Inhoud registratiesysteem Private Voorzieningen

Transcriptie

1 Inhoud registratiesysteem Private Voorzieningen De inhoud die hier wordt voorgesteld is het resultaat van een nauwe samenwerking met en inbreng van expertise uit de werkgroep registratie. Dit is pas realiteit geworden dankzij het enthousiasme, inzet en engagement van de verschillende leden van de werkgroep. Deze werkgroep is samengesteld uit de werkgroep registratie thuisbegeleiding en experten uit de andere werkvormen van de BJZ. 1. Doelstellingen We brengen nog even de doelstellingen van het project in beeld : (1) We willen betrouwbare uniforme cijfers over de jongeren binnen de private voorzieningen van de Bijzondere Jeugdzorg genereren. Aan de hand van deze cijfers willen we tot een duidelijke omschrijving komen van onze doelgroep en sterk staan in het maatschappelijk debat. (2) We willen door middel van de resultaten uit de registratie de reflectie over het eigen hulpverleningshandelen stimuleren en dit op verschillende niveaus. Centraal hierbij, is dat we ons laten uitdagen door de geregistreerde cijfers. Om deze doelstellingen te realiseren, ontwikkelen we het registratiesysteem. Dit systeem ligt aan de basis om de nodige cijfers te bekomen. Zij vormen het basismateriaal om bovenstaande doelstellingen te realiseren. 2. Uitgangspunten In het project zetten we een aantal belangrijke uitgangspunten voorop. (1) Het systeem moet gebruiksvriendelijk zijn voor elke gebruiker. We willen absoluut vermijden dat gegevens die reeds ergens anders geregistreerd worden, nogmaals door de voorziening zelf moeten opgetekend worden. Hiervoor worden gegevens die binnen DOMINO, het registratieprogramma van de consulenten, aanwezig zijn, doorgestuurd naar het registratieprogramma. We laten het registratieprogramma ook zoveel mogelijk aansluiten bij het hulpverleningsproces, zodat het een bruikbaar instrument wordt voor de begeleider en hij het kan aanwenden in de dagelijkse begeleiding van de jongere (oa. Schrijven van hulpverleningsplannen, evolutieverslagen, besprekingen op team, ) Ook het opvragen van rapporten moet gebruiksvriendelijk en gemakkelijk gebeuren, zodat het de dagelijkse werking van de begeleider en de voorziening als geheel ten goede komt. (2) We kiezen voor een positieve benadering en dito formulering van de variabelen in het systeem. Het is voor ons belangrijk dat zowel de krachten als de beperkingen van de jongere in zijn of haar context naar voor komen uit het systeem. (3) We houden zoveel mogelijk rekening met de perspectieven van de hulpverlener, de cliënt, het interventiesysteem en de verwijzer. In eerste instantie ligt de focus nog op het perspectief van de hulpverlener. Naar de toekomst toe is het de bedoeling om meer en meer de andere perspectieven te betrekken. Waar het mogelijk is, betrekken we nu reeds de verschillende perspectieven (zie punt 5). (4) We zijn bezig met het ontwikkelen van een instrument dat voortdurend in ontwikkeling is en dat blijft groeien. - In eerste instantie is het een systeem dat modulair uitbreidbaar is. We hebben ons vooreerst gericht op de uitwerking van een algemene module waarin elke werkvorm van de BJZ kan registreren. Het resultaat hiervan wordt toegelicht in punt 5. In tweede instantie werken we specifieke modules uit voor de verschillende werkvormen. Sommige werkvormen hebben behoefte aan specifieke variabelen. Dit kan gaan over bijkomende variabelen of over bestaande variabelen die verder uitgewerkt dienen te worden. Modulair uitbreidbaar betekent Vzw Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg info@osbj.be - Agentschap Jongerenwelzijn jongerenwelzijn@vlaanderen.be -

2 ook dat bestaande of nog te ontwikkelen modules voor verschillende noden van de voorzieningen gekoppeld kunnen worden aan het systeem. We denken hier bijvoorbeeld aan een module bewonersadministratie, module handelingsplannen en evolutieverslagen, - Het registratiesysteem moet daarnaast flexibel zijn om steeds maximaal te kunnen inspelen op maatschappelijke veranderingen en noden uit de sector die zich kunnen vertalen in het registratiesysteem. - Ook de weg naar eenvormigheid is nog niet volledig afgelegd. Verschillende variabelen blijven vatbaar voor interpretatie (bijv. Functioneren van de jongere). Hier ligt juist het grote groeipotentieel en de meerwaarde van het systeem. De verschillende interpretaties stimuleren immers de discussie en de reflectie tussen verschillende begeleiders. Bijvoorbeeld: waarom iemand die jongere zijn functioneren goed scoort, kan de reflectie en discussie over het waarom ervan stimuleren. Wanneer we verschillende ervaringen samenleggen, kunnen we op basis van de ervaringskennis van de mensen uit de sector, komen tot betere definities en operationaliseringen van de variabelen. - Hoe langer het systeem gebruikt wordt, hoe beter we tot een beschrijving komen van de verschillende concepten en een verfijning van open categorieën zoals hulpvragen, doelstellingen Op die manier kunnen we overkoepelende categorieën vinden en nog beter de dialoog voeren met de sector. - Het instrument zal blijven groeien en verrijkt worden vanuit de voortdurende reflectie en ervaringen binnen de sector, zowel naar inhoud als naar gebruik. (5) In de ontwikkeling van het systeem houden we maximaal rekening met externe ontwikkelingen zoals Integrale Jeugdhulp. 3. Focus Het centrale element waar we ons in het systeem op richten is het centrale gebeuren binnen de hulpverlening, namelijk de relatie tussen de begeleider en de jongere en het resultaat van dit hulpverleningsproces. Het resultaat willen we voorzichtig tastbaar maken aan de hand van vier variabelen die uit wetenschapelijk onderzoek betrouwbare indicatoren zijn gebleken. Harde uitspraken willen we hier niet mee doen maar wel aanzetten geven om de discussie te stimuleren. Tot slot brengen we een aantal factoren in kaart die van invloed zijn op zowel de relatie binnen als resultaat van de hulpverlening. 4. Methode We gingen op een methodische manier te werk met de werkgroep. Vertrekkende van de achterliggende doelstellingen en de focus van het project maakten we samen met de werkgroep eerst een inventaris van de vragen die we beantwoord willen zien aan de hand van volgende vraag : Welke informatie willen we over deze aspecten om blijvend aan de kwaliteit van de hulpverlening te werken? Deze informatievragen deelden we in aan de hand van het theoretisch-conceptueel kader (cfr. 5), namelijk instroom, doorstroom en uitstroom. Op basis hiervan waren we in staat om de verschillende variabelen te identificeren die we nodig hebben om de informatie te verzamelen. Hierna konden we starten met het conceptualiseren en operationaliseren ervan. Conceptualiseren houdt in dat we de verschillende variabelen definiëren zodat deze duidelijk en eenduidig te begrijpen zijn. Operationaliseren, betekent dat we bepalen hoe bepaalde informatie moet geregistreerd worden. Hierbij hielden we steeds voor ogen dat de informatie die we verzamelden ook werkelijk bruikbaar is voor de verschillende niveaus (begeleider, voorziening, werkvorm en overkoepelend Vlaams niveau). We hebben vermeden dat het registratieinstrument een collectie interessante onbruikbare informatie zou worden, maar dat iedereen op elk niveau ook werkelijk aan de slag kan gaan met de informatie. 5. Theoretisch-conceptueel kader De concrete inhoud dan Wanneer we naar het hulpverleningsproces kijken, kunnen we dit opdelen in drie grotere gehelen : de instroom die leidt tot het resultaat (uitstroom) van het hulpverleningsproces (doorstroom). 2

3 In de literatuur wordt deze indeling verder uitgewerkt in verschillende categorieën (Harder, Knorth & Zandberg 2006). We lichten de indeling per blok toe en verduidelijken op deze manier hoe de inhoud van het systeem hier bij aansluit. De concrete definities van de variabelen worden weergegeven in de overzichtstabel van de conceptualisering van de variabelen. Instroom In de instroom maken we onderscheid tussen: - Doelgroep - Toewijzing van de cliënten - kapitaal van zorg en hulpverlening die de voorzieningen inzetten Doelgroep We verzamelen gegevens over de cliënt, het systeem van de cliënt en de beïnvloedende factoren. Cliënt-gegevens Cliënt definiëren we als elke jongere, die door een verwijzende instantie verwezen is naar een voorziening binnen de BJZ, waarop de maatregel slaat en waarvoor subsidies verkregen wordt. Naast een aantal basisgegevens zoals de leeftijd en het geslacht, willen we ook de hulpverleningsgeschiedenis van de jongere in kaart brengen. De gebruiker van het systeem zal steeds de gekende hulpverleningsgeschiedenis van de jongeren buiten de BJZ in kaart brengen. Eens het systeem een aantal jaren loopt kunnen we op overkoepelend niveau (per werkvorm of voor de ganse sector) het traject van de jongere binnen de BJZ reconstrueren. Dit zal belangrijke informatie geven over de doelgroep en voor het vormen van een goed en doordacht beleid. Met het verblijfsstatuut verfijnen we de doelgroep en krijgen we zicht op bijvoorbeeld het aantal nietbegeleide minderjarigen binnen de sector De verblijfplaats van de jongere brengen we in kaart aan de hand van het domicilieadres en het feitelijke verblijfadres. Dit geeft ons meer informatie over de geografische verspreiding van de cliënten van de BJZ, de mogelijkheid tot integratie in het netwerk rond de voorziening (dit zal moeilijker zijn voor jongeren die bijvoorbeeld uit een andere regio komen) en de mogelijkheid tot contacten met het oorspronkelijk systeem. Het (interventie)systeem Het (interventie)systeem omschrijven we als het natuurlijk en familiaal milieu waarbinnen de hulpverlening plaatsvindt. Omwille van het contextgericht werken binnen de sector is het belangrijk om ook informatie te verzamelen over het systeem waartoe de jongere behoort. Daarom registreren we onder andere het verblijfsadres van het systeem. Wanneer we dit later vergelijken met bijvoorbeeld de regio van de voorziening krijgen we een indicatie van de mogelijkheid tot contacten tussen de jongere en het systeem. Daarnaast registreren we ook de gezinssituatie en het etnisch origine. Tevens willen we een indruk krijgen van de draagkracht/belasting van het systeem. Dit doen we door te kijken hoe andere minderjarigen uit het systeem betrokken worden in de hulpverlening binnen en/of buiten de BJZ: - Het aantal minderjarigen van het systeem dat buiten de BJZ wordt geholpen - Hoeveel minderjarigen betrokken worden in de hulpverlening van de BJZ. Betrokken wil zeggen dat de andere minderjarigen deel uitmaken van actieve begeleidingsdoelstellingen die gesteld worden binnen de hulpverlening. - Hoeveel minderjarigen niet worden betrokken in de hulpverlening van de BJZ. Beïnvloedende factoren 3

4 Beïnvloedende factoren zijn persoons- en contextgebonden factoren die een invloed hebben op het resultaat van het hulpverleningsproces. In eerste instantie willen we weten in welke mate de doelgroep van de BJZ kansarm is. Hiervoor hanteren we de definitie en parameters die gebruikt worden binnen Kind en Gezin. Kansarmoede beschrijft men als een toestand waarbij mensen beknot worden in hun kansen om voldoende deel te hebben aan maatschappelijk hooggewaardeerde goederen en diensten, zoals onderwijs, arbeid, huisvesting. Het gaat hierbij niet om een eenmalig feit, maar om een duurzame toestand die zich voordoet op verschillende terreinen, zowel materiële als immateriële. Kansarmoede wordt gescoord aan de hand van zes indicatoren. Wanneer een systeem op drie of meer indicatoren negatief scoort, spreekt men van een kansarm gezin. Men hanteert volgende indicatoren: maandinkomen van het gezin, arbeidssituatie van de ouders, opleiding van de ouders, huisvesting, ontwikkeling van kinderen en jongeren in het gezin en de gezondheid van het gezin. Een andere belangrijke beïnvloedende factor is het opvangnet waar de jongere over beschikt. We brengen meer bepaald de vertrouwensfiguren waar de jongere beroep op kan doen in beeld. Gezien de focus van het project brengen we bijvoorbeeld niet het opvangnet van het systeem in kaart. Ook de schoolsituatie van de minderjarige kan een invloed hebben op het resultaat van de hulpverlening. Deze willen we vastleggen aan de hand van het registreren van het opleidingsniveau, het aantal jaren schoolachterstand en het aantal schoolwissels van de minderjarige. Een schoolwissel heeft betrekking op het veranderen van school in bijvoorbeeld het lager onderwijs. Een normale overgang zoals bijvoorbeeld van kleuter naar lager onderwijs wordt niet als schoolwissel meegerekend. Een niet onbelangrijke factor voor het al dan niet welsagen van de hulpverlening is de motivatie van zowel de jongere als het systeem ten aanzien van de hulpverlening. Vanuit het uitgangspunt zowel de kansen als de beperkingen in beeld te brengen van de jongeren waarmee we werken, kozen we ervoor om in algemene termen het functioneren van de jongere in kaart te brengen (en niet de problematieken an sich registreren). Door het functioneren te scoren op een schaal van zeer zwak tot zeer goed krijgen we onmiddellijk zicht op de sterke en zwakke punten bij de jongere. Het functioneren van de jongere wordt afgewogen ten opzichte van de leeftijdsgebonden ontwikkelingstaken van de jongere rekening houdend met de specifieke achtergrond van de jongere. Het scoren zelf gebeurt door de begeleider. Hierbij willen we stimuleren dat het registreren gebeurt op basis van overleg op bijvoorbeeld het team, observaties en dergelijke. Zodoende wordt ook de reflectie en discussie op het team gestimuleerd en kunnen verschillende interpretaties en visies ten aanzien van de concrete situatie van de jongere in de diepte besproken worden. Voor de verschillende functioneringsdomeinen nemen we de categorieën over van Van Oost. Het gaat over volgende domeinen: - Gezondheid en lichamelijke ontwikkeling/zelfzorg: Centraal staat qua gezondheid: de groei en de ontwikkeling van het kind/de jongere, de behandeling van eventuele gezondheidsproblemen en handicaps, de bescherming van het kind/jongere tegen gebeurlijke ongevallen en info naar de kind/jongere toe over hoe hij gezond kan blijven.binnen deze topic is het tevens belangrijk aandacht te schenken aan voeding, tandverzorging, persoonlijke hygiëne, lichaamsbeweging en sport bij kinderen; aangevuld met roken, alcoholgebruik, bescherming tegen zwangerschap en seksueel overdraagbare ziekte bij adolescenten en jongvolwassenen. - Cognitieve ontwikkeling: In deze dimensie wordt bijzondere aandacht gegeven aan de schoolse vaardigheden en de problemen die zich hier kunnen voordoen. Voor adolescenten komen hier ook werkvaardigheden bij. Ook het invullen van vrije tijd komt aan bod. Voor jonge kinderen gaat het om de senso-motorische en de cognitieve ontwikkeling. (dit is o.a. ontwikkeling van communicatie, spraak en taal). - Identiteitsontwikkeling: In deze dimensie wordt bijzondere aandacht gegeven aan de schoolse vaardigheden en de problemen die zich hier kunnen voordoen. Voor adolescenten komen hier ook werkvaardigheden bij. Ook het invullen van vrije tijd komt aan bod. Voor jonge kinderen gaat het om de senso-motorische en de cognitieve ontwikkeling. (dit is o.a. ontwikkeling van communicatie, spraak en taal). 4

5 - Zelfredzaamheid/zelfzorgvaardigheden: Zelfzorg verwijst naar de maatschappelijke gebieden waaarop het kind of de jongere competent handelen manifesteert. - Band met gezin van herkomst: deze dimensie geeft aandacht aan de emotionele band met het gezin van herkomst en de beschermende versus risicofactoren voor de ontwikkeling van de kinderen op dit terrein. - Band met ruimere sociale omgeving: Deze dimensie geeft aandacht aan de emotionele band met de ruimere sociale omgeving en de beschermende versus risicofactoren voor de ontwikkeling van de kinderen op dit terrein. - Sociaal functioneren: Sociaal functioneren heeft betrekking op zowel de fysieke verschijning als de sociale vaardigheden van de jongere. - Gedragsontwikkeling: Deze dimensie peilt of het gedrag van de jongere overeenstemt met de ontwikkelingstaken. - Emotioneel functioneren: Deze dimensie peilt naar de aspecten van interne ontwikkeling van de jongere. Toewijzing cliënten In deze rubriek verzamelen we meer informatie over elementen van de toewijzing van de cliënten. Omdat het belangrijk is om zicht te krijgen met welke hulpvragen de cliënten instromen in de BJZ registreren we deze. We kiezen ervoor om zicht te krijgen op de hulpvragen die vanuit verschillende perspectieven gesteld worden, namelijk verwijzer, cliënt en het systeem. Door deze hulpvragen te analyseren krijgen we onder andere zicht op de maatschappelijke noodzaak van de hulp die geboden worden in de BJZ. Daarnaast gaan we ook na of er een onderhandeld akkoord is over de aangeboden hulp. Een jongere en zijn of haar systeem kan de hulp wel ondergaan maar daarom nog niet echt aanvaarden of akkoord mee gaan. We gaan dit steeds na voor zowel de jongere als het systeem. Op deze manier krijgen we opnieuw een indicatie van de motivatie en/of weerstand van de jongere en het systeem. Ook de verwijzingsgrond tekenen we op: gaat het over een problematische opvoedingssituatie of een als misdrijf omschreven feit? We registreren eveneens wie de verwijzende instantie is, comité of jeugdrechtbank, en uit welke regio. De domeinen waaraan gewerkt moet worden, noteren we en dit steeds vanuit vier verschillende perspectieven: cliënt, systeem, verwijzer en hulpverlener. Hiervoor maken we gebruik van de functioneringsdomeinen (cfr. Supra). Doorstroom In de doorstroom onderscheiden we: - Het interventiekader - Interventies - Overleg - Voorbereiding ontslag (dit nemen we niet mee op in het systeem) - Begeleidingsduur Interventiekader Het interventiekader heeft betrekking op de context waarbinnen de hulpverlening plaatsvindt. Hiervan registreren we de samenlopende hulpverlening die gelijktijdig loopt met de hulpverlening in de Bijzondere Jeugdzorg. Ook moet er aan een aantal randvoorwaarden voldaan worden. Een belastende factor voor de hulpverlening kan zijn dat de begeleiding in een andere taal dient te gebeuren. Tevens geeft de begeleidingstaal een indruk van de integratiekans van het systeem. We tekenen eveneens op of aanstelling van een tolk dient te gebeuren voor de hulpverlening. Interventies We kozen er bewust voor om geen methodieken te registreren. Wel brengen we de verschillende interventiedoelstellingen die in de hulpverlening geformuleerd worden in kaart. 5

6 We maken onderscheid tussen voorwaardelijke en begeleidingsdoelstellingen. Voorwaardelijke doelstellingen hebben enerzijds betrekking op het installeren van een werkbare hulpverleningsrelatie (voorwaardelijke doelstellingen ten aanzien van hulpverleningsrelatie), anderzijds om voldoende motivatie en inzicht te verwerven bij de jongere en/of systeem om aan concrete begeleidingsdoelstellingen te werken (voorwaardelijke doelstellingen ten aanzien van begeleidingsdoelstellingen). De voorwaardelijke doelstellingen worden geregistreerd volgens het perspectief van de hulpverlener. De begeleidingsdoelstellingen gaan steeds over onderhandelde doelstellingen in de hulpverlening tussen jongere, systeem en hulpverlener. Overleg Een belangrijk aspect in de doorstroom is het overleg dat plaatsvindt in functie van de hulpverlening. Daarom registreren we de samenwerking met anderen. Enerzijds de samenwerking met andere professionals, zowel van hulpverlenende als niet-hulpverlenende aard. Anderzijds kan ook samengewerkt worden met significante derden van de jongere. Samenwerking wordt begrepen als het samenwerken in functie van het realiseren van vooropgestelde begeleidingsdoelstellingen. Het gaat met andere woorden niet over een occasioneel overleg of contact met een andere professional of significante andere. Begeleidingsduur Voor de duur van de begeleiding maken we onderscheid tussen de officiële begeleidingsduur en de reële begeleidingsduur. Voor de eerste halen we de informatie uit DOMINO, namelijk de begin- en einddatum van de beslissing. Voor de tweede registreert de gebruiker de effectieve begin- en einddatum, namelijk eerste en laatste actie in de begeleiding. Uitstroom In de uitstroom onderscheiden we: - Resultaat - Nazorg Resultaat In de literatuur hanteert men vier indicatoren om op voorzichtige wijze iets over het resultaat van hulpverlening te bepalen. (1) Uitval: hiervoor registreren we de reden van beëindiging. We brengen in kaart of het over een onderhandelde beëindiging gaat of de hulpverlening op eenzijdige wijze wordt stopgezet (cliënt, systeem, hulpverlening of verwijzer). (2) Probleemreductie: door het functioneren van de jongere nogmaals in kaart te brengen en deze te vergelijken met het functioneren bij de instroom hebben we meer informatie of de toestand van de jongere verbeterd, stabiel is of achteruit is gegaan. (3) Doelrealisatie: de doelstellingen die gedurende de hulpverlening op meerdere tijdstippen geformuleerd worden, evalueren we op het einde aan de hand van een schaal van het model van Van Yperen. Op deze manier krijgen we zicht in welke mate de verschillende doelstellingen gerealiseerd werden. De voorwaardelijke doelstellingen scoren we enkel vanuit het perspectief van de hulpverlener. Cliënt, systeem en hulpverlener evalueren de begeleidingsdoelstellingen. (4) Tevredenheid: deze laatste indicator is niet evident om in kaart te brengen. We kozen ervoor om zowel door de cliënt als het systeem het aspect van de hulpverlening waar men het minst en het meest tevreden over is te registreren. Nazorg Nazorg is een belangrijk aspect in een kwaliteitsvolle hulpverlening. We registreren in welke mate vervolghulpverlening noodzakelijk is en welke dan gewenst is zowel binnen als buiten de BJZ. Daarnaast gaan we ook steeds na of er een naadloze overgang is tussen de verschillende hulpverleningen. 6

7 In de uitstroom duidt de hulpverlener eveneens de domeinen aan waar effectief aan gewerkt is binnen de begeleiding. Hiervoor doen we opnieuw beroep op de functioneringsdomeinen (cfr. Supra). 6. Meerwaarde sector Meerwaarde voor begeleiding en voorziening - Mini-opvolgingsdossier voor de hulpverlener: dankzij de rapporten die het systeem aanleveren heeft de hulpverlener alle informatie bij de hand voor het schrijven van het handelingsplan en evolutieverslagen. Doordat verschillende variabelen (cfr. Supra) op meerdere momenten geregistreerd kunnen worden kan het systeem als mini-opvolgingsdossier gehanteerd worden. Op deze manier kan het een bruikbaar instrument zijn in de dagelijkse werking en begeleiding van de hulpverlener. - De hulpverlener kan de gegevens uit het systeem als aanvulling op zijn ervaring en intuïtie hanteren om beslissingen en argumenten te onderbouwen bij teamoverleg, schrijven van verslagen, - Afdelingen en voorzieningen kunnen de informatie aanwenden om inhoudelijke discussies te voeren en het beleid verder te verfijnen en uit te tekenen. - Afdelingen en voorzieningen kunnen de informatie vergelijken met Vlaamse cijfers van de werkvorm. Meerwaarde voor de sector - De sector zal over uniform geregistreerde cijfers beschikken. - De sector krijgt zicht op de doelgroep binnen elke werkvorm. - De sector zal sterker staan in het maatschappelijk debat en beschikken over een schat aan beleidsinformatie. - De sector zal beschikken over cijfermatig basismateriaal om de reflectie en dialoog over de hulpverlening te stofferen. Dit materiaal dient aangevuld te worden met de beleving en ervaringen van de professionals in de sector om op die manier de reflectie en discussie over de BJZ op een genuanceerde manier te voeren. Hieraan kunnen acties gekoppeld worden om blijvend verder te werken aan een kwaliteitsvolle hulpverlening in de BJZ. Bibliografie HARDER, A., KNORTH, E. & ZANDBERG, T., Residentiële Jeugdzorg in beeld: een overzichtsstudie naar doelgroep, werkwijzen en uitkomsten, SWP, Amsterdam, 2006,