan vooral om de beloning, onafhankelijkheid en verantwoordelijkheid van bestuurders. Het is niet zo vreemd dat hier de meeste aandacht naar uitgaat: hoe goed een bedrijf loopt, hangt rechtstreeks af van hoe goed het bedrijf wordt geleid. Dit geldt niet alleen voor de prestaties op financieel gebied, maar ook op het gebied van duurzaamheid. Europa In het vierde kwartaal waren er een aantal gevallen waarin de bekwaamheid van bestuursleden in twijfel werd getrokken. Bijvoorbeeld bij mijnbouwbedrijf BHP Billiton plc. Hier stemden we tegen een aandeelhoudersvoorstel om een nieuw bestuurslid te benoemen. Het doel van deze persoon, die zichzelf had voorgedragen, was om binnen het management aandacht te besteden aan de risico s van klimaatsverandering. Dat is natuurlijk zeer belangrijk voor een mijnbouwbedrijf zoals BHP Billiton, en het idee past goed bij onze doelen als verantwoorde belegger. Helaas had deze persoon te weinig ervaring om iets toe te voegen aan het bestuur. Ook wilde hij zich alleen voor dat ene thema inzetten. Wij vinden dat bestuursleden verantwoordelijk zijn voor het leiden van het hele bedrijf. Daarom stemden wij tegen zijn voorstel. Ook van andere beleggers kreeg hij onvoldoende steun om in het bestuur te worden benoemd. Koninklijke KPN NV Op de AVA van het Nederlandse telecombedrijf KPN stemden wij tegen een bonus voor een van de bestuursleden. 25 procent van de andere aandeelhouders was het met ons eens. De aanblijfbonus was alleen bedoeld om het bestuurslid over te halen om bij het bedrijf te blijven, niet meer dan dat. Voorafgaand aan de AVA lieten enkele Nederlandse beleggers, waaronder een aantal van onze partners, de bestuursvoorzitter hun kritiek horen. Zij gaven aan dat de voorwaarden voor de beloning niet in het belang van de aandeelhouders waren en niet aan Nederlandse of internationale normen voldeden. Helaas werd de bonus toch goedgekeurd. Azië-Pacific Er is een land in deze regio dat een uitzondering is op het rustige vierde kwartaal en dat is Australië. Hier houden veel bedrijven hun AVA juist in deze periode. De belangrijkste trend die we hier zagen, was dat de bestuurdersbeloningen nog altijd erg hoog zijn. Sommige bedrijven betalen grote bedragen zonder dat daar sterke prestaties van de bestuurders tegenover staan. Als dat het geval was, stemden we tegen de voorgestelde beloningen. Een positief punt was dat het Australische mijnbouwbedrijf Saracen Mineral het dreigende gedwongen ontslag van haar voltallige directie kon voorkomen. Het bedrijf slaagde erin om beleggers te laten zien dat haar bestuurders naar prestatie worden beloond. We vonden het dan ook niet nodig om de directie weg te sturen en stemden we voor het beloningsbeleid. 10

12 In Hong Kong zagen we vaak ernstige tekortkomingen in de onafhankelijkheid van bestuurders. Dit is een kenmerkend probleem voor bedrijven daar. Wij vragen ons af of het toezicht op directiebeslissingen in deze regio wel effectief genoeg is. Het vierde kwartaal is ook in Japan een rustig stemseizoen. De Japanse regering is gelukkig wel gestart met serieuze hervormingen op het gebied van ondernemingsbestuur. Een daarvan is het aanpakken van bestuursonafhankelijkheid, een bekend zwak punt in Japan. Om de positieve inspanningen van de regering te stimuleren, hebben we in een formele brief onze visie laten zien over goed bestuur en de rol van aandeelhouders daarin. We wachten nog op een reactie. Noord-Amerika Ook in Noord-Amerika werden in het vierde kwartaal weinig AVA s gehouden. Een van de AVA s sprong er echter uit als voorbeeld van slechte bestuurlijke verantwoording en dat was die bij Oracle Corporation. We stemden tegen de voorzitter, tegen zeven niet-uitvoerende bestuurders en tegen twee beloningsvoorstellen. De directie reageert al meerdere malen niet op de bezorgdheid van aandeelhouders over haar beloning. Al tijdens de AVA in 2012 was er weinig steun voor de beloningsplannen en de verantwoordelijke bestuursleden. Toch behielden dat jaar alle bestuurders hun posities. De onderneming bleef grote beloningen aan de voorzitter uitkeren die niet in lijn waren met de resultaten. Op de AVA van dit jaar kregen de verantwoordelijke bestuurders nog minder steun dan het jaar ervoor. Aandeelhouders verwierpen weer het beloningsplan. In de VS zijn aandeelhouderstemmen echter niet bindend. Dat betekent dat het bedrijf niet wettelijk verplicht is om hierop actie te nemen. De uitslagen zijn wel behoorlijk beschamend voor Oracle: kennelijk heeft het bedrijf het vertrouwen van haar aandeelhouders verloren. Als er geen verbeteringen zijn, dan overwegen we om op de volgende AVA tegen de voltallige directie te stemmen. 11

13 2.4. Publicaties en Evenementen Het ESG Research team van SNS Asset Management heeft in het vierde kwartaal de onderstaande artikelen gepubliceerd. oktober M. Adamini & B. Wetzelaer IEX.nl De metalen raken op M. Adamini IEX.nl Oliediefstal hakt erin M. Adamini Responsible Investor The Serious Problem of Nigerian Oil Theft Good Luck, Jonathan RI_Serious Problem of Oil Theft_Oct 2013.pdf november M. Adamini IEX.nl De macht van de aandeelhouders december M. Adamini IEX.nl Bloed in je halvarine We willen ook graag een aantal artikelen met u delen die in dit kwartaal door anderen zijn gepubliceerd over de verantwoorde beleggingsactiviteiten van SNS AM en haar klanten. november D. Ottenhof Management Team Hoe Zwitserleven 25 Miljard Duurzaam Wil Beleggen 12

14 december Praktijkonderzoek Eerlijke Bankwijzer/Eerlijke Verzekeringswijzer: Mensenrechten Nieuws.nl Banken te laks met mensenrechtenschendingen NU.nl Banken te laks met mensenrechtenschendingen VBDO Onderzoek Verzekeraars FD.nl Pensioenfonds pakt duurzaam beleggen beter aan dan verzekeraar FD Pensioenfonds pakt duurzaam belegggen Dec 2013.pdf Nuzakelijk.nl Grote verzekeraars beleggen duurzamer Het ESG Research team van SNS AM heeft in het vierde kwartaal in een actieve rol aan de onderstaande evenementen deelgenomen. EITI International Board Meeting oktober Abidjan, Ivoorkust Beleggersvertegenwoordiger als (Vice) Bestuurslid: M. Adamini Zoals in de introductie vermeld, vervult SNS AM een (vice) bestuursrol in de Extractive Industries Transparency Initiative. In oktober vond een reguliere bestuursmeeting in Afrika plaats. De dagen daarvoor werden gebruikt om in omringende landen op werkbezoek te gaan. Meer erover in de IEX.nlcolumn van oktober, zie hier boven. MVO Media Café Zwitserleven 14 november 2014 De Nieuwe Poort Amsterdam Panelist: S. Giezeman Het tweede MediaCafé, dit maal georganiseerd door Zwitserleven, had als thema verantwoord beleggen. De aanwezigen konden met elkaar in een ontspannen sfeer bijpraten over het belang van verantwoord beleggen en de rol die verzekeraars daar in hebben. 13

15 2.5. Het Europese Best-in-Class Product Beslissingen over de bedrijven waarin wordt belegd voor het Europese Best-in-Class product worden niet licht genomen. Voorafgaand aan de keuze of een aandeel wel of niet in de beleggingsportefeuille wordt opgenomen, wordt altijd uitgebreid onderzoek verricht naar het bedrijf achter het aandeel. Is het bedrijf wel duurzaam genoeg? Vindt bijvoorbeeld de productie bij een staalbedrijf op een milieuvriendelijke manier plaats? Zijn er voldoende regels om kinderarbeid bij een fabrikant van sportschoenen te voorkomen? Hoeveel brandstof verbruikt een luchtvaartmaatschappij? Het zijn allemaal voorbeelden van vragen die worden onderzocht voordat er belegd wordt. Het Europese Best-in-Class product identificeert bedrijven die tot de 40 procent meest duurzame bedrijven binnen een sector behoren. Alleen deze bedrijven zijn geschikt voor opname in het fonds. Uit het onderzoek moet blijken welke bedrijven tot de meest duurzame in een sector behoren en welke niet. Het voordeel van deze aanpak is dat er geen appels met peren worden vergeleken, maar uitzendbureaus met uitzendbureaus en technologiebedrijven met technologiebedrijven. Pas wanneer is gebleken dat een bedrijf tot de beste 40 procent behoort, krijgt de portefeuillemanager de kans om er in te beleggen. Bedrijven veranderen en de wereld eromheen ook. Daarom wordt bij deze bedrijven een vinger aan de pols gehouden en worden hun prestaties op het gebied van duurzaamheid op de voet gevolgd. Tenminste eens in de twee jaar wordt een hele sector opnieuw onderzocht. In de loop van het vierde kwartaal van 2013 werden Europese bedrijven in de volgende sectoren tegen het licht gehouden: Machines, bouw en constructie Papierproducten en verpakkingen Metaalproductie en mijnbouw De analyse van deze sectoren heeft geleid tot de volgende statuswijzigingen. SECTOR AANDEEL VORIGE STATUS NU Machines, bouw en SULZER Afgekeurd Toegelaten constructie KONE Afgekeurd Toegelaten COMPAGNIE DE SAINT-GOBAIN Afgekeurd Toegelaten SANDVIK AB Afgekeurd Toegelaten FCC Goedgekeurd Verwijderd WARTSILA Goedgekeurd Verwijderd METSO Goedgekeurd Verwijderd BALFOUR BEATTY Goedgekeurd Verwijderd Papierproducten en MONDI PLC - Toegelaten verpakkingen HOLMEN Goedgekeurd Verwijderd Metaalproductie en RANDGOLD RESOURCES Afgekeurd Toegelaten mijnbouw OUTOKUMPU Goedgekeurd Verwijderd LONMIN Goedgekeurd Verwijderd FRESNILLO Goedgekeurd Verwijderd ARCELORMITTAL Goedgekeurd Verwijderd 14

16 SECTOR AANDEEL VORIGE STATUS NU Metaalproductie en SSAB Goedgekeurd Verwijderd mijnbouw Zakelijke dienstverlening G4S Goedgekeurd Verwijderd Volgens de criteria voor positieve selectie worden bedrijven in bepaalde gevallen tot het beleggingsuniversum toegelaten, onder voorwaarde dat engagement zal worden opgestart. Tijdens deze dialoog tussen de vermogensbeheerder en het management van het bedrijf, wordt besproken waar en op welke manier de onderneming de ESG prestatie kan verbeteren. In het vierde kwartaal werden geen bedrijven goedgekeurd voor positieve selectie. Maandelijks wordt in een sectoronderzoek bestudeerd welke bedrijven tot de koplopers in de sector behoren en welke niet. Hieronder wordt ter illustratie één van de verrichte sectoronderzoeken in het afgelopen kwartaal besproken. Metaal en mijnbouw Bedrijven in deze sector zijn grote metaalbedrijven en bedrijven die verschillende grondstoffen opgraven, verwerken en verhandelen over de hele wereld. Mijnen bevinden zich veelal in ontwikkelingslanden. Hierdoor zijn de problemen in de sector zeer divers. Ze gaan onder andere over transparantie, inheemse volkeren, afval en water. Transparantie Mijnbouwbedrijven zijn voor de overheden in de landen waar ze actief zijn een grote bron van inkomsten, in de vorm van vergoedingen en belastingen. In de internationale gemeenschap is er dan ook een groeiend besef dat zwak bestuur in grondstofrijke landen corruptie voedt en armoede en instabiliteit in het land stand houdt. Als gevolg hiervan staan mijnbouwbedrijven onder steeds meer druk om eerlijke contracten met overheden af te sluiten, te voorkomen dat ze illegale betalingen doen en om openbaar te maken hoeveel geld ze betalen aan de regeringen van gastlanden. Terwijl de leidende bedrijven in deze sector vrijwillig publiceren over dit soort betalingen (via het Extractive Industry Transparency Initiative, EITI), is de openbaarmaking van betalingen aan regeringen van gastlanden recent zelfs verplicht gesteld in Europa en in de Verenigde Staten. Lokale gemeenschappen Lokale gemeenschappen zouden, vanwege de grote waarde ervan, veel voordeel kunnen hebben van de winning van grondstoffen. Zij ondervinden in de praktijk echter voornamelijk nadeel. Complete gemeenschappen worden soms verplaatst naar een ander gebied, waardoor zij geen toegang meer hebben tot bijvoorbeeld hun landbouwgronden. Dit kan het voortbestaan van de gemeenschap ernstig in gevaar brengen. Daarnaast kunnen de omwonenden van een mijnbouwproject schadelijke gevolgen ondervinden door slecht beheer van afvalstoffen. De meeste bedrijven hebben een beleid ingevoerd hoe om te gaan met de lokale bevolking. De omvang en diepgang ervan varieert aanzienlijk. Met de komst van internationale richtlijnen over hoe het bedrijfsleven om zou moeten gaan met mensenrechten is het onderwerp een steeds belangrijker onderdeel van de social license to operate van mijnbouwbedrijven. De aanpak van het mijnbouwbedrijf Anglo America wordt in de sector gezien als best practice. Het bedrijf heeft een methode ontwikkeld die managers helpt de invloed en mogelijke gevolgen vast te stellen 15

17 van elk project. Ook geeft het handvaten om een plan te ontwikkelen om alle betrokken partijen mee te laten praten en op deze manier conflicten met de lokale gemeenschap te voorkomen. Alle medewerkers die verantwoordelijk zijn voor de relatie met stakeholders zijn getraind in het gebruik van de methode en herhalen deze toets elke drie jaar voor elk project. Gezondheid en veiligheid Ook de mijnwerkers zelf worden geconfronteerd met grote veiligheidsrisico s die verbonden zijn aan het werken in een mijn. Voornamelijk omdat ze werken in kleine ruimtes of op grote hoogtes, doordat ze werken met gevaarlijke of hete materialen en omdat het gevaar van ondergrondse instortingen op de loer ligt. Bedrijven moeten deze risico s beperken, waarbij ze ook rekening moeten houden met cultuurverschillen in verschillende landen. Veiligheidsmaatregelen op papier zijn mooi, maar veel ongelukken gebeuren omdat de regels in de praktijk niet worden nageleefd. Hier heeft de cultuur binnen een bedrijf en land veel invloed op. Emissies en afval Mijnen produceren aanzienlijke hoeveelheden afval in de vorm van residuen, deklagen en afvalgesteente die tijdens de levensduur en soms na de sluiting van een mijn moeten worden beheerd. Vooral residuen, met een mix van gemalen steen en proces afvalwater, kunnen grote impact hebben omdat deze vaak gevaarlijke stoffen bevatten, zoals cyanide. De meeste bedrijven slaan de residuen op achter dammen die zorgvuldig gebouwd en goed gemonitord moeten worden om lekken tegen te gaan. Het dumpen van residuen in rivieren, meren en de zee is controversieel vanwege de grote milieurisico s. De uitstoot van broeikasgassen in deze sector wordt meestal geassocieerd met de consumptie van energie in raffinaderijen en het gebruik van diesel voor apparaten op afgelegen mijnbouwlocaties. Watergebruik Mijnbouw vereist constante aanvoer van water voor het koelen en smeren van boorapparatuur, het transporteren en verwerken van erts, managen van residuen, en het onderdrukken van stof. Hoewel het gebruik van water afhankelijk is van veel factoren, is de kwaliteit en beschikbaarheid ervan vaak ook een kern van conflicten met de lokale gemeenschappen. Lokale gemeenschappen in uithoeken van de wereld zijn over het algemeen volledig aangewezen op het water uit rivieren en meren. Als deze opdrogen of vervuild raken heeft dit een enorme impact op hun bestaan. Biodiversiteit Mijnbouwprojecten kunnen een rechtstreeks negatieve invloed hebben op de biodiversiteit door bijvoorbeeld het leefgebied aan te tasten waar ze werkzaam zijn, door watervervuiling en door veranderingen in het microklimaat, veroorzaakt door de uitstoot van stofdeeltjes. Hierdoor is het belangrijk voor mijnbouwbedrijven die actief zijn in ecologisch kwetsbare gebieden om in samenwerking met lokale bewoners en experts (zoals academici en NGO s) biodiversiteitsprogramma s te ontwikkelen. 16

18 3. APPENDIX 3.1. Huidige Uitsluitingen BEDRIJF SECTOR REGIO REDEN Aeroteh* Capital Goods Europa Controversiële Wapens Alliant Techsystems* Capital Goods Amerika Controversiële Wapens Alpha Natural Resources* Energy Amerika Milieuvervuiling Arch Coal* Energy Amerika Milieuvervuiling Aryt Industries* Capital Goods Europa Controversiële Wapens Ashot Ashkelon* Capital Goods Europa Controversiële Wapens Babcock & Wilcox* Capital Goods Amerika Controversiële Wapens Babcock International Group Capital Goods Europa Controversiële Wapens BAE Systems Capital Goods Europa Controversiële Wapens Barrick Gold Materials Amerika Milieuvervuiling Boeing Capital Goods Amerika Controversiële Wapens Bridgestone Automobiles & Components Pacific Fundamentele Arbeidsrechten Computer Sciences Corp Diversified Financials Amerika Controversiële Wapens CONSOL Energy Energy Amerika Milieuvervuiling EADS Capital Goods Europa Controversiële Wapens Exelis* Capital Goods Amerika Controversiële Wapens Finmeccanica Capital Goods Europa Controversiële Wapens Milieuvervuiling, Freeport-McMoRan Materials Amerika Mensenrechten GenCorp* Capital Goods Amerika Controversiële Wapens General Dynamics Capital Goods Amerika Controversiële Wapens Hanwha* Materials Pacific Controversiële Wapens Honeywell International Capital Goods Amerika Controversiële Wapens Jacobs Engineering Group Capital Goods Amerika Controversiële Wapens Lockheed Martin Corp Capital Goods Amerika Controversiële Wapens Norinco International Cooperation* Capital Goods Pacific Controversiële Wapens Northrop Grumman Capital Goods Amerika Controversiële Wapens Poongsan Corp* Materials Pacific Controversiële Wapens Raytheon Capital Goods Amerika Controversiële Wapens Rheinmetall* Capital Goods Europa Controversiële Wapens Rio Tinto Materials Europa Milieuvervuiling Rolls-Royce Group Capital Goods Europa Controversiële Wapens Safran Capital Goods Europa Controversiële Wapens Serco Group Commercial & Professional Services Europa Controversiële Wapens Splav SRPA* Capital Goods Europa Controversiële Wapens ST Engineering Capital Goods Pacific Controversiële Wapens TEPCO Utilities Pacific Mensenrechten 17

19 BEDRIJF SECTOR REGIO REDEN Textron Capital Goods Amerika Controversiële Wapens Thales Capital Goods Europa Controversiële Wapens United Technologies Capital Goods Amerika Controversiële Wapens Wal-Mart Stores, Inc. Retail Amerika Fundamentele Arbeidsrechten Vedanta Resources Materials Europa Mensenrechten, Milieuvervuiling * We hebben niet in deze bedrijven geïnvesteerd voordat zij werden uitgesloten omdat ze niet in ons beleggingsuniversum waren opgenomen daar ze in strijd bleken met onze Fundamentele Beleggingsbeginselen. Ze werden preventief uitgesloten om de kans uit te sluiten dat we erin zouden beleggen als ze op enig moment in de toekomst in het beleggingsuniversum zouden worden opgenomen. LAND OVERTREDEN PRINCIPE DATUM UITGESLOTEN China Controversiële Wapens Finland Controversiële Wapens Griekenland Controversiële Wapens Mexico Mensenrechten Polen Controversiële Wapens Zuid Korea Controversiële Wapens Turkije Controversiële Wapens Verenigde Staten Controversiële Wapens