Verantwoord beleggen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Verantwoord beleggen"

Transcriptie

1 Verantwoord beleggen Rapportage derde kwartaal 2015

2 Inhoud 1 Voorwoord door Jan-Willem Dreteler 3 2 Water, van levensbelang 4 3 Uitsluitingen en engagement Nieuwe uitsluitingen Engagementoverzicht Engagements 9 4 Hoe gebruiken wij ons water? 10 5 Interview met Jochem Verberne van WNF 11 6 Publicaties en evenementen 12 7 Het Europese Best-in-Class Product Positieve selectie 14 8 Appendix Huidige uitsluitingen (bedrijven) Huidige uitsluitingen (staatsobligaties) 16 ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

3 1 Voorwoord door Jan-Willem Dreteler Als vermogens- en fondsbeheerder beheert ACTIAM niet haar eigen geld, maar het geld van partners als Reaal, Zwitserleven, Pensioenfonds SNS REAAL en van klanten die onder andere via SNS Bank beleggen in participaties van de SNS Beleggingsfondsen. Het verantwoord beleggingsbeleid wordt in nauw overleg met onze partners opgesteld en uitgevoerd. Maar hoe loopt zo n samenwerking precies? Om daar inzicht in te geven wordt dit kwartaal het voorwoord niet geschreven door ACTIAM, maar door Jan Willem Dreteler, directeur Marketing bij Zwitserleven. EEN GEDEELDE VISIE Al vele jaren werkt Zwitserleven nauw samen met ACTIAM. En naar volle tevredenheid. Die tevredenheid schuilt niet in een soort van collegiale correctheid, maar vindt haar oorsprong in het delen van eenzelfde visie op bedrijfsvoering en verantwoord. De vraag kan het zo wel verder? is beiderzijds met een krachtig neen beantwoord. Het moet anders en anders begint bij jezelf, bij onszelf. Mijn eigen inleiding in wat ik maar even de school van verantwoord asset management noem, vond haar start in het jaar 2000 toen ik bij SNS REAAL ging werken. Een, ik geef het toe, voor mij tot dan toe onbekende wereld waarin ik heel veel betrokkenheid, idealen en specifieke kennis aantrof. Idealen die een fantastische fit hadden met die van de oprichters van de spaarbanken en de idealen van de oprichters van de verzekeraar, nauw gelieerd aan de vakorganisaties. Samen SNS REAAL. Inmiddels zijn we 15 jaren verder en aan dat beeld van mij is ondanks vele en vele avonturen bij ons bedrijf, niets veranderd. Wat wel veranderd is, is het gelijk dat de pioniers van toen hebben gekregen. Verantwoord ondernemen en ook verantwoord beleggen zijn helemaal van nu, van morgen en van overmorgen. Aan die toekomst hebben we recent en eensgezind met ACTIAM verdere richting gegeven. Van het generieke verantwoord ondernemen (VO)-beleid voor heel VIVAT is een specifiek VO-beleid voor Zwitserleven afgeleid. Mens en milieu staan daarin centraal en krijgen verdere invulling middels de thema s: klantbelang, het Zwitserleven Gevoel, verantwoord beleggen en het meten van onze impact met verantwoord beleggen. Een mix dus van noodzakelijke hygiëne, emotionele beleving en concretisering via beleggen. In de kern passen wij gedurende een lange periode op het geld van mensen die daarvan later willen kunnen leven, en het liefst een beetje meer. Onze overtuiging daarbij is dat wij het zorgen voor dat geld verantwoord moeten invullen. Voor onze klanten en voor de wereld om ons heen. Voor nu en voor de toekomst. Ons overkoepelende thema is tenslotte later Dat samen met ACTIAM werken aan het realiseren van deze idealen is heel erg inspirerend. Want met de kern van ons werk kunnen wij een betere toekomst van onze planeet een klein beetje mee helpen bepalen. En daarbij ook het leven van onze klanten in positieve zin beïnvloeden. Daarmee is ons werk het werken vanuit een visie. Een gedeelde visie. Ik wens u veel leesplezier en inspiratie! Jan Willem Dreteler Zwitserleven ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

4 2 Water, van levensbelang Dat we dagelijks schoon water nodig hebben om te overleven is voor de meeste mensen geen nieuws. Dat we in Nederland heel veel water hebben, ook niet. Maar veel mensen denken bij watergebruik alleen aan hun directe watergebruik, zoals het glas water dat je s ochtends drinkt of de warme douche waar je onder gaat staan. Europeanen gebruiken hiermee gemiddeld 150 tot 250 liter water per dag. Dat is een stuk minder dan Noord-Amerikanen (gemiddeld liter), maar meer dan iemand die op het platteland in een waterschaars gebied woont (20-50 liter). Toch ligt ons daadwerkelijke verbruik van water een stuk hoger. Water is namelijk een van de weinige middelen dat in bijna alle productieprocessen gebruikt wordt. De landbouw is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor zo n 70% van het wereldwijde zoetwatergebruik. Maar ook voor het koelen van elektriciteitscentrales, het maken van katoen, het produceren van staal en ontelbare andere processen is water essentieel. Op het eerste gezicht lijkt het dus alsof wij ons in Nederland niet zo druk hoeven maken om een tekort aan water eerder het tegenovergestelde. Maar indirect vormt ons gebruik van water zeker een risico. Het gevaar bestaat dat we meer water gebruiken dan we ons kunnen veroorloven. SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS (SDG S) Omdat water zo belangrijk voor ons is hebben de Verenigde Naties dit jaar bepaald dat een van de Sustainable Development Goals (SDG s) gericht wordt op water. De SDG s zijn de opvolgers van de Milleniumdoelstellingen, die in 2000 van kracht gingen, en moeten in 2030 behaald zijn. Op het gebied van water is het doel het verzekeren van beschikbaarheid en duurzaam beheer van water en schone leefomstandigheden voor iedereen. Nederland heeft veel kennis van water en zet dit wereldwijd ook in om andere landen bij te staan. We kunnen als land dus een belangrijke rol spelen bij het behalen van deze SDG. Een van de belangrijkste aspecten is de beschikbaarheid van schoon en zoet water. Hoewel we op aarde genoeg water lijken te hebben, zit 97,5% daarvan in oceanen, zout water. Van het zoetwater dat onze aarde rijk is zit 68% in ijs en gletsjers en nog eens 30% is grondwater. Dit zorgt ervoor dat maar 1% van het water op aarde bruikbaar én bereikbaar is voor mensen. Omdat de vraag naar verwachting binnen 20 jaar zal stijgen met circa 40% zullen we een stuk zuiniger met water moeten omgaan. ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

5 WATER EN KLIMAAT Niet alleen door bevolkingsgroei en inefficiënt gebruik van water staan de voorraden onder druk, ook klimaatverandering is hier een oorzaak van. Hogere temperaturen en extreem weer hebben bijvoorbeeld gevolgen voor de sneeuwval, waardoor er minder schoon water naar gebieden stroomt die hiervan afhankelijk zijn. Ook is de verwachting dat er in meer gebieden langere droogtes ontstaan. Veel landen die al droogtes ervaren voeren (een deel van het jaar) restricties op het watergebruik in. Van inwoners wordt dan verwacht dat ze bepaalde regels volgen, eventueel gevolgd door boetes bij overtreding. Op die manier proberen de landen ervoor te zorgen dat het water eerlijk verdeeld wordt en iedereen in ieder geval in de basisbehoefte aan water kan voorzien. Op de volgende pagina worden enkele voorbeelden van zulke restricties gegeven. Klimaatverandering en water zijn op meerdere manieren onlosmakelijk met elkaar verbonden. Oceanen nemen bijvoorbeeld ook veel CO2 op. Dat is een normaal proces, maar bij blootstelling aan grote hoeveelheden neemt de zuurgraad toe. Om de oceanen te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering hebben veel ngo s projecten opgezet ter bescherming van koraal, bedreigde vissoorten en ander leven in en rondom de oceanen. Daarnaast proberen veel organisaties overheden te beïnvloeden om duurzamer te werk te gaan en goede plannen te maken voor het tegengaan van klimaatverandering. Hét evenement hiervoor is de Klimaattop die in december dit jaar in Parijs plaatsvindt. De verwachting voor de top van dit jaar is dat de discussies zich vooral zullen richten op CO2(-uitstoot), en dat water het volgende belangrijke onderwerp zal worden. WORLD WATER WEEK 2015 We re the first generation to feel the impact of climate change and the last generation that can do something about it Barack Obama Om meer te leren over water, over hoe bedrijven en overheden hiermee omgaan en waarom het voor beleggers relevant is, was ACTIAM aanwezig bij de World Water Week. Deze vond afgelopen augustus plaats in Stockholm. De eerdergenoemde Sustainable Development Goals stonden deze week centraal. Naast het milieuaspect was er veel aandacht voor de sociale aspecten van water. Bijvoorbeeld over mensenrechten en het daaronder vallende recht op schoon drinkwater en schone leefomstandigheden. In Stockholm ging veel aandacht naar de praktische kant aan de doelstellingen. Hoe kunnen we ons doel bereiken en wat is de beste manier om mensen, bedrijven en landen enthousiast te maken? Het was bovendien hoopgevend om te horen dat bedrijven erkennen hoe belangrijk een goede watervoorziening is. Niet alleen als onderdeel van bedrijfsprocessen. Een tevreden, gezonde medewerker is het meest productief en toegang tot schoon drinkwater en schone leefomstandigheden zijn daarbij een absolute voorwaarde. ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

6 Waterrestricties en -programma s Het Deltaprogramma is een nationaal programma waarin o.a. de Rijksoverheid, provincies, waterschappen en gemeenten samenwerken. In tegenstelling tot wat veel mensen denken is het Deltaprogramma niet alleen bedoeld om Nederland te beschermen tegen overstromingen, maar ook om te zorgen dat we voldoende zoetwater hebben. In Californië heerst op dt moment in meer dan 99% van de staat enige mate van droogte. Dit jaar zijn voor het eerst beperkingen opgelegd aan het gebruik van water. In totaal moet er in de staat 20% van het waterverbruik bespaard worden, bijvoorbeeld door limieten te leggen aan het waterverbruik van consumenten. Australië is het droogste bewoonde continent op aarde. Veel steden leggen daarom permanente of tijdelijke waterrestricties op, zoals regels voor het sproeien van tuinen en sportvelden op het schoonmaken van oppervlakken rond het huis. Sommige steden leggen boetes op voor het niet naleven van regels. In Kwa Zulu Natal, Zuid-Afrika, werden dit jaar restricties opgelegd na een tekort aan regenval. De watertoevoer werd met 30% beperkt om te zorgen dat iedereen nog toegang tot water had. ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

7 3 Uitsluitingen en engagement 3.1 NIEUWE UITSLUITINGEN Alle organisaties waarin we beleggen worden onderzocht op milieu-, sociaal en bestuurlijk gebied. De beoordelingscriteria voor deze onderwerpen staan in onze Fundamentele Beleggingsbeginselen. Deze hebben betrekking op mensenrechten, fundamentele arbeidsrechten, corruptie, milieuvervuiling, wapens en productintegriteit. De Fundamentele Beleggingsbeginselen komen voort uit internationale verdragen, overeenkomsten en best practices en zijn te vinden op onze website. Figuur 1 geeft een overzicht weer van de huidige uitsluitingen per onderwerp. Het onderzoeken van bedrijven leidde in het derde kwartaal tot één nieuwe uitsluiting: n The Kroger The Kroger is een Amerikaanse bedrijvengroep van onder andere supermarkten en juweliers. The Kroger is uitgesloten in verband met de verkoop van handvuurwapens aan consumenten. Dit is in Amerika toegestaan, maar wordt uitgesloten vanwege ACTIAM s Fundamentele Beleggingsbeginselen. Huidige uitsluitingen Voor een volledig overzicht van de bedrijven die per 30 september 2015 uitgesloten zijn van het beleggingsuniversum verwijzen we u naar Sectie 7.1 van de Appendix. Figuur 1: uitsluitingen gesorteerd naar onderwerp. Sommige bedrijven zijn om meerdere redenen uitgesloten, daarom is het totaal van deze tabel hoger dan het totaal aantal uitsluitingen. Redenen voor uitsluiten bedrijven per Klant- en productintegriteit 1 Fundamentele arbeidsrechten 3 Mensenrechten 5 Milieuvervuiling 12 (Controversiële) wapens ENGAGEMENTOVERZICHT ACTIAM gelooft dat impact gecreëerd kan worden door gedragsverandering. Door middel van actief aandeelhouderschap kunnen we gedragsverandering bij bedrijven stimuleren. Bijvoorbeeld door te stemmen op aandeelhoudersvergaderingen. Maar ook en vooral door het gesprek aan te gaan met bedrijven en ze te laten weten welke verbeteringen we graag willen zien. Dit noemen we engagement. We spreken dan met het management of de directie van een bedrijf. Als een bedrijf te maken heeft gehad met controversiële activiteiten achterhalen we de oorzaak daarvan en laten we het bedrijf weten wat het moet verbeteren om aan ons beleid te voldoen. Maar we gaan ook proactief het gesprek aan met bedrijven waarvan we vinden dat ze punten te verbeteren hebben, zodat controverses voorkomen kunnen worden. Onderstaande figuren geven informatie over de engagements die wij zelf met bedrijven voeren. Als we denken dat dat effectiever is, gaan we samen met andere investeerders het gesprek aan met een bedrijf. Die zogenaamde collectieve engagements zijn nog niet in deze overzichten opgenomen. Momenteel zijn we bezig om deze collectieve engagements op dezelfde manier te meten als de individuele engagements, zodat deze ook in de overzichten opgenomen kunnen worden. ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

8 Figuur 2 en Figuur 3 geven weer hoe onze engagement-activiteiten verdeeld zijn, naar regio en sector. Figuur 2 en 3: regio s en sectoren 5% 11% 11% 21% 11% 32% 74% 37% Europa Noord-Amerika Azië / Pacific Mijnbouw Olie & gas Diversen Voeding Capital goods Natuurlijk kijken we naar het verloop van die dialoog. We beoordelen het succes van onze inspanningen op twee onderdelen. Onder de kwaliteit in het algemeen valt de relatie met het bedrijf: stelt het zich voldoende open op en is het bereid om in gesprek te gaan met de aandeelhouders? Het onderdeel voortgang gaat over de werkelijke stappen die door het bedrijf zijn gezet tussen het bespreekbaar maken van onze zorgen en het realiseren van concrete verbeteringen in beleid en gedrag. Deze informatie wordt weergegeven in figuur 4 en figuur 5. Figuur 4: verdeling engagements naar algemene kwaliteit 80% 70% % 50% 40% 30% % 10% 0% Goed Gemiddeld Slecht ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

9 Figuur 5: verdeling engagements naar voortgang Mijlpaal 1 Mijlpaal 2 Mijlpaal 3 Mijlpaal 4 Mijlpaal ENGAGEMENTS Koplopers Regelmatig voert ACTIAM gesprekken met bedrijven in waterintensieve sectoren, zoals voedselproducenten of mijnbouwbedrijven. Meestal zijn dat gesprekken met bedrijven die hun gedrag kunnen of moeten verbeteren. Doormiddel van de gesprekken en het stemmen op aandeelhoudersvergaderingen stimuleren we die gedragsverandering. Maar het kan ook lonen om juist met de koplopers te spreken. We krijgen dan beter inzicht in de knelpunten in de sector en hoe daarmee om kan worden gegaan. Zulke gesprekken voeren we op dit moment met een groot biermerk. De informatie die we daar opdoen kunnen we gebruiken als input voor gesprekken met achterblijvers, om hen voorbeelden te geven van hoe het wél kan of om onze vragen scherper te stellen. Informatie verzamelen en analyse Bij het voeren van engagements maken we ook vaak gebruik van organisaties die informatie over specifieke onderwerpen verzamelen en analyseren. Een voorbeeld van zo n organisatie is CDP. CDP verzamelt over onder andere water, ontbossing en CO2-uitstoot informatie van bedrijven wereldwijd. De instelling vraagt de gegevens op en maakt deze vergelijkbaar. Wij kunnen de CDP informatie goed gebruiken in onze gesprekken met bedrijven. Het stelt ons in staat om te zien wie de koplopers zijn en wie achterop blijven op het gebied van water management. Daarom vragen we regelmatig aan bedrijven om aan CDP informatie te leveren. Op het gebied van water hebben we recent aan twaalf bedrijven in de voedsel- en drankensector gevraagd om de vragenlijst van CDP water in te vullen. Met één van de bedrijven gaan we zelf ook actief in gesprek, de rest zullen we ondersteunen. Green bonds en blue bonds In eerdere rapportages vertelden we over onze actieve betrokkenheid in de green bonds-markt. Deze zogenaamde groene obligaties kunnen bedrijven en (semi-)overheden uitgeven om geld op te halen voor groene projecten. Steeds vaker zien we dat dezelfde methode gebruikt wordt om andere duurzame activiteiten te financieren. Bijvoorbeeld sociale woningbouw of werkgelegenheid door middel van social bonds. Maar ook voor projecten op het gebied van water kan dit een handig middel zijn om geld op te halen. We spreken dan van blue bonds. Om te zorgen dat de projecten die met zo n blue bond gefinancierd worden van een hoog genoeg niveau zijn denken we met andere beleggers actief na over criteria waaraan projecten zouden moeten voldoen. Op die manier is het voor bedrijven en andere partijen die een green of blue bond willen uitgeven voldoende duidelijk wat we precies van ze verwachten en blijft de markt ambitieus genoeg om bij te dragen aan een duurzamere wereld. ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

10 4 Hoe gebruiken wij ons water? We gebruiken in Nederland dagelijks circa 119 liter water per persoon. 1 Bad en douche 49% 2 Toilet 28% 3 Wassen 12% 4 Schoonmaken 9% 5 Koken en drinken 2% (bron: (bron: ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

11 5 Interview met Jochem Verberne van WNF WAAROM IS WATER EEN BELANGRIJK THEMA VOOR HET WNF? WNF werkt vanaf haar ontstaan aan de grootste en meest uitdagendste problemen rondom het milieu. We kijken al 55 jaar naar alle belangrijkste onderdelen van natuurlijk kapitaal. Zoetwater, oceanen, bossen en diersoorten. Water is dus een van onze vier hoofdthema s. WAT VOOR WERK DOET WNF OP HET GEBIED VAN WATER? We doen veel traditioneel natuurbescherming werk. Wetlands, rivierherstel, bescherming van het leven in zoetwater. Daarnaast is er waterveiligheid. We onderzoeken de gevolgen van de aanleg van dammen en zijn actief in grens overstijgend riviermanagement. De derde tak is specifiek gericht op bedrijven en financiële instellingen en het verduurzamen van lokaal watermanagement. Daar ben ik zelf het dichtst bij betrokken. WAAR RAAKT HET THEMA BEDRIJVEN? Met de Water Risk Filter kunnen bedrijven de eventuele aan water gerelateerde bedrijfsrisico s vinden. In het hart van de bedrijven, want het kan hun winstgevendheid beïnvloeden. Dat is de kern van de sterk groeiende interesse van bedrijven voor water. Water raakt mensen direct omdat ze afhankelijk zijn van water van een bepaald kwaliteitsniveau. Het raakt ze echter vooral in de keten. En in specifieke gevallen ook in de gebruiksfase van de producten die verkocht worden. Bedrijven kunnen zelf te maken krijgen met waterschaarste, of met andere aan water gerelateerde risico s zoals het wegvallen van de license to operate of het verliezen van waterrechten. Dat kan grote gevolgen hebben. Maar ook meer indirect, als de energievoorziening afhankelijk is van waterkracht kan die stil komen te liggen als er te veel of te weinig water is. Dat kan meteen behoorlijke financiële consequenties hebben. MAAR DIE PROBLEMEN ZIJN TOCH NIET NIEUW, VANWAAR DAN NU DIE INTERESSE? De problemen waren er altijd al, maar ze worden nu duidelijker zichtbaar. Mede dankzij de financiële sector analyseren bedrijven hun risico s steeds beter. Dat is ook veel makkelijker geworden door onze Water Risk Filter. Dat is een online tool die vrij te gebruiken is en waarmee bedrijven de eventuele aan water gerelateerde bedrijfsrisico s kunnen vinden. DAT KLINKT NIET ALS EEN LOGISCHE TOOL VOOR HET WNF? Bedrijven zijn hiermee geholpen, maar de echte winst is voor het milieu. Duurzaam water management op lokaal niveau is ons doel. En daar moeten bedrijven een belangrijke rol bij spelen. We moeten samen met andere stakeholders zoals overheden en gemeenschappen lokaal kijken naar alle waterafhankelijkheden. Anders blijf je a clean fish in a dirty pond. We werken nu met 450 bedrijven structureel samen. ZIEN JULLIE WATER OOK ALS EEN BELANGRIJK ONDERWERP VOOR BELEGGERS? Financiële instellingen spelen een belangrijke rol bij het vragen van informatie van bedrijven. Zij moeten bedrijven duidelijk maken wat zij graag zien op dit gebied. Maar ook voor beleggers zelf is het belangrijk dat zij hun eigen water risico s monitoren en inbouwen in hun proces. Wat belangrijk is voor de winst van bedrijven is ook relevant voor beleggers. Jochem Verberne is waarnemend Directeur Corporate Relations van WWF International ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

12 6 Publicaties en evenementen Publicaties Het ESG Research team ACTIAM heeft in het derde kwartaal van 2015 de onderstaande artikelen gepubliceerd: MAAND AUTEUR MEDIUM TITEL (LINK) Juli Dennis van der Putten Fondsnieuws.nl Milieu is leidend September Dennis van der Putten Fondsnieuws.nl Thank God for Shell Publieke optredens Het ESG Research team van ACTIAM heeft in het derde kwartaal van 2015 in een actieve rol aan de onderstaande evenementen deelgenomen: MAAND DEELNEMER ORGANISATIE EVENEMENT & LOCATIE (LINK) VORM ONDERWERP September Maxime Molenaar Economische Zaken en Tropenbos International Consultatiebijeenkomst FLEGT actieplan Presentatie Illegale houtkap / ontbossing Maxime Molenaar Zwitserleven Week van het Beleggen Presentatie Verantwoord beleggen Kristel Verhoef Kepler Chevreux & Natural Capital Declaration Towards a land- degradation-neutraleconomy: business case & impact investment Presentatie Natuurlijk kapitaal & beleggen Erik Jan van Bergen Euromoney Sustainable & Responsible Capital Markets Forum Keynote speech Verantwoord beleggen ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

13 7 Het Europese Best-in-Class Product Voor het Europese Best-in-Class product wordt elk bedrijf langs de duurzame meetlat gelegd. Daarbij selecteren wij alleen de meest toonaangevende bedrijven op milieu-, sociaal- en bestuursvlak ( Best-in-Class ). Dit doen we met sectoronderzoeken: we maken per sector een rangorde van de bedrijven. Alleen de beste 40% van de in Europa genoteerde bedrijven in die sector keuren we goed als mogelijke belegging. Deze rangorde komt tot stand door meer dan 100 indicatoren voor duurzaam ondernemerschap te wegen. Zo onderzoeken we of bedrijven audits laten uitvoeren. Dit intern onderzoek door externe partijen is belangrijk om te signaleren of een bedrijf werkt in overeenstemming met de eigen gedragsregels. Daarnaast wordt meegewogen of bedrijven over een klokkenluidersregeling beschikken die werknemers in staat stellen om mogelijke misstanden anoniem te melden. Verder achterhalen we of bedrijven zichzelf Key Performance Indicators (KPI s) opleggen. Met deze manier om bedrijfsdoelen te meten kan de ontwikkeling van het bedrijf als geheel gevolgd worden. Zo kunnen energie efficiency trends worden vergeleken met de concurrentie. Op sociaal terrein gaat onze aandacht onder andere uit naar personeelsverloop en hoe bedrijven diversiteit op de werkvloer bevorderen. Het onderzoek geeft bovendien inzicht in doorbraaktechnologieën om CO2-reductie te behalen. Zo kunnen we binnen elke sector de innovatieve koplopers onderscheiden van de conservatieve achterblijvers. In de loop van het derde kwartaal van 2015 onderzochten we alle Europese bedrijven in de volgende vier sectoren: n Verzekeringen n Autoproducenten n Detailhandel n Farmaceutische industrie en biotechnologie De analyse van deze sectoren leidde afgelopen kwartaal tot de volgende wijzigingen in drie sectoren: SECTOR AANDEEL VORIGE STATUS NU Autoproducenten Volkswagen Goedgekeurd Verwijderd Nokian Renkaat n.v.t. Toegelaten Detailhandel Kingfisher Afgekeurd Toegelaten Farmaceutische industrie en biotechnologie Roche Goedgekeurd Verwijderd VOLKSWAGEN Volkswagen kwam in september in een zware herfststorm terecht. Het bedrijf bleek te sjoemelen met de software die de emissies van VW dieselmotoren had moeten meten. Testresultaten van de auto s in Amerika werden op die manier ruimschoots overtreden en de toezichthouders bleken jarenlang op een uitgekookte manier misleid door de fabrikant. Daarmee voelden vooral ook de klanten van VW en de hele aandelenmarkt zich gedupeerd. De koers van de aandelen ging na de bekendmaking van de fraude direct hard onderuit. Onze beslissing om VW uit het beleggingsuniversum te verwijderen volgde nog dezelfde dag, maar een belangrijk deel van de schade was al toegebracht. Engagement als antwoord op een ernstige en ingewikkelde kwestie. In augustus, een maand voor de storm, was ons engagement gestart waarbij aan bijna alle grote autoproducenten werd gevraagd om duidelijker te zijn over de invloed van klimaatverandering op de toekomst van het bedrijf en vroegen we hen of ze meteen ook wat scherper konden zijn over de emissies van het wagenpark. Niet dat VW er zo slecht voor stond, dachten wij, maar we stelden wel vragen bij de manier waarop binnen het bedrijf met bepalende, en strategisch belangrijke, ontwikkelingen als klimaatverandering werd omgegaan. Eerder nog dit jaar stemden wij tijdens de aandeelhoudersvergadering tegen de benoeming van enkele bestuurders van het bedrijf en werd nogmaals de zwakte op corporate governance gebied onderstreept. De zaak van de sjoemelsoftware bracht de losse eindjes bij elkaar. Er bleek al jaren een structureel gebrek aan onafhankelijk, kritisch toezicht op de gang van zaken bij VW. De combinatie met strenge milieueisen en scherpe concurrentie tussen de automerken waren het recept voor een emissieramp. De eisen werden in gevallen tot 40 keer de geaccepteerde niveaus overschreden. Onze eerdere pogingen om met Volkswagen in gesprek te komen zetten wij, in samenwerking met vier andere institutionele investeerders in het VK en Nederland, kracht bij door een nieuwe brief aan het bedrijf te sturen. In die brief leggen wij uit welke concrete verbeteringen wij willen zien van Volkswagen. Onze kritiek gaat over vijf aandachtsgebieden. Allereerst is het vertrouwen van klanten, aandeelhouders en andere stakeholders behoorlijk ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

14 beschadigd. Wij vragen de onderneming om een duidelijk plan om dit geschonden vertrouwen weer te herstellen. Zoals aangegeven hebben toezicht en controle binnen het bedrijf niet goed gefunctioneerd. Dat lag vooral aan de manier waarop de bestuurszetels waren verdeeld. Teveel mensen die ooit een leidende positie in Volkswagen of zusterbedrijf Porsche hadden bekleed kwamen daarna terug als commissaris. Daarmee was er een gebrek aan onafhankelijke, kritische geesten in het orgaan waar onafhankelijkheid en afstand juist zo belangrijk zijn. We dringen aan op vers bloed, op nieuwe gezichten die met een frisse blik naar het bedrijf en de manier waarop het wordt geleid kunnen kijken. Verder hebben we vragen gesteld over de kwaliteit van het risicomanagement. Hoe kan deze fraude in elf miljoen auto s gedurende meerdere jaren hebben plaatsgevonden zonder dat er ooit een alarmbel klonk binnen het bedrijf? En daaraan gekoppeld, voelen de medewerkers zich wel vrij om misstanden te rapporteren? Over het algemeen roepen de ernst en omvang van dit schandaal allerlei vragen op over VW en haar uitgebreide duurzaamheidsbeleid en -claims. Hoe serieus moeten we toezeggingen en beleid van het bedrijf op het gebied van duurzaamheid nog nemen als het zich niet eens aan de wet wil houden? We vinden dat dit thema een belangrijke plek moet krijgen in de bestuurskamer. Tot slot zijn de verdenkingen zo ernstig dat we van de leiding van VW een duidelijk plan verwachten. Bovendien moeten ze aandeelhouders en andere belanghebbenden regelmatig en gedetailleerd op de hoogte houden van de voortgang. Dat is in het belang van klanten en investeerders en zeker niet op de laatste plaats in het belang van een schoner milieu. 7.1 POSITIEVE SELECTIE Positieve selectie heeft betrekking op bedrijven die weliswaar buiten de top 40%-selectie vallen maar toch in positieve zin opvallen. Voor opname in deze categorie moeten bedrijven koploper zijn op thema s als hernieuwbare energie, gezond en vitaal ouder worden en slimmer grondstoffengebruik. Met deze bedrijven willen we graag in gesprek om de duurzaamheidsprestaties te verbeteren. Zo kunnen ze alsnog in de top 40% komen. De recente gesprekken met chemiebedrijf Kemira geven een goed beeld over de manier waarop positieve selectie in de praktijk wordt gebracht. Kemira draagt allereerst op vele manieren bij aan waterbesparing. Als toeleverancier van de waterintensieve mijnbouw is het in staat om het gebruik van proceswater te beperken. Daarnaast is dit Finse bedrijf nauw betrokken bij afvalwaterzuiveringsprojecten in groeimarkten als India, Brazilië en China. In Nederland zoekt Kemira naar oplossingen om fosfaat uit afvalwater terug te winnen. Fosfaat is essentieel voor de voedselproductie op langere termijn. Dit zijn de redenen waarom Kemira is geselecteerd voor positieve selectie. In de gesprekken wijzen wij Kemira onder andere op het belang van een verantwoord leveranciersbeleid. Hierbij vragen wij inzicht te geven in de arbeidsomstandigheden en hoe buitensporige werktijden bij leveranciers voorkomen worden. Ook bespreken wij verbeteringen op het gebied van productveiligheid en het openbaar maken van de eigen bedrijfsdoelen voor milieuthema s zoals afvalstoffen en waterbeheer. ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

15 8 Appendix 8.1 HUIDIGE UITSLUITINGEN (BEDRIJVEN) BEDRIJF SECTOR REGIO REDEN Aerojet Rocketdyne Holdings* (voorheen GenCorp Inc) Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Aeroteh SA* Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Airbus Group N.V. (EADS) Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Alpha Natural Resources Inc* Energie Amerika Milieuvervuiling Arch Coal Inc* Energie Amerika Milieuvervuiling Aryt Industries Ltd* Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Ashot Ashkelon Industries Ltd* Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Babcock & Wilcox Co/The* Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Babcock International Group PLC Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens BAE Systems PLC Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Barrick Gold Corp Materials Amerika Milieuvervuiling Boeing Co/The Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Bridgestone Corp Autoproducenten Pacific Fundamentele arbeidsrechten Compagnie Financière Richemont SA Consumentengoederen en kleding Europa Wapens CONSOL Energy Inc Energie Amerika Milieuvervuiling Daicel Corporation Chemicaliën Pacific Wapens Dassault Aviation SA* Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Dick s Sporting Goods Inc Retail Amerika Wapens DTE Energy Co Energie Amerika Milieuvervuiling Exelis Inc* Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Finmeccanica SpA Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Fluor Corp Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Freeport-McMoRan Copper & Gold Inc Mijnbouw Amerika Milieuvervuiling, mensenrechten G4S PLC Commerciële en professionele diensten Europa Mensenrechten Gazprom OAO Energie Europa Milieuvervuiling General Dynamics Corp Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Hanwha Corp* Mijnbouw Pacific Controversiële wapens Harris Corporation Technologische apparatuur en middelen Amerika Controversiële wapens Honeywell International Inc Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Integrys Enegry Group Inc Energie Amerika Milieuvervuiling Jacobs Engineering Group Inc Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Larsen & Toubro Ltd* Kapitaalgoederen Pacific Controversiële wapens Lockheed Martin Corp Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens MDU Resources Group Inc Energie Amerika Milieuvervuiling Motovilikha Plants JSC* Kapitaalgoederen Rusland Controversiële wapens Bedrijf Sector Regio Reden NiSource Inc Energie Amerika Milieuvervuiling Norinco International Cooperation Ltd* Kapitaalgoederen Pacific Controversiële wapens Northrop Grumman Corp Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Orbital ATK Inc* (voorheen Alliant Techsystems) Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Petróleos Mexicanos (Pemex) Olie en gas Amerika Arbeidsrechten Polska Grupa Energetyczna SA* Nutsbedrijven Europa Milieuvervuiling Poongsan Corp* Mijnbouw Pacific Controversiële wapens Raytheon Co Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Rheinmetall AG* Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Rio Tinto PLC Mijnbouw Europa Controversiële wapens Rolls-Royce Group PLC Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Safran SA Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens Serco Group PLC Zakelijke dienstverlening Europa Controversiële wapens Splav SRPA* Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens ST Engineering (Singapore Technologies) Kapitaalgoederen Pacific Controversiële wapens TEPCO (Tokyo Electric Power Co Inc) Elektriciteit, water en gas Pacific Mensenrechten ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

16 BEDRIJF SECTOR REGIO REDEN Textron Inc Kapitaalgoederen Amerika Controversiële wapens Thales SA Kapitaalgoederen Europa Controversiële wapens The Kroger Consumentengoederen en kleding Amerika Wapens Vedanta Resources PLC Mijnbouw Europa Mensenrechten, milieuvervuiling Wal-Mart Stores Inc Detailhandel Amerika Fundamentele arbeidsrechten, wapens * Hoewel dit bedrijf op dit moment niet in ons beleggingsuniversum voorkomt, hebben wij het onderzocht naar aanleiding van signalen van omstreden activiteiten. Als resultaat van dit onderzoek is besloten het bedrijf preventief uit te sluiten van investeringen. 8.2 HUIDIGE UITSLUITINGEN (STAATSOBLIGATIES) * LAND OVERTREDEN PRINCIPE China Controversiële wapens Finland Controversiële wapens Griekenland Controversiële wapens Mexico Mensenrechten Polen Controversiële wapens Zuid Korea Controversiële wapens Turkije Controversiële wapens Verenigde Staten Controversiële wapens * Naast deze uitsluitingen om ESG-redenen bestaan er verschillende internationale sanctielijsten. ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

17 Disclaimer Deze disclaimer is van toepassing op de in deze presentatie en/of dit document opgenomen commerciële informatie (hierna: de Informatie) die door ACTIAM N.V. (hierna: ACTIAM) aan de ontvanger wordt aangeboden. Door het in ontvangst nemen van deze Informatie accepteert de ontvanger de toepasselijkheid van deze Disclaimer. ACTIAM streeft ernaar nauwkeurige en actuele informatie te verschaffen uit betrouwbaar geachte bronnen. ACTIAM kan echter de nauwkeurigheid en volledigheid van de Informatie niet garanderen en aan de Informatie kunnen geen rechten worden ontleend. De Informatie kan technische of redactionele onnauwkeurigheden of typografische fouten bevatten. ACTIAM geeft geen garanties, expliciet of impliciet, aangaande de vraag of de Informatie die middels deze presentatie en/of dit document verkregen is nauwkeurig, volledig of actueel is. ACTIAM is niet verplicht om de verstrekte Informatie bij te werken of onnauwkeurigheden of fouten te herstellen. De ontvanger zal ACTIAM inclusief haar bestuurders, management en medewerkers niet aansprakelijk stellen voor eventuele tekortkomingen in deze Informatie. De waarde van beleggingen kan fluctueren en resultaten behaald in het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Het bespreken van risico s in de Informatie dient niet beschouwd te worden als een volledige opsomming van alle voorkomende risico s. De hier vermelde Informatie dient door de ontvanger niet te worden geïnterpreteerd als zakelijk, financieel, beleggings-, hedging-, handels-, juridisch, regelgevend, belasting-, of boekhoudkundig advies. De belegger dient zelf elders onafhankelijk advies in te winnen. Ook dient deze informatie niet beschouwd te worden als een aanbod om producten te kopen, te verkopen of te investeren. Op producten en diensten genoemd in deze Informatie zijn mogelijk specifieke voorwaarden van toepassing die geraadpleegd dienen te worden voordat tot een transactie besloten wordt. De ontvanger van de Informatie is zelf verantwoordelijk voor de wijze waarop de ontvanger de Informatie gebruikt. De op die Informatie gebaseerde beslissingen zijn voor rekening en risico van de ontvanger. Deze Informatie wordt de ontvanger uitsluitend aangeboden voor eigen gebruik en de ontvanger zal deze Informatie slechts aan derden ter beschikking stelling na schriftelijke toestemming van ACTIAM. Nederlands recht is van toepassing op deze Disclaimer. ACTIAM N.V. KWARTAALRAPPORTAGE VERANTWOORD BELEGGEN Q

18

Kwartaalrapport verantwoord beleggen Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds

Kwartaalrapport verantwoord beleggen Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds Kwartaalrapport verantwoord beleggen Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds Derde kwartaal - 2015 Inhoud 1. Voorwoord door Jan-Willem Dreteler... 2 2. Water, van levensbelang... 3 3. Uitsluitingen

Nadere informatie

Beleid. Verantwoord beleggen in de financiële sector

Beleid. Verantwoord beleggen in de financiële sector Beleid Verantwoord beleggen in de financiële sector September 2017 Inhoud 1 Introductie 3 2 ESG-beleid voor de Financiële Sector 4 INHOUD 2 1 Introductie ACTIAM is dé verantwoorde fonds- en vermogensbeheerder

Nadere informatie

Verantwoord Beleggen. Reaal

Verantwoord Beleggen. Reaal Verantwoord Beleggen Reaal 4e kwartaal 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Stemmen 4 2.1 Inzicht in stemmen 4 2.2 Op hoeveel vergaderingen stemde ACTIAM voor Reaal? 4 INHOUDSOPGAVE 2 1 Inleiding Op verzoek

Nadere informatie

ESG Rapport Stembeleid. Reaal. 2e halfjaar Public 1

ESG Rapport Stembeleid. Reaal. 2e halfjaar Public 1 ESG Rapport Stembeleid Reaal 2e halfjaar 2018 Public 1 Contents 1 INLEIDING... 3 2 STEMMEN... 4 2.1. Inzicht in stemmen... 4 2.2. Op hoeveel vergaderingen stemde ACTIAM voor Reaal?... 5 3 DISCLAIMER...

Nadere informatie

Voting Reaal UL Vivat. 1e halfjaar Public 1

Voting Reaal UL Vivat. 1e halfjaar Public 1 Voting Reaal UL Vivat 1e halfjaar 2019 Public 1 Contents 1 INLEIDING... 3 2 STEMMEN... 4 2.1. Inzicht in stemmen... 4 2.2. Op hoeveel vergaderingen stemde ACTIAM voor REAAL?... 5 3 DISCLAIMER... 6 Public

Nadere informatie

ACTIAM Responsible Index Fund - Equity Europe, North America & Pacific Asia

ACTIAM Responsible Index Fund - Equity Europe, North America & Pacific Asia ACTIAM Responsible Index Fund - Equity Europe, North America & Pacific Asia ESG-rapportage eerste kwartaal 2016 Inhoud 1. Introductie...3 2. De wereld in 2030...4 3. Uitsluitingen en engagement...7 3.1

Nadere informatie

Verantwoord Beleggen: Reaal

Verantwoord Beleggen: Reaal Verantwoord Beleggen: Reaal Rapportage tweede kwartaal 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Stemmen 4 2.1 Inzicht in stemmen 4 2.2 Op hoeveel vergaderingen stemde ACTIAM voor Reaal? 4 2.3 Voorbeelden en

Nadere informatie

CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2016

CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2016 CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2016 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Beleid maatschappelijk verantwoord beleggen... 4 2.1. Maatschappelijke verantwoordelijkheid... 4 2.2. ESG-criteria...

Nadere informatie

CO2-voetafdruk van beleggingen

CO2-voetafdruk van beleggingen CO2-voetafdruk van beleggingen Beleggen en de uitstoot van broeikasgassen 1 WAAROM MEET ACTIAM DE CO 2 -UITSTOOT VAN HAAR BELEGGINGEN? Klimaatverandering is één van de grootste uitdagingen van de komende

Nadere informatie

Reaal ESG-rapportage eerste kwartaal 2016

Reaal ESG-rapportage eerste kwartaal 2016 Reaal ESG-rapportage eerste kwartaal 2016 Inhoud 1. Introductie... 3 2. De wereld in 2030... 4 3. Uitsluitingen en engagement... 7 3.1 Nieuwe uitsluitingen... 7 3.2 Engagementoverzicht... 8 3.3 Engagements:

Nadere informatie

CO2-voetafdruk van beleggingen

CO2-voetafdruk van beleggingen CO2-voetafdruk van beleggingen Waarom meet ACTIAM de CO 2 -voetafdruk van haar beleggingen? Klimaatverandering is één van de grootste uitdagingen van de komende decennia. Daarom steunt ACTIAM het klimaatakkoord

Nadere informatie

CO2-voetafdruk van beleggingen

CO2-voetafdruk van beleggingen CO2-voetafdruk van beleggingen Beleggen en de uitstoot van broeikasgassen 1 WAAROM MEET ACTIAM DE CO 2 -UITSTOOT VAN HAAR BELEGGINGEN? Klimaatverandering is één van de grootste uitdagingen van de komende

Nadere informatie

CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2014

CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2014 CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2014 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 2. Beleid maatschappelijk verantwoord beleggen...3 2.1. Maatschappelijke verantwoordelijkheid...3 2.2. ESG-criteria...3

Nadere informatie

Actief aandeelhouderschap

Actief aandeelhouderschap Actief aandeelhouderschap Focusthema water Water: criteria voor stemmen en proactief engagement ACTIAM gelooft dat impact gecreëerd kan worden door gedragsverandering. Door middel van actief aandeelhouderschap

Nadere informatie

CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2017

CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2017 CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2017 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Beleid maatschappelijk verantwoord beleggen... 4 2.1. Maatschappelijke verantwoordelijkheid... 4 2.2. ESG-criteria...

Nadere informatie

Kwartaalrapport verantwoord beleggen

Kwartaalrapport verantwoord beleggen Kwartaalrapport verantwoord beleggen Tweede kwartaal - 2015 Inhoud 1. Voorwoord door FSC Nederland... 2 2. Klimaat en ontbossing... 3 3. Uitsluitingen en engagement... 5 3.1 Nieuwe uitsluitingen... 5 3.2

Nadere informatie

Verantwoord beleggen

Verantwoord beleggen Verantwoord beleggen Rapportage eerste kwartaal 2015 Disclaimer Deze Disclaimer is van toepassing op de in deze presentatie en/of dit document opgenomen commerciële informatie (hierna: de Informatie) die

Nadere informatie

Uitsluitingenlijst eind 2014. Company Country Reden. AECOM Technology Corp Verenigde Staten Controversiële wapens Aerospace Industries

Uitsluitingenlijst eind 2014. Company Country Reden. AECOM Technology Corp Verenigde Staten Controversiële wapens Aerospace Industries Uitsluitingenlijst eind 2014 Company Country Reden AECOM Technology Corp e Staten Aerospace Industries Iran Organization (AIO) Aerospace Long-March China International Trade Co., Ltd Aeroteh SA Roemenië

Nadere informatie

KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL. Eerste kwartaal - 2015

KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL. Eerste kwartaal - 2015 KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL Eerste kwartaal - 2015 Inhoud 1. Introductie... 2 2. De lage olieprijs en het milieu... 3 2.1 Waarom is dit belangrijk?... 3 2.2 Vraag en aanbod... 3 2.3 Het

Nadere informatie

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen. Vierde kwartaal Reaal

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen. Vierde kwartaal Reaal Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Vierde kwartaal 2015 Reaal Inhoud 1. Verantwoord 2016...3 2. Het jaar van de klimaattop...4 3. Uitsluitingen en engagement...7 3.1 Nieuwe uitsluitingen...7 3.2 Engagementoverzicht...7

Nadere informatie

KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL

KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL Q3-2014 Inhoud 1. Introductie... 2 2. ESG-activiteiten en case studies... 3 2.1 Green bonds: leningen met een missie... 3 2.2 Uitsluitingen update... 7 2.3 Engagementoverzicht...

Nadere informatie

AECOM Technology Corp Verenigde Staten Controversiële wapens Aerojet Rocketdyne Holdings Verenigde Staten Controversiële wapens

AECOM Technology Corp Verenigde Staten Controversiële wapens Aerojet Rocketdyne Holdings Verenigde Staten Controversiële wapens Uitsluitingslijst eind 2014 Company Country Reden AECOM Technology Corp Verenigde Staten Controversiële wapens Aerojet Rocketdyne Holdings Verenigde Staten Controversiële wapens Inc Aerojet Rocketdyne

Nadere informatie

CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2018

CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2018 CZ Code maatschappelijk verantwoord beleggen 2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Beleid maatschappelijk verantwoord beleggen... 4 2.1. Maatschappelijke verantwoordelijkheid... 4 2.2. ESG-criteria...

Nadere informatie

Actief aandeelhouderschap

Actief aandeelhouderschap Actief aandeelhouderschap Focusthema Land 1 Stem- en engagementcriteria ACTIAM gelooft dat impact gecreëerd kan worden door gedragsverandering. Door middel van actief aandeelhouderschap stimuleren we gedragsverandering

Nadere informatie

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q2 2014

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q2 2014 Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q2 2014 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING... 3 2. ESG-ACTIVITEITEN EN CASE STUDIES... 5 2.1. UITSLUITINGEN UPDATE... 5 2.2. ENGAGEMENT OVERZICHT... 6 2.3. STEMMEN... 8 2.4.

Nadere informatie

Verantwoord beleggen

Verantwoord beleggen Verantwoord beleggen Rapportage tweede kwartaal 2015 Inhoud 1 Voorwoord door FSC Nederland 3 2 Klimaat en ontbossing 4 3 Uitsluitingen en engagement 6 3.1 Nieuwe uitsluitingen 6 3.2 Engagementoverzicht

Nadere informatie

KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL. Vierde kwartaal - 2014

KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL. Vierde kwartaal - 2014 KWARTAALRAPPORT VERANTWOORD BELEGGEN REAAL Vierde kwartaal - 2014 Inhoud 1. Introductie... 2 2. ESG-activiteiten en case studies... 4 2.1 Duurzame ketens... 4 2.2 Nieuwe uitsluitingen... 5 2.3 Engagementoverzicht...

Nadere informatie

Kwartaalrapport verantwoord beleggen

Kwartaalrapport verantwoord beleggen Kwartaalrapport verantwoord beleggen Q3-2014 Inhoud 1 Introductie 3 2 ESG-activiteiten en case studies 4 2.1 Green bonds: leningen met een missie 4 2.2 Uitsluitingen update 6 2.3 Engagementoverzicht 6

Nadere informatie

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q1 2014

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q1 2014 Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q1 2014 INHOUDSOPGAVE 1. INTRODUCTIE... 3 2. ESG ACTIVITEITEN EN CASE STUDIES... 4 2.1. Uitsluitingen Update... 4 2.2. Engagement Overzicht... 6 2.3. Stemmen...10 2.4.

Nadere informatie

10 oktober 2014. Beleid Verantwoord Beleggen

10 oktober 2014. Beleid Verantwoord Beleggen 10 oktober 2014 Beleid Verantwoord Beleggen Beleid Verantwoord Beleggen SPW Verantwoord beleggen is voor SPW een belangrijk onderdeel van de beleggingsfilosofie en een integraal onderdeel van de beleggingsbeginselen.

Nadere informatie

Verantwoord beleggen

Verantwoord beleggen Verantwoord beleggen Rapportage eerste kwartaal 2015 Disclaimer Deze Disclaimer is van toepassing op de in deze presentatie en/of dit document opgenomen commerciële informatie (hierna: de Informatie) die

Nadere informatie

Ontwikkelingen rondom het maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid van Pensioenfonds Vervoer

Ontwikkelingen rondom het maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid van Pensioenfonds Vervoer INLEIDING Pensioenfonds Vervoer vindt het belangrijk beleggen op een maatschappelijk verantwoorde manier in te richten. Het fundament van het beleid op gebied van maatschappelijk verantwoord beleggen bestaat

Nadere informatie

Kwartaalrapportage Duurzaam Beleggen Q2 2019

Kwartaalrapportage Duurzaam Beleggen Q2 2019 Kwartaalrapportage Duurzaam Beleggen Q2 2019 Inhoudsopgave ESG-karakteristieken aandelenportefeuille Engagement Stemmen Uitsluitingen 2 4 6 7 1 ESG-karakteristieken aandelenportefeuille ESG-scores spelen

Nadere informatie

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen. Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds Q3 2013

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen. Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds Q3 2013 Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds Q3 2013 INHOUDSOPGAVE 1. INTRODUCTIE... 3 2. ESG ACTIVITEITEN EN CASE STUDIES... 4 2.1. Uitsluitingen Update... 4

Nadere informatie

Kwartaalrapport Verantwoord beleggen

Kwartaalrapport Verantwoord beleggen Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q4 2015 Kwartaalrapport Verantwoord beleggen Vierde kwartaal 2015 ACTIAM Responsible Index Fund Equity Europe, North America & Pacific Asia Inhoud 1. Verantwoord 2016...3

Nadere informatie

Samen werken aan een mooiere wereld, nu en later.

Samen werken aan een mooiere wereld, nu en later. Samen werken aan een mooiere wereld, nu en later. Puur voor later. Voor ons is het Zwitserleven Gevoel onlosmakelijk verbonden met een mooie wereld. Daar dragen wij graag aan bij met ons verantwoorde beleggingsbeleid.

Nadere informatie

Verantwoord beleggen

Verantwoord beleggen Verantwoord beleggen Rapportage vierde kwartaal 2014 Disclaimer Deze Disclaimer is van toepassing op de in deze presentatie en/of dit document opgenomen commerciële informatie (hierna: de Informatie) die

Nadere informatie

Samen werken aan een mooiere wereld, nu en later.

Samen werken aan een mooiere wereld, nu en later. Samen werken aan een mooiere wereld, nu en later. Puur voor later. Voor ons is het Zwitserleven Gevoel onlosmakelijk verbonden met een mooie wereld. Daar dragen wij graag aan bij met ons verantwoorde

Nadere informatie

ACTIAM Academy. (ESG) Self risk assessment. Colette Grosscurt. Classificatie: publiek

ACTIAM Academy. (ESG) Self risk assessment. Colette Grosscurt. Classificatie: publiek ACTIAM Academy (ESG) Self risk assessment Colette Grosscurt 1. Waarom ESG-risico s van belang zijn A. ESG heeft een effect op het risico-/rendementsprofiel van beleggingen nu en in de toekomst B. Link

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties. Beleid voor verantwoord beleggen

Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties. Beleid voor verantwoord beleggen Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties Beleid voor verantwoord beleggen Inhoudsopgave 1. Doel van verantwoord beleggen... 3 2. De pijlers van het beleid voor verantwoord beleggen... 3 3. Integratie

Nadere informatie

Halfjaarbericht 2015

Halfjaarbericht 2015 Halfjaarbericht 2015 PERSONALIA DIRECTIE SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. ACTIAM N.V. Postbus 8444 3503 RK Utrecht Website actiam.nl/fondsbeheer DIRECTIE ACTIAM N.V. J. de Wit, voorzitter E.J. van Bergen, directielid

Nadere informatie

Eerste halfjaarverslag 2018 Maatschappelijk Verantwoord Beleggen

Eerste halfjaarverslag 2018 Maatschappelijk Verantwoord Beleggen eerste halfjaarverslag 2018 maatschappelijk verantwoord beleggen 1 INLEIDING vindt het belangrijk beleggen op een maatschappelijk verantwoorde manier in te richten. Het fundament van het beleid op gebied

Nadere informatie

Beleid ethisch beleggen

Beleid ethisch beleggen Beleid ethisch beleggen 1. Inleiding Ethisch of verantwoord beleggen houdt verband met maatschappelijk verantwoord ondernemen 1. Dit laatste komt erop neer dat ondernemers rekening houden met de omgeving

Nadere informatie

Focusthema water. Strategie

Focusthema water. Strategie Focusthema water Strategie Waarom water? ACTIAM heeft als doel om met haar verantwoord beleggingsbeleid bij te dragen aan een leefbare wereld. De komende decennia staat ons een aantal grote uitdagingen

Nadere informatie

ESG Retail Report Environment, Social, Governance

ESG Retail Report Environment, Social, Governance ESG Retail Report Environment, Social, Governance RAPPORTAGE VIERDE KWARTAAL 2013 Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen SNS Beleggingsfondsen Beheer B.V. Q4 2013 INHOUDSOPGAVE 1. INTRODUCTIE... 3 2. ESG

Nadere informatie

Don t Bank on the Bomb PAX, maart 2018

Don t Bank on the Bomb PAX, maart 2018 Don t Bank on the Bomb 2018 PAX, maart 2018 1. Hall of Fame In de Hall of Fame staan instituties die beleid hebben dat investeringen volledig uitsluit. Bovendien blijkt uit ons onderzoek dat zij geen investeringen

Nadere informatie

Jaarverslag verantwoord beleggen 2015

Jaarverslag verantwoord beleggen 2015 Jaarverslag verantwoord beleggen 2015 Ook in 2015 heeft Pensioenfonds Vervoer in het beleggingsbeleid en de uitvoering ervan weer een impuls kunnen geven aan maatschappelijke verantwoord beleggen. Nadat

Nadere informatie

t.b.v. Stichting Pensioenfonds SNS REAAL

t.b.v. Stichting Pensioenfonds SNS REAAL Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q3 2016 Kwartaalrapport Verantwoord beleggen Derde kwartaal 2016 t.b.v. Stichting Pensioenfonds SNS REAAL 1 Inhoudsopgave 1. Introductie door Johan Verburg, Oxfam Novib...3

Nadere informatie

Jaarverslag 2017 van Pensioenfonds Vervoer Maatschappelijk Verantwoord Beleggen. Jaarverslag Maatschappelijk verantwoord beleggen

Jaarverslag 2017 van Pensioenfonds Vervoer Maatschappelijk Verantwoord Beleggen. Jaarverslag Maatschappelijk verantwoord beleggen Jaarverslag 2017 Maatschappelijk verantwoord beleggen 1 INLEIDING Pensioenfonds Vervoer vindt het belangrijk beleggen op een maatschappelijk verantwoorde manier in te richten. Het fundament van het beleid

Nadere informatie

beleggen BPL pensioen belegt maatschappelijk verantwoord

beleggen BPL pensioen belegt maatschappelijk verantwoord beleggen BPL pensioen belegt maatschappelijk verantwoord hoe belegt BPL Pensioen Ons maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid BPL Pensioen wil een duurzaam en betrouwbaar pensioenfonds zijn dat de

Nadere informatie

Verantwoord beleggen. Rapportage derde kwartaal Reaal

Verantwoord beleggen. Rapportage derde kwartaal Reaal Verantwoord beleggen Rapportage derde kwartaal 2016 Reaal Inhoudsopgave 1. Introductie door Johan Verburg, Oxfam Novib...3 2. Palmolie: een lust of een last?...4 3. Uitsluitingen en engagement...6 3.1

Nadere informatie

Uitsluitingenlijst criteria 2016-Q4

Uitsluitingenlijst criteria 2016-Q4 lijst De beleggingsportefeuille van Menzis is ingericht volgens de '10 Global Compact Principles'. Menzis vult deze principes aan met een uitsluiting van bedijven die betrokken zijn bij controversiële

Nadere informatie

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen. SNS Asset Management Q2 2014

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen. SNS Asset Management Q2 2014 Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen SNS Asset Management Q2 2014 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING... 3 2. ESG-ACTIVITEITEN EN CASE STUDIES... 4 2.1. UITSLUITINGEN UPDATE... 4 2.2. ENGAGEMENT OVERZICHT... 5

Nadere informatie

Beleid Duurzaam Beleggen. Stichting Pensioenfonds Delta Lloyd

Beleid Duurzaam Beleggen. Stichting Pensioenfonds Delta Lloyd Beleid Duurzaam Beleggen Stichting Pensioenfonds Delta Lloyd 28 maart 2018 1. Inleiding Dit document beschrijft het beleid van Delta Lloyd Pensioenfonds op het gebied van duurzaam beleggen. Het fonds heeft

Nadere informatie

FONDS SLUYTERMAN VAN LOO. Formulering van een verantwoord beleggingsbeleid

FONDS SLUYTERMAN VAN LOO. Formulering van een verantwoord beleggingsbeleid FONDS SLUYTERMAN VAN LOO September 2015 Verantwoord Beleggingsbeleid Formulering van een verantwoord beleggingsbeleid FONDS SLUYTERMAN VAN LOO V E R A N T W O O R D B E L E G G I N G S B E L E I D INHOUDSOPGAVE

Nadere informatie

IORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R

IORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R IORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R 2 0 1 8 Introductie Werkzaam bij Kempen, onderdeel van Van Lanschot Kempen Fiduciair manager van NL pensioenfondsen Lid ESG council Kempen

Nadere informatie

verantwoord beleggen

verantwoord beleggen verantwoord beleggen Verantwoord beleggen bij Delta Lloyd Delta Lloyd Groep ziet beleggen als een effectieve manier om waarde te vermeerderen, zolang dat op een verantwoorde manier gebeurt. Maar wat is

Nadere informatie

ESG als vertrekpunt voor uw portefeuille

ESG als vertrekpunt voor uw portefeuille Verwijder deze afbeelding en voeg een nieuwe in. ESG als vertrekpunt voor uw portefeuille 30 januari 2018 Annette van der Krogt Agenda 1. Algemene ontwikkelingen verantwoord beleggen 2. MVB Investment

Nadere informatie

Wat is duurzaamheid en hoe kunt u duurzaam investeren

Wat is duurzaamheid en hoe kunt u duurzaam investeren Wat is duurzaamheid en hoe kunt u duurzaam investeren ING België Finance Avenue 17 november 2018 Waarom zijn economen geïnteresseerd in duurzaamheid? Philippe Ledent Economic Research ING België November

Nadere informatie

Verantwoord beleggen

Verantwoord beleggen Verantwoord beleggen Rapportage vierde kwartaal 2015 Inhoud 1 Verantwoord 2016 3 2 Het jaar van de klimaattop 4 3 Uitsluitingen en engagement 7 3.1 Nieuwe uitsluitingen 7 3.2 Engagementoverzicht 7 4 Engagements

Nadere informatie

De leden van de beleggingscommissie. 10 januari 2011 Beleid Maatschappelijk Verantwoord Beleggen

De leden van de beleggingscommissie. 10 januari 2011 Beleid Maatschappelijk Verantwoord Beleggen NOTITIE Van Aan CC Datum Betreft Sjoerd Hoogterp De leden van de beleggingscommissie 10 januari 2011 Beleid Maatschappelijk Verantwoord Beleggen Inleiding Het pensioenfonds Werk en (re)integratie (PWRI)

Nadere informatie

Gedragscode. SCA Gedragscode

Gedragscode. SCA Gedragscode SCA Gedragscode 1 Gedragscode SCA Gedragscode SCA wil op sociaal- en milieutechnisch verantwoorde wijze omgaan met haar belanghebbenden en op basis van respect, verantwoordelijkheid en uitmuntendheid een

Nadere informatie

Voorwoord. Namens alle medewerkers van WMP, Hoogachtend, w.g. B. Nienhaus Directeur

Voorwoord. Namens alle medewerkers van WMP, Hoogachtend, w.g. B. Nienhaus Directeur Voorwoord Na onze initiële registratie en de ondertekening van de UN Global Compact (UNGC) in 2011, doet het mij een genoegen de onderschrijving van Wealth Management Partners (WMP) aan de tien principes

Nadere informatie

1. Wijzigingen per 1 juli 2018

1. Wijzigingen per 1 juli 2018 Lijst beleggingen uitgesloten landen en ondernemingen per 1 juli 2018 1. Wijzigingen per 1 juli 2018 Company & chemical UN Global Reden van wijziging TOEGEVOEGD Geen wijzigingen VERWIJDERD Orbital ATK

Nadere informatie

bpfbouw Maatschappelijk verantwoord beleggen

bpfbouw Maatschappelijk verantwoord beleggen bpfbouw Maatschappelijk verantwoord beleggen INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding 3 2 Wat is maatschappelijk verantwoord beleggen? 4 3 Waarom willen wij maatschappelijk verantwoord beleggen? 6 4 Hoe willen wij maatschappelijk

Nadere informatie

MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT

MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT 14 SEPTEMBER 2017 Inhoudsopgave Wat verandert er?... 3 Duurzaam beleggen... 4 Engagement... 4 Uitsluiting... 4 Duurzame indexen... 4 Hoeveel

Nadere informatie

ACTIAM Responsible Index Fund

ACTIAM Responsible Index Fund ACTIAM Responsible Index Fund Equity Europe, North America & Pacific Verantwoord beleggen Rapportage tweede kwartaal 2016 Inhoud 1. Introductie...3 2. Klimaatverandering: een van de grootste uitdagingen...4

Nadere informatie

Duurzaamheidsanalyse bedrijven

Duurzaamheidsanalyse bedrijven De inspanningen van bedrijven op het vlak van duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen worden door KBC Asset Management beoordeeld volgens een evaluatiemodel dat werd opgesteld in samenwerking

Nadere informatie

Uitsluitingenlijst criteria 2017-Q1

Uitsluitingenlijst criteria 2017-Q1 lijst De beleggingsportefeuille van Menzis is ingericht volgens de '10 Global Compact Principles'. Menzis vult deze principes aan met een uitsluiting van bedijven die betrokken zijn bij controversiële

Nadere informatie

Verantwoord beleggen

Verantwoord beleggen Verantwoord beleggen Pensioenfonds SNS REAAL Rapportage eerste kwartaal 2017 Inhoud 1 Introductie 3 2 De Noordpool: boegbeeld van klimaatverandering 4 2.1 Smeltend ijs en het albedo-effect 4 2.2 Meer activiteiten

Nadere informatie

Betrokkenheidsbeleid Aegon Nederland

Betrokkenheidsbeleid Aegon Nederland Betrokkenheidsbeleid Aegon Nederland Betrokkenheidsbeleid Aegon Nederland 1. Reikwijdte Dit betrokkenheidsbeleid is van toepassing op Aegon Nederland N.V., Aegon Schadeverzekering N.V., Aegon Levensverzekering

Nadere informatie

Beleggen in de jungle van duurzaamheid. Hoe beoordeel ik beleggingen op duurzaamheid?

Beleggen in de jungle van duurzaamheid. Hoe beoordeel ik beleggingen op duurzaamheid? Beleggen in de jungle van duurzaamheid Hoe beoordeel ik beleggingen op duurzaamheid? 23 Classificatie: mei 2019 Situatie: klimaat roept discussie op, maar effecten zijn niet te negeren Pagina: 2 Reactie:

Nadere informatie

Hoe Triodos bedrijven selecteert op duurzaamheid. Presentatie voor TNM- werkgroep fondsen Ton Rennen, 25 Augustus 2015

Hoe Triodos bedrijven selecteert op duurzaamheid. Presentatie voor TNM- werkgroep fondsen Ton Rennen, 25 Augustus 2015 Hoe Triodos bedrijven selecteert op duurzaamheid Presentatie voor TNM- werkgroep fondsen Ton Rennen, 25 Augustus 2015 Inhoud Selectie van bedrijven Onderzoeksproces in vogelvlucht Bedrijven met duurzame

Nadere informatie

Beleid Verantwoord Beleggen Loyalis

Beleid Verantwoord Beleggen Loyalis 6 juli 2015 Beleid Verantwoord Beleggen Loyalis 1 / 16 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding... 3 2 Wat is maatschappelijk verantwoord beleggen?... 4 3 Waarom willen wij maatschappelijk verantwoord beleggen?... 5

Nadere informatie

ESG Beleggingsbeleid ZLM

ESG Beleggingsbeleid ZLM ESG Beleggingsbeleid ZLM Dit document beschrijft de wijze waarop wij omgaan met maatschappelijk verantwoord beleggen. Naast de financiële aspecten vinden wij het belangrijk dat milieu-, sociale en governance-aspecten

Nadere informatie

ING Private/Business Banking

ING Private/Business Banking ING Private/Business Banking Workshop Duurzaam Beleggen Congres Grip op je Vermogen 5/6 oktober 2012, Den Haag Jan van Hoven, consultant Susanne van de Wateringen, senior analist 1 Welkom op planeet Aarde

Nadere informatie

Beleid ethisch beleggen

Beleid ethisch beleggen Beleid ethisch beleggen 1. Inleiding Ethisch of verantwoord beleggen houdt verband met maatschappelijk verantwoord ondernemen 1. Dit laatste komt erop neer dat ondernemers rekening houden met de omgeving

Nadere informatie

Maatschappelijk verantwoord beleggen beleid Stichting Pensioenfonds Achmea

Maatschappelijk verantwoord beleggen beleid Stichting Pensioenfonds Achmea Maatschappelijk verantwoord beleggen beleid Stichting Pensioenfonds Achmea Inleiding In de strategie van Stichting Pensioenfonds Achmea (SPA) is vastgelegd dat SPA wil bijdragen aan een duurzame samenleving.

Nadere informatie

Rapportage Verantwoord Beleggen Eerste halfjaar 2015

Rapportage Verantwoord Beleggen Eerste halfjaar 2015 Rapportage Verantwoord Beleggen Eerste halfjaar 2015 Inde 1 Inleiding Verantwoord Beleggen 2 Uitsluitingsbeleid 3 Corporate governance en stemmen 4 Bijlagen 1 Inleiding Verantwoord beleggen Stichting Pensioenfonds

Nadere informatie

"De financiële sector is het probleem,

De financiële sector is het probleem, 1 van 5 22-2-2019 07:44 sg.uu.nl "De financiële sector is het probleem, niet de oplossing" 6-8 minuten Investeren in een duurzamere wereld? Als het aan de aandeelhouders ligt, liever niet. Onderzoeker

Nadere informatie

Duurzaam beleggen. Een kleine positieve verandering bij een beursgenoteerde onderneming heeft een mondiale impact.

Duurzaam beleggen. Een kleine positieve verandering bij een beursgenoteerde onderneming heeft een mondiale impact. Duurzaam beleggen Een kleine positieve verandering bij een beursgenoteerde onderneming heeft een mondiale impact. Triodos Investment Management bv, dochteronderneming van Triodos Bank nv, is de beheermaatschappij

Nadere informatie

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q Verantwoord beleggen. Rapportage derde kwartaal Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds

Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q Verantwoord beleggen. Rapportage derde kwartaal Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds Kwartaalrapport Verantwoord Beleggen Q3 2016 Verantwoord beleggen Rapportage derde kwartaal 2016 Stichting Bewaarder, Zwitserleven Beleggingsfonds 1 Inhoudsopgave 1. Introductie door Johan Verburg, Oxfam

Nadere informatie

VOICE OF THE CUSTOMER

VOICE OF THE CUSTOMER 4/20/ E-BOOK VOICE OF THE CUSTOMER Gratis e-book leansixsigmatools.nl Introductie Bij Six Sigma staat het denken vanuit de behoeften van de klant centraal. Juist de vertaling van de stem(men) van de klant(en)

Nadere informatie

STICHTING PENSIOENFONDS HOLLAND CASINO. ESG Beleid (versie 28 april 2016)

STICHTING PENSIOENFONDS HOLLAND CASINO. ESG Beleid (versie 28 april 2016) STICHTING PENSIOENFONDS HOLLAND CASINO ESG Beleid (versie 28 april 2016) Inleiding Het pensioenbureau is gevraagd het huidige ESG beleid van het pensioenfonds te beschrijven en de implementatie te verduidelijken.

Nadere informatie

Geen gezeik iedereen rijk

Geen gezeik iedereen rijk Geen gezeik iedereen rijk Lange termijn vermogensopbouw Corné van Zeijl Classificatie: publiek Inhoud De economie Waarom beleggen? Conclusie 3 Beleggen Hoe word je arm, hoe word je rijk? Bron: Lithograph

Nadere informatie

Rapportage Verantwoord Beleggen Eerste halfjaar 2014

Rapportage Verantwoord Beleggen Eerste halfjaar 2014 Rapportage Verantwoord Beleggen Eerste halfjaar 2014 Inde 1 Inleiding Verantwoord Beleggen 2 Uitsluitingsbeleid 3 Corporate governance en stemmen 4 Bijlagen 1 Inleiding Verantwoord beleggen Stichting Pensioenfonds

Nadere informatie

Jaarvergadering 2018

Jaarvergadering 2018 Jaarvergadering 2018 Agenda 1. Opening 2. Verslag beheerder over 2017 3. Organisatiestructuur 4. Vaststelling jaarrekening 2017 5. Decharge beheerder 6. Rondvraag 7. Sluiting Verslag beheerder 2017 Meesman

Nadere informatie

Het businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1

Het businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1 Het businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1 Muriel Van Gompel - Director Retail Banking, Triodos Bank In 1980 zette Triodos Bank een ander bancair model in de

Nadere informatie

Vergadering van Aandeelhouders Triodos Multi Impact Fund 12 mei 2017

Vergadering van Aandeelhouders Triodos Multi Impact Fund 12 mei 2017 Vergadering van Aandeelhouders Triodos Multi Impact Fund 12 mei 2017 0 Aandeelhoudersvergadering Triodos Multi Impact Fund Agenda 1. Opening 2. Verslag van het bestuur over het verlengde boekjaar 2016

Nadere informatie

Beleggen met impact: voor mens, milieu én rendement

Beleggen met impact: voor mens, milieu én rendement Beleggen met impact: voor mens, milieu én rendement Kunnen beleggers tegelijk financieel rendement behalen én een positieve invloed uitoefenen op milieu, mens en maatschappij? Impactbeleggen maakt dit

Nadere informatie

Stichting bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandelindustrie september 2015

Stichting bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandelindustrie september 2015 Maatschappelijk verantwoord beleggen Stichting bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandelindustrie september 2015 Beleid ten aanzien van Maatschappelijk verantwoord beleggen Inleiding BPF Houthandel draagt

Nadere informatie

Voorwoord. Namens alle medewerkers van WMP, Hoogachtend, w.g. B. Nienhaus Directeur

Voorwoord. Namens alle medewerkers van WMP, Hoogachtend, w.g. B. Nienhaus Directeur Voorwoord Na onze initiële registratie en de ondertekening van de UN Global Compact (UNGC) in 2011, doet het mij een genoegen de onderschrijving van Wealth Management Partners (WMP) aan de tien principes

Nadere informatie

MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT

MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT MEESMAN AANDELENFONDSEN WORDEN DUURZAAM EN BELASTINGEFFICIËNT 28 SEPTEMBER 2017 Inhoudsopgave Wat verandert er?... 3 Duurzaam beleggen... 4 Duurzame indexen... 4 Hoeveel bedrijven worden uitgesloten?...

Nadere informatie

Verantwoord beleggen bij het ABN AMRO Pensioenfonds

Verantwoord beleggen bij het ABN AMRO Pensioenfonds Verantwoord beleggen bij het ABN AMRO Pensioenfonds Versie 2018 Inhoud 1. Inleiding 2. Uitgangspunten 3. Reikwijdte van de strategieën 4. Uitsluitingsbeleid 5. Stemmen 6. Engagement 7. ESG-integratie 1.

Nadere informatie

Beleid Maatschappelijk Verantwoord Beleggen

Beleid Maatschappelijk Verantwoord Beleggen Beleid Maatschappelijk Verantwoord Beleggen Inleiding In de strategie van Pensioenfonds Achmea is vastgelegd dat het fonds wil bijdragen aan een duurzame samenleving. Dit is vertaald in de volgende kritische

Nadere informatie

NN statement of Living our Values

NN statement of Living our Values NN statement of Living our Values Onze doelstelling Onze geschiedenis gaat terug tot 1845. Sindsdien is ons bedrijf gefuseerd, gegroeid en veranderd, maar de kern van wie wij zijn is hetzelfde gebleven:

Nadere informatie

DoubleDividend Management B.V.

DoubleDividend Management B.V. Management B.V. Best practices voor betrokken aandeelhouderschap Amsterdam, januari 2015 Management B.V. Herengracht 252 1016 BV Amsterdam Tel: +31 20 520 7660 contact@doubledividend.nl KVK nr. 30199843

Nadere informatie

1 e Halfjaarverslag 2017

1 e Halfjaarverslag 2017 1 e Halfjaarverslag 2017 Maatschappelijk verantwoord beleggen 1 INLEIDING Pensioenfonds Vervoer vindt het belangrijk beleggen op een maatschappelijk verantwoorde manier in te richten. Het fundament van

Nadere informatie

Verantwoord beleggen

Verantwoord beleggen Verantwoord beleggen Reaal Rapportage eerste kwartaal 2017 Inhoud 1 Introductie 3 2 De Noordpool: boegbeeld van klimaatverandering 4 2.1 Smeltend ijs en het albedo-effect 4 2.2 Meer activiteiten in Arctisch

Nadere informatie

De jaarlijkse kosteninhouding voor het beheer van de verzekering Levensloop Aandelen bestaat uit een aantal componenten:

De jaarlijkse kosteninhouding voor het beheer van de verzekering Levensloop Aandelen bestaat uit een aantal componenten: Levensloop Aandelen Informatie beleggingsfondsen per 31 december 2009 Productomschrijving Met Levensloop wordt geld gereserveerd waarmee in de toekomst (tussentijds) verlof kan worden gefinancierd. Door

Nadere informatie