Manoeuvreschool OTCMan. Tankontwikkelingen in Japan. Onbemande vliegtuigen. Nederlandse defensie anno Reünie Huzaren van Boreel VAN DE REDACTIE

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Manoeuvreschool OTCMan. Tankontwikkelingen in Japan. Onbemande vliegtuigen. Nederlandse defensie anno 2013. Reünie Huzaren van Boreel VAN DE REDACTIE"

Transcriptie

1 VAN DE REDACTIE Manoeuvreschool OTCMan Tankontwikkelingen in Japan Onbemande vliegtuigen Nederlandse defensie anno 2013 Jaargang 74 - uitgave 337 nummer Reünie Huzaren van Boreel VOC Mededelingen

2 Geografie voor Defensie GIS ondersteunt de processen binnen Defensie-organisaties Versterken van het NEC-concept Inzet van capaciteit Inlichtingenketen Terreinanalyses Besluitvorming W: esri.nl/defensie E:

3 Ereleden oud-res-lkol J. Moes, oud-res-maj E.J. Vinkhuyzen, oud-res-elnt ir. J.J. Heyse, bgen b.d. J.M.A. Thomas, lgen b.d. A.J.G.M. Blomjous, res-ritm jhr. ir. M.O.M. van der Goes. Dagelijks bestuur genm b.d. jhr. J.H. de Jonge oud-res lkol mr. D. van Zuidam res-elnt drs. R.J. Groot res-elnt mr. C.D.J. Bijleveld ritm b.d. G.H. Snellen lkol b.d. D.G.G.M. Alexander ritm L.J.J. Reinders lkol D.M. Brongers oudres-ritm drs. J.M.S. van Griethuysen Wmr1 M. Wilms voorzitter vice-voorzitter secretaris penningmeester ledenadministratie bestuurslid bestuurslid toehoorder bestuur toehoorder bestuur toehoorder Kilacadmon Secretariaat res-elnt drs. R.J. Groot, Graaf Florislaan 64, 1405 BW Bussum, T E secretariaat@voc-cavalerie.nl Ledenadministratie, aanmelding lidmaatschap ritm b.d. G.H.Th. Snellen, Acaciastraat 4, 4921 MA Made, E ledenadministratie@voc-cavalerie.nl, Rekeningnummer t.n.v. VOC te Bussum. De leden wordt verzocht aan dit adres opgave te doen van adreswijzigingen, benoemingen, bevorderingen, onderscheidingen, eervolle ontslagen enz. Inloggegevens voor het besloten (alleen leden) deel van de website kunnen alhier worden opgevraagd onder vermelding van uw naam, rang en geboortejaar. Redactie kol A.A. Leuvering lkol D.M. Brongers lkol b.d. E. Westerhuis maj T.J.H.L.M. Van Rijckevorsel maj H. Plakke res-maj F. Koolhof elnt H.C.J. van Vulpen hr. Dennis Boom voorzitter redactie vice-voorzitter redactie eindredactie redactielid redactielid redactielid redactielid redactielid De redactie dringt er bij de scribenten op aan de kopij en bijbehorende foto s elektronisch (min. 300 dpi) aan te leveren. Overname artikelen - met bronvermelding - is toege staan. Commerciële exploitatie Green Paper Association, Hr. J.J. Akkerman, Reijnier Vinkeleskade 14 B, 1071 SP Amsterdam, T E john.akkerman@greenpaper-association.com Het adverteren door bedrijven in de VOC Mededelingen houdt niet in dat deze bedrijven automatisch de voorkeur hebben bij het verwerven van producten/diensten door het ministerie van Defensie. Redactieadres lkol b.d. E. Westerhuis - Sprielderhout PT Putten T E e.westerhuis7@upcmail.nl E redactie@voc-cavalerie.nl - W E webmaster@voc-cavalerie.nl UITGAVE 337 INDEX Van de redactie 4 Van de Voorzitter 5 Symposium Commandovoering 7 De Manoeuvreschool 8 Project PROMISE 13 Tankontwikkelingen in Azië: Japan 19 Onbemande vliegtuigen 23 Nederlandse Defensie anno Personeel 33 Cavalerie Ere-Escorte 34 Reünie 200 jaar RHB 38 Interview met kolonel Wiebe Baron 40 Eerbetoon gevallenen Java 43 Felix Lahure - Deel 2 44 VOC-Mededelingen 47 Overlijdensberichten 50 Boekbespreking 51 Regelmatig terugkerende bijeenkomsten 54 VOC-activiteitenkalender Vormgeving Reinder Carton DRUK Concept & Design Druk Practicum - Soest - Coverfoto Type 10 tank - Japan Achterblad Veteranendag 2013 Kopij voor het volgende nummer inzenden voor 1 februari 2014 VOC Mededelingen 3

4 VAN DE REDACTIE MET VERVE VOORWAARTS! Terwijl het laatste nummer van de VOC Mededelingen 2013 ter perse gaat, is bekend dat een kleine vierhonderd collega s nog voor de kerst naar Mali vertrekken. Het gaat om de missie Multidimensional Integrated Stabilisation Mission (MINUSMA), waarmee zij inlichtingen gaan verzamelen, verwerken en analyseren. Het is niet onze enige lopende missie, maar met een dergelijke doelstelling is MINUSMA direct te linken aan de collega s in de ons zo vertrouwde eenheden. Het illustreert maar weer de centrale plaats die cavaleristen tot op heden in het gevechtsveld blijven innemen. Bij de uitvoering van huidige en toekomstige missies spelen gevechtsleiding, leiderschap, wijze van optreden en lessons learned een belangrijke rol. Om hier nog eens extra bij stil te staan organiseren de VIO en VOC op 7 maart voor de tweede keer een gemeenschappelijk symposium. Beslist de moeite waard, dus noteert u 7 maart 2014 vast in uw agenda. Meer informatie over het symposium elders in dit blad. En, gerelateerd aan dit onderwerp, welke mogelijkheden zijn er om (een gedeelte van) onze militaire informatie-uitwisseling te ondersteunen met civiele devices? Sinds 2012 onderzoekt het Command & Control Support Centre (C2SC) op de Bernhardkazerne met het Project Multi-touch Information System Experiment (PROMISE) de mogelijkheden. Of het kan? Lees het artikel in deze editie van VOC Mededelingen. Verdere ontwikkelingen ook op tankgebied. Op de cover van ons magazine prijkt de vierde generatie tank van het Japan Ground Self Defense Force: Type 10. De meest karakteristieke eigenschappen van deze tank liggen in de C4I functie (command, control, communications, computers en intelligence), waardoor het wapensysteem nog beter integreert tijdens militaire operaties met onder meer de infanterie. Een geheel andere hoek, maar ook essentieel in de commandovoering, is het CIMIC Centre of Excellence (CCOE), waar sinds begin dit jaar kolonel Wiebe Baron, voormalig tanker, in het zadel zit. Wat is het CCOE precies? Wat zijn de uitdagingen? Wanneer u dit blad na de laatste pagina dicht slaat, weet u het. Zoals gebruikelijk blikken we in VOC Mededelingen terug en vooruit. Zo beet het regiment Huzaren van Boreel op 21 september met een reünie en viering van het 200-jarig jubileum de spits af op haar eigen wapen, dat in 2014 dezelfde leeftijd zal bereiken. Een bijzonder jaar! Dat Sint Jorisdag hier ook een plaats in heeft zal u niet verwonderen. Dit en meer leest u in deze en de komende editie van ùw VOC Mededelingen. Met nadruk zeggen we ùw, want het blad is er voor en door u. Schroom daarom niet om ons inzendingen te blijven sturen en ons te tippen om het blad nog beter aan te laten sluiten aan uw (informatie)behoeften. Zo gaan we met verve voorwaarts! Last but not least gaan onze gedachten in deze tijd uit naar de collega s die door (individuele) uitzendingen de feestdagen in de missiegebieden vieren. We hopen dat ze daar een goede tijd hebben, mooie en rijke levenservaringen op doen en bovenal in goede gezondheid weer terugkeren naar hun vertrouwde plaatsen in ons midden. Al dan niet fysiek aanwezig, we voelen ons met hen verbonden, juist in deze periode. De redactie van VOC Mededelingen wenst alle leden fijne feestdagen toe en een voorspoedig VOC Mededelingen

5 VAN DE VOORZITTER Challenge Saumur Zodra wij de Inhoudsopgave van deze Mededelingen onder ogen krijgen, komt men snel onder de indruk van de diversiteit van onderwerpen, verslagen en aanbevolen evenementen van de VOC. Veel leden van de VOC nemen aan talloze, niet altijd belichte, bijeenkomsten, ceremoniën en wedstrijden deel. Laat mij er eens één naar voren halen: de Challenge Saumur. De Challenge Saumur is een jaarlijks georganiseerd treffen van bereden reserve officieren uit Nederland, Engeland, België en Frankrijk. Dit jaar bestond de Nederlandse equipe uit reserve ritmeester Antoon Splinter en de reserve eerste luitenants Bart de Boer en Bart-Jan Roelofsz. Als bijzondere coach en paardenfluisteraar was oud reserve ritmeester Carel d Engelbronner opgeroepen. Uw voorzitter mocht optreden als Chef de Délegation, een bijzonder gewichtige taak waarvoor gelukkig nog geen functiebeschrijving gemaakt is. Het elkaar treffen aan de vooravond ergens in Saumur, diep in Frankrijk, was natuurlijk warm en hartelijk. Je proeft dan al onmiddellijk de kameraadschap die de leden der VOC onder elkaar zo eigen is. Paarden werden door loting toegewezen en daarmee werd de volgende dag de cross ingezet. Een mooi parcours met hindernissen gelegen in de historische omgeving waar eeuwenlang de Franse cavalerie is opgeleid en getraind. De resultaten van de equipe waren verdienstelijk. Toen volgde een lunch in een enorme manege waar lange tafels stonden opgesteld. Mental coach Carel zag er op toe dat onze ruiters niet te veel van de wijn zouden proeven, daar er s middags nog een springparcours afgelegd moest worden. Ook die krachtmeting verliep goed en uiteindelijk legde de equipe beslag op de derde plaats. Mental coach Carel zag er op toe dat onze ruiters niet teveel van de wijn zouden proeven... Het feestelijk diner die avond vond plaats diep onder de grond in de door kaarsen verlichte wijnkelders van de Caves Bouvet Ladubay. Onze cavaleristen uiteraard gekleed in attila met onderscheidingen, giberne, diverse snoeren en vergezeld van hunne dames. Een schitterend tafereel. De Chef de Délegation moest uiteraard een opwekkend verhaal houden. Ik benadrukte daarbij in dit internationale gezelschap dat tweehonderd jaar Waterloo in juni 2015 groots herdacht zal worden, waarbij een grote bereden cavalerie presentie gewenst is. Nu bleek al snel dat onze Franse cavaleristen toch wat anders tegen deze voorgenomen feestelijkheden aankijken dan de voormalig geallieerden voor zover aanwezig in die kelder. De volgende dag werd het treffen afgesloten met een indrukwekkend bezoek aan de Cadre Noir, het Franse équivalent van de Weense Rijschool. Een mooi weekend, met fantastische collega s reserve officieren, onderhoudende verhalen en goede sport prestaties. Ook dat is de VOC! VOC Mededelingen 5

6 VERANTWOORD OMGAAN MET EIGEN AFVAL EN BEPERKING VAN DE IMPACT OP HET MILIEU De Strategische en operationele afhankelijkheid van fossiele brandstoffen is een uitdaging waar commandanten op hoofdkwartieren en in het veld sinds decennia mee worstelen. Tijdens missies in het recente verleden bleek het tijdig en voldoende bevoorraden van compounds met diesel en vliegtuigbrandstof in vele gevallen een moeilijke klus. Alle brandstof noodzakelijk om de compounds en het materieel te laten functioneren moest over grote afstanden door vaak vijandig gebied worden aangevoerd. Dit bleek een logistieke uitdaging van formaat te zijn die niet van risico s was ontbloot. Naast de brandstof voor het materieel moest ook nog bijna al het (drink)water voor de manschappen worden aangevoerd. Water bleek namelijk in deze gebieden net zo zeldzaam en kostbaar als brandstof. Zonder water en brandstof wordt ieder (militair) optreden onmogelijk. De Ecogy energy converter is ontworpen om organisch materiaal zoals plastic, papier, hout, autobanden, etensresten om te zetten in brandstof (diesel of kerosine). Naast brandstof produceert het proces een bijna gelijke hoeveelheid gedestilleerd water. Door toevoeging van de juiste mineralen kan dit makkelijk worden omgezet naar drinkwater van zeer hoge kwaliteit. De Ecogy energy converter kan maximaal 6000 ton organisch afval per jaar verwerken. Gemiddeld zal dit liter brandstof en liter gedestilleerd water opleveren bij gebruik van een externe energiebron. Omdat bij het proces veel warmte wordt geproduceerd (0,35-0,7MW bij ~250 C) kan deze warmte door het gebruiken van warmte wisselaars worden ingezet voor het verwarmen van bijvoorbeeld legeringsgebouwen of douchewater. Het hele systeem is ondergebracht in twee 40ft en twee 20ft containers en dus (air)mobile. Na aankomst in het missiegebied is het binnen 24 uur operationeel en eenmaal geïnstalleerd wordt het door één persoon bediend. Onderhoud blijft beperkt tot enkele dagen per jaar. TECHNISCHE SPECIFICATIES Afmeting productie unit: 18 m * 3,2 m * 2.5 m (L * H * B) Afmeting shredder / buffer: 18 m * 3,2 m * 2.5 m (L * H * B) Afmeting rotatie shredder: Naar klantspecificatie Logistiek: 2x 40ft en 2x 20ft stapelbare containers Input Capaciteit 1 machine: 6000 ton organisch afval per jaar Brandstof productie per jaar: ± 2,5 of 1,8 miljoen liter netto (afhankelijk van de kwaliteit van de input en gebruik van externe energiebron of eigen brandstof) Water productie per jaar: ± 2,5 of 1,8 miljoen liter Externe energie behoefte: ~100kW Aantal operators: Het hele proces kan worden bediend door één operator Technische levensduur: Minimaal 10 jaar. De Ecogy energy converter wordt voor defensie exclusief door het bedrijf Bluegreen-energy op de markt gebracht. Zie: CONTACTGEGEVENS Marcel Hagens - Managing Partner marcel@bluegreen-energy.org Telefoon :

7 SYMPOSIUM 2014 Diverse collega s, die leiding gaven op de verschillende niveaus binnen deze operatie, werken er aan mee. TAKI GHAR werd aanvankelijk gepland als een routinematige verplaatsing van een konvooi van Kandahar naar Tarin Kowt, die circa 24 uur zou duren. Het routinematige ging er door meerdere aanslagen op het konvooi al snel af. Door gevechtscontacten duurde de hele operatie 66 uur en kwamen alle aspecten van situational awareness, gevechtsleiding en leiderschap aan de orde. Tijdens het symposium wordt ingegaan op de overwegingen waarom besluiten al dan niet genomen zijn, gemaakte keuzes, de al dan niet De commandant heeft samen met zijn staf het besluitvormingsproces doorlopen en een besluit genomen; een belangrijke stap in de besluitvormingsfase van de commandovoering. Het accent komt te liggen op bevelvoering. Het bevel wordt in detail uitgewerkt en uitgegeven. Ondercommandanten worden op de hoogte gebracht van de situatie en krijgen missies en middelen toegewezen, zodat zij effecten kunnen creëren, die bijdragen aan het halen van de gewenste doelstellingen. Eenheden bereiden zich voor, zodat uiteindelijk met de uitvoering kan worden begonnen. Continu worden toegewezen capaciteiten gemonitord, georganiseerd, aangestuurd en gecoördineerd. Gedurende het gehele commandovoeringsproces speelt leiderschap een grote rol. De commandant is bewust bezig met het beïnvloeden van het gedrag van zijn ondercommandanten, zodat zij, met volledige eigen inzet, gezamenlijk het gestelde doel kunnen bereiken en de missie met goed gevolg kunnen volbrengen. De beoogde eindsituatie en het oogmerk zijn van belang, maar ook beperkingen en mogelijkheden. Aansturing gebeurt op basis van een doorlopende beoordeling van de situatie, dus ook situational awareness is cruciaal. Op 7 maart 2014 organiseren de Vereniging Infanterie Officieren en de Vereniging Officieren Cavalerie voor de tweede keer een gemeenschappelijk symposium in Stroe met als thema commandovoering, waarbij de nadruk ligt op gevechtsleiding en leiderschap. In dit interactieve symposium wordt de konvooioperatie TAKI GHAR, uitgevoerd tijdens de ISAF-missie in Afghanistan, tegen het licht gehouden. aanwezige situational awareness, de toepassing van opdracht gerichte commandovoering, gevechtsleiding en vele andere aspecten van commandovoering en vooral op de geleerde lessen, die bij volgende konvooien werden toegepast. U krijgt een zo goed mogelijk beeld van gevechtsleiding en leiderschap en de huidige middelen waarmee de commandant, zijn staf en zijn eenheden tegenwoordig worden ondersteund. Ook wordt een doorkijkje gegeven naar innovatieve mogelijkheden om civiele systemen te integreren in de C2-ondersteunende middelen. Het belangrijkste is echter dat u bij dit symposium meer inzicht krijgt in gevechtsleiding, de betekenis van leiderschap daarin, de wijze van optreden bij konvooioperaties en de geleerde lessen bij de uitvoering van de operatie TAKI GHAR. De organisatie van het symposium hoopt u allen op 7 maart 2014 in Stroe te mogen treffen! VOC Mededelingen 7

8 DE MANOEUVRESCHOOL Eerste luitenant R.R.A. Troisfontaine - Docent/trainer Instrgp VVO Verkenning Eén van de vele maatregelen welke voorkomt uit de bezuinigingsmaatregelen van 2011, is de reorganisatie binnen het Opleidings- en Trainingscentrum Manoeuvre (OTCMan). Met het opheffen van onze tankbataljons is een deel van de opleidingscapaciteit binnen de Cavalerieschool (CS) overbodig geworden. Mede daarom is besloten om de Infanterieschool (IS) en CS op te laten gaan in de onlangs opgerichte Manoeuvreschool (MS). De MS is echter niet alleen een samenvoeging van de IS en CS, maar is meer dan dat. In dit artikel wordt de nieuwe Manoeuvreschool nader aan u voorgesteld. 8 VOC Mededelingen

9 DE MANOEUVRESCHOOL aan het bereiken van de personele gereedheid van infanteristen en verkenners in het bijzonder en de gereedheid van gevechts-, gevechtssteunen gevechtsondersteunende eenheden in het algemeen. Organisatie Om zo goed mogelijk uitvoering te geven aan het mission statement is de MS georganiseerd volgens onderstaand organogram. Het vaste bestand van de MS telt 125 medewerkers, welke verdeeld zijn over de locaties de Infanterie als Cavalerie opgeleid. Daarnaast levert zij Observers/Trainers voor oefenende eenheden en dragen zij bij aan kennisproductie. De O&Tcie INI bestaat uit een commandogroep, drie instructiegroepen (instrgp) VTO OON INF, twee instrgpn VTO OFFN INF en een instrgp VTO VERK. Het O&Tpel VVO, met majoor H.G.T. van der Werf als commandant, verzorgt een groot aantal opleidingen en trainingen voor zowel de Infanterie als Cavalerie. De Instrgp IGV verzorgt Organogram van de Manoeuvreschool Taakstelling De MS heeft als opdracht de opleiding en trainingen te verzorgen voor de gevechtseenheden (verkenningseenheden en (pantser)infanterie-eenheden) op de tactische en technische niveaus 1 (persoon), 2 (groep) en 3 (peloton). Daarnaast levert de MS een flinke bijdrage aan kennisproductie, welke voornamelijk plaatsvindt in samenwerking met het Kenniscentrum Grondgebonden Manoeuvre. Tenslotte levert de MS trainingsondersteuning t/m niveau 4 (compagnie/eskadron) op het gebied van optreden in verstedelijkt gebied (OVG). De taakstellingen van de Manoeuvreschool zijn verwoord in het volgende mission statement: De Manoeuvreschool levert essentiële opleidingen en trainingen en draagt bij aan kennisproductie. Hiermee geeft de Manoeuvreschool mede invulling Amersfoort, Harskamp en Marnewaard. De MS bestaat uit een commandogroep met luitenant-kolonel M. van Luit als schoolcommandant en adjudant-onderofficier H.J.W. van Loon als schooladjudant. Verder telt de MS een stafgroep, een opleidingen trainingscompagnie initiële opleidingen (O&Tcie INI), een opleiding- en trainingspeloton verdere vorming en opleiding (O&Tpel VVO) en een opleiding- en trainingspeloton optreden verstedelijkt gebied (O&Tpel OVG). Hierop zal kort worden ingegaan. In de stafgroep, met kapitein J.F.A. de Werd als commandant, bevinden zich specialisten voor de Planning & Programmering (P&P), Opleidings- en Trainingsontwikkeling (OTO) en Opleidings- en Trainingsbegeleiding (OTB). De O&Tcie INI, met majoor C. Maas als commandant, heeft als kerntaak het verzorgen van de Vaktechnische opleidingen (VTO). Hierin worden toekomstige (onder-)officieren voor zowel alle opleidingen over het infanteriegevechtsvoertuig CV-90. Hieronder vallen de technische en tactische voertuigopleidingen voor officieren, onderofficieren en boordschutters van de pantserinfanterie alsmede de cursussen beheerder Video Ondersteuningsuitrusting (VOU) en Hoofd Schiet Instructeur (HSI) 35 mm. Voor pc/opc en painf, air assault en verkenning worden door de drie instrgpn VVO cursussen gegeven die gericht zijn op het pelotonsoptreden. De Instrgp Verk, die opleidingen voor de verkenning verzorgt, zal later in dit artikel worden besproken. Ten slotte is er nog het O&Tpel OVG met luitenant-kolonel H. Bos als commandant. Op het gebied van OVG zijn zij verantwoordelijk voor opleiden van niveau 1 t/m 3, het trainen van niveau 2 t/m 4 en het bijdragen aan kennisproductie. Daarnaast voert het O&Tpel OVG het commando over het Oefenen Schietkamp Lauwersmeer en VOC Mededelingen 9

10 DE MANOEUVRESCHOOL Optreden in verstedelijkt gebied faciliteert het eenheden op, en in de omgeving van, het oefenterrein Marnewaard. Daar waar zowel de IS als CS voorheen hun eigen logistieke eenheid hadden, wordt de logistieke ondersteuning tegenwoordig geleverd door de logistieke compagnie van het OTCMan. Hieronder valt ook het in bedrijf houden van de oefendorpen Oostdorp en Marnehuizen. Instructiegroepen verkenning binnen MS Tijdens de uiteenzetting van het organogram zijn een aantal instrgpn verkenning naar voren gekomen. De eerst genoemde is de instrgp VTO VERK, welke dus verantwoordelijk is voor het opleiden van de (onder-)officieren voor de verkenning. Deze instrgp bestaat uit een ritmeester (c-instrgp en tevens cursusleider), een opperwachtmeester (plaatsvervangend commandant) en een viertal instructeurs. In afwachting van de komst van eerste luitenant R. Borgman in januari 2014 wordt hieraan op dit moment leiding gegeven door OWI R. Arendsen. Binnen het O&Tpel VVO bevindt zich de instrgp VVO VERK, waarvan ritmeester W.J. Hopstaken op dit moment commandant is. Daarnaast bestaat de instrgp uit een tweetal docenten/trainers, te weten een luitenant en een opperwachtmeester. Zoals eerder beschreven, verzorgen zij niveau-/functiegerichte opleidingen voor de pc/opc en binnen de verkenning. Hierbij moet men denken aan Primaire Vorming Verkenning, staftrainingen niveau 3 en tactische oefeningen zonder troepen/tactische oefening op kaart (TOZT/TOOK). De opleidingen worden echter niet alleen verzorgd voor de verkenners uit de eskadrons; ook verkenners van de manoeuvre- en ondersteuningscompagnieën en de patrouille compagnieën volgen bij deze instrgp cursussen. Ook deze instrgp treedt op als Trainer/Observer en draagt bij aan kennisproductie. Als laatste is er nog de instrgp VERK. Hiervan is kapitein M. Boelhouwers sinds kort commandant en binnen zijn commandogroep wordt hij versterkt door een adjudant-onderofficier. Naast de commandogroep bestaat de instrgp VERK uit twee instructiegroepen met elk een opperwachtmeester als cursusleider en vijf instructeurs. CV90 Fennek 10 VOC Mededelingen

11 DE MANOEUVRESCHOOL Verkenning De instrgp VERK verzorgt opleidingen voor alle Fennek gebruikers binnen de KL, met als doelstelling om individuen en eenheden op te leiden op niveau 1 of 2, zodat men op de juiste wijze technisch en tactisch kan optreden met het voertuig. Zij verzorgen een breed scala aan cursussen, waaronder de initiële opleiding voor manschappen, de manoeuvre opleiding, Fennek AT, KI SQUIRE en de GALT (Genie, Artillerie, Luchtdoelartillerie en Tank). Logo MS Tegelijk met de oprichting van de MS heeft de school een nieuw eenheidsembleem gekregen. Ook hier valt de samenvoeging van de IS en CS op: uit de emblemen van zowel de IS als de CS is het nieuwe embleem voortgekomen. Beide oude emblemen worden gescheiden door een pijl, welke staat voor het tactische teken aanval en Unity of Effort. Toekomst De MS werkt op dit moment hard aan het behoud van en waar mogelijk verbeteren van de opleidingen, cursussen en ondersteuningen. Vooral binnen de instrgp VERK is dit duidelijk waarneembaar, aangezien een aantal cursussen in de toekomst wellicht zullen gaan wijzigen. Luchtmobiel optreden AT Gill Zo zal binnenkort een pilot worden gedraaid voor de cursus kader AT. In het verleden werd een cursus MRAT door de instrgp PAB (pantserbestrijding) verzorgd, maar hierbij werd weinig aandacht besteed aan de technische en tactische combinatie van de Fennek en de Gill. Tijdens de cursus kader AT zullen de kaderleden van MRAT eenheden hierin worden onderricht. De manoeuvre opleiding is hoofdzakelijk geschreven voor verkenningseenheden die zijn uitgerust met de Fennek, maar vanuit verkenningseenheden die niet zijn uitgerust met de Fennek is een toenemende vraag gekomen voor een dergelijke opleiding. Op dit moment wordt bekeken hoe de huidige manoeuvre opleiding kan worden herschreven, zodat met elk type voertuig de opleiding effectief kan worden gevolgd. Als laatste wordt gekeken naar de mogelijkheid om een cursus Escape & Recovery (E&R) door de instrgp VERK te laten verzorgen. Deze opleiding werd in het verleden door het Korps Commandotroepen verzorgd en tegenwoordig kan in het buitenland een dergelijke cursus worden gevolgd. Binnen de KL wordt een dergelijke cursus op dit moment niet gegeven, terwijl de operationele behoefte wel bestaat. Doel van deze cursus is het voorbereiden en oefenen van verkenners om in geval van nood te ontsnappen uit vijandelijk gebied naar het gebied wat onder eigen controle is. Ook wordt aangeleerd hoe te handelen wanneer men door vijandelijke eenheden gevangen wordt genomen. In de cursus zal daarom aandacht worden besteed aan de technieken en procedures voor: het overleven op het gevechtsveld, voorkoming van gevangenneming, het verzetten tegen gevangenschap en het ontsnappen naar eigen troepen. Afsluiting In dit artikel is de structuur van de MS aan bod gekomen evenals de instrgpn verkenning welke hierbinnen bestaan. Ook is kort ingegaan op de samenstelling en taken van deze instrgpn. Dat opleidingen en trainingen worden verzorgd voor alle gevechtseenheden, zie je terug bij het instructeursbestand: om hier zo goed mogelijk uitvoering aan te geven, wordt op de MS zowel de petrol, zwarte, rode als groene baret gedragen. Dit is ook terug te zien bij de instrgpn voor de verkenning, want zowel bij de instructeurs als de cursisten zijn verschillende baretten waarneembaar. Voor meer informatie over de MS: Facebook: NL Manoeuvreschool Infanterie Cavalerie Internet: defensie.nl/landmacht/eenheden/opleidings en trainingscommando/manoeuvre VOC Mededelingen 11

12

13 Situational Awareness op dit moment nog steeds vooral via voice PROJECT PROMISE Luitenant-kolonel Duco Brongers, hoofd CD&E office Joint IV-Commando Inleiding Heeft u zich wel eens afgevraagd, waarom defensie zoveel tijd, geld en capaciteit steekt in het maken van allerhande radio s en andere command & control (C2)-systemen, terwijl u zelf met iedereen over de wereld belt, chat, t of foto s en video s deelt? De militaire systemen zijn niet alleen een stuk gebruiksonvriendelijker dan uw eigen mobieltje, maar ook vele malen duurder. En als we dan gaan samenwerken met andere krijgsmachtdelen, internationale partners of met organisaties werkzaam in de Openbare Orde en Veiligheid, dan zijn onze systemen beperkt interoperabel. Uiteraard is daar een reden voor. In de eerste plaats moet de militair veilig kunnen communiceren en daar zijn/waren deze civiele middelen in de regel niet goed in. Daarnaast maken civiele communicatiemiddelen gebruik van voorzieningen, die vaak niet aanwezig zijn/waren op plekken in de wereld waar de uitgezonden militairen heen gingen. Die twee redenen zijn echter steeds moeilijker te handhaven. Het secure kunnen bellen neemt een vlucht en een steeds groter deel van de aardbol heeft langzamerhand internetdekking. VOC Mededelingen 13

14 PROJECT PROMISE PROMISE De tijd lijkt dus rijp om ons serieus de vraag te stellen of (een deel van) onze militaire informatie-uitwisseling met al die dure C2-ondersteunende middelen niet met civiele devices kan. Dat was de reden dat begin 2012 bij het Command & Control Support Centre (C2SC) op de Bernhardkazerne is gestart met het experiment PROMISE. Dat staat voor PROject Multi-touch Information System Experiment. Het is een experiment om te onderzoeken of het kan, maar tegelijkertijd hebben we goede hoop dat er een mooie belofte schuilt in dit initiatief. Het is ook niet zo maar een idee. Als dit slaagt, betekent dat het personeel veel makkelijker toegang heeft tot informatie door gebruik te maken van foto s/video, tekstberichten en C2-data. Daarnaast wordt de mogelijkheid geopend van het gebruik van apps; wat het gebruikersgemak en de toename aan mogelijkheden daarvan is, weet ondertussen iedereen. Door deze makkelijk toegankelijke extra informatie verbetert de situational awareness (SA) op ieder niveau en kunnen besluitnemers betere beslissingen nemen en uitvoerders de uitvoering beter ondersteunen. Verder stelt de hypothese dat de opleidings- en trainingstijd sterk naar beneden kan worden bijgesteld. De middelen zijn immers bekend bij het grote publiek, zijn intuïtief en hebben dus een groot gebruikersgemak. De verwachting is tevens dat een dergelijke C2-suite veel goedkoper zal zijn, omdat devices uit de civiele wereld nu eenmaal veel goedkoper zijn dan de kleine aantallen militarized devices die nagenoeg elk land voor zichzelf maakt. We maken immers slim gebruik van de vele miljarden die de industrie inzet in de competitie om de consument. Mogelijk lost PROMISE dan ook voor een deel het interoperabiliteitsprobleem op, hetgeen u en ik ook niet kennen als we dagelijks gebruik maken van onze smartphone of tablet. Uiteraard moeten we er voor waken in roze wolken te denken, daarom wordt eerst een serie proefmodellen gebouwd die in oefeningen getest gaan worden. 11 Infanteriebataljon Luchtmobiel gaat de experimenten uitvoeren Scenario Er wordt al heel wat geëxperimenteerd met civiele middelen, maar niet vaak wordt een hele besluitvormingsketen ondersteund met deze devices. Vaak wordt alleen binnen een groep of peloton gekeken naar de waarde van bijvoorbeeld smartphones. Het scenario waar PROMISE vanuit gaat is een bataljon die zich bevindt op een compound en die gebruik maakt van het bekende TITAAN in zowel de secret als restricted versie, TITAAN rood en zwart. Iedere militair die deelneemt aan het experiment krijgt de beschikking over een smartphone en als hij een groter beeldscherm wenst wordt daar een tablet aan toegevoegd dat het beeld van de smartphone via bluetooth ontvangt en presenteert. De militair moet voor een opdracht kunnen worden weggestuurd in een voertuig, helikopter, of gedropt kunnen worden uit een vliegtuig, overal moet hij in staat zijn SA te ontwikkelen samen met zijn collega s binnen de eenheid, maar de situatie ook moeten kunnen doorgeven naar het hogere niveau eindigend in de compound, ook als dat over honderden kilometers gaat. SA wordt ontwikkeld door gebruik te maken van voice, C2-data, tekstberichten, foto s en video s en deze onderling te delen. Functionaliteiten De militair maakt daarbij o.a. gebruik van de app SoldierView van Thales Canada. Door de app te activeren verschijnt een kaart van het gebied, de persoon ziet waar hij staat, ziet zijn collega s (blue force tracking), kan schetsen maken op het scherm en deze delen, vuuraanvragen indienen, een call for medic doen, een nine-liner versturen enz. Daarnaast krijgt hij de 14 VOC Mededelingen

15 PROJECT PROMISE onderling informatie te laten uitwisselen, de smartphone te koppelen aan militaire radio s en het gebruik van satellietcommunicatie. Verder worden op de compound en een vooruitgeschoven commandopost zogenaamde LTE (Long Term Evalution) 4G-netwerk aangelegd. Hiermee is iedereen op de commandopost of de directe omgeving voortdurend online. 3. Werkpakket 3: veiligheid Om de communicatie veilig te laten verlopen is er voor gekozen de devices tot het niveau departementaal vertrouwelijk, oftewel restricted, te beveiligen. In de mobiele en uitgestegen gebruiksomstandigheden wijkt dit af van de huidige norm om dat op confidentieel niveau te doen. Voor de duur van een experiment is dat mogelijk, maar gelijkertijd is een aanvraag gedaan bij Directie Plannen van de defensiestaf, ondertekend door alle operationele commando s en de beveiligingsautoriteit om een studie te laten doen naar de noodzaak van het rubriceringsniveau confidentieel en de consequenties om dat niveau terug te brengen naar restricted of departementaal vertrouwelijk. beschikking over nog meer apps op zijn toestel. Daarbij valt te denken aan apps met alle gewenste instructiekaarten en handboeken, een vertaal-app, waarmee hij tijdens sociale patrouilles zich verstaanbaar kan maken bij de lokale bevolking, of een app voor zelfhulp- en kameradenhulp (ZHKH). Maar dit is slechts het topje van de ijsberg. We weten allemaal hoe de app-wereld zich in een paar jaar heeft ontwikkeld. Waar bestaat PROMISE uit? Het project PROMISE bestaat uit een viertal werkpakketten. 1. Werkpakket 1: informatie-integratie, devices en apps. Dit werkpakket houdt zich bezig o.a. met de aanschaf van de smartphones en tablets en nog belangrijker de diverse functionaliteiten die op deze hardware gedraaid kunnen worden. Voor het experiment is voorlopig gekozen voor robuuste Android-apparatuur, zoals de Samsung S4 Active en als tablet voor de Panasonic Toughpad. 2. Werkpakket 2: connectiviteit Dit werkpakket moet de connectiviteit realiseren tussen de diverse devices. Dit gebeurt door via WiFi de smartphones 4. Werkpakket 4: visie Uitgaande van het positieve dat we erin slagen dit experiment een succes te laten worden, moeten we nu vast gaan nadenken wat de gevolgen zijn van een succesvol experiment. Wat betekent bijvoorbeeld het aanpassen voor het securityniveau voor andere systemen die werken in de mobiele en uitgestegen gebruiksomstandigheden. Wat zijn de gevolgen voor een Battlefield Management Systeem en wat zijn de consequenties voor het Verbeterd Operationeel Soldatensysteem dat naar verwachting in 2016 ingevoerd gaat worden? Kortom door nu al over de schutting te kijken willen we voorkomen dat we de zoveelste in de rij zijn die een goed product in spendid isolation hebben gecreëerd en daarmee een nieuwe stovepipe. Wie doen er mee? Zoals eerder aangegeven is capaciteit een belangrijke bottleneck in de bedrijfsvoering. Het is daarom van het begin af aan de doelstelling geweest niets dubbel te doen wat anderen al gedaan hebben. Er zijn ondertussen 34 projecten, onderzoeken en studies geïdentificeerd die allen iets doen binnen het kennisgebied van PROMISE. Zowel TNO als NLR hebben veel studies lopen die nu een bijdrage leveren aan PROMISE. Daarentegen biedt het de onderzoeksinstituten een prachtig platform om hun concepten, of producten in praktijk te testen. Ook wordt er om die reden nauw samengewerkt met het Joint Kenniscentrum Militaire Uitrusting op de Bernhardkazerne die het VOSS-project begeleiden. Van belang is te vermelden dat ook de industrie wordt geïnformeerd over de doestellingen en voortgang van PROMISE. Zo werd op 23 september op de legerplaats Stroe een voorlichting gegeven aan 52 bedrijven die hadden aangegeven belangstelling te hebben voor dit onderwerp. Waar staan we nu? Het project heeft formeel een aanvang genomen op 1 april Begonnen werd met fase 1, de analysefase, die VOC Mededelingen 15

16 PROJECT PROMISE Presentatie Promise aan de industrie op 23 september j.l. in Stroe Kennis Innovatie Experimenten en Simulatiecentrum (KIXS) gestart met het verkenningspeloton 11 Infanteriebataljon Air Assault. In april volgt een tweede test. Het PROMISE-team heeft dan nog een paar maanden voor de grote testmomenten in september en oktober 2014 als 11 Infanteriebataljon tijdens twee bataljonsgeleide oefeningen de C2-middelen integraal gaat gebruiken in hun oefening. In deze fase zal de laatste hand worden gelegd aan een rapportage die vooral tot doel zal hebben de gestelde hypothese te beantwoorden en de opgedane kennis te documenteren. Version >200km 0km On foot S q d FAC-er (optional) Mobile/on foot On foot P l t Mobile/on foot Coy Deployed BG 200 km BG duidelijk moest maken wat er allemaal bij kwam kijken om het uitdagende innovatieve idee van de grond te krijgen. Die fase werd op 1 oktober van dat jaar afgesloten. Vervolgens werd toestemming gegeven voor het uitvoeren van fase 2, de ontwikkelfase, om datgene wat we ons hebben voorgenomen te realiseren. Dat is vooral voor het handje vol beschikbare techneuten een grote uitdaging. Deze fase wordt afgerond rond de kerst van dit jaar, want in januari wordt de eerste acceptatietest in het battlelab van het Project Promise: schematische weergave van hetgeen uitgebracht gaat worden tijdens de twee bataljonsgeleide oefeningen Internationaal Er is bij het zoeken naar bestaande kennis is ook over de grenzen geke- 16 VOC Mededelingen

17 PROJECT PROMISE Ook in slechte financiële tijden voor de krijgsmacht is het zoeken naar slimme en innovatieve middelen dubbel zo belangrijk... Forward Command Post tijdens een oefening in Marnehuizen ken. Via NATO-werkgroepen, liaisonofficieren in het buitenland, militaire attachés en door eigen waarneming is een beeld ontstaan hoe andere landen omgaan met deze civiele mogelijkheden. Dat bleken er maar een paar te zijn. Samenwerking wordt daarbij vooral gezocht met de Duitsers. Zij zijn hun hele C2-suite opnieuw aan het inrichten en daarbij wordt ook nadrukkelijk gekeken naar de mogelijkheid van het gebruik van civiele devices als smartphones en tablets. Afsluiting Ook in slechte financiële tijden voor de krijgsmacht is het zoeken naar slimme en innovatieve middelen dubbel zo belangrijk om de effectiviteit van het operationeel optreden verder te verbeteren of te optimaliseren. Het daarbij van de plank kopen, maar zelf als krijgsmacht op blijven treden als smart systemintegrator, waarbij we voortdurend apparatuur en functies toevoegen aan een evoluerend systeem, lijkt een goede optie. Met dit boeiende experiment gaan we veel kennis opdoen over de mogelijkheden van zo n stap te maken. Let wel, het is nog steeds een idee. We moeten het eerst met de zeer beperkte middelen werkbaar krijgen. Alle beschikbare kennis en ideeën die er binnen onze krijgsmacht en daarbuiten zijn, proberen we aan te sporen die met ons te delen. U kunt dat ook doen door op dit artikel te reageren of contact op te nemen met steller: than the future might be promising! VOC Mededelingen 17

18 Toshiba raadt Windows 8 aan. DE TOSHIBA PORTÉGÉ Z10T ULTRABOOK De Z10t een handige en krachtige Ultrabook die in een handomdraai te transformeren is tot een praktische en intuïtieve tablet met een indrukwekkende handschriftherkenningsfunctie. DE NIEUWSTE INTEL CORE PROCESSOR VOOR ULTRABOOK WINDOWS 8 PRO 64-BITS 10-VINGER TOUCHSCREEN DIGITIZER EN PEN USB 3.0- EN MICRO HDMI POORT NIET SPIEGELEND FULL HD-SCHERM TPM MOBIEL BREEDBAND* SOLID STATE DRIVE TOT 5 UUR BATTERIJTIJD * Alle vermelde productspecificaties zijn afhankelijk van model en configuratie. Fouten en vergissingen voorbehouden.

19 TANKONTWIKKELINGEN JAPAN Ritmeester Michael Pauw Gerlings In de westerse landen lopen momenteel geen projecten die het ontwikkelen van een nieuwe tank als doel hebben. Wel zijn er projecten om tanks aan te passen aan nieuwe dreigingen, andere wijzen van optreden of om hun levensduur te verlengen. Voorbeelden hiervan zijn het Abrams ECP Program (Verenigde Staten) of de Leclerc AZUR (Frankrijk). Type 10 Japan In andere delen van de wereld lopen er wel verschillende projecten met het doel een nieuwe tank te ontwikkelen, zoals in Azië; deze zijn lopend of recent afgerond. Eén van deze landen is Japan, dat een nieuwe tank ontwikkeld heeft: de Type 10, waarvan u in dit artikel de belangrijkste kenmerken zult aantreffen. De Japanse zelfverdedigingsstrijdkrachten zijn in 1954 opgericht met als enig doel het land te verdedigen. Interventie in het buitenland in welk vorm dan ook was en is nog steeds grondrechtelijk verboden. Destijds en tot het einde van de Koude Oorlog lag de belangrijkste dreiging voor Japan in een Sovjetaanval tegen het eiland van Hokkaido. Bij de oprichting werd het Japanse leger uitgerust met overtollige tanks afkomstig uit de Tweede Wereldoorlog. Japan begon al snel het ontwikkelen van eigen tanks weer op te pakken en in 1961 trad de eerste Japanse tank, de Type 61, in dienst. Deze werd in 1975 opgevolgd door de Type 74 en in 1990 door de Type 90. Deze laatste tank was en is nog steeds, kwalitatief gezien, een zeer goede tank. Zelfs het Amerikaanse cavalerie tijdschrift Armor zette deze tank op de derde plaats in de ranglijst van de beste tanks ter wereld. De eerste en tweede plaats werden respectievelijk bezet door de Leopard-2 en de Abrams. Deze derde plaats was voornamelijk te danken aan het uitstekende en zeer moderne vuurlei- VOC Mededelingen 19

20 TANKONTWIKKELINGEN JAPAN dingssysteem en de boordelektronica. Met de invoer van de Type 90 begon ook het project voor de ontwikkeling van een nieuwe tank die rond de Japanse landmacht zou binnenstromen: de Type 10. Het project startte eind jaren 90 van de vorige eeuw en had vanaf het begin een aantal belangrijke aspecten: Door te knielen is het mogelijk om de inclinatie of declinatie van het kanon te vergroten, hetgeen een groot voordeel is in heuvelachtig c.q. bergachtig terrein. Type 10 in actie Knielende Type 10 Japan bestaat uit 6500 eilanden en 70 % van het land is bedekt met bossen en bergen, waardoor er maar een klein gedeelte van het land geschikt is voor landbouw, industrie en bewoning. De bevolking woont hierdoor op een beperkt oppervlak waar de bevolkingsdichtheid zeer hoog is. Het verkeersnetwerk is hierdoor beperkt. Een groot gedeelte van de (spoor-)wegen zijn niet of moeilijk bruikbaar voor zware voertuigen. Met een gewicht van meer dan 50 ton is de Type 90 hierdoor enkel inzetbaar op het noordelijke eiland Hokkaido. De nieuwe Japanse tank moest dus lichter en vooral eenvoudiger te vervoeren zijn. De tank moest zich volledig kunnen integreren in het nieuwe Japanse C4I-netwerk. De ontwikkelaars moesten zoveel mogelijk commerciële off-the-shelf componenten gebruiken. De tank moest een duidelijke vooruitgang zijn op het gebied van bescherming en mobiliteit. Het project liep weinig vertraging op, zodat in januari 2012 het Japanse tankopleidingscentrum de eerste Type 10 in ontvangst kon nemen. In december van datzelfde jaar werd de eerste parate eenheid uitgerust met de nieuwe tank. Het Japanse leger beschikt momenteel over 53 Type 10 tanks. De laatste levering moet in 2020 plaatsvinden, waarop het totaal aantal tanks op 400 zou moeten komen. Met een lengte met de schietbuis op 12 uur van 9,48 m, een breedte van 3,24 m en een hoogte van 2,30 m is de 44 ton zware Type 10 relatief gezien een kleine tank. Dit in combinatie met een dieselmotor van 1200 pk, een continue variabele transmissie en een hydropneumatisch semi-actief veringsysteem maakt dat deze tank zeer snel en wendbaar is, zelfs in zeer oneffen terrein. Dit veringsysteem maakt het ook mogelijk om het onderstel horizontaal en verticaal te kantelen. Indien de tank de lage stand heeft, heeft het een lager profiel en een betere wegligging. Met de hoge stand beschikt de tank over een grotere bodemvrijheid. Door te knielen is het mogelijk om de inclinatie of declinatie van het kanon te vergroten, hetgeen een groot voordeel is in heuvelachtig c.q. bergachtig terrein. Het semi-actieve veringsysteem zorgt er voor dat de Type 10 een zeer stabiel platform is voor het kanon in vele terreinsoorten en met grote snelheden. De Type 10 is uitgerust met een onder licentie gebouwde en volledige gestabiliseerde Rheinmetall L44 kanon. Deze is nagenoeg identiek aan die van de Leopard-2A5 en is gekoppeld aan een automatisch laadsysteem. De tank beschikt over 22 granaten in het revolver magazijn (vergelijkbaar met 20 VOC Mededelingen

Drones bij Defensie. De stand van zaken ONGERUBRICEERD. DO / AMO / ISR Majoor Boudewijn Roddenhof HOT Projectteam invoering MALE UAS

Drones bij Defensie. De stand van zaken ONGERUBRICEERD. DO / AMO / ISR Majoor Boudewijn Roddenhof HOT Projectteam invoering MALE UAS De stand van zaken DO / AMO / ISR Majoor Boudewijn Roddenhof HOT Projectteam invoering MALE UAS Introductie Majoor-vlieger Boudewijn Roddenhof Sinds 1993 in dienst Defensie Momenteel werkzaam Defensiestaf,

Nadere informatie

smartphones, tablets en apps te velde

smartphones, tablets en apps te velde smartphones, tablets en apps te velde Lkol Duco Brongers, Projectleider PROMISE Circa een jaar geleden is in de meeste militaire vakbladen een artikel verschenen over het project PROMISE (PROject Multi-touch

Nadere informatie

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken tekst: sgt. Derek de Vries Lees het volledige artikel in de FALCON Grizzly, this is Mike ready to copy nine-liner This is grizzly, ready to

Nadere informatie

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag.

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Let op: Alleen het gesproken woord geldt! De lancering

Nadere informatie

DMO\DB\ Vragen VCD aangaande lucht-grondwaarnemingscapaciteit ISAF III.

DMO\DB\ Vragen VCD aangaande lucht-grondwaarnemingscapaciteit ISAF III. Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Datum 20 januari 2009 Ons kenmerk Onderwerp

Nadere informatie

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd: De begrotingsstaat van het Ministerie

Nadere informatie

Welkom op dit symposium met de pakkende titel Cybercrime, de digitale vijand voor ons allen.

Welkom op dit symposium met de pakkende titel Cybercrime, de digitale vijand voor ons allen. Speech Erik Akerboom, Secretaris-generaal Ministerie van Defensie Symposium KVNRO Cybercrime, de digitale vijand voor ons allen Donderdag 20 november, KMA te Breda Dames en heren, Welkom op dit symposium

Nadere informatie

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten.

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten. 1 Toespraak van de komend Commandant der Strijdkrachten, generaal Middendorp, bij de aanvaarding van het commando over de Nederlandse krijgsmacht op 28 juni 2012 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord

Nadere informatie

persbericht 1 COVM Grote Defensie-oefening Falcon Autumn in midden-, oost- en noord-nederland 1 vib. L.auvardsn [Nr. LWI/c s3/ Koninklijke Luchtmacht

persbericht 1 COVM Grote Defensie-oefening Falcon Autumn in midden-, oost- en noord-nederland 1 vib. L.auvardsn [Nr. LWI/c s3/ Koninklijke Luchtmacht 4S Koninklijke Luchtmacht COVM vib. L.auvardsn [Nr. LWI/c s3/ Datum 26juli208 Ministerie van Defensie Defensie Helikopter Commando Vliegbasis Gilze-Rijen persbericht wwwiuchtmacht.ni Contactpersoon Sectie

Nadere informatie

Energie Landmacht voertuigen. DMO MATLOG/WPSN/GRONDGEB/KENNIS&INN E.J. Lans

Energie Landmacht voertuigen. DMO MATLOG/WPSN/GRONDGEB/KENNIS&INN E.J. Lans Energie Landmacht voertuigen MATLOG/WPSN/GRONDGEB/KENNIS&INN E.J. Lans 07 Juli2016 Agenda Overzicht. Brandstof verbruik. Configuratie. Eisen. Opwekking & distributie. Kennis & Innovatie. Stand van zaken.

Nadere informatie

Geschreven taal is een belangrijk middel om te communiceren en is het meest effectief als deze geschreven is in de moedertaal van de lezer.

Geschreven taal is een belangrijk middel om te communiceren en is het meest effectief als deze geschreven is in de moedertaal van de lezer. Editorial Geschreven taal is een belangrijk middel om te communiceren en is het meest effectief als deze geschreven is in de moedertaal van de lezer. Daarom kan Tasma Productions de veiligheidsboodschap

Nadere informatie

Workware Wireless FAQ - General & Customers November 9, 2016

Workware Wireless FAQ - General & Customers November 9, 2016 Workware Wireless FAQ - General & Customers November 9, 2016 Wat is draadloos workware Base?... 3 Hoe staat dit in vergelijking tot andere Workware producten?... 3 Waarom zou ik draadloos Workware gebruiken

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

WILLEM LODEWIJK V NASSAUKAZERNE, MATERIEEL LOGISTIEK PELETON (320) LOKAAL FACILITAIRE DIENST

WILLEM LODEWIJK V NASSAUKAZERNE, MATERIEEL LOGISTIEK PELETON (320) LOKAAL FACILITAIRE DIENST DE KAZERNES VAN NEDERLAND 2012. Hier vind u een lijst van landmachtkazernes in Nederland. In de lijst vind u de eenheden die er gelegerd zijn en de plaats waar de kazerne staat. JOHANNES POSTKAZERNE, HAVELTE.

Nadere informatie

Lkol Duco Brongers, Hoofd Concept Development & Experimentation Office. en staven, maar veelal toegepast op ho- cie Friesland de oefening Dutch Bison

Lkol Duco Brongers, Hoofd Concept Development & Experimentation Office. en staven, maar veelal toegepast op ho- cie Friesland de oefening Dutch Bison Lkol Duco Brongers, Hoofd Concept Development & Experimentation Office Van 17 tot 25 februari vond in de provin- van prioriteiten, bijvoorbeeld door de in- en staven, maar veelal toegepast op ho- cie Friesland

Nadere informatie

Succes moet je organiseren

Succes moet je organiseren tech n i e k Luitenant-kolonel R. Miedema Succes moet je organiseren Op 06 april organiseerde de Vereniging Officieren Verbindingsdienst haar eerste symposium van 2017 met als thema interoperabiliteit

Nadere informatie

Straaljagers en politici; geen gelukkige combinatie. Hans Heerkens Faculteit Management & Bestuur

Straaljagers en politici; geen gelukkige combinatie. Hans Heerkens Faculteit Management & Bestuur Straaljagers en politici; geen gelukkige combinatie Hans Heerkens Faculteit Management & Bestuur Wat gaan we doen? De opvolging van de F-16 De kandidaten De JSF Is de JSF de beste keuze? Conclusies Ik

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag S Reactie op verzoek 08-DEF-B-183

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag S Reactie op verzoek 08-DEF-B-183 Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Datum 1 december 2008 Ons kenmerk Onderwerp

Nadere informatie

ISAF III Deployment Task Force

ISAF III Deployment Task Force ISAF III Deployment Task Force C-DTF Kolonel Henk Morsink 1 Deployment Task Force Mission Statement Taken Eenheden en Middelen Planning Voorbereiding 2 Mission Statement Schep als Deployment Task Force

Nadere informatie

Desktop, Laptop, Netbook, Ultrabook or Tablet? Which is best for what? Keuzes maken

Desktop, Laptop, Netbook, Ultrabook or Tablet? Which is best for what? Keuzes maken Desktop, Laptop, Netbook, Ultrabook or Tablet? Which is best for what?. Keuzes maken Wanneer je een computer wilt aanschaffen denk je tegenwoordig niet meteen meer aan de desktop. De desktop is een "grote"

Nadere informatie

Vervoer gevaarlijke stoffen

Vervoer gevaarlijke stoffen Vervoer gevaarlijke stoffen binnen Defensie Edwin van de Ven Inhoud Defensie Uitzonderingspositie Defensie Voorbereidingen (Gereedstelling) We vertrekken. We doen ons werk. We gaan weer naar huis.. 2 Defensie

Nadere informatie

6. Project management

6. Project management 6. Project management Studentenversie Inleiding 1. Het proces van project management 2. Risico management "Project management gaat over het stellen van duidelijke doelen en het managen van tijd, materiaal,

Nadere informatie

Training Within Industry - Job Instruction

Training Within Industry - Job Instruction Training Within Industry - Job Instruction Inleiding In veel bedrijven worden problemen opgelost door doelgericht aan die problemen te werken. Achteraf hadden deze problemen voorkomen kunnen worden, door

Nadere informatie

Informatie over regelgeving en verzekeringen. Oktober 2014. Zicht op drones

Informatie over regelgeving en verzekeringen. Oktober 2014. Zicht op drones Informatie over regelgeving en verzekeringen Oktober 2014 Zicht op drones Waarom deze brochure? Het gebruik van drones neemt snel toe. Brandweer en politie zetten drones bijvoorbeeld in voor inspectie

Nadere informatie

innovaties op het gebied van situational awareness

innovaties op het gebied van situational awareness innovaties op het gebied van situational awareness Lkol Duco Brongers, projectleider Purple NECtar Van 31 oktober tot en met 9 november 2016 werd op de Vlasakkers in Amersfoort Purple NECtar gehouden,

Nadere informatie

15966_Oorlog in foto's III - D-Day BW.indd 53 16-09-14 10:17

15966_Oorlog in foto's III - D-Day BW.indd 53 16-09-14 10:17 Een foto van een van de twee drijvende wegen in de kunstmatige haven bij Arromanches. De kunstmatige havens waren eigenlijk een enorme legpuzzel die in het geheim was ontworpen en daarna verspreid over

Nadere informatie

Zeg gewoon JA. Lees verder.

Zeg gewoon JA. Lees verder. Zeg gewoon JA PartSmart Internet Updating Service is Sneller dan Ooit We zijn verheugd bekend te kunnen maken, dat de PartSmart Internet Updating Service vanaf nu beschikbaar is. Het PartSmart-team heeft

Nadere informatie

Extra: Waarom hebben mensen paarden

Extra: Waarom hebben mensen paarden Extra: Waarom hebben mensen paarden In dit extra hoofdstuk leer je: Dat mensen paarden houden met een bepaald doel. Met welk doel mensen vroeger paarden hielden. Waarom mensen nu paarden hebben. Inleiding

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 32 733 Beleidsbrief Defensie Nr. 130 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 22 mei 2013 De vaste commissie voor Defensie heeft een aantal vragen

Nadere informatie

! Samenvatting vergadering stuurgroep Operatie BRP van 27 maart 2014

! Samenvatting vergadering stuurgroep Operatie BRP van 27 maart 2014 Operatie BRP Jaargang 2014, nummer 3, 1 april 2014 Samenvatting vergadering stuurgroep Operatie BRP van 27 maart 2014 Onderwerpen waarover de stuurgroep heeft gesproken De stuurgroep heeft op 27 maart

Nadere informatie

Drie domeinen als basis voor onze toekomstige veiligheid De genoemde trends en game changers raken onze veiligheid. Enerzijds zijn het bedreigingen, anderzijds maken zij een veiliger Nederland mogelijk.

Nadere informatie

gaat hier dus hand in hand met het levendig houden van de herinnering aan delen van de geschiedenis die steeds verder van ons af liggen.

gaat hier dus hand in hand met het levendig houden van de herinnering aan delen van de geschiedenis die steeds verder van ons af liggen. Toespraak staatssecretaris van Defensie, Jack de Vries voor de reünie Djocja, 17 december 2008, Koninklijk Militair Tehuis Oud Militairen en Museum Bronbeek Allereerst mijn hartelijke dank om voor u te

Nadere informatie

M IMPROVING YOUR BUSINESS MOBILITY Mobistar Juni 1 2012. Hoe kiest u de juiste gsm voor uw bedrijf? UW ONDERNEMING alle krachten gebundeld

M IMPROVING YOUR BUSINESS MOBILITY Mobistar Juni 1 2012. Hoe kiest u de juiste gsm voor uw bedrijf? UW ONDERNEMING alle krachten gebundeld M IMPROVING YOUR BUSINESS MOBILITY Mobistar Juni 1 2012 Hoe kiest u de juiste gsm voor uw bedrijf? UW ONDERNEMING alle krachten gebundeld 2 De mobiele trends: een wereld in verandering Groot of klein,

Nadere informatie

Head Pilot v Gebruikershandleiding

Head Pilot v Gebruikershandleiding Head Pilot v1.1.3 Gebruikershandleiding Inhoud 1 Installatie... 4 2 Head Pilot Gebruiken... 7 2.2 Werkbalk presentatie... 7 2.3 Profielen beheren... 13 2.3.1 Maak een profiel... 13 2.3.2 Verwijder een

Nadere informatie

Unicomedia biedt een totaal oplossing voor narrowcasting en adviseert over hardware, implementatie en beheer van deze netwerken.

Unicomedia biedt een totaal oplossing voor narrowcasting en adviseert over hardware, implementatie en beheer van deze netwerken. Retail Digital Signage heeft zich in verschillende vormen effectief bewezen om doelgericht met consumenten te communiceren. Digitale media wordt ingezet om merkenherkenning te ondersteunen, winkel promoties

Nadere informatie

Werkblad H1 Hard en Software

Werkblad H1 Hard en Software Werkblad H1 Hard en Software Leeling: Klas: Docent: Marno Brink 41B Meneer Van Waarden Voorwoord: In dit document gaan we begginen met Hard en Software. We gaan het hebben over verschillende dingen die

Nadere informatie

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie IN DEZE EDITIE: KLACHTENAFHANDELING HOOGVLIEGERDAG 75 JAAR 322 SQUADRON VERTREK STARFIGHTER KALENDER INTERESSANTE LINKS KLACHTENAFHANDELING We wijzen

Nadere informatie

Nederlanders aan het woord

Nederlanders aan het woord Nederlanders aan het woord Veteranen en de Nederlandse Veteranendag 2014 Trends, Onderzoek en Statistiek (TOS) Directie Communicatie Documentnummer: TOS-14-066a Belangrijkste inzichten Nederlander hecht

Nadere informatie

Connected modellen van Jaguar en Land Rover 'praten' met elkaar op 'connected wegen'

Connected modellen van Jaguar en Land Rover 'praten' met elkaar op 'connected wegen' Connected modellen van Jaguar en Land Rover 'praten' met elkaar op 'connected wegen' Jaguar Land Rover test slimme, connected auto s op wegen in het Verenigd Koninkrijk ter voorbereiding op de komst van

Nadere informatie

TIJDSTUDIES IN DE PRAKTIJK

TIJDSTUDIES IN DE PRAKTIJK NUT VAN TIJDSTUDIES VOOR HET METEN VAN VERSPILLINGEN Good enough never is TIJDSTUDIES IN DE PRAKTIJK Het nut van tijdstudies voor het meten van verspillingen Auteur Drs. Carla van der Weerdt RA is managing

Nadere informatie

Bottleball Onderzoeksverslag MovingMonsters. Uitgevoerd door Arno Classens a.classens@student.fontys.nl

Bottleball Onderzoeksverslag MovingMonsters. Uitgevoerd door Arno Classens a.classens@student.fontys.nl Bottleball Onderzoeksverslag MovingMonsters Uitgevoerd door Arno Classens a.classens@student.fontys.nl 1 1. Inhoudsopgave Wat? Bladzijde 1. Introductie 3 2. Methodologie 4 3. Resultaten 3.1 Oriëntatie

Nadere informatie

Smart Automation, Quality and IT Excellence Solutions - our experience, your success. Versie

Smart Automation, Quality and IT Excellence Solutions - our experience, your success. Versie Versie 2.5 Page 1 Maak van een oceaan vol gegevens Essential Intelligence Maak van uw operationele data belangrijke KPI s, genereer besluitvormingsrapporten en voer kritieke data-analyses uit met. Manufacturing

Nadere informatie

Opleidingsprogramma DoenDenken

Opleidingsprogramma DoenDenken 15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor

Nadere informatie

Hoeveel budget moet ik uittrekken voor een Field Service Automation project?

Hoeveel budget moet ik uittrekken voor een Field Service Automation project? Hoeveel budget moet ik uittrekken voor een Field Service Automation project? Slechts 10 per maand per gebruiker, geen verborgen kosten, onmiddellijk ROI eenmaal u online een aantal field force automation

Nadere informatie

LEIDERSCHAPSTRAINING 2010

LEIDERSCHAPSTRAINING 2010 LEIDERSCHAPSTRAINING 2010 Voorwoord Politiek heeft veel te maken met goed leiderschap: mensen volgen dan het voorbeeld van hun leider. Martin Luther King, Majoor Bosshardt en Koning David zijn voor mij

Nadere informatie

VOOR VERKEERSINFORMATIE IN BINNENSTEDELIJK GEBIED EN TIJDENS EVENEMENTEN

VOOR VERKEERSINFORMATIE IN BINNENSTEDELIJK GEBIED EN TIJDENS EVENEMENTEN SMART CITY MESSENGER VW 750 VOOR VERKEERSINFORMATIE IN BINNENSTEDELIJK GEBIED EN TIJDENS EVENEMENTEN PRAKTISCH IN FORMAAT, ZONNE-ENERGIE EN SLIM AANGESTUURD VIA TRAFFIC FLEET CO 2 -NEUTRAAL, MANOEUVREERBAAR

Nadere informatie

Soms ziet u, in de zoektocht naar een nieuwe printer, door de bomen het bos niet meer. De keuze is enorm. Bovendien lopen mogelijkheden en prijzen zeer uiteen. Best moeilijk dus om een printer te kiezen

Nadere informatie

Maak kennis met het nieuwe bellen!

Maak kennis met het nieuwe bellen! Maak kennis met het nieuwe bellen! Waar ik ook ben, je mag mij altijd storen voor echt belangrijk nieuws! U heeft de regie U heeft uw mobility zelf in de hand. Wij verzorgen het beheer voor u, zoals beveiligingsinstellingen,

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 1 van 11

Inhoudsopgave. 1 van 11 Inhoudsopgave Leerlingen werven was nog nooit zo makkelijk... 2 Hoe komen we aan meer leerlingen? 2 Door wie wordt de schoolkeuze beïnvloed?. 2 Door wat wordt de schoolkeuze beïnvloed?...2 Hoe komen ouders

Nadere informatie

1. De methodiek Management Drives

1. De methodiek Management Drives 1. De methodiek Management Drives Management Drives is een unieke methodiek die u concrete handvatten biedt in het benaderen van de ontwikkeling van individu, team en organisatie. De methodiek kent een

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid, dames en heren,

Koninklijke Hoogheid, dames en heren, Toespraak minister Eimert van Middelkoop voor de opening van het symposium Strategische samenwerking met het bedrijfsleven Sourcing, een kwestie van keuzes maken, Koninklijke Militaire Academie, Breda,

Nadere informatie

hun familie, geachte aanwezigen,

hun familie, geachte aanwezigen, Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de uitreiking van de eerste universitair erkende diploma s van de Nederlandse Defensie Academie op 26 maart 2012 te Den Helder.

Nadere informatie

Omvormers. Aanbod Kwaliteit Performance

Omvormers. Aanbod Kwaliteit Performance Omvormers Aanbod Kwaliteit Performance Bart van den Bosch Sinds 1997 zonne energie Bij toon aangevende fabrikant van omvormers net gekoppelde zonne energie systemen autonome energie voorziening systemen

Nadere informatie

GREAT COFFEE MADE EASY

GREAT COFFEE MADE EASY GREAT COFFEE MADE EASY HÉt koffieconcept dat iedereen perfect past Dat is de uitdaging! We hebben goed naar uw wensen geluisterd 1... Wisselende kwaliteit De vraag naar variatie Afval Tijdrovend Ingewikkelde

Nadere informatie

operationeel Kolonel R. Miedema, programmamanager

operationeel Kolonel R. Miedema, programmamanager Kolonel R. Miedema, programmamanager FOXTROT Eind vorig jaar schreef ik een inleidend artikel over het programma FOXTROT; een programma dat de IT voor gebruik in mobiele omstandigheden gaat vernieuwen

Nadere informatie

Originele stereofoto: 'Douamont. Cheveaux morts'

Originele stereofoto: 'Douamont. Cheveaux morts' Originele stereofoto: 'Douamont. Cheveaux morts' In de conflicten voor de Eerste Wereldoorlog speelden paarden een belangrijke rol. De cavalerie was tot dan het speerpunt van de legers. Maar vanaf 1914

Nadere informatie

The power to engage ACCESSOIRES VOOR LASER NOVA/SKY

The power to engage ACCESSOIRES VOOR LASER NOVA/SKY The power to engage ACCESSOIRES VOOR LASER NOVA/SKY PRAKTISCHE ACCESSOIRES VOOR EEN NOG BETERE TOUCHSCREEN-ERVARING GROTERE DEELNAME VAN STUDENTEN EN DOCENTEN Zoekt u naar een geavanceerdere manier om

Nadere informatie

Gerard van der Sangen Zandoerle 9 5507 RJ Zandoerle gem. Veldhoven. Tel: 040-2053515 Mobiel: 06-22291015 info@legervoertuighuren.

Gerard van der Sangen Zandoerle 9 5507 RJ Zandoerle gem. Veldhoven. Tel: 040-2053515 Mobiel: 06-22291015 info@legervoertuighuren. Gerard van der Sangen Zandoerle 9 5507 RJ Zandoerle gem. Veldhoven Tel: 040-2053515 Mobiel: 06-22291015 info@legervoertuighuren.nl www.legervoertuighuren.nl Combat Vehicle Reconnaissance Tracked CVR(T)

Nadere informatie

Policing vanuit de lucht: Kansen en bedreigingen

Policing vanuit de lucht: Kansen en bedreigingen Policing vanuit de lucht: Kansen en bedreigingen Insert picture in this frame Insert picture in this frame Workshop 1: Domein openbare ordehandhaving (E3 Prijs Harelbeke) Lieven Naessens, Commissaris Directeur

Nadere informatie

Windows 10. 2015 Training voor 50-plussers. PC50plus trainingen Eikbosserweg 52 1214AK Hilversum tel: 035 6213701 info@pc50plus.nl www.pc50plus.

Windows 10. 2015 Training voor 50-plussers. PC50plus trainingen Eikbosserweg 52 1214AK Hilversum tel: 035 6213701 info@pc50plus.nl www.pc50plus. 2015 Training voor 50-plussers PC50plus trainingen Eikbosserweg 52 1214AK Hilversum tel: 035 6213701 info@pc50plus.nl www.pc50plus.nl Windows 10 TRAINING VOOR 50- PLUSSERS Inhoud opgave. Pagina 01-0 7

Nadere informatie

T-Mobile biedt 4G voor alle smartphones, dus ook de iphone 5

T-Mobile biedt 4G voor alle smartphones, dus ook de iphone 5 T-Mobile biedt 4G voor alle smartphones, dus ook de iphone 5 Samen Meer Bereiken Een netwerk voor mobiele telefonie is nooit af. T-Mobile volgt het gebruik en de prestaties van het mobiele netwerk op de

Nadere informatie

Connected modellen van Jaguar en Land Rover 'praten' met elkaar op 'connected wegen'

Connected modellen van Jaguar en Land Rover 'praten' met elkaar op 'connected wegen' Connected modellen van Jaguar en Land Rover 'praten' met elkaar op 'connected wegen' Jaguar Land Rover test slimme, connected auto s op wegen in het Verenigd Koninkrijk ter voorbereiding op de komst van

Nadere informatie

Blended Learning met Canvas. De complete e-learning oplossing voor opleidingsinstituten

Blended Learning met Canvas. De complete e-learning oplossing voor opleidingsinstituten Blended Learning met Canvas De complete e-learning oplossing voor opleidingsinstituten Als opleider weet u als geen ander hoe belangrijk het is om kennis snel en succesvol over te dragen. Daarnaast wilt

Nadere informatie

Man-up Hoogbouwtrucks

Man-up Hoogbouwtrucks Man-up Hoogbouwtrucks 24/7 service wereldwijd netwerk Combitrucks EK Man-up hoogbouwtrucks Hoge performance gecombineerd met smalle gangen Compact, krachtig, manoeuvreerbaar, eenvoudig te bedienen en boven

Nadere informatie

Focus Touch. Touchscreens

Focus Touch. Touchscreens Focus Touch Met een grootformaat Focus Touch LED monitor bestuurt u via Optical Dual Touch de computer door middel van een aanraking op het scherm. Dit kan met uw vinger of bijvoorbeeld met een pen. Zo

Nadere informatie

JIVC en OPS in vogelvlucht. Ronald Kolkman Directeur JIVC/OPS

JIVC en OPS in vogelvlucht. Ronald Kolkman Directeur JIVC/OPS Ronald Kolkman Directeur JIVC/OPS Ministerie van Defensie Minister Bestuursstaf Secretaris- Generaal Commando DienstenCentra ` Marine Commandant der strijdkrachten Landmacht Defensie Materieel Organisatie

Nadere informatie

KLEIN BINNEN GROOT. Vivaan/DeLimes ZuidOost. 10 april 2015

KLEIN BINNEN GROOT. Vivaan/DeLimes ZuidOost. 10 april 2015 1 KLEIN BINNEN GROOT Vivaan/DeLimes ZuidOost 10 april 2015 GROTE ORGANISATIES EN DAN? 2 Enkele observaties: Probleem met grote organisaties is dat ze zijn opgebouwd/ontstaan uit veel kleinere onderdelen

Nadere informatie

Een Project Management model. Wat is IASDEO?

Een Project Management model. Wat is IASDEO? Een Project Management model Project Management betekent risico s beheersen, voldoen aan allerlei vereisten, klanten tevreden stellen, beslissingen nemen, producten leveren, activiteiten coördineren, inputs

Nadere informatie

Mobiliteit van de manager vraagt om nieuwe toepassingen Procesgegevens nu ook inzichtelijk en overzichtelijk op je ipad

Mobiliteit van de manager vraagt om nieuwe toepassingen Procesgegevens nu ook inzichtelijk en overzichtelijk op je ipad Mobiliteit van de manager vraagt om nieuwe toepassingen Procesgegevens nu ook inzichtelijk en overzichtelijk op je ipad Insurance Government Automotive Finance Energy Healthcare Logistics Mobiliteit van

Nadere informatie

VOV symposium. Lkol Paul van der Heul -C-Geniewerken -Infra adviseur DOPS pm.vd.heul.01@mindef.nl

VOV symposium. Lkol Paul van der Heul -C-Geniewerken -Infra adviseur DOPS pm.vd.heul.01@mindef.nl VOV symposium Lkol Paul van der Heul -C-Geniewerken -Infra adviseur DOPS pm.vd.heul.01@mindef.nl Inhoud Inleiding Compound concept Ontwikkelrichtingen Integratie Knelpunten Samenvatting en vragen 2 Inleiding

Nadere informatie

Problemen met de stand-by tijd van uw iphone met ios 7.

Problemen met de stand-by tijd van uw iphone met ios 7. Problemen met de stand-by tijd van uw iphone met ios 7. versie 1.2 - februari 2014 Inleiding Voor u ziet u nu het document Problemen met de stand-by tijd van uw iphone met ios 7. Dit document is u aangeleverd

Nadere informatie

Handleiding voor het gebruik van de community website van OBS t Padland

Handleiding voor het gebruik van de community website van OBS t Padland Handleiding voor het gebruik van de community website van OBS t Padland Versie: 1.1 Datum: 18 juli 2013 Geschreven door: ict@padland.nl 2013 OBS t Padland. Pagina 1 Inhoud Inleiding... 3 Padland Startpagina...

Nadere informatie

BATTLEFIELD INTERNET. Presentatie KIVI, 26 september 2017 Arjen Holtzer,

BATTLEFIELD INTERNET. Presentatie KIVI, 26 september 2017 Arjen Holtzer, BATTLEFIELD INTERNET Presentatie KIVI, 26 september 2017 Arjen Holtzer, arjen.holtzer@tno.nl OVER TNO 2 Battlefield Internet 3 Battlefield Internet BATTLEFIELD INTERNET Gebruikerservaring Eenvoudig koppelen

Nadere informatie

FPi 4500 Couverteersysteem. De nieuwe professionele enveloppen-vulmachine voor middelgrote post hoeveelheden.

FPi 4500 Couverteersysteem. De nieuwe professionele enveloppen-vulmachine voor middelgrote post hoeveelheden. FPi 4500 Couverteersysteem De nieuwe professionele enveloppen-vulmachine voor middelgrote post hoeveelheden. 1 2 FPi 4520 Intelligente oplossingen moeten eenvoudig zijn FPi 4500 Couverteersysteem Delegeer

Nadere informatie

TERUGBLIK. Elfwegentocht IN DEZE EDITIE:

TERUGBLIK. Elfwegentocht IN DEZE EDITIE: Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden augustus 2018 editie IN DEZE EDITIE: TERUGBLIK: -ELFWEGENTOCHT -OPENING ZONNEPARK KAMP VLIEHORS (VLIELAND) -ONDERHOUDSWERKZAAMHEDEN HOOFDBAAN -ONDERTEKENING CONTRACT AANSCHAF

Nadere informatie

Handleiding Mplus Touch Screen Kassa. Module T1100 - Registratie medewerkers

Handleiding Mplus Touch Screen Kassa. Module T1100 - Registratie medewerkers Handleiding Mplus Touch Screen Kassa Module T1100 - Registratie medewerkers www.bolt.nl/afrekenen Inhoudsopgave 1 Module uitleg...3 1.1 Doel...3 2 Module configuratie...4 2.1 Het aanmaken van een Medewerker...4

Nadere informatie

Marije van der Leeuw 2013 Alle rechten voorbehouden Manegekrant 1

Marije van der Leeuw 2013 Alle rechten voorbehouden Manegekrant 1 Marije van der Leeuw 2013 Alle rechten voorbehouden Manegekrant 1 Disclaimer Bij het samenstellen van het E-book voor manegeruiters niveau 1 is grote zorg besteed aan de juistheid van de informatie. Ik

Nadere informatie

Dennis Boot. ondersteund door Web 2.0. Samenwerken en begeleiden

Dennis Boot. ondersteund door Web 2.0. Samenwerken en begeleiden Samenwerken en begeleiden ondersteund door Web 2.0 Dennis Boot Evaluatie van Google Sites en Google Apps tijdens stages en projecten in het onderwijs. Inhoud Inleiding... 1 Google Sites i.c.m. Google Apps

Nadere informatie

Your story, delivered

Your story, delivered Your story, delivered Wat is een webinar? Een webinar is een live online presentatie die vanaf elke locatie door duizenden deelnemers tegelijkertijd kan worden gevolgd. U betrekt uw deelnemers met interactieve

Nadere informatie

DE PZH-2000A1 EN PZH-2000NL:

DE PZH-2000A1 EN PZH-2000NL: DE PZH-2000A1 EN PZH-2000NL: In 1996 ontwikkelde Krauss Maffei Wegmann en Rheinmetall samen de pzh-2000, oftewel pantserhaubitze 2000, houwitzer 2000. In 1998 werd door Duitsland besloten om 185 pzh-2000

Nadere informatie

Communicatie kracht van Papier Gert Rieder. milieu consultant Antalis

Communicatie kracht van Papier Gert Rieder. milieu consultant Antalis Communicatie kracht van Papier Gert Rieder milieu consultant Antalis Welke communicatie variabelen staan ons bij papier ter beschikking? Touch Kleur Vorm Afmeting Design Afwerking Signaalfunctie Invloed

Nadere informatie

EXB 360 MOBILE App. Bevorder betrokkenheid. Veel onderdelen; veel mogelijk

EXB 360 MOBILE App. Bevorder betrokkenheid. Veel onderdelen; veel mogelijk EXB 360 Mobile App EXB 360 MOBILE App Bevorder betrokkenheid Zo'n 10 miljoen Nederlanders maken inmiddels gebruik van sociale netwerksites, de EXB MOBILE App kan in enkele weken de nieuwe favoriete app

Nadere informatie

Eindrapportage Tuinvlindertelling 2013: Social networking

Eindrapportage Tuinvlindertelling 2013: Social networking Eindrapportage Tuinvlindertelling 2013: Social networking Eindrapportage Tuinvlindertelling 2013 Rapportnummer 2013-022 Datum 20-11-2013 Samensteller Ineke Radstaat-Koopmans Offerte ingediend bij Prins

Nadere informatie

Politiecongres 2013 Technologie en Innovatie

Politiecongres 2013 Technologie en Innovatie Politiecongres 2013 Technologie en Innovatie Innovatie in het opnemen van verkeersongevallen Marc Bellinkx, Hinp Component R&D/IT Politiezone Genk-As-Opglabbeek-Zutendaal Aankoop en inzet Remotely Piloted

Nadere informatie

Bij de keuze voor de juiste valbeveiliging stond H&S Foodtrans voor de volgende vragen:

Bij de keuze voor de juiste valbeveiliging stond H&S Foodtrans voor de volgende vragen: Veilig op de tank Bij het controleren van de inhoud van tankwagens voor voedingsmiddelen is het noodzakelijk voor de berijder om boven op de tank te klimmen. Er bestaat geen mogelijkheid om dit veiliger

Nadere informatie

Remcoh Mobile Device beheer. Remcoh legt uit

Remcoh Mobile Device beheer. Remcoh legt uit Remcoh Mobile Device beheer Remcoh legt uit White Paper Middels deze white paper informeert en adviseert Remcoh u over slim beheer van mobiele apparaten en toegang daarmee tot uw bedrijfsgegevens. Waarom

Nadere informatie

INNOVATIEVE TEKSTWAGEN GEOPTIMALISEERD VOOR STEDELIJKE GEBIEDEN

INNOVATIEVE TEKSTWAGEN GEOPTIMALISEERD VOOR STEDELIJKE GEBIEDEN ENKELASSER TEKSTWAGEN VW 1350 HB INNOVATIEVE TEKSTWAGEN GEOPTIMALISEERD VOOR STEDELIJKE GEBIEDEN CO 2 -NEUTRAAL, COMPACT IN FORMAAT EN AANGESTUURD VIA TRAFFIC FLEET CO2-NEUTRAAL, MANOEUVREERBAAR IN KLEINE

Nadere informatie

Het gaf mij veel energie om een eigen evenement te organiseren.

Het gaf mij veel energie om een eigen evenement te organiseren. Het Cruyff Foundation Community Program De Johan Cruyff Foundation wil jongeren langdurig binden aan het Cruyff Court en de wijk. Wij willen jongeren meer zelfvertrouwen geven, kansen bieden om hun talent

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten Generaal

Tweede Kamer der Staten Generaal Tweede Kamer der Staten Generaal 2 Vergaderjaar 1992-1993 22327 Oprichting luchtmobiele brigade IMr. 6 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je

Nadere informatie

10 x wijzer in 10 minuten

10 x wijzer in 10 minuten Alle links op de website werken Je hebt dit zelf vast wel eens ervaren. Zo n vervelende 404 Pagina niet gevonden melding als je op een link klikt. Wat doe je dan? Laat me raden je fronst je wenkbrauwen,

Nadere informatie

2016D Lijst van vragen

2016D Lijst van vragen 2016D21614 Lijst van vragen De vaste commissie voor Defensie heeft een aantal vragen voorgelegd aan de Minister van Defensie over de Resultaten verantwoordingsonderzoek 2015 bij het Ministerie van Defensie

Nadere informatie

SITECH SERVICE SUPPORT SOLUTION

SITECH SERVICE SUPPORT SOLUTION SITECH SERVICE SUPPORT SOLUTION CONTROL YOUR FUTURE WITH SITECH In een tijd waarin budgetten en deadlines onder druk staan, is het cruciaal om te weten welke kosten u kunt verwachten. Voor service, onderhoud,

Nadere informatie

I AM. Totaalcommunicatie. Dienstbeschrijving

I AM. Totaalcommunicatie. Dienstbeschrijving Totaalcommunicatie Dienstbeschrijving Document historie Versie Toelichting Auteur Datum 1.0 Initiële versie RoutIT B.V. 09-03-2015 1.1 Aanpassing met vast toestel RoutIT B.V. 09-11-2016 2 1. Inhoud 1.

Nadere informatie

10 FACEBOOK TIPS VOOR BEDRIJVEN

10 FACEBOOK TIPS VOOR BEDRIJVEN 10 FACEBOOK TIPS VOOR BEDRIJVEN Introductie Social media wordt steeds vaker door bedrijven gebruikt om beter contact met hun klanten te krijgen en uiteindelijk meer inkomsten te realiseren. Facebook is

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 30 806 Onbemande vliegtuigen (UAV) Nr. 47 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Nieuw: controllers van Syel Europe

Nieuw: controllers van Syel Europe INDUSTRIËLE ELEKTRONICA Nieuw: controllers van Syel Europe De compacte controller die intelligent én voordelig is. voor seriebouw en klantspecifieke toepassingen voor complexe berekeningen én eenvoudige

Nadere informatie

KNUFFEL LESPAKKET WAT KAN JOUW DRONE?

KNUFFEL LESPAKKET WAT KAN JOUW DRONE? KNUFFEL LESPAKKET WAT KAN JOUW DRONE? HEEFT OVER 10 JAAR IEDEREEN EEN DRONE? IS EEN DRONE SLIMMER DAN EEN CAVIA? MOET IEDEREEN EEN DRONE IN DE WINKEL KUNNEN KOPEN? ZIJN ER REGELS NODIG VOOR DRONES? WAT

Nadere informatie

2015 Multizijn V.O.F 1

2015 Multizijn V.O.F 1 Dank u voor de aanschaf van de gloednieuwe SJ5000 Camera. Lees deze handleiding aandachtig door voordat u de camera gaat gebruiken en wij hopen dat u snel vertrouwd zal zijn met de camera en u veel spannende

Nadere informatie

Planning4 Verkoop Tel: 030-692 71 65 Fax: 030-692 50 94 Internet: www.planning4.nl E-mail: sales@planning4.nl

Planning4 Verkoop Tel: 030-692 71 65 Fax: 030-692 50 94 Internet: www.planning4.nl E-mail: sales@planning4.nl (Werkplek) planning Producent en distributeur: Planning4 De Molen 19 3994 DA Houten Tel: 030-692 71 65 Fax: 030-692 50 94 Internet: www.planning4.nl E-mail: info@planning4.nl Planning4 Supportcenter: Openingstijden:

Nadere informatie