KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL
|
|
- Joris Willem Kuiper
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL Q3-2014
2 Inhoud 1. Introductie ESG-activiteiten en case studies Green bonds: leningen met een missie Uitsluitingen update Engagementoverzicht Engagements Stemmen Publicaties en evenementen Het Europese Best-in-Class Product Appendix Huidige uitsluitingen (bedrijven) Huidige uitsluitingen (landen)
3 1. Introductie De uitvoering van het verantwoorde beleggingsbeleid is door REAAL uitbesteed aan ACTIAM. In dit rapport doet ACTIAM verslag over het afgelopen kwartaal. De planeet redden is een investering die loont, geen kostenpost! Klimaatverandering is echt, en dreigend. Wij zijn als mens afhankelijk van de bronnen die de natuur ons biedt. De natuur heeft dus een sterke impact op ons. Andersom hebben wij, juist door het gebruik van deze hulpbronnen, een grote impact op het milieu. Het aanpassen aan de gevolgen van al in gang gezette klimaatverandering en het voorkomen van verdere opwarming van de aarde zijn daarom voor alle samenlevingen een grote uitdaging. Veranderingen van het weer, de waterhuishouding en voorraden en biodiversiteit hebben grote gevolgen voor de plaatselijke, regionale en wereldwijde economie. Dit is een gevaar voor onze investeringen, nu en in de toekomst. Als particulier kan men helpen deze veranderdingen te voorkomen door, onder andere, zuiniger om te gaan met grondstoffen. Omdat investeerders de zorg dragen voor het spaargeld van klanten en namens hen eigenaar van en verstrekker van leningen aan bedrijven en overheden zijn, hebben ook zij een verantwoordelijkheid die ze moeten nemen. Bijvoorbeeld door groene projecten te financieren. Om catastrofale klimaatverandering van meer dan 2 graden Celsius te voorkomen, zijn enorme investeringen nodig. Deze investeringen moeten een snelle overgang naar een economie met een lage CO 2 -uitstoot en hoge klimaatweerbaarheid mogelijk maken. Het International Energieagentschap (IAE) schat in dat er tot 2050 ongeveer 1 biljoen Amerikaanse Dollar per jaar extra nodig is om dit voor elkaar te krijgen. Bovenop wat er sowieso geïnvesteerd wordt, dus. Het goede nieuws is dat deze bedragen investeringen zijn en geen kosten. Er wordt dus wel rendement over ontvangen. Als verantwoorde investeerder vullen wij onze verantwoordelijkheid om duurzaam te beleggen op verschillende manieren in. Met een uitsluitingslijst zorgen we ervoor dat we niet beleggen in de bedrijven die keer op keer de fout ingaan op milieu-, sociaal of bestuurlijk gebied (ESG). Ook voeren we gesprekken met bedrijven, om hen te motiveren duurzamer te werk te gaan. Sinds een aantal jaar bestaat er een snel groeiende markt waarmee wij aan duurzaam beleggen een nieuwe, positieve invulling kunnen geven: de green bonds-markt. Met green bonds kunnen investeerders gericht groene of sociale projecten financieren. Bijvoorbeeld projecten op het gebied van schone energie, waardoor wij als samenleving minder afhankelijk zullen zijn van onze schaarse grondstoffen. Met als gevolg dat er minder vervuiling is. Daarnaast is het een goed middel om de enorme wereldwijde obligatiemarkt aan te boren. ACTIAM heeft het voornemen om voor eind 2015 het bedrag dat wij investeren in green bonds te verdubbelen van 500 miljoen Euro naar 1 miljard Euro, afhankelijk van klantwensen en marktontwikkelingen. Wij zijn bereid om met onze investeringen de strijd tegen klimaatverandering aan te gaan. Natuurlijk zonder dat we daar financieel op inleveren. Laten we samen deze uitdaging aangaan! Veel leesplezier en vriendelijke groet, Manuel Adamini Hoofd Verantwoord Beleggen ACTIAM 2
4 2. ESG-activiteiten en case studies 2.1 Green bonds: leningen met een missie Deskundigen zijn het eens, er moet nog veel meer gebeuren om het probleem van klimaatverandering aan te pakken. Als we op het huidige tempo blijven doorgaan met het opwarmen van onze aardbol komen we in grote problemen. Een mogelijke oplossing voor de grootste bedreiging voor toekomstige generaties: green bonds. Leningen met een specifieke klimaatdoelstelling. Er wordt nog te weinig gedaan aan het wereldwijde probleem van klimaatverandering. Niet omdat de technische oplossingen buiten ons bereik liggen of omdat het de wereldleiders aan goede wil ontbreekt. De belangrijkste reden is het prijskaartje van de oplossing en de vraag wie welk gedeelte van de rekening moet betalen. De 36 biljoen Amerikaanse Dollar die volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) nodig is tot 2050 is een ruwe schatting. 1 Wat vast staat is dat enorme bedragen nodig zijn om extreem weer, een stijgende zeespiegel en ernstige voedselschaarste te voorkomen. Ook het aanpassen aan de klimaatveranderingen die al in gang zijn gezet is belangrijk en kost veel geld. Duurzame energiebronnen Windmolens en zonnepanelen kunnen ten koste van energiecentrales op steenkolen worden geplaatst. Dat zorgt ervoor dat er minder broeikasgas in de lucht komt. Maar helaas kost stroom afkomstig van windmolens nu nog ongeveer dubbel zoveel als elektriciteit uit goedkope steenkool. 2 Gelukkig is de verwachting dat het rendement van windmolens snel beter zal worden en dat deze hard nodig gaan zijn om aan de toekomstige vraag naar energie te voldoen. Overheden kunnen de ontwikkeling van duurzame energiebronnen versnellen, maar dit kost vaak veel geld. Ook banken en andere grote financiers kunnen een belangrijke rol spelen bij het vinden van geld voor verduurzaming. Door Als investeerder beleggen we alleen in de beste green bonds. Het geld moet aantoonbaar en volledig worden besteed aan duurzame doelen en mag niet terecht komen in niet-duurzame activiteiten. middel van green bonds (groene obligatielening) kunnen partijen op de internationale kapitaalmarkt klimaatvriendelijke projecten financieren. Door het verstrekken van deze leningen kunnen, tegen betaling van een rentevergoeding, zelfs grote projecten betaald worden en krijgt de noodzakelijke ontwikkeling van duurzame technieken een kans. De groei van de green bonds-markt is enorm. Binnen korte tijd werden leningen met een gezamenlijke waarde van 35 miljard Amerikaanse dollar op de markt gebracht. 3 Zoals vaker met producten die snel populair worden laat de kwaliteit dan soms te wensen over. Daarom hebben we voorwaarden gesteld om de kwaliteit van green bonds te garanderen. Deze voorwaarden zijn gericht op wat het bedrijf met het opgehaalde geld gaat doen. Voorbeeld: groot en ver weg In Canada wordt met behulp van financiering uit green bonds het grootste windmolenpark in het land gebouwd. Dit park zal een vermogen van 350 megawatt hebben. In totaal worden er 175 windturbines neergezet. Het eerste deel van 150 megawatt (75 turbines) wordt 1 december 2014 opgeleverd. De oplevering van het tweede deel van 200 megawatt is gepland op 1 december Ter vergelijking: 1 megawatt levert genoeg energie voor ruim 658 Nederlandse huishoudens. Dit totale park zou dus ongeveer Nederlandse huishoudens van energie kunnen voorzien! 3
5 Welke afspraken maak je? Hoewel de duurzame toepassing wordt vastgelegd in de afspraken over de lening, blijft het een kwetsbaar onderdeel van de overeenkomst. Vooral als het geld wordt overgemaakt naar het bedrijf dat de lening uitgaf, moet nog maar worden gezien of het geld echt wordt besteed aan, bijvoorbeeld, het beloofde windmolenpark. Er moet worden voorkomen dat het geld voor andere of niet-duurzame projecten wordt gebruikt. Daarom gaan sommige instellingen een stap verder: er wordt in afspraken opgenomen dat het geld van de lening op een aparte rekening wordt gezet. Deze rekening wordt niet voor het hele bedrijf gebruikt, maar alleen voor het specifieke project. Zo kan de koper voor de wet voorkomen dat het geld op de verkeerde plek komt, in plaats van te vertrouwen op goedbedoelde afspraken. Toch blijven we kritisch. Een belangrijk onderdeel van het beleggen in obligatieleningen, en dus ook voor beleggers in green bonds, is kredietrisico. Hoe groot is de kans dat een lening niet kan worden terugbetaald? De blootstelling aan kredietrisico is en blijft gekoppeld aan de kredietwaardigheid van de gehele uitgevende instelling en al hun activiteiten. Dat kunnen we uitleggen aan de hand van een voorbeeld. Stel dat een technologiebedrijf zowel windmolens als kernwapens maakt. Dit bedrijf haalt geld op door het uitgeven van een green bond, om zo meer windmolenparken te bouwen. Hoewel het geld van de green bonds alleen aan Voorbeeld: klein en dichtbij Green bonds zijn er niet alleen voor grote energieprojecten, ook lokaal worden er projecten gefinancierd. Een voorbeeld hiervan is de financiering van een bakkerij in Noordrijn-Westfalen, Duitsland. In dit gebied vlak over de Nederlandse grens was een bakkerij op zoek naar onafhankelijke en hernieuwbare energievoorziening. Het geld dat opgehaald is door een ook door ACTIAM gekochte green bond kon de bakkerij voorzien van de financiering die het nodig had. Er wordt een parkeerplek gebouwd met daarop zonnecellen. Deze zonnecellen leveren energie waarmee klanten hun elektrische auto s kunnen opladen. Ook de bestelbusjes van de bakkerij gaan op deze groene stroom rijden. Zo worden er door middel van green bonds ook lokaal duurzame stappen gezet. windmolens wordt uitgegeven, heeft het hele bedrijf te maken met de risico s van het maken van kernwapens. De belegger die de green bonds koopt wordt dus ook aan deze risico s blootgesteld. Om dit te voorkomen kan speciaal voor de green bond een instelling opgezet worden. In plaats van het oorspronkelijke bedrijf, geeft de nieuwe instelling de green bond uit. Er bestaat dan geen verband meer tussen het kredietrisico van de oorspronkelijke uitgever en de green bondlening. Dit is trouwens wel de meest vergaande manier van afstand scheppen tussen de oorspronkelijke uitgevende instelling en het gefinancierde project. Als investeerder beleggen we alleen in de beste green bonds. Het geld moet aantoonbaar en volledig worden besteed aan duurzame doelen en mag niet terecht komen in niet-duurzame activiteiten. Anders beleggen we niet. Overigens zouden we in het bedrijf van dit voorbeeld niet beleggen, ook niet in green bonds. Beleggingen in kernwapens sluiten we uit, dus blijven we weg van alle onderdelen van een bedrijf dat kernwapens maakt. De projecten De projecten op het gebied van klimaatverandering kunnen zowel mitigatie- als adaptatieprojecten zijn. Bij mitigatie gaat het om projecten die klimaatverandering voorkomen. Bijvoorbeeld windmolens, zonnepanelen of isolatie van gebouwen. Adaptatie betekent aanpassing aan de gevolgen van klimaatverandering. Dit zijn bijvoorbeeld projecten waarbij dijken worden versterkt. Zulke groene projecten kunnen een deel van de oplossing van het klimaatprobleem zijn en worden daarop door ons beoordeeld. Hoewel de meeste green bonds worden uitgegeven met een duidelijke klimaatdoelstelling, worden sommige 4
6 5 Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q3 2014
7 projecten zo ingericht dat ze naast het milieu ook nog een sociale doelstelling hebben. Daarbij kun je denken aan gezondheid, kwetsbare groepen en onderwijs. In alle gevallen moeten de gefinancierde projecten overeenkomen met de projecten die voorgesteld zijn bij de (ver)koop van de green bond. Instellingen die een green bonds-lening aanbieden worden door ons op alle bovenstaande punten beoordeeld en er vaak ook op aangesproken. Vooral de duurzaamheid van het project is een vast onderdeel van onze gesprekken met dit soort aanbieders. Hoe wordt het geld precies besteed? Wat denkt men ermee te bereiken? Zijn er misschien ook nadelige neveneffecten van het project? Wordt de duurzaamheid van het project door een onafhankelijke partij gemeten en gevolgd? Gaat de aanbieder hierover regelmatig rapporteren? Het zijn allemaal vragen die wij stellen bij het beoordelen van green bonds. 1. International Energy Agency (IEA), Energy Technology Perspectives 2012: Pathways to a Clean Energy System, (Paris: OECD/IEA, 2012), 1, 2. EIA Annual Energy Outlook 2014, 3. Climate Bonds Initiative: The state of the market in 2014, 6
8 2.2 Uitsluitingen update Alle organisaties waarin we beleggen worden voortdurend onderzocht op milieu-, sociaal en bestuurlijk gebied. De beoordelingscriteria voor deze onderwerpen staan in onze Fundamentele Beleggingsbeginselen. Deze hebben betrekking op mensenrechten, fundamentele arbeidsrechten, corruptie, milieuvervuiling, wapens en productintegriteit. De Fundamentele Beleggingsbeginselen komen voort uit internationale verdragen, conventies en best practices en zijn te vinden op onze website. Figuur 1 geeft een overzicht weer van de huidige uitsluitingen per onderwerp. In het derde kwartaal heeft het ACTIAM Selectiecomité geen nieuwe namen uitgesloten. Huidige uitsluitingen Voor een volledig overzicht van de bedrijven die per 30 september 2014 uitgesloten zijn van het beleggingsuniversum verwijzen we u naar Sectie 3.1 van de Appendix. Figuur 1: uitsluitingen gesorteerd naar onderwerp. Sommige bedrijven zijn om meerdere redenen uitgesloten, daarom is het totaal van deze tabel hoger dan het totaal aantal uitsluitingen. Klant- en productintegriteit Fundamentele arbeidsrechten Mensenrechten Milieuvervuiling Controversiële wapens Aantal uitgesloten bedrijven per
9 2.3 Engagementoverzicht Met een aantal bedrijven in ons beleggingsuniversum voeren we een actieve dialoog, ook wel engagement genoemd. Bijvoorbeeld als het met incidenten of (mogelijk) controversiële activiteiten te maken heeft. Op die manier proberen we er achter te komen wat de oorzaak van het incident is en hoe dit in de toekomst kan worden voorkomen. Samen kijken we kritisch naar het beleid en andere punten. Verbetermogelijkheden brengen we onder de aandacht. Figuur 2 en 3 geven weer hoe onze engagement-activiteiten verdeeld zijn, naar regio en sector. Figuur 2 en 3: verdeling engagements naar regio en naar sector Azië / Pacific; 13% Kapitaalgoederen; 16% Mijnbouw; 19% Noord- Amerika; 23% Europa; 65% Voeding; 13% Olie & gas; 23% Diversen; 29% Natuurlijk kijken we ook naar het verloop van die dialoog. We beoordelen het succes van de engagement-inspanningen op twee onderdelen. Onder de kwaliteit in het algemeen valt de relatie met het bedrijf: stelt het zich voldoende open op en is het bereid om in gesprek te gaan met de aandeelhouders? Het onderdeel voortgang gaat over de werkelijke stappen die door het bedrijf zijn gezet tussen het bespreekbaar maken van onze zorgen en het maken van concrete verbeteringen in beleid en gedrag. Figuur 4 en 5: verdeling engagements naar algemene kwaliteit en voortgang 70% 15 60% 50% 40% 30% 20% % 0% Goed Gemiddeld Slecht Mijlpaal 0 Mijlpaal 1 Mijlpaal 2 Mijlpaal 3 Mijlpaal 4 Mijlpaal
10 2.4 Engagements Ook tijdens de zomer gaan de engagements met bedrijven door. In augustus hebben we met ARM Holdings gesproken over het ontwikkelen van een duurzaam inkoopbeleid. Daarnaast hebben we feedback gegeven over de MVO-rapportage van ARM. Het bedrijf gaf aan dat het onze suggesties in overweging zal nemen en onze inbreng intern ter discussie zal stellen. Ook met Umicore spraken we over hun rapportage. We hebben gevraagd of zij hun milieurapportage willen uitbreiden. Verder hebben we gesproken over duurzame innovatie. Deze suggesties neemt het bedrijf in overweging. Engagementgesprekken gaan vaak ook over specifiekere onderwerpen. We spraken bijvoorbeeld met Samsung Electronics in september. Dit bedrijf verzochten we om een gesprek aan te gaan over de persoonlijke veiligheid van hun medewerkers en arbeidsomstandigheden. Samsung gaf hierop een positieve reactie. Het stelde een telefoongesprek voor met onze partner, de investeerder The Pensions Trust. Als meerdere investeerders hetzelfde willen bereiken bij een bedrijf is het soms makkelijker om een engagement samen te doen. Dit kan voor een specifiek bedrijf zijn, maar bijvoorbeeld ook over een thema gaan, waarbij meerdere bedrijven worden aangesproken. Een voorbeeld hiervan is het initiatief rond olieboringen in het zeewater bij de Noordpool dat afgelopen kwartaal is gestart. Daarbij spreken we met een groep andere investeerders met, onder andere, BP. We hebben via de vertegenwoordiger van deze groep beleggers onze zorgen geuit over de activiteiten in het kwetsbare Noordpoolgebied. Na een briefwisseling volgde er in september een telefonische toelichting met BP. Ook Chevron, ENI en Royal Dutch Shell zijn door deze groep benaderd. We proberen op deze manier de (voorgenomen) activiteiten van olie- en gasbedrijven in de Noordpoolcirkel in kaart te brengen en de risico s voor het milieu vast te stellen. Een andere manier om een bedrijf aan te spreken, is via een bestaande organisatie of belangengroep. Zo hebben is in september gesproken met het Japanse elektronicabedrijf Olympus. Dit is uitgevoerd door een corporate governance belangengroep, die mede namens ons het bedrijf aansprak op het voorkomen en bestrijden van corruptie. 9
11 2.5 Stemmen Stemoverzicht Q Q1 Q2 Q3 YTD Aantal vergaderingen waar is gestemd Stemmen VOOR het bestuur Stemmen TEGEN het bestuur Totaal aantal voorstellen Stemmen VOOR Stemmen TEGEN Stemonthoudingen Totaal aantal bestuursvoorstellen Stemmen VOOR Stemmen TEGEN Stemonthoudingen Totaal aantal aandeelhoudersvoorstellen Stemmen VOOR Stemmen TEGEN Stemonthoudingen 21* * Bij één AVA (Siemens NV, 28 januari 2014) is er wel (op tijd) gestemd, maar zijn de stemmen niet goed verwerkt door een fout. De stemmen van die AVA zijn daarom niet meegenomen in dit overzicht. 10
12 2.6 Publicaties en evenementen Publicaties Het ESG Research team ACTIAM heeft in het derde kwartaal van 2014 de onderstaande artikelen gepubliceerd: Maand Auteur Medium Titel (link) Juli M. Adamini IEX.nl Voetbal en duurzaam beleggen M. Adamini en H. Hummels VBA Journaal Verantwoord beleggen tijd om de kinderschoenen te ontgroeien M. Adamini IEX.nl Verantwoord dilemma Augustus M. Adamini IEX.nl In actie tegen misstanden M. Adamini IEX.nl Tabee Walmart September M. Adamini IEX.nl CO 2 -bubbel M. Adamini RI Insight The climate bonds market in need of standards: maybe even a small range of them? M. Adamini IEX.nl Rusland, energie en klimaat Publieke optredens Het ESG Research team van ACTIAM heeft in het derde kwartaal van 2014 in een actieve rol aan de onderstaande evenementen deelgenomen: Maand Deelnemer Evenement & locatie (link) Juli M. Adamini EITI internationale bestuursvergadering, Mexico Stad, Mexico September M. Adamini Sustainable & Responsible Capital Markets Forum, Londen, Engeland M. Adamini Sustainable & Responsible Capital Markets Forum, Londen, Engeland Vorm Afwisselend bestuurslid (alternate board member) Deelnemer aan panel Interview Onderwerp Bestuursvergadering van de Extractives Industry Transparency Initiative Enhanced risk management a move to strategic fixed income investing Duurzaam beleggen 11
13 2.7 Het Europese Best-in-Class Product Best-In-Class is een aanpak waarbij de bedrijfsprestaties op milieu-, sociaal- en bestuursvlak uit alle sectoren onderling worden vergeleken. Per sector stellen we een rangorde vast en keuren we alleen de beste 40% van alle bedrijven goed als mogelijke belegging. Best-In-Class wordt door REAAL in haar beleggingsverzekeringen gehanteerd voor alle actief beheerde Europese aandelen. Deze rangorde komt tot stand door meer dan 100 indicatoren voor duurzaam ondernemerschap te wegen. Zo beoordelen we managementsystemen van bedrijven die erop gericht zijn bedrijfsongevallen en milieuschade te voorkomen. De daden van het bedrijf worden vervolgens bekeken met behulp van data over bijvoorbeeld ziekteverzuim, personeelsverloop, milieuboetes en trends in de uitstoot van broeikasgassen. Tenslotte doen wij nader onderzoek naar de maatschappelijke aspecten van de geleverde producten en diensten aan de eindklant. Kent bijvoorbeeld het productassortiment van een supermarkt een groot aandeel biologisch voedsel? Zijn er telecombedrijven die klanten lessen aanbieden om veilig en verantwoord gebruik van internet te bevorderen? Hoewel de sectoronderzoeken elke twee jaar plaatsvinden, is tussentijdse afkeuring of goedkeuring van bedrijven ook mogelijk. Als een bedrijf bijvoorbeeld ernstige veiligheidsincidenten heeft, keuren wij het af. Ook belonen we inspanningen om te verbeteren. Stel dat een bedrijf dat niet in de oorspronkelijke top 40% zit volledig omschakelt naar hernieuwbare energie, dan kunnen wij het toch goedkeuren als mogelijke belegging. In de loop van het derde kwartaal van dit jaar werden alle Europese bedrijven in de volgende drie sectoren tegen het licht gehouden: Media Banken Consumenten Dienstverlening (bijvoorbeeld winkels, reisbureaus, vermaak) De analyse van deze sectoren leidde afgelopen kwartaal tot de volgende wijzigingen: SECTOR AANDEEL VORIGE STATUS NU Media Telenet Group Holding Afgekeurd Toegelaten British Sky Broadcasting Group Afgekeurd Toegelaten Modern Times Group Goedgekeurd Verwijderd Banken Banco de Sabadell Afgekeurd Toegelaten Caixabank Afgekeurd Toegelaten Crédit Agricole Afgekeurd Toegelaten KBC Group Afgekeurd Toegelaten Banca Monte Dei Paschi Di Siena Goedgekeurd Verwijderd Commerzbank Goedgekeurd Verwijderd Société Générale Goedgekeurd Verwijderd UniCredit Goedgekeurd Verwijderd Consumenten Dienstverlening Compass Group Goedgekeurd Verwijderd 12
14 Positieve selectie Bedrijven die niet in de oorspronkelijke top 40%-selectie zitten willen we graag prikkelen tot beter gedrag. Wanneer een bedrijf een voortrekkersrol vervult op het gebied van bijvoorbeeld hernieuwbare energie, gezond en vitaal ouder worden, slimmer grondstoffengebruik en innovaties voor de wereld van morgen, selecteren we het voor engagement. Dit betekent dat we een dialoog aangaan met het management van het bedrijf. We bespreken waar en op welke manier de onderneming de prestaties op milieu-, sociaal en bestuurlijk vlak kan verbeteren. In het derde kwartaal van 2014 kozen we OC Oerlikon, Nordex en Amer Sports voor positieve selectie. Het doel van deze dialoog is dat het bedrijf een hogere gemiddelde ESG-prestatie (environmental, social, governance) in de sector bereikt. Zo kan het alsnog in de top 40% komen. In Figuur 5 wordt het proces voor het Europese Best-in-Class-product schematisch weergegeven. Het Zwitserse OC Oerlikon produceert beschermende verflagen en nanotechnologieën. De verflagen worden bijvoorbeeld toegepast in automotoren. Dit voorkomt slijtage van onderdelen en verlaagt brandstofverbruik en de uitstoot van schadelijke stoffen. Nanotechnologie kan producten ultrasterk, vuilafstotend of extreem zuinig maken. OC Oerlikon richt zich hierbij vooral op de innovaties voor energiezuinige LED-verlichting, energieopslag en zonne-energie. Nordex maakt windenergiesystemen. Ook voor het plannen en het onderhoud van windturbines levert Nordex diensten. Bij het plannen hoort onder andere het regelen van de vergunningen, het ontwerpen van verschillende opstellingen, geluidsbesparende maatregelen en het aansluiten van de windmolens op het elektriciteitsnet. Ook in Nederland is Nordex actief: het bedrijf gaat windturbines leveren voor een windmolenpark in Delfzijl. Dit levert energie voor meer dan huishoudens: ongeveer de grootte van de stad Zwolle. Amer Sports is een Fins bedrijf dat in winkels en op internet fitnessapparatuur, outdoor kleding en tennisrackets verkoopt. Deze producten passen bij een gezonde levensstijl en in de trend van vitaal ouder willen worden. De markt voor sportartikelen is groot en groeit hard: niet alleen omdat mensen meer sporten, maar ook omdat sportkleding en schoenen meer casual worden gedragen. Vooral China is een interessante markt voor de verkoop van sportartikelen. Figuur 5: schematische weergave van het proces voor het Europese Best-in-Class-product Top 40%: goedgekeurd als mogelijke belegging Bij ernstige incidenten: tussentijds afkeuren Sectoronderzoek Overige 60%: afgekeurd als mogelijke belegging Bij sterke positieve ontwikkelingen: tussentijds goedkeuren Bedrijven die het op ESG-gebied goed doen: positieve selectie 13
15 Banken toenemende aandacht voor green bonds Banken begeleiden de green bond-transacties van uitgevende partijen, zoals Unilever en de Wereldbank. De bankensector is een van de sectoren die wij het afgelopen kwartaal hebben onderzocht en waarin we de meest duurzame banken uitgekozen hebben. Banken spelen een belangrijke rol in de maatschappij. Zij kunnen, door geld van spaarders tijdelijk aan anderen uit te lenen, ervoor zorgen dat de economie beter draait. Stabiele banken houden rekening met de belangen van alle klanten. Dit soort banken is als smeerolie voor de maatschappij. De wereldwijde kredietcrisis heeft nog eens duidelijk gemaakt wat er gebeurt als deze financiële stabiliteit ontbreekt en hoe belangrijk banken zijn: de economische en maatschappelijke gevolgen van het wanbeleid zijn nog steeds zichtbaar. Het is belangrijk banken weer stabiel te maken, ook om het vertrouwen terug te laten keren. Dit kan met name door het aanhouden van hogere kapitaalbuffers en meer variatie in het type banken, zoals coöperatief georganiseerde banken, spaarbanken en zakenbanken. Ook blijft het belangrijk dat banken verantwoording afleggen over de sociale en ecologische impact van hun activiteiten zoals beleggingen en kredietverlening. Voor het Europese Best-in-Class product willen wij weten waar de onderzochte banken voor staan en hoe zij aan deze thema s invulling geven. Ethiek, integriteit en kwaliteit Een van de onderzochte thema s is ethiek, integriteit en kwaliteit. We kijken bijvoorbeeld naar goed ondernemingsbestuur, goede controle en toezicht, en naar hoe transparant de bank is over risico s van financiële producten en diensten. Over het algemeen worden slecht toezicht, een kortetermijnmentaliteit van aandeelhouders en risicovolle beloningsstructuren gezien als de grootste oorzaak van de kredietcrisis. Daarom is het belangrijk dat er goed In onze visie moet iedereen, rijk of arm, toegang tot bankdiensten kunnen hebben. ondernemingsbestuur is, met goede controles en een juiste afweging tussen de belangen van aandeelhouders en andere partijen. Gedragscodes en intern toezicht om ongewenst gedrag en belangenverstrengeling van werknemers te voorkomen zijn daarom belangrijk om mee te nemen in het onderzoek. Ook beoordelen wij of banken beleid hebben om financiële diensten voor iedereen toegankelijk te maken. In onze visie moet iedereen, rijk of arm, toegang tot bankdiensten kunnen hebben. Ook beleid om corruptie en witwassen tegen te gaan is een belangrijk punt. Duurzaam bankieren Als banken duurzaam bankieren, betekent het dat ze milieu-, sociale en bestuurlijke informatie meenemen bij het inschatten van financiële risico s op de korte en lange termijn. Klimaatverandering, vergrijzing, corruptie en grondstofschaarste hebben steeds meer invloed op de winstgevendheid van bedrijven. Het beleggen in green bonds is voor steeds meer banken een aantrekkelijke antwoord op deze uitdagingen, omdat deze groene obligaties duurzame projecten financieren. Dat hoeft niets extra s te kosten, omdat green bonds vaak hetzelfde rendement opleveren als normale obligaties. Het kredietrisico en de liquiditeit (het gemak waarmee de belegging kan worden verhandeld) bij green bonds en normale obligaties zijn dan gelijk. Banken zijn niet alleen betrokken bij green bonds via eigen beleggingen. Ze begeleiden ook steeds vaker bedrijven en internationale banken, zoals de Wereldbank, bij de uitgifte ervan. De banken die wij onderzocht hebben geven zelf (nog) geen green bond uit. Naast duurzame activiteiten van banken kijken we ook naar de betrokkenheid bij omstreden activiteiten. (Ook) maatschappelijke organisaties bekritiseren bijvoorbeeld de financiering van bedrijven en projecten die schadelijk zijn voor het milieu, de mensenrechten ondermijnen en / of een negatieve invloed op lokale gemeenschappen hebben. In het sectoronderzoek is daarom eerst bekeken of banken betrokken zijn bij omstreden financieringen. Daarnaast kijken we of banken zich houden aan internationale richtlijnen, zoals de Equator Principles. Dit zijn richtljinen voor de beheersing van de sociale en milieu-aspecten van projecten. Als een bank zich aan deze richtlijnen houdt, kan het bovenstaande risico s verminderen. 14
16 Onderzoek Het Europese Best-in-Class product belegt in bedrijven die op duurzaamheidsonderwerpen heel goed scoren. Duurzaam bankieren én de mate waarin de dagelijkse processen op een ethische en betrouwbare wijze plaatsvinden, worden dan ook het zwaarst meegewogen in het onderzoek. Eén van de banken in de top 40%-selectie is de Zweedse Skandinaviska Enskilda Banken (SEB). Deze bank is het meest vooruitstrevend in de nog jonge green bonds-markt. De Zweedse bank speelde onder andere een rol bij de uitgifte van green bonds door de European Investment Bank (EIB) en tissueproducent SCA. Met in totaal US$4,5 miljard aan begeleide greenbonds steekt de bank met kop en schouders boven de andere onderzochte bedrijven uit. Ook publiceerde SEB, samen met 12 andere banken, vrijwillige regels voor green bonds om transparantie in deze nog jonge beleggingsmarkt te bevorderen. Het belangrijkste doel van deze regels is investeerders inzicht te verschaffen in de precieze milieu-impact van green bonds. Zo weten investeerders hoe duurzaam de projecten zijn waarin ze investeren. Voor de rapportage wordt aanbevolen om daadwerkelijke prestaties te meten. Bijvoorbeeld vermeden CO 2 -uitstoot, het aantal mensen dat bediend wordt met schone(re) energie of water, of het vermeden aantal transportkilometers. Op deze manier helpt SEB de standaarden voor green bonds verder te ontwikkelen. 15
17 3. Appendix 3.1 Huidige uitsluitingen (bedrijven) Bedrijf Sector Regio Reden Aeroteh* Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Alliant Techsystems* Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Alpha Natural Resources* Energie Amerika Milieuvervuiling Arch Coal* Energie Amerika Milieuvervuiling Aryt Industries* Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Ashot Ashkelon* Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Babcock & Wilcox* Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Babcock International Group Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens BAE Systems Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Barrick Gold Materials Amerika Milieuvervuiling Boeing Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Bridgestone Autoproducenten Pacific Fundamentele arbeidsrechten Financiële instellingen Computer Sciences Corp. (diverse) Amerika Controversiële wapens CONSOL Energy Energie Amerika Milieuvervuiling EADS (Airbus Group N.V.) Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Exelis* Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Finmeccanica Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Fluor Corporation Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Freeport-McMoRan Mijnbouw Amerika Milieuvervuiling, mensenrechten GenCorp* Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens General Dynamics Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Hanwha* Mijnbouw Pacific Controversiële wapens Honeywell International Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Jacobs Engineering Group Kapitaalgoederen 16 Amerika Controversiële wapens Larsen & Toubro* Kapitaalgoederen Pacific Controversiële wapens Lockheed Martin Corp. Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Norinco International Cooperation* Kapitaalgoederen Pacific Controversiële wapens Northrop Grumman Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Poongsan Corp* Mijnbouw Pacific Controversiële wapens Raytheon Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Rheinmetall* Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Rio Tinto Mijnbouw Europa Controversiële wapens Rolls-Royce Group Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Safran Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Serco Group Zakelijke dienstverlening Europa Controversiële wapens Splav SRPA* Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens ST Engineering Kapitaalgoederen Pacific Controversiële wapens TEPCO Elektriciteit, water en gas Pacific Mensenrechten
18 Bedrijf Sector Regio Reden Textron Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Thales Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Vedanta Resources Mijnbouw Europa Mensenrechten, milieuvervuiling Wal-Mart Stores, Inc. Detailhandel Amerika Fundamentele arbeidsrechten 3.2 Huidige uitsluitingen (landen) Land China Finland Griekenland Mexico Polen Zuid Korea Turkije Verenigde Staten Overtreden principe Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Mensenrechten Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens Controversiële wapens 17
Kwartaalrapport verantwoord beleggen
Kwartaalrapport verantwoord beleggen Q3-2014 Inhoud 1 Introductie 3 2 ESG-activiteiten en case studies 4 2.1 Green bonds: leningen met een missie 4 2.2 Uitsluitingen update 6 2.3 Engagementoverzicht 6
Nadere informatieCZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2014
CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2014 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 2. Beleid maatschappelijk verantwoord beleggen...3 2.1. Maatschappelijke verantwoordelijkheid...3 2.2. ESG-criteria...3
Nadere informatieKwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q2 2014
Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q2 2014 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING... 3 2. ESG-ACTIVITEITEN EN CASE STUDIES... 5 2.1. UITSLUITINGEN UPDATE... 5 2.2. ENGAGEMENT OVERZICHT... 6 2.3. STEMMEN... 8 2.4.
Nadere informatieKwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q1 2014
Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q1 2014 INHOUDSOPGAVE 1. INTRODUCTIE... 3 2. ESG ACTIVITEITEN EN CASE STUDIES... 4 2.1. Uitsluitingen Update... 4 2.2. Engagement Overzicht... 6 2.3. Stemmen...10 2.4.
Nadere informatieCZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2016
CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2016 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Beleid maatschappelijk verantwoord beleggen... 4 2.1. Maatschappelijke verantwoordelijkheid... 4 2.2. ESG-criteria...
Nadere informatieKWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL. Eerste kwartaal - 2015
KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL Eerste kwartaal - 2015 Inhoud 1. Introductie... 2 2. De lage olieprijs en het milieu... 3 2.1 Waarom is dit belangrijk?... 3 2.2 Vraag en aanbod... 3 2.3 Het
Nadere informatieStichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties. Beleid voor verantwoord beleggen
Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties Beleid voor verantwoord beleggen Inhoudsopgave 1. Doel van verantwoord beleggen... 3 2. De pijlers van het beleid voor verantwoord beleggen... 3 3. Integratie
Nadere informatieCZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2017
CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2017 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Beleid maatschappelijk verantwoord beleggen... 4 2.1. Maatschappelijke verantwoordelijkheid... 4 2.2. ESG-criteria...
Nadere informatie10 oktober 2014. Beleid Verantwoord Beleggen
10 oktober 2014 Beleid Verantwoord Beleggen Beleid Verantwoord Beleggen SPW Verantwoord beleggen is voor SPW een belangrijk onderdeel van de beleggingsfilosofie en een integraal onderdeel van de beleggingsbeginselen.
Nadere informatieKWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL. Vierde kwartaal - 2014
KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL Vierde kwartaal - 2014 Inhoud 1. Introductie... 2 2. ESG-activiteiten en case studies... 4 2.1 Duurzame ketens... 4 2.2 Nieuwe uitsluitingen... 5 2.3 Engagementoverzicht...
Nadere informatieKwartaalrapport Verantwoord Beleggen. Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds Q3 2013
Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds Q3 2013 INHOUDSOPGAVE 1. INTRODUCTIE... 3 2. ESG ACTIVITEITEN EN CASE STUDIES... 4 2.1. Uitsluitingen Update... 4
Nadere informatieKwartaalrapport Verantwoord Beleggen. SNS Asset Management Q2 2014
Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen SNS Asset Management Q2 2014 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING... 3 2. ESG-ACTIVITEITEN EN CASE STUDIES... 4 2.1. UITSLUITINGEN UPDATE... 4 2.2. ENGAGEMENT OVERZICHT... 5
Nadere informatieVerantwoord beleggen
Verantwoord beleggen Rapportage eerste kwartaal 2015 Disclaimer Deze Disclaimer is van toepassing op de in deze presentatie en/of dit document opgenomen commerciële informatie (hierna: de Informatie) die
Nadere informatieOntwikkelingen rondom het maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid van Pensioenfonds Vervoer
INLEIDING Pensioenfonds Vervoer vindt het belangrijk beleggen op een maatschappelijk verantwoorde manier in te richten. Het fundament van het beleid op gebied van maatschappelijk verantwoord beleggen bestaat
Nadere informatieVerantwoord beleggen
Verantwoord beleggen Rapportage derde kwartaal 2015 Inhoud 1 Voorwoord door Jan-Willem Dreteler 3 2 Water, van levensbelang 4 3 Uitsluitingen en engagement 7 3.1 Nieuwe uitsluitingen 7 3.2 Engagementoverzicht
Nadere informatieUitsluitingenlijst eind 2014. Company Country Reden. AECOM Technology Corp Verenigde Staten Controversiële wapens Aerospace Industries
Uitsluitingenlijst eind 2014 Company Country Reden AECOM Technology Corp e Staten Aerospace Industries Iran Organization (AIO) Aerospace Long-March China International Trade Co., Ltd Aeroteh SA Roemenië
Nadere informatieVerantwoord Beleggen: Reaal
Verantwoord Beleggen: Reaal Rapportage tweede kwartaal 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Stemmen 4 2.1 Inzicht in stemmen 4 2.2 Op hoeveel vergaderingen stemde ACTIAM voor Reaal? 4 2.3 Voorbeelden en
Nadere informatieReaal ESG-rapportage eerste kwartaal 2016
Reaal ESG-rapportage eerste kwartaal 2016 Inhoud 1. Introductie... 3 2. De wereld in 2030... 4 3. Uitsluitingen en engagement... 7 3.1 Nieuwe uitsluitingen... 7 3.2 Engagementoverzicht... 8 3.3 Engagements:
Nadere informatieACTIAM Responsible Index Fund - Equity Europe, North America & Pacific Asia
ACTIAM Responsible Index Fund - Equity Europe, North America & Pacific Asia ESG-rapportage eerste kwartaal 2016 Inhoud 1. Introductie...3 2. De wereld in 2030...4 3. Uitsluitingen en engagement...7 3.1
Nadere informatieBeleid ethisch beleggen
Beleid ethisch beleggen 1. Inleiding Ethisch of verantwoord beleggen houdt verband met maatschappelijk verantwoord ondernemen 1. Dit laatste komt erop neer dat ondernemers rekening houden met de omgeving
Nadere informatieKwartaalrapport verantwoord beleggen
Kwartaalrapport verantwoord beleggen Tweede kwartaal - 2015 Inhoud 1. Voorwoord door FSC Nederland... 2 2. Klimaat en ontbossing... 3 3. Uitsluitingen en engagement... 5 3.1 Nieuwe uitsluitingen... 5 3.2
Nadere informatieCZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2018
CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Beleid maatschappelijk verantwoord beleggen... 4 2.1. Maatschappelijke verantwoordelijkheid... 4 2.2. ESG-criteria...
Nadere informatieESG Retail Report Environment, Social, Governance
ESG Retail Report Environment, Social, Governance RAPPORTAGE VIERDE KWARTAAL 2013 Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen SNS Beleggingsfondsen Beheer B.V. Q4 2013 INHOUDSOPGAVE 1. INTRODUCTIE... 3 2. ESG
Nadere informatieKwartaalrapport verantwoord beleggen Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds
Kwartaalrapport verantwoord beleggen Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds Derde kwartaal - 2015 Inhoud 1. Voorwoord door Jan-Willem Dreteler... 2 2. Water, van levensbelang... 3 3. Uitsluitingen
Nadere informatieStichting bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandelindustrie september 2015
Maatschappelijk verantwoord beleggen Stichting bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandelindustrie september 2015 Beleid ten aanzien van Maatschappelijk verantwoord beleggen Inleiding BPF Houthandel draagt
Nadere informatieCO2-voetafdruk van beleggingen
CO2-voetafdruk van beleggingen Beleggen en de uitstoot van broeikasgassen 1 WAAROM MEET ACTIAM DE CO 2 -UITSTOOT VAN HAAR BELEGGINGEN? Klimaatverandering is één van de grootste uitdagingen van de komende
Nadere informatieHoe Triodos bedrijven selecteert op duurzaamheid. Presentatie voor TNM- werkgroep fondsen Ton Rennen, 25 Augustus 2015
Hoe Triodos bedrijven selecteert op duurzaamheid Presentatie voor TNM- werkgroep fondsen Ton Rennen, 25 Augustus 2015 Inhoud Selectie van bedrijven Onderzoeksproces in vogelvlucht Bedrijven met duurzame
Nadere informatiebeleggen BPL pensioen belegt maatschappelijk verantwoord
beleggen BPL pensioen belegt maatschappelijk verantwoord hoe belegt BPL Pensioen Ons maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid BPL Pensioen wil een duurzaam en betrouwbaar pensioenfonds zijn dat de
Nadere informatieDon t Bank on the Bomb PAX, maart 2018
Don t Bank on the Bomb 2018 PAX, maart 2018 1. Hall of Fame In de Hall of Fame staan instituties die beleid hebben dat investeringen volledig uitsluit. Bovendien blijkt uit ons onderzoek dat zij geen investeringen
Nadere informatieJaarvergadering 2018
Jaarvergadering 2018 Agenda 1. Opening 2. Verslag beheerder over 2017 3. Organisatiestructuur 4. Vaststelling jaarrekening 2017 5. Decharge beheerder 6. Rondvraag 7. Sluiting Verslag beheerder 2017 Meesman
Nadere informatieCO2-voetafdruk van beleggingen
CO2-voetafdruk van beleggingen Beleggen en de uitstoot van broeikasgassen 1 WAAROM MEET ACTIAM DE CO 2 -UITSTOOT VAN HAAR BELEGGINGEN? Klimaatverandering is één van de grootste uitdagingen van de komende
Nadere informatieverantwoord beleggen
verantwoord beleggen Verantwoord beleggen bij Delta Lloyd Delta Lloyd Groep ziet beleggen als een effectieve manier om waarde te vermeerderen, zolang dat op een verantwoorde manier gebeurt. Maar wat is
Nadere informatieBeleid. Verantwoord beleggen in de financiële sector
Beleid Verantwoord beleggen in de financiële sector September 2017 Inhoud 1 Introductie 3 2 ESG-beleid voor de Financiële Sector 4 INHOUD 2 1 Introductie ACTIAM is dé verantwoorde fonds- en vermogensbeheerder
Nadere informatieDuurzaam beleggen. Een kleine positieve verandering bij een beursgenoteerde onderneming heeft een mondiale impact.
Duurzaam beleggen Een kleine positieve verandering bij een beursgenoteerde onderneming heeft een mondiale impact. Triodos Investment Management bv, dochteronderneming van Triodos Bank nv, is de beheermaatschappij
Nadere informatieVerantwoord beleggen
Verantwoord beleggen Rapportage eerste kwartaal 2015 Disclaimer Deze Disclaimer is van toepassing op de in deze presentatie en/of dit document opgenomen commerciële informatie (hierna: de Informatie) die
Nadere informatieEerste halfjaarverslag 2018 Maatschappelijk Verantwoord Beleggen
eerste halfjaarverslag 2018 maatschappelijk verantwoord beleggen 1 INLEIDING vindt het belangrijk beleggen op een maatschappelijk verantwoorde manier in te richten. Het fundament van het beleid op gebied
Nadere informatieBeleid Duurzaam Beleggen. Stichting Pensioenfonds Delta Lloyd
Beleid Duurzaam Beleggen Stichting Pensioenfonds Delta Lloyd 28 maart 2018 1. Inleiding Dit document beschrijft het beleid van Delta Lloyd Pensioenfonds op het gebied van duurzaam beleggen. Het fonds heeft
Nadere informatieVerantwoord beleggen
Verantwoord beleggen Rapportage vierde kwartaal 2014 Disclaimer Deze Disclaimer is van toepassing op de in deze presentatie en/of dit document opgenomen commerciële informatie (hierna: de Informatie) die
Nadere informatieBeleid voor Maatschappelijk Verantwoord Beleggen. Stichting Pensioenfonds voor de Architectenbureaus
Beleid voor Maatschappelijk Verantwoord Beleggen Stichting Pensioenfonds voor de Architectenbureaus Juni 2014 1. Inleiding Dit Beleid voor Maatschappelijk Verantwoord Beleggen dient als leidraad en toetssteen
Nadere informatieDuurzaam Bankieren in 2015: hoogtepunten en vooruitblik. Waarde creëren voor onze stakeholders
Duurzaam Bankieren in 2015: hoogtepunten en vooruitblik Waarde creëren voor onze stakeholders Duurzaam bankieren bij ABN AMRO ABN AMRO levert een scala aan producten en diensten aan particuliere, private
Nadere informatieVerwijder deze afbeelding en voeg een nieuwe in. Green bonds: de meest liquide vorm van impact investing!
Verwijder deze afbeelding en voeg een nieuwe in. Green bonds: de meest liquide vorm van impact investing! 24-1-2017 Anne e van der Krogt & Viktor Stunnenberg Agenda 1. Maatschappelijk verantwoord beleggen
Nadere informatie"De financiële sector is het probleem,
1 van 5 22-2-2019 07:44 sg.uu.nl "De financiële sector is het probleem, niet de oplossing" 6-8 minuten Investeren in een duurzamere wereld? Als het aan de aandeelhouders ligt, liever niet. Onderzoeker
Nadere informatieAECOM Technology Corp Verenigde Staten Controversiële wapens Aerojet Rocketdyne Holdings Verenigde Staten Controversiële wapens
Uitsluitingslijst eind 2014 Company Country Reden AECOM Technology Corp Verenigde Staten Controversiële wapens Aerojet Rocketdyne Holdings Verenigde Staten Controversiële wapens Inc Aerojet Rocketdyne
Nadere informatieDocentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa)
Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Lees ter voorbereiding onderstaande teksten. Het milieu De Europese Unie werkt aan de bescherming en verbetering van
Nadere informatieJaarverslag verantwoord beleggen 2015
Jaarverslag verantwoord beleggen 2015 Ook in 2015 heeft Pensioenfonds Vervoer in het beleggingsbeleid en de uitvoering ervan weer een impuls kunnen geven aan maatschappelijke verantwoord beleggen. Nadat
Nadere informatieBeleid ethisch beleggen
Beleid ethisch beleggen 1. Inleiding Ethisch of verantwoord beleggen houdt verband met maatschappelijk verantwoord ondernemen 1. Dit laatste komt erop neer dat ondernemers rekening houden met de omgeving
Nadere informatieDe leden van de beleggingscommissie. 10 januari 2011 Beleid Maatschappelijk Verantwoord Beleggen
NOTITIE Van Aan CC Datum Betreft Sjoerd Hoogterp De leden van de beleggingscommissie 10 januari 2011 Beleid Maatschappelijk Verantwoord Beleggen Inleiding Het pensioenfonds Werk en (re)integratie (PWRI)
Nadere informatieVerantwoord beleggen beleid
Verantwoord beleggen beleid Samenvatting Waarom verantwoord beleggen? PMT heeft als missie het zorgen voor een betaalbaar, duurzaam en waardevast pensioen voor alle deelnemers in de sector Metaal en Techniek.
Nadere informatieMEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT
MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT 14 SEPTEMBER 2017 Inhoudsopgave Wat verandert er?... 3 Duurzaam beleggen... 4 Engagement... 4 Uitsluiting... 4 Duurzame indexen... 4 Hoeveel
Nadere informatieBeleid Verantwoord Beleggen
Beleid Verantwoord Beleggen 23-10-2018 Vastgesteld 23-10-2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Wat is verantwoord beleggen?... 3 3. Waarop richten wij ons in het kader van verantwoord beleggen?... 4
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoord Beleggingsbeleid
Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandel en Maatschappelijk Verantwoord Beleggen In dit document wordt het Maatschappelijk Verantwoord Beleggingsbeleid (MVB-beleid) van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds
Nadere informatieENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA
ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 4 februari 2011 Inhoud 1 I. Waarom energiebeleid ertoe doet II. Waarom
Nadere informatieMaatschappelijk verantwoord beleggen en Corporate governance
Maatschappelijk verantwoord beleggen en Corporate governance Uitgave april 2015 Disclaimer De in deze brochure verstrekte informatie van Stichting Pensioenfonds DSM Nederland, gevestigd te Heerlen (het
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoord Beleggen en Corporate Governance
Maatschappelijk Verantwoord Beleggen en Corporate Governance Uitgave mei 2015 Disclaimer De in deze brochure verstrekte informatie van Stichting Pensioenfonds SABIC, gevestigd te Sittard (het pensioenfonds
Nadere informatieKwartaalrapport Verantwoord Beleggen. Vierde kwartaal Reaal
Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Vierde kwartaal 2015 Reaal Inhoud 1. Verantwoord 2016...3 2. Het jaar van de klimaattop...4 3. Uitsluitingen en engagement...7 3.1 Nieuwe uitsluitingen...7 3.2 Engagementoverzicht...7
Nadere informatieCO2-voetafdruk van beleggingen
CO2-voetafdruk van beleggingen Waarom meet ACTIAM de CO 2 -voetafdruk van haar beleggingen? Klimaatverandering is één van de grootste uitdagingen van de komende decennia. Daarom steunt ACTIAM het klimaatakkoord
Nadere informatieSTICHTING PENSIOENFONDS HOLLAND CASINO. ESG Beleid (versie 28 april 2016)
STICHTING PENSIOENFONDS HOLLAND CASINO ESG Beleid (versie 28 april 2016) Inleiding Het pensioenbureau is gevraagd het huidige ESG beleid van het pensioenfonds te beschrijven en de implementatie te verduidelijken.
Nadere informatieVerantwoord beleggen
Verantwoord beleggen Rapportage tweede kwartaal 2015 Inhoud 1 Voorwoord door FSC Nederland 3 2 Klimaat en ontbossing 4 3 Uitsluitingen en engagement 6 3.1 Nieuwe uitsluitingen 6 3.2 Engagementoverzicht
Nadere informatieSamen werken aan een mooiere wereld, nu en later.
Samen werken aan een mooiere wereld, nu en later. Puur voor later. Voor ons is het Zwitserleven Gevoel onlosmakelijk verbonden met een mooie wereld. Daar dragen wij graag aan bij met ons verantwoorde
Nadere informatieSamen werken aan een mooiere wereld, nu en later.
Samen werken aan een mooiere wereld, nu en later. Puur voor later. Voor ons is het Zwitserleven Gevoel onlosmakelijk verbonden met een mooie wereld. Daar dragen wij graag aan bij met ons verantwoorde beleggingsbeleid.
Nadere informatieBeleid Verantwoord Beleggen Loyalis
6 juli 2015 Beleid Verantwoord Beleggen Loyalis 1 / 16 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding... 3 2 Wat is maatschappelijk verantwoord beleggen?... 4 3 Waarom willen wij maatschappelijk verantwoord beleggen?... 5
Nadere informatieVoorwoord. Namens alle medewerkers van WMP, Hoogachtend, w.g. B. Nienhaus Directeur
Voorwoord Na onze initiële registratie en de ondertekening van de UN Global Compact (UNGC) in 2011, doet het mij een genoegen de onderschrijving van Wealth Management Partners (WMP) aan de tien principes
Nadere informatieMEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT
MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT 28 SEPTEMBER 2017 Inhoudsopgave Wat verandert er?... 3 Duurzaam beleggen... 4 Duurzame indexen... 4 Hoeveel bedrijven worden uitgesloten?...
Nadere informatieESG Beleggingsbeleid ZLM
ESG Beleggingsbeleid ZLM Dit document beschrijft de wijze waarop wij omgaan met maatschappelijk verantwoord beleggen. Naast de financiële aspecten vinden wij het belangrijk dat milieu-, sociale en governance-aspecten
Nadere informatieBeleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu
Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem
Nadere informatieEen nieuwe stap in duurzaam beleggen
BLACKROCK IMPACT SCREENS ESG IMPACT Een nieuwe stap in duurzaam beleggen BlackRock Impact combineert het beste van BlackRock om beleggers te helpen een maatschappelijk én financieel verantwoord rendement
Nadere informatiebpfbouw Maatschappelijk verantwoord beleggen
bpfbouw Maatschappelijk verantwoord beleggen INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding 3 2 Wat is maatschappelijk verantwoord beleggen? 4 3 Waarom willen wij maatschappelijk verantwoord beleggen? 6 4 Hoe willen wij maatschappelijk
Nadere informatieKwartaalrapportage Duurzaam Beleggen Q2 2019
Kwartaalrapportage Duurzaam Beleggen Q2 2019 Inhoudsopgave ESG-karakteristieken aandelenportefeuille Engagement Stemmen Uitsluitingen 2 4 6 7 1 ESG-karakteristieken aandelenportefeuille ESG-scores spelen
Nadere informatieFONDS SLUYTERMAN VAN LOO. Formulering van een verantwoord beleggingsbeleid
FONDS SLUYTERMAN VAN LOO September 2015 Verantwoord Beleggingsbeleid Formulering van een verantwoord beleggingsbeleid FONDS SLUYTERMAN VAN LOO V E R A N T W O O R D B E L E G G I N G S B E L E I D INHOUDSOPGAVE
Nadere informatieVoting Reaal UL Vivat. 1e halfjaar Public 1
Voting Reaal UL Vivat 1e halfjaar 2019 Public 1 Contents 1 INLEIDING... 3 2 STEMMEN... 4 2.1. Inzicht in stemmen... 4 2.2. Op hoeveel vergaderingen stemde ACTIAM voor REAAL?... 5 3 DISCLAIMER... 6 Public
Nadere informatieVergadering van Aandeelhouders Triodos Multi Impact Fund 12 mei 2017
Vergadering van Aandeelhouders Triodos Multi Impact Fund 12 mei 2017 0 Aandeelhoudersvergadering Triodos Multi Impact Fund Agenda 1. Opening 2. Verslag van het bestuur over het verlengde boekjaar 2016
Nadere informatieDutch Banks: Commitments and Progress. A research paper prepared for the Eerlijke Bankwijzer (Fair Bank Guide Netherlands)
Dutch Banks: Commitments and Progress A research paper prepared for the Eerlijke Bankwijzer (Fair Bank Guide Netherlands) Dutch Banks: Commitments and Progress A case study about commitments made by Dutch
Nadere informatieKwartaalrapport Verantwoord Beleggen. Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds Q1 2013
Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds Q1 2013 INHOUDSOPGAVE 1. INTRODUCTIE... 3 2. ESG ACTIVITEITEN EN CASE STUDIES... 5 2.1. Uitsluitingen Update... 5
Nadere informatie1 e Halfjaarverslag 2017
1 e Halfjaarverslag 2017 Maatschappelijk verantwoord beleggen 1 INLEIDING Pensioenfonds Vervoer vindt het belangrijk beleggen op een maatschappelijk verantwoorde manier in te richten. Het fundament van
Nadere informatieRapportage Verantwoord Beleggen Eerste halfjaar 2014
Rapportage Verantwoord Beleggen Eerste halfjaar 2014 Inde 1 Inleiding Verantwoord Beleggen 2 Uitsluitingsbeleid 3 Corporate governance en stemmen 4 Bijlagen 1 Inleiding Verantwoord beleggen Stichting Pensioenfonds
Nadere informatieBanken ondermijnen de toekomst Over de investerings- en financieringspraktijk van banken in fossiele brandstoffen en duurzame energie
Banken ondermijnen de toekomst Over de investerings- en financieringspraktijk van banken in fossiele brandstoffen en duurzame energie Een samenvatting van de bevindingen voor Nederland van een onderzoek
Nadere informatieLatijns-Amerika aarzelt over hernieuwbare energie zaterdag, 15 augustus 2015 12:30
Waterkrachtcentrale's vormen een belangrijke energiebron in Zuid-Amerka, zoals hier bij de Itaipudam, een Braziliaans-Paraguyaanse stuwdam in de rivier de Paraná op de grens van de Braziliaanse staat Paraná
Nadere informatieZUINIGE ENERGIE EN KPN
ZUINIGE ENERGIE EN KPN KPN start op 30 oktober 2012 met nieuwe corporate campagne Het netwerk dat geeft om Nederland. Hierbij worden relevante maatschappelijke thema s belicht. In de eerste uiting, We
Nadere informatieVerslag verantwoording betrokken aandeelhouderschap 2014
Verslag verantwoording betrokken aandeelhouderschap 2014 In dit verslag: 1. Stemresultaten over 2014 2. Implementatie Nederlandse Corporate Governance Code Verantwoordelijkheid van institutionele beleggers
Nadere informatieMichiel Verbeek, januari 2013
Michiel Verbeek, januari 2013 1 2 Eens of oneens? De bankiers zijn schuldig aan de kredietcrisis. De huidige economische crisis is het gevolg van de kredietcrisis van 2008. Als een beurshandelaar voor
Nadere informatieKlimaatcompensatie investeren in een schone toekomst
Klimaatcompensatie investeren in een schone toekomst Van warme douche, autorit en vliegvakantie tot het verwarmen van ons huis: alles wat we in ons dagelijks leven doen, leidt tot uitstoot van broeikasgassen.
Nadere informatieBetrokkenheidsbeleid Aegon Nederland
Betrokkenheidsbeleid Aegon Nederland Betrokkenheidsbeleid Aegon Nederland 1. Reikwijdte Dit betrokkenheidsbeleid is van toepassing op Aegon Nederland N.V., Aegon Schadeverzekering N.V., Aegon Levensverzekering
Nadere informatie1. Verantwoord beleggen bij Wealth Management Partners: van principes tot praktijk
1. Verantwoord beleggen bij Wealth Management Partners: van principes tot praktijk 1.1 Principes Bij de beleggingskeuzes die Wealth Management Partners (WMP) maakt richt zij zich primair op het realiseren
Nadere informatiePopulair beleggingsplan
Populair beleggingsplan versie oktober 2015 1 Inhoudsopgave Waarom belegt het pensioenfonds? 4 Wat is het doel van beleggen? 4 Wat levert beleggen op? 4 Er gaan toch ook risico s gepaard met beleggen?
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoord Beleggingsbeleid
SPMS en Maatschappelijk Verantwoord Beleggen In dit document wordt het Maatschappelijk Verantwoord Beleggingsbeleid (MVB) van Stichting Pensioenfonds Medisch Specialisten (SPMS) uiteengezet. Dit document
Nadere informatieIORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R
IORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R 2 0 1 8 Introductie Werkzaam bij Kempen, onderdeel van Van Lanschot Kempen Fiduciair manager van NL pensioenfondsen Lid ESG council Kempen
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoord Beleggingsbeleid
SPMS en Maatschappelijk Verantwoord Beleggen In dit document wordt het Maatschappelijk Verantwoord Beleggingsbeleid (MVB-beleid) van Stichting Pensioenfonds Medisch Specialisten (SPMS) uiteengezet. Dit
Nadere informatieHet businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1
Het businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1 Muriel Van Gompel - Director Retail Banking, Triodos Bank In 1980 zette Triodos Bank een ander bancair model in de
Nadere informatieING Private/Business Banking
ING Private/Business Banking Workshop Duurzaam Beleggen Congres Grip op je Vermogen 5/6 oktober 2012, Den Haag Jan van Hoven, consultant Susanne van de Wateringen, senior analist 1 Welkom op planeet Aarde
Nadere informatieDuurzame Dialogen. over people, planet, profit
Duurzame Dialogen over people, planet, profit Sinds 2013 organiseert Delta Lloyd een serie dialogen over duurzaamheid. We willen daarmee inzicht krijgen in actuele ontwikkelingen en trends en tegelijkertijd
Nadere informatieINFORMATIE BELEGGINGSFONDSEN (NETTO) WERKNEMERS PENSIOEN
INFORMATIE BELEGGINGSFONDSEN (NETTO) WERKNEMERS PENSIOEN Informatie voor werkgevers Ingangsdatum 1 januari 2016 Als uw werknemer niet kiest voor een gegarandeerde uitkering wordt zijn premie belegd. Dit
Nadere informatiepggm.nl PGGM Overtuigingen en Uitgangspunten ten aanzien van Verantwoord Beleggen
pggm.nl PGGM Overtuigingen en Uitgangspunten ten aanzien van Verantwoord Beleggen Mei 2014 PGGM Overtuigingen en Uitgangspunten ten aanzien van Verantwoord Beleggen Inleiding Dit document beschrijft de
Nadere informatieVerantwoord Beleggen. Reaal
Verantwoord Beleggen Reaal 4e kwartaal 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Stemmen 4 2.1 Inzicht in stemmen 4 2.2 Op hoeveel vergaderingen stemde ACTIAM voor Reaal? 4 INHOUDSOPGAVE 2 1 Inleiding Op verzoek
Nadere informatieVerslag verantwoording betrokken aandeelhouderschap 2017
Verslag verantwoording betrokken aandeelhouderschap 2017 In dit verslag: 1. Stemresultaten over 2017 2. Implementatie Nederlandse Corporate Governance Code Verantwoordelijkheid van institutionele beleggers
Nadere informatieDuurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen
Duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen Duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen in KBC Duurzaam en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (Corporate Social Responsibility of CSR)
Nadere informatieEMPEN C REDIT L INKED N OTE
EMPEN C REDIT L INKED N OTE per juli 2011 Profiteer van een aantrekkelijke rente met een beperkt risico Profiteer van een aantrekkelijke rente met een beperkt risico De Europese rente staat momenteel op
Nadere informatieMethodiek Nominaties Gouden Stier 2015
Methodiek Nominaties Gouden Stier 2015 September 2015 AF Advisors Content - Introductie - Nominatiemethodiek op hoofdlijnen - Methodiek Beste Beleggingsfonds - Methodiek Beste Duurzame Beleggingsfonds
Nadere informatieErvaringen met GRI en CO2-Prestatieladder. 14 december 2011
Ervaringen met GRI en CO2-Prestatieladder 14 december 2011 Overzicht presentatie Intro VGG Communicatie en organisatie GRI en Jaarbeeld CO2 en Prestatieladder Transparantiebenchmark Aanbestedingen Slide
Nadere informatieDe Europese Investeringsbank in kort bestek
De Europese Investeringsbank in kort bestek Als bank van de EU bieden wij financiering en expertise aan gezonde en duurzame investeringsprojecten binnen en buiten Europa. De EU-lidstaten zijn onze aandeelhouders,
Nadere informatieJAARVERSLAG. Stichting Depositofonds C.V. De Volharding
JAARVERSLAG Stichting Depositofonds C.V. De Volharding Inhoud Inleiding 3 Jaarverslag Stichting Depositofonds 4 C.V. De Volharding UA Toelichting jaarverslag Stichting Depositofonds 5 C.V. De Volharding
Nadere informatie