Alles in de Wind een project van philharmonie zuidnederland voor groep 3/4 van het primair onderwijs
|
|
- Jozef Dekker
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Alles in de Wind een project van philharmonie zuidnederland voor groep 3/4 van het primair onderwijs
2 pagina 2 van 24 Inhoud Competenties p. 2 Voorwoord p. 3 Lesactiviteit 1*: Het Eiland p. 4 Lesactiviteit 2: Het verhaal Odysseus p. 5 Lesactiviteit 3*: Alles in de Wind p. 6 Lesactiviteit 4*: Al die willen te Kaap ren varen p. 7 Lesactiviteit 5: De windrichtingen p. 9 Lesactiviteit 6: De Koningin p. 10 Lesactiviteit 7*: De voorstelling p. 11 Bijlagen p. 12 (De activiteiten met * zijn verplichte activiteiten) Competenties Het lesmateriaal gezien in het kader van de verschillende culturele competenties: Receptief vermogen In het project staat het bezoek aan de muzikale voorstelling centraal, waardoor met name het receptief vermogen van leerlingen aangesproken wordt. In het voorbereidende lesmateriaal maken de leerlingen kennis met de muziekinstrumenten (activiteit 5), maar leren ook de opbouw van liedjes (activiteit 3, 4) Creërend vermogen Tijdens de voorstelling hebben de leerlingen een actieve rol in de voorstelling door het zingen van twee liedjes (activiteit 3 en 4) en het uitvoeren van een klankspel (tijdens de voorstelling). De leerlingen worden uitgedaagd een eigen tekst te maken op een bestaande melodie (activiteit 4). De beeldende activiteit (6) laat leerlingen op een creatieve manier meedenken in de sfeer van de voorstelling. Reflectief vermogen Centraal in de voorstelling staan de windrichtingen die door de verschillende instrumenten gekarakteriseerd worden. De leerlingen maken hiermee al kennis met een talige activiteit in het lesmateriaal (activiteit 5) waarin hun fantasie geprikkeld wordt. Analyserend vermogen In dit lesmateriaal krijgen de leerlingen een groot aantal nieuwe begrippen op een speelse manier uitgelegd: de windrichtingen (activiteit 1 en 5), de verschillende muziekinstrumenten (activiteit 5 en de Eilandkaart, met al haar typische begrippen, die in elke lesactiviteit terug komt.
3 pagina 3 van 24 Voorwoord Mythen en legenden inspireren ons nog steeds. Universele thema s zijn tijdloos en houden ons vaak een spiegel voor: liefde, eenzaamheid, troost, avontuur, reizen. Allemaal thema s die ook aan bod komen in de voorstelling Alles in de Wind. De avonturen van Odysseus zijn als uitgangspunt genomen in combinatie met de kinderliedjes Alles in de Wind en Al die willen te Kaap ren varen. Vertelster Marijk Greweldinger schreef een prachtig verhaal en samen met drie musici van het orkest (Alice Poulussen dwarsfluit/piccolo, Tanja van der Kooij (alt-)hobo en Roger Niese (bas-)klarinet) en regisseur Lise-Lott Kok hebben zij er een prachtige muzikale voorstelling van gemaakt. Dit lesmateriaal helpt u als leerkracht de leerlingen voor te bereiden op de uitvoering. Op een aantal momenten in de voorstelling worden de leerlingen uitgenodigd om mee te zingen en mee te bewegen. Maar ook leren zij meer over de windrichtingen. Op een spannende, avontuurlijke manier leren zij welke windrichtingen er zijn. Speciaal voor dit lesmateriaal is er een heuse landkaart ontworpen, waarop veel valt te ontdekken. Het lesmateriaal sluit daarmee aan bij verschillende vakken aan zoals wereldoriëntatie, taal, beeldende vorming en natuurlijk muziek. Het hele project Alles in de Wind stimuleert zo op een brede manier de creativiteit van de leerlingen. Samen muziek maken (zingen) en het beleven van de muzikale voorstelling vormt een blijvende herinnering en een substantiële bijdrage aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen. De philharmonie zuidnederland is het professionele symfonieorkest van de provincies Noord-Brabant, Limburg en Zeeland. Het orkest geeft abonnementsconcerten in de concertzalen van deze provincies. Maar ook buiten deze zalen en buiten de provincie is het orkest regelmatig te horen. Voor meer informatie over het orkest kunt u kijken op Voor meer informatie over het symfonieorkest kunt u de site raadplegen. Informatie over een symfonieorkest vindt u ook in bijlage 1. Om u op het project voor te bereiden kunt u ook het eerste filmpje van het lesmateriaal over het orkest bekijken. Alle materialen (filmpjes en geluidsfragmenten) behorende bij dit project kunt u vinden op de website: We wensen u veel plezier toe met het project Alles in de Wind. Afdeling Educatie philharmonie zuidnederland
4 pagina 4 van 24 Lesactiviteiten (de activiteiten met * zijn verplicht) * Activiteit 1 Het Eiland Doel: uitleg geven over de muzikale voorstelling, kennismaken met de windrichtingen en andere belangrijke kaartbegrippen. Benodigdheden: - eilandkaart (bijlage 2). Deze is ook op de website te vinden - kleurpotloden Kaartbegrippen Rondvraag in de klas: wat zie je op de kaart, wat weet je al? Hieronder staan enkele begrippen met uitleg op een rijtje: - Eilandkaart: stuk papier met plaatsen, wegen, windrichtingen en andere aardrijkskundige gegevens - Windrichtingen: richting waaruit de wind waait - Windroos: een figuur waarop de windrichtingen staan aangegeven - Oost: windrichting waar de zon opkomt, de droge wind - Zuid: windrichting uit de landen waar de zon hard schijnt, de warme wind - West: windrichting waar de zon ondergaat, de natte wind - Noord: windrichting met de koude wind Ezelsbruggetje Ezelsbruggetje: Een kort zinnetje om iets moeilijks te onthouden. Laat de kinderen in tweetallen een ezelsbruggetje bedenken voor de windrichtingen te onthouden in deze volgorde: Noord Oost Zuid West. Leg ze uit wat een ezelsbruggetje is, en geef ze enkele voorbeelden zoals: - Nieuwe Onderbroeken Zijn Wit - Nooit Opstaan Zonder Wekker - Nooit Op Zondag Werken Zoek en Kleur Zorg dat de leerlingen kleurpotloden hebben. De leerlingen hebben nu kennis gemaakt met de verschillende windrichtingen. Geef ze steeds een aanwijzing, het hokje waar ze uit komen, mogen ze inkleuren. Heb je alle aanwijzingen gehad dan mogen ze de hele kaart inkleuren. Hieronder staan de aanwijzingen. Let op: nummer 1 is een voorbeeld, die je klassikaal kunt behandelen. 1. Van 2A, 2 stappen naar noord en 2 naar oost. ( 1 stap = 1 hokje) 2. Van 5F, 4 stappen naar west en 1 naar zuid 3. van 7C, 3 stappen naar noord en 1 naar oost Vanaf nu, begint elke activiteit met een aanwijzing.
5 pagina 5 van 24 Activiteit 2 Verhaal van Odysseus Doel: de leerlingen maken kennis met het verhaal van Odysseus Benodigdheden: Bijlage 3 Aanwijzing Eilandkaart: Van 4D, 2 stappen naar zuid en 1 naar oost > het boek Kies uit onderstaande mogelijkheden Weet jij het nog? Vertel de leerlingen het verhaal van Odysseus en de Cyclopen (Bijlage 3). Bij meer tijd kun je er voor kiezen om 2 verhalen te vertellen. Laat de leerlingen tijdens het verhaal 3 vragen opschrijven over het verhaal. Hierna leveren ze de vragen in en stel je deze vragen aan de klas. Weten ze elkaars vragen te beantwoorden? Het door-fluisterspel Laat een aantal leerlingen (bijvoorbeeld drie) op de gang staan. Laat de eerste leerling naar binnen komen en vertel hem en de klas het verhaal van Odysseus. Deze teksten zijn te vinden in Bijlage 3. Daarna komt de tweede leerling naar binnen en de eerste leerling probeert het verhaal van de leerkracht zo goed mogelijk na te vertellen. Dit wordt nogmaals herhaald met de derde leerling op de gang. Tot slot probeert de laatste leerling het beluisterde verhaal zo goed mogelijk na te vertellen. > Bespreek met alle leerlingen hoeveel er goed was in het verhaal ten opzichte van de oorspronkelijke versie.
6 pagina 6 van 24 * Activiteit 3 Alles in de wind Doel: de leerlingen leren het lied Alles in de Wind aan de hand van picto s, dit lied komt terug in de voorstelling. Benodigdheden: bijlage 4, website met de luistervoorbeelden, luisterfragment 1 Aanwijzing Eilandkaart: Van 3C, 4 stappen naar oost en 1 naar noord. > Scheepswrak Zingen met de wind couplet : 1. Alles in de wind, Alles in de wind,daar woont een koningskind 2. Alles in de wind, Alles in de wind, Daar woont een koningskind 3. Kom hier Roza, je bent mijn liefste, je bent mijn liefste 4. Kom hier Roza, je bent mijn liefste, ja ja couplet 2: O wat een spijt, o wat een spijt, Nu ben ik mijn liefste kwijt O wat een spijt, o wat een spijt,nu ben ik mijn liefste kwijt Kom hier Roza, ben ergens anders, ben ergens anders Kom hier Roza. Je bent ergens anders, ja, ja Hierboven staat de tekst weergegeven. Aan de hand van de picto s in Bijlage 4, leer je de kinderen het eerste couplet van het lied Alles in de Wind aan. Aanleren lied Stap 1a: Bespreek alle 4 de plaatjes, wat denken de kinderen? Stap 1b: Zing het lied een keer helemaal voor. Stap 2: Zing nu alléén de eerste regel, wat denken ze nu wat de plaatjes zijn? Hadden ze het de eerste keer ook al goed? Stap 3: Zing nogmaals de eerste regel, kunnen ze de eerste regel nazingen? En twee keer achter elkaar? Stap 4: Doe het zelfde met regel 3 en 4. Stap 5: Laat steeds een picto weg, weten ze de tekst nog? Ga door tot ze het hele lied zonder picto s kunnen zingen. Stap 6: Herhaal het liedje nog een aantal keren, varieer in aanpak. Bijvoorbeeld: Laat de meisjes de eerste 2 regels zingen en de jongens de laatste 2. Stap 7: Zing hierna het 2 e couplet, dit is met andere tekst. De leerlingen kennen de melodie al en zullen nu de tekst sneller onthouden. Dit kun je regel voor regel doen. Je kunt dezelfde aanpak gebruiken als voor het 1 e couplet.
7 pagina 7 van 24 * Activiteit 4 Al die willen te kaap ren varen Doel: de leerlingen leren het lied Al die willen te kaap ren varen, dit lied komt ook terug in de voorstelling. Benodigdheden: Bijlage 5, website met luisterfragment 2 Aanwijzing Eilandkaart: Van 2E, 2 stappen naar oost, 2 naar zuid en 1 naar oost. > Klarinet Wie varen mee? 1 Al die willen te kaap'ren varen 2 Moeten mannen met baarden zijn 3 Jan, Piet, Tjores en Corneel 4 Die hebben baarden, die hebben baarden 5 Jan, Piet, Tjores en Corneel 6 Die hebben baarden, zij varen mee Aanleren lied Stap 1: Laat het lied horen, dit is alleen het eerste couplet (zie Luisterfragment 2) Stap 2: Vraag aan de klas: Wie varen er mee? Welke namen heb je gehoord? Stap 3: Zing zin 3 voor, de zin met de namen. Laat de leerlingen deze zin nazingen. Herhaal dit een aantal keer totdat ze deze zin goed kunnen zingen. Zeg tegen de leerlingen dat ze alleen die zin mee mogen zingen. Je begint zelf vooraan te zingen, bij regel 3 en 5 zingen de leerlingen mee. Stap 4: Schrijf op het bord/smartbord. 6 cijfers. Dit zijn de cijfers van de verschillende zinnen. Onder elk cijfer, komt een woord te staan. Overleg met de klas, welk woord jullie bij regel 3&5 opschrijven, zodat jullie die zin kunnen onthouden. Hier onder staat een voorbeeld van hoe dat eruit kan zien namen namen Stap 5: Geef aan dat deze twee zinnen dus helemaal het zelfde zijn. Vraag ze nu om goed te luisteren naar de laatste zin. Welk woord zou daarbij passen? Vul dit in op het schema. Dit doe je met alle zinnen, todat je alle woorden hebt ingevuld. Zing het lied nu een aantal keren helemaal door zodat ze het hele lied kunnen zingen kaap ren mannen namen baarden namen varen
8 pagina 8 van 24 Stap 6: Net zoals bij de picto s ga je nu steeds een woord wegvegen. Merk je dat dit makkelijk is, kan je er ook voor kiezen om meerdere woorden in een keer weg te halen, totdat ze het hele lied kunnen zingen zonder woorden. Weten ze de tekst nog? Stap 7: Herhaal het liedje nog een aantal keren, maak gebruik van variaties, wie zingt wat? Dit kun je weer noteren in een schema jongens jongens meisjes meisjes samen samen En nu jullie Deel de klas in, in groepjes. Laat ze in groepjes een eigen tekst schrijven op de melodie van dit liedje. - De tekst moet gaan over het thema: zee. - Zin 3&5 moeten hetzelfde zijn. - Deze tekst schrijven ze op het werkblad (Bijlage 5) - Laat ze ook zelf een woordenschema maken zoals jullie dat net klassikaal gedaan hebben. Extra: Inleveren werkbladen, kies er willekeurig een aantal uit en zing deze zelfgemaakte liedjes met de klas.
9 pagina 9 van 24 Activiteit 5 De Windrichtingen Doel: De leerlingen leren dat in de voorstelling een windrichting gekoppeld is aan een instrument. Ze maken kennis met de klank van deze instrumenten en waarom dit instrument aan een bepaalde windrichting is gekoppeld. Benodigdheden: - luisterfragmenten 3 6 (website) - werkblad (bijlage 6) Aanwijzing Eilandkaart: van 6F, 3 stappen naar zuid, 3 naar west en 1 naar zuid. > Kroon Luisterquiz Leerlingen krijgen allemaal het werkblad (Bijlage 6). Stap 1 Luister met de leerlingen naar luisterfragment 3 - de dwarsfluit Bij welke wind zou dit geluid passen? Laat ze met potlood een lijn trekken naar een van de winden. Doe dit ook met geluidsfragment 4 - de hobo, 5- de basklarinet en 6 - de althobo. Stap 2 Laat ze in tweetallen hun antwoorden vergelijken. Ze mogen nu in tweetallen overleggen en eventuele aanpassingen maken. Stap 3 Bespreek met de klas een voor een de instrumenten en de bijbehorende winden. Laat ze hierna met pen of stift de lijnen trekken. Stap 4 Bespreek met de leerlingen de verschillende bijvoeglijke naamwoorden. Benoem dat ze in de voorstelling de verschillende winden niet alleen kunnen herkennen aan de instrumenten maar ook aan de hoedjes. Laat ze in tweetallen nadenken over welke hoedjes bij de instrumenten passen, dit doen ze weer door met een potlood een lijn te trekken. Stap 5 Bespreek hierna de antwoorden klassikaal. Windrichtingen met hun instrumenten: de warme Zuidenwind Bas-klarinet de woedende Westenwind Hobo de gure Oostenwind Dwarsfluit de koude Noordenwind Althobo
10 pagina 10 van 24 Activiteit 6 De Koningin Beeldend doel: De leerlingen ontdekken het principe van een compositie, een samengesteld beeld aan de hand van kunstwerken van Henri Matisse. Technisch doel: De leerlingen maken een eigen beeld van De Koningin door middel van scheuren en plakken Benodigdheden: - Dik tekenvel A4 - Gekleurd papier (verschillende diktes en reliëf mag) - Lijm - Website: Aanwijzing Eilandkaart: van 3B, 1 stap naar oost en 3 stappen naar noord. > schilderij/lijst Beeldende inleiding: Iemand missen In veel verhalen hoor je wel iets over liefde. In Alles in de Wind, mist de koning zijn koningin. Mis jij wel eens iemand? Probeer eens in een zin te verwoorden hoe jij je voelt als je iemand mist, wat is missen? Dit kan voor iedereen anders zijn. Hoe kun je iemand die je mist, toch dichtbij houden? Denk daarbij aan foto s, filmpjes, brieven, s. De koning in het verhaal van de voorstelling mist zijn koningin heel erg. Hij wil haar ook dichtbij hebben en maakt een eigen schilderij/beeld van zijn koningin. Wij gaan ook een beeld maken van de koningin. Technische inleiding Henri Matisse was een Franse schilder en beeldhouwer en heeft veel prachtige schilderijen gemaakt. Tegen het einde van zijn leven heeft hij echter besloten om niet te schilderen, maar een andere techniek te gebruiken. Laat de kinderen Beeld 1 op de website zien en vraag hen wat ze zien. Kunnen ze het herkennen? Kunnen ze ook raden welke techniek Matisse heeft gebruikt? Hij heeft voor dit beeld papier geknipt en gescheurd en opgeplakt. Het zijn dus allemaal losse stukjes zoals te zien is op Beeld 2. Hier zijn ze geordend. Het beeld is opgeruimd. Later maakte hij het beeld Het Verdriet van de Koning. Laat de leerlingen Beeld 3 zien. Wat kunnen ze herkennen in het beeld? Wat zijn de verschillen met het eerste beeld? Leg de leerlingen uit dat zij met dezelfde techniek een beeld gaan maken van De Koningin. Jouw eigen koningin Laat de leerlingen goed nadenken over de vormen die ze gaan scheuren en plakken. Het is altijd raadzaam hen even te laten experimenteren. Tevens is het slim om eerst de compositie te leggen en daarna pas op te plakken. TIP: Het is leuk om in de zaal waar de voorstelling gespeeld gaat worden, enkele beelden als in een museum te exposeren. Dan kunnen de musici er ook naar kijken!
11 pagina 11 van 24 *Activiteit 7 De voorstelling Doel: de leerlingen kennen enkele regeltjes voor het concertbezoek en hebben een goede luisterhouding, doe de luisteroefening vlak voor de voorstelling De muzikale voorstelling Alles in de Wind vindt nu binnenkort plaats. Bereid de leerlingen voor op de voorstelling. Hoe gaan ze zitten, moeten ze helemaal stil zijn, hoe gaan ze luisteren? Doe met de leerlingen een kleine stilte/luisteroefening. Laat de leerlingen even helemaal stil zijn. Lukt dat? Wat horen ze buiten als het in de klas helemaal stil is? Laat de leerlingen de ogen sluiten of handen voor de ogen doen en opnieuw de stilte voelen. Pak een instrument dat mooi klinkt, bijvoorbeeld een klankstaaf of een mooie bel. Laat op verschillende plaatsen in de klas het geluid horen. Kunnen de leerlingen aanwijzen waar het geluid vandaan komt? Voor de docent Om de muzikale voorstelling goed te laten verlopen wijzen wij u voor de concentratie van de musici én de kinderen graag op de volgende punten: - tijdens de voorstelling kunnen de kinderen niet naar de wc - tijdens de voorstelling mag er niet worden gelopen, door de volwassenen alleen minimaal - tijdens de voorstelling kunnen niet zomaar mensen binnen komen lopen - foto s mogen alleen aan het begin en het eind worden gemaakt, liefst in overleg met de begeleider van philharmonie zuidnederland.
12 pagina 12 van 24 Bijlagen: Bijlage 1 het Symfonieorkest p. 13 Bijlage 2 de Kaart p. 15 Bijlage 3 Verhaal - Odysseus p. 16 Bijlage 4 Picto s - Alles in de Wind p. 19 Bijlage 5 Werkblad Je eigen tekst p. 20 Bijlage 6 Werkblad Windrichtingen p. 21 Bijlage 7 Voorbeelden - Matisse p. 22
13 pagina 13 van 24 Bijlage 1 Het symfonieorkest Het symfonieorkest bestaat uit verschillende soorten instrumenten: strijkinstrumenten, houtblazers, koperblazers en slagwerk. Dat is dus anders dan b.v. een harmonieorkest waarin alleen hout- en koperblazers en slagwerk zitten. Al die instrumenten uit het symfonieorkest klinken anders omdat op een andere manier de toon op het instrument wordt gemaakt. Zo klinkt een toon die wordt gespeeld op een fluit heel anders dan een toon van dezelfde toonhoogte gespeeld op bijvoorbeeld een viool of een hobo. Behalve een eigen klankkleur heeft een instrument ook een eigen toonbereik. Sommige instrumenten spelen alleen hoge tonen, andere juist lage, weer andere zitten daar tussenin. Toonbereik en toonkleur zijn bepalend geweest voor de ontwikkeling van het orkest. Er was immers behoefte aan zoveel mogelijk kleuren en toonhoogten. Geleidelijk aan kwam in de geschiedenis een combinatie tot stand van drie groepen: strijkinstrumenten, blaasinstrumenten en slaginstrumenten. Deze instrumenten vormden het symfonieorkest. Strijkinstrumenten worden aangestreken met een strijkstok. Door dat strijken worden de snaren in trilling gebracht. Hoe dunner en strakker de snaar en hoe kleiner de klankkast van het instrument, des te hoger de toon. Er bestaat er een hele familie van strijkinstrumenten: de viool, de altviool, de cello en de contrabas. De viool is het hoogste, de contrabas de laagste. Blaasinstrumenten bestaan uit een buis met daarin een luchtkolom. Sommige blaasinstrumenten zijn van hout en andere van koper. De houten blaasinstrumenten zijn de fluit, hobo, klarinet en fagot. De koperen blaasinstrumenten bestaan uit een opgerolde metalen buis die uitloopt in een wijde beker. Met ventielen of verschuifbare buizen kan de luchtkolom korter of langer worden gemaakt, waardoor de toonhoogte verandert. Tot deze groep behoren de hoorn, trompet, trombone en tuba. De laatste groep, de slaginstrumenten, zorgen voornamelijk voor het ritme in de muziek, als ook voor de versterking van andere instrumenten. Onder deze groep nemen de pauken de voornaamste plaats in.
14 pagina 14 van 24 Instrumentengroep Voorbeelden Instrumentengroep Voorbeelden Snaar Viool, altviool, Koperen Hoorn, trompet instrumenten cello, blaasinstrumenten Trombone, tuba Houten blaasinstrumenten contrabas Fluit, hobo, klarinet, fagot slaginstrumenten Pauken, kleine trom, grote trom, bekkens
15 Bijlage 2 de Eilandkaart pagina 15 van 24
16 pagina 16 van 24 Bijlage 3 Verhaal van Odysseus Odysseus en het land der Cyclopen Met droefheid in het hart laten Odysseus en zijn manschappen het land van de Lotos-eters achter zich. Zij varen verder en onder leiding van de goden komt de vloot in het duister aan bij het strand van een rijk bebost eiland. De volgende ochtend verkennen Odysseus en zijn manschappen het eiland. Als ze wilde geiten zien, gaan ze meteen op jacht en komen met een rijke buit terug. Ze richten een feestmaal aan dat de hele dag duurt. Dan zien ze rook aan de overkant op het vasteland. Ook horen zij stemmen en het geblaat en gemekker van schapen en geiten. De volgende dag vaart Odysseus met één schip naar het vasteland. Daar gaat hij met zijn twaalf beste manschappen de omgeving verkennen om uit te zoeken wie er wonen. Op een uitloper van de bergen, dichtbij zee, vinden ze een enorme grot, die de woning en stal van een reus blijkt te zijn. Planken langs de wand buigen door onder het gewicht van gigantische kazen. Ze maken een vuur en doen zich tegoed aan de kaas. De manschappen willen gelijk weer weg, maar Odysseus wil blijven wachten omdat hij nieuwsgierig is naar de bewoner van deze enorme grot. Odysseus en zijn manschappen blijken terechtgekomen in het land der Cyclopen, de eenogige reuzenkinderen van Poseidon. De Cyclopen vertrouwen in alles wat zij doen geheel op de goden. Zij ploegen noch zaaien, maar oogsten wat de goden hun schenken. Ze hebben geen schepen of ambachten, geen volksvergadering of rechtspraak; zij kennen wet noch moraal. Zij wonen in gewelfde grotten hoog in de bergen zonder zich met elkaar te bemoeien. Als de cycloop Polyphemos met zijn kudde thuiskomt, rolt hij een enorme steen voor de uitgang van de grot en zit Odysseus met zijn manschappen gevangen. De reus melkt zijn vee, ontsteekt een vuur en in het licht daarvan ontdekt hij zijn ongenode gasten. Met een beroep op de goden vertelt Odysseus waar ze vandaan komen en vraagt hem om gastvrijheid. Maar daarvan heeft de cycloop nog nooit gehoord en voor de goden is hij niet bang. In elke hand grijpt hij een man, slaat ze met de hoofden tegen de grond dood en eet ze met huid en haar op.
17 pagina 17 van 24 Van afgrijzen vervuld verzint Odysseus een list om te ontsnappen. Nadat de reus de volgende ochtend de grot weer heeft afgesloten en met zijn kudde is vertrokken, slijpt hij een punt aan een enorme knuppel van de reus, die hij in de grot verstopt. De cycloop komt 's avonds thuis en vergrijpt zich opnieuw aan twee kameraden. Dan biedt Odysseus hem de kostbare wijn aan, die hij na de slachting der Kykonen van hun priester Maron heeft gekregen. De reus verzwelgt een hele kruik en vraagt om meer. Als dank biedt hij Odysseus een gastgeschenk aan waarvan hij plezier zal hebben, maar dan moet hij eerst zijn naam noemen. De listige Odysseus zegt dat hij Niemand heet en de cycloop belooft Odysseus om Niemand als laatste op te eten. Dat is zijn geschenk. Vervolgens zakt de cycloop in een dronken roes. De mannen drijven de puntige knots in het ene oog van Polyphemos, die het uitschreeuwt van pijn. Zijn medecyclopen die zijn toegesneld op zijn geschreeuw, druipen weer af als hij hun toeroept dat Niemand hem blind heeft gemaakt. De volgende morgen weten Odysseus en de overgebleven manschappen te ontsnappen door zich vast te binden onder de buiken van de schapen als de cycloop zijn kudde uit de grot laat gaan. Eenmaal ontsnapt snellen zij naar hun schepen en varen weg. Als zij ver genoeg verwijderd zijn, kan Odysseus niet nalaten de cycloop uit te jouwen en te zeggen dat hij in werkelijkheid Odysseus is. Verbijsterd roept de reus dat een oude voorspelling dat hij ooit blind gemaakt zou worden door Odysseus is uitgekomen. Hij had alleen niet zo'n klein mannetje verwacht. De cycloop biedt zijn vriendschap aan en zegt Poseidon de aardschudder te vragen Odysseus veilig naar huis te brengen. 'Ik ben zijn zoon en hij zal mijn oog genezen als hij dat wil.' Maar Odysseus vertrouwt hem niet en roept dat hij hem nog liever zou doden. Hierop smijt Polyphemos een kolossaal rotsblok naar het schip en mist op een haar na. De cycloop smeekt zijn vader te beletten dat Odysseus ooit thuiskomt of er anders tenminste voor te zorgen dat hij pas na lange omzwervingen, alleen en op het schip van een ander zijn vaderland zal bereiken en daar niets dan ellende aan zal treffen. Odysseus, die in de gauwigheid een deel van Polyphemos' kudde heeft geroofd, zeilt terug naar het eiland waar de rest van zijn schepen en manschappen ongerust op hem wacht. De buit wordt uitgeladen en verdeeld en zoals gewoonlijk volgt er weer een feestmaal met een overvloed aan vlees en zoete wijn. De volgende dag wordt de reis door Odysseus voortgezet, opgelucht dat hij het er levend van af heeft gebracht, maar bedroefd vanwege het verlies van manschappen.
18 pagina 18 van 24 Aiolos De god der winden Na het verlaten van het land der Cyclopen landen de schepen van Odysseus vervolgens op het eiland van Aiolos, de god der winden die hun een volle maand gastvrijheid verleent. Bij het afscheid schenkt Aiolos aan Odysseus een zak van koeienhuid waarin hij de banen van de gierende winden heeft gevangen. Aiolos laat een gunstige westenwind opsteken, die Odysseus en zijn manschappen voorspoedig naar Ithaka zal brengen. De god drukt hem op het hart in geen geval de zak van koeienhuid open te maken. Als na tien dagen varen de omtrekken van Ithaka in zicht zijn, dommelt Odysseus in en kunnen zijn manschappen hun nieuwsgierigheid niet langer bedwingen. Ze maken de zak open en de losgebarsten stormen blazen de vloot terug naar het eiland van Aiolos. Als ze weer bij hem aankloppen, stuurt hij hen verbolgen weg. Aiolos ziet in hun terugkomst een teken dat de goden tegen hem zijn en hij wil Odysseus daarom niet opnieuw helpen. Ze moeten nu maar op eigen kracht zien thuis te komen
19 Bijlage 4 Picto s Alles in de Wind pagina 19 van 24
20 pagina 20 van 24 Bijlage 5 Werkblad Al die willen te Kaap ren varen Namen Tekst (zelfde als regel 3) 6 Schema
21 pagina 21 van 24 Bijlage 6 Werkblad Windrichtingen en hun instrumenten. Naam de warme de woedende de gure de koude Zuidenwind Westenwind Oostenwind Noordenwind Z W O N de Dwarsfluit De Hobo De Basklarinet De Althobo
22 Bijlage 7 Voorbeelden Matisse pagina 22 van 24
23 pagina 23 van 24
24 pagina 24 van 24
Alles in de Wind een project van philharmonie zuidnederland voor groep 3/4 van het primair onderwijs
Alles in de Wind een project van philharmonie zuidnederland voor groep 3/4 van het primair onderwijs pagina 2 van 23 Inhoud Voorwoord p. 3 Lesactiviteit 1*: Het Eiland p. 4 Lesactiviteit 2 : Het verhaal
Nadere informatieHandleiding bij de website van het lesmateriaal van de SamenDOOR!-dag met philharmonie zuidnederland
Handleiding bij de website van het lesmateriaal van de SamenDOOR!-dag met philharmonie zuidnederland Op 27 juni vindt de SamenDOOR!-dag plaats. Jullie leerlingen treden samen met philharmonie zuidnederland
Nadere informatieOp zoek naar muziek Een introductie van de instrumenten van het symfonieorkest Groep 5-6 Docentenhandleiding
Op zoek naar muziek Een introductie van de instrumenten van het symfonieorkest Groep 5-6 Docentenhandleiding Vooraf Voor u ligt de docentenhandleiding bij de educatieve website Introductie van het symfonieorkest
Nadere informatieAan de slag bij het orkest
Aan de slag bij het orkest Een introductie van het symfonieorkest Groep 7-8 en VO onderbouw Docentenhandleiding Vooraf Voor u ligt de docentenhandleiding bij de educatieve website Introductie van het symfonieorkest
Nadere informatieWorkshop Pbones Een project van philharmonie zuidnederland voor de groepen 5 t/m 8 van het basisonderwijs
Workshop Pbones Een project van philharmonie zuidnederland voor de groepen 5 t/m 8 van het basisonderwijs Inhoud Voorwoord 1 Lesactiviteit 1: Introductie op het project en de trombone 3 Lesactiviteit 2:
Nadere informatieWebsite Repetitiebezoek philharmonie zuidnederland
Website Repetitiebezoek philharmonie zuidnederland Groep 7-8 en VO onderbouw Docentenhandleiding Vooraf Voor u ligt de docentenhandleiding bij de educatieve website Repetitiebezoek groep 7-8 en VO Onderbouw.
Nadere informatieVol verwachting. philharmonie zuidnederland. Een project van philharmonie zuidnederland voor de groepen 5/6 van het basisonderwijs
Vol verwachting 1 Een project van voor de groepen 5/6 van het basisonderwijs Inhoud Voorwoord 3 Lesactiviteit 1 Welk instrument past bij jou? 4 Lesactiviteit 2 Hoe klinken instrumenten samen? 6 Lesactiviteit
Nadere informatieLesbrief bij workshop PBones
Lesbrief bij workshop PBones Introductie Deze lesbrief is gemaakt ter ondersteuning van het project PBones. De methode PBones bestaat uit drie workshops gegeven door een musicus van de philharmonie zuidnederland
Nadere informatieComponeren in de klas Een project van philharmonie zuidnederland voor de groepen 7/8 van het basisonderwijs en het Voortgezet onderwijs
Componeren in de klas Een project van philharmonie zuidnederland voor de groepen 7/8 van het basisonderwijs en het Voortgezet onderwijs pagina 2 van 19 Inhoud Voorwoord 3 Lesactiviteit 1: Introductie op
Nadere informatieLesbrief bij workshop Componeren in de klas
Lesbrief bij workshop Componeren in de klas Introductie Deze lesbrief is gemaakt ter ondersteuning van het project Componeren in de klas. De methode Componeren in de klas bestaat uit drie workshops gegeven
Nadere informatieDE INSTRUMENTENTOCHT. Muiekale voorseling van het Noord Nederlands Orket voor kinderen in groep 3 en 4 LESMATERIAAL
DE INSTRUMENTENTOCHT Muiekale voorseling van het Noord Nederlands Orket voor kinderen in groep 3 en 4 LESMATERIAAL Beste docent, Binnenkort geven een acteur en vier musici van het Noord Nederlands Orkest
Nadere informatieAlice in Wonderland Een project van philharmonie zuidnederland voor de groepen (5/6) 7/8 van het basisonderwijs
Alice in Wonderland Een project van philharmonie zuidnederland voor de groepen (5/6) 7/8 van het basisonderwijs pagina 2 van 20 Inhoud Competenties 2 Voorwoord 3 Lesactiviteit Deur 1: Het symfonieorkest
Nadere informatieHet kleine Nachtorkest een project van philharmonie zuidnederland voor de onderbouw
Het kleine Nachtorkest een project van philharmonie zuidnederland voor de onderbouw pagina 2 van 17 Inhoud Voorwoord p. 3 Lesactiviteiten p. 5 bijlage 1 Het symfonieorkest p. 12 bijlage 2 Mantra p. 14
Nadere informatieEen computer met internet, geluidsapparatuur en een beamer, groot scherm of digibord.
VOORBEREIDEND LESMATERIAAL BIJ PIETER ROELF JEUGDCONCERT NOOTTOCHT Les 1 Het symfonieorkest Groep 6/7/8 Doelstelling Benodigd materiaal Ruimte en opstelling Organisatorische voorbereiding Aan het einde
Nadere informatieAlice in Wonderland.
Groep: 5/6 Thema: Alice in Wonderland Inhoud: Deze les is gemaakt ter voorbereiding van de voorstelling door Philharmonie Zuidnederland i.s.m. theatergezelschap Het Laagland. De gebruikte filmfragmenten
Nadere informatieInleiding Het bezoek Achtergrondinformatie voor de leerkracht: Het Symfonieorkest
Musici op school Colofon Koorenhuis, Den Haag samenstelling: Coby Wisse met dank aan Petra Wolters, educatief medewerker Residentie Orkest vormgeving: Birgit Speulman September 2006 Nadruk verboden Niets
Nadere informatieKennis maken met het Rotterdams Philharmonisch Orkest en de Doelen
Kennis maken met het Rotterdams Philharmonisch Orkest en de Doelen U bezoekt met een groep het Rotterdams Philharmonisch Orkest in de Doelen. Voor veel kinderen kan het de eerste keer zijn dat ze een concert
Nadere informatieBeste leerkracht, Binnenkort woont u met uw klas een OORcollege van defilharmonie bij: Stuk Stroganoff. Omdat we graag willen dat u en uw leerlingen ten volle kunnen genieten van de muziek, ontwikkelden
Nadere informatieBekijk het introductiefilmpje op de homepagina en lees het onderstaande verhaal hierbij.
Docentenhandleiding Vuurvogel Het Balletorkest Beste docent, Wat fijn dat u naar De Vuurvogel van Het Balletorkest komt kijken. In dit document vindt u de handleiding voor alle lessen rondom dit concert.
Nadere informatieHet Symfonie orkest. Lessuggestie bovenbouw: Lesdoelen: Lesopbouw:
Lessuggestie bovenbouw: Het Symfonie orkest Lesdoelen: Kinderen maken kennis met klassieke muziek. Ze weten welke instrumenten er in een symfonieorkest te vinden zijn. De kinderen kunnen de verschillende
Nadere informatieDieDrie. Lesbrief bij de voorstelling Zeg het met muziek
DieDrie Lesbrief bij de voorstelling Muziekles (deel1) ±35 minuten (incl. filmpjes) (uitleg en filmpjes) Groep 3 t/m 8 Hoe? In groepjes op 1 of meer computers (met internet), of klassikaal met beamer of
Nadere informatieNaam project Omschrijving Duur Locatie Prijs. Blazen, strijken, trommelen en zingen!
Blazen, strijken, trommelen en zingen! We horen van veel scholen dat ze muziek erg belangrijk vinden en hun leerlingen graag met echte instrumenten in aanraking willen brengen. In dit project kan dat!
Nadere informatieInformatie. Maak kennis, maak muziek! Onderwijsprogramma. voor GROEP 5 van het basisonderwijs Gemeente. Woudrichem BROCHURE. www.cultuurpuntaltena.
Maak kennis, maak muziek! Onderwijsprogramma www.cultuurpuntaltena.nl Informatie voor van het basisonderwijs Gemeente Woudrichem 019500_BIBLIOTHEEK_ALTENA_brochure_CPA_MuziekWijzer_Altena_A5.indd 16-17
Nadere informatieInformatie voor docent: Les 1
Informatie voor docent: Les 1 a. Eigen antwoord. b. De Eerste Wereldoorlog: Stravinsky verbleef in de jaren voor de oorlog al een aantal maanden per jaar in Zwitserland met zijn familie. Door de Eerste
Nadere informatiePeer Gynt een project van philharmonie zuidnederland voor de bovenbouw PO
Peer Gynt een project van philharmonie zuidnederland voor de bovenbouw PO Inhoud Voorwoord p. 3 Les 1: Wegdromen p. 4 Les 2: Rap je droom p. 6 Les 3: De wereldreis van Peer p. 8 Bijlage 1 Het symfonieorkest
Nadere informatieMuziek en meer MUZIEK METHODE VOOR BASISONDERWIJS GROEP 6
Muziek en meer MUZIEK METHODE VOOR BASISONDERWIJS GROEP 6 Muziek en meer MUZIEK METHODE VOOR BASISONDERWIJS GROEP 6 1.1. Lied allemaal voor jou tekst & muziek: Jennemieke Snijders 3 Opdracht 1.1.a. Omcirkel
Nadere informatieChina. Stadsgeluiden in China. 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 60 minuten per les
China Stadsgeluiden in China 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad Vakgebied: Muziek Lesduur: 60 minuten per les China Pagina 1 - Stadsgeluiden in China - Colofon Stadsgeluiden in China Les voor groep
Nadere informatieWielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting
Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor
Nadere informatiePeter en de Wolf Een project van philharmonie zuidnederland voor de groepen 4 t/m 7 van het basisonderwijs
Peter en de Wolf Een project van philharmonie zuidnederland voor de groepen 4 t/m 7 van het basisonderwijs pagina 2 van 27 Inhoud Competenties 2 Voorwoord 3 Lesactiviteiten Thema 1: De Wolf 4 Lesactiviteiten
Nadere informatieInstrumentenleer klas 2
Klas 2 Instrumentenleer Er zijn ontzettend veel muziekinstrumenten, je hebt ze in allerlei soorten en maten. Allemaal maken ze geluid. Hoe dit geluid klinkt (de klankkleur van een instrument), is afhankelijk
Nadere informatieLEERLINGENHANDLEIDING. Inleiding
LEERLINGENHANDLEIDING Inleiding Jullie gaan binnenkort naar de voorstelling De dag- en nachtegaal. Dit jeugdconcert wordt gespeeld door een ensemble uit het Nederlands Philharmonisch Orkest. De muziek
Nadere informatieLesbrief nr 1. voor Groep 5 + 6
Lesbrief nr 1 voor Groep 5 + 6 1 / 2016 + Download deze lesbrief ook op samsam.net Wat is Samsam Junior? Samsam Junior is een cross-mediale methode over mondiaal burgerschap, kinder rechten en duurzaamheid.
Nadere informatieKleur. Warming-up Doel: Losmaken van lijf en stem; concentratie vergroten; richten op leraar voor de klas.
Groep: 6/7/8 Thema: Kleuren (Visueel en auditief!) Inhoud: Lied over kleuren en waarvoor die kleuren staan, luisteren naar klankkleur, i.c.m. instrumenten, ritmes spelen. Het lied heeft 2 versies: Een
Nadere informatiePeer Gynt een project van philharmonie zuidnederland voor de bovenbouw van het primair onderwijs
Peer Gynt een project van philharmonie zuidnederland voor de bovenbouw van het primair onderwijs Inhoud Voorwoord p. 3 Les 1: Wegdromen p. 4 Les 2: Rap je droom p. 6 Les 3: De wereldreis van Peer p. 8
Nadere informatieMuziek Les. Tekst bestuderen. De informatieve tekst en illustraties geven de leerlingen meer inzicht in de Oosterhoutse carnavals muziek.
Carnaval en Muziek Doormiddel van een informatieve tekst en geluidsfragmenten krijgen de leerlingen inzicht in de muziek van het Oosterhouts carnaval. Het belangrijkste doel is de leerlingen een beeld
Nadere informatieZand erover. verzoeningsviering voor de tweede graad. VAN IN 2013 Tuin van Heden.nu - Viering
Zand erover verzoeningsviering voor de tweede graad Zand erover Verzoeningsviering voor de tweede graad Vooraf in de klas Wat heb je nodig? - twee grote bladen papier, schrijf op het eerste blad het kernwoord
Nadere informatieLesbrief Waar de Wind Woont
Lesbrief Waar de Wind Woont Deze lesbrief bevat 4 opdrachten. Opdracht 1 is een nagesprek. In opdracht 2 maakt de docent met de kinderen een klank-koor. Hiermee gaan ze in opdracht 3 verder en gebruiken
Nadere informatieGedichten werkboekje. Naam: Groep:
Gedichten werkboekje Naam: Groep: Gedichten lezen 1. Wat valt je als eerste op bij dit gedicht? Bang Bang, dat ik het nooit vergeten zal. Ik zal het nooit vergeten. Ik zag hem daar voor het laatst in de
Nadere informatieMETROPOLE ORKEST IN DE KLAS
V1.1-2/5/2014 DOCENTENHANDLEIDING METROPOLE ORKEST IN DE KLAS Op maandag 12 mei gaat het Metropole Orkest een deel van hun repetitie voor het concert Games in Concert live uitzenden (streamen) voor scholieren.
Nadere informatieLesbrief nr 1. Opdracht 1. voor Groep 7 + 8 +
Lesbrief nr 1 voor Groep 7 + 8 + ad Downlo ief ook r b deze les.net am op sams Wat is Samsam? Samsam is een cross-mediale methode over mondiaal burgerschap, kinder rechten en duurzaamheid. Het doel van
Nadere informatieMuziek Singer Songwriter 1. Workshop Handleiding. Singer Songwriter 1. wat is jouw talent? 1. Singer Songwriter 1
Workshop Handleiding wat is jouw talent? 1 Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Introductie én opzet van de workshop Singer Songwriter Bekijk de introductievideo
Nadere informatiewerkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen?
werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen? Noteer ook 2 reservekeuzen: 1. 2. 1. Wat weet je al van dit beroep? Schrijf het
Nadere informatieBevolkingsgroepen DOE KAART 1. Naam van het project. Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep.
DOE KAART 1 Bevolkingsgroepen Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep. Zoek 6 verschillende bevolkingsgroepen op. Kies 1 bevolkingsgroep uit waar je meer over wilt
Nadere informatieSlaven in Florida Verhalenwedstrijd voor GROEP 5-8 BASISONDERWIJS DOCENTENHANDLEIDING
Lesdoel Leerlingen verdiepen zich in het thema slavernij en in een compositie van Frederick Delius: Florida Suite. Dit muziekstuk is geïnspireerd op muziek van de slaven. Met deze achtergrondkennis en
Nadere informatie1. Je krijgt van je juf of meester een plaatje. Bekijk het plaatje goed.
D S T R K C N T LS 1 Opdracht 1 Nodig: papier en lijm 1. Je krijgt van je juf of meester een plaatje. Bekijk het plaatje goed. 2. Zoek nu een klasgenoot met een ander plaatje. 3. Zoek nu samen nog vier
Nadere informatieHuiswerk Spreekbeurten Werkstukken
Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.
Nadere informatieApenootje Rotterdams Philharmonisch Orkest
Apenootje U bezoekt met een groep een concert van het Rotterdams Philharmonisch Orkest in de Doelen. Voor veel kinderen kan het de eerste keer zijn dat ze een concert meemaken in de Doelen. Wij geven u
Nadere informatieDE MARINIERSKAPEL IN DE DOELEN Maandag 9 en maandag 16 maart 2015
DE MARINIERSKAPEL IN DE DOELEN Maandag 9 en maandag 16 maart 2015 LESBRIEF BIJ SCHOOLCONCERTEN VOOR GROEP 7 / 8 onderdeel van Cultuurtraject Rotterdam Een samenwerking van Concertgebouw de Doelen, de Marinierskapel
Nadere informatie6 tot 12x 1 uur. 10 tot 12x 1 uur
Muziekatelier Muziekatelier is een grote hit! Wil jij iets doen met muziek maar weet je nog niet precies wat je het leukste vindt? Doe dan mee met het Muziekatelier. Spelenderwijs leer je noten lezen en
Nadere informatieONTDEKKINGSREIZIGERS en AVONTURIERS. Van:
ONTDEKKINGSREIZIGERS en AVONTURIERS Van: Ieder groepje gaat op ontdekkingsreis, deze gebieden worden verdeeld: heelal, de zee, een onderaards gebied, een vulkanisch gebied, een bergachtig gebied, een woestijn
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatieBijlage 1. Familie: Instrument: Familie: Instrument: Eigenschappen. Eigenschappen. Familie: Instrument: Familie: Instrument: Eigenschappen
download extra exemplaren op www.defi lharmonie.be/lesmap en blaasinstrumenten fagot en blaasinstrumenten klarinet en blaasinstrumenten dwarsfluit 2 2 enkel riet op mondstuk geplaatst warm en vol lucht
Nadere informatieDe symfonie. Welke symfonie hoor je? Schrijf de juiste volgorde in de kaders bij de cd-hoezen.
De symfonie Welke symfonie hoor je? Schrijf de juiste volgorde in de kaders bij de cd-hoezen. Welke van deze symfonieën spreekt je het meest aan en waarom? Welke van deze symfonieën spreekt je het minst
Nadere informatieIn de rij. Warming-up Doel: Losmaken van lijf en stem; concentratie vergroten; richten op leraar voor de klas.
Groep: 1/2 en 3/4 Thema: Boerderijdieren/Supermarkt Inhoud: Een liedje in twee heel verschillende versies: Pop- en klassiek, twee verschillende teksten. Ritme en maat, spelen op instrumenten, (her)kennen
Nadere informatieLiefde voor muziek. Deze bundel is van:
Liefde voor muziek Deze bundel is van: Hou jij van muziek? Zeker weten! Op de radio hoor je elke dag leuke liedjes. Maar er is ook muziek die een beetje anders klinkt: klassieke muziek. Ze wordt niet gespeeld
Nadere informatieTheatergroep Locals. www.tgthelocals.com. Lesbrief
Theatergroep Locals www.tgthelocals.com Lesbrief 1. Over de voorstelling De vader van Polle is ooit met de noorderzon vertrokken. Daarom denkt ze dat haar vader ontdekkingsreiziger is en dat zijn schip
Nadere informatieSOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN
SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna
Nadere informatie> Lees Hoe praten we?
LB 8-70. Trillende lucht > Lees Hoe praten we? > Lees Dat klinkt mooi! Maak de zin af. Geluid is Zet de volgende zinnen in de goede volgorde. Zet er het juiste cijfer voor. Je borstkas versterkt het geluid.
Nadere informatieHandleiding voorbereidende les bij Democracity. Basisonderwijs. Versie 22 mei Handleiding voorbereidende les bij Democracity
Basisonderwijs Versie 22 mei 2018 INHOUD Inleiding... 2 Tijdsverloop... 2 Quiz: Waar gaat de gemeente over?... 3 Filmpje Hoe werkt de gemeenteraad?... 6 Wie is de baas in de gemeente?... 7 Van probleem
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieDocentenhandleiding. Koos en de Kapotte Kopjes
Docentenhandleiding Koos en de Kapotte Kopjes 1 Inhoud pag. Inleiding 3 Opdracht 1 Hoe klinkt thuis? 4 Opdracht 2 Club Mondain 5 Opdracht 3 Muziek stapelen 7 Opdracht 4 Naar de voorstelling 8 Opdracht
Nadere informatieWerkboek Het is mijn leven
Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er
Nadere informatieDe toonhoogte wordt hierbij bepaald door de lipspanning van de speler en de lengte van de buis.
De aerofonen Inleiding Alle aerofonen hebben een luchtstroom nodig om klank te laten ontstaan. Meestal gebeurt dit doordat de speler in zijn instrument blaast, maar dat hoeft niet! Ken jij aërofonen die
Nadere informatieExodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje
Exodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje Aangepaste dienst Liturgie Voor de dienst speelt de band drie liederen Opwekking 11 Er is een Heer Opwekking 277 Machtig God, sterke Rots
Nadere informatieSamenvatting Muziek Instrumenten
Samenvatting Muziek Instrumenten Samenvatting door een scholier 2114 woorden 9 april 2006 6,4 39 keer beoordeeld Vak Muziek SAMENVATTING INSTRUMENTEN Snaarinstrumenten Snaarinstrumenten kunnen verdeeld
Nadere informatieBoekje over de kerk. voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep
Boekje over de kerk voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep Over dit boekje Wij hebben op catechisatie wat geleerd over de kerk. Daar willen we je wat over vertellen.
Nadere informatieles 1 The sunshine doel
44 Moet je doen muziek groep 7 les 1 zingen luisteren spelen vastleggen bewegen The sunshine De les begint met het zingen van een zomers lied over activiteiten in de zon. Daarna beelden de leerlingen met
Nadere informatieDe Stilte danst Alice
Lesbrief Alice Als in het boek begint de voorstelling met het boottochtje op de Theems van Lewis Carroll met de drie zusjes Liddell. Wat er daarna gebeurt? De schrijver verandert in een konijn en de achtervolging
Nadere informatieGod geeft evenveel aan de laatste als aan de eerste.
God is de Rechtvaardige God geeft evenveel aan de laatste als aan de eerste. God is de Rechtvaardige Schrijf op een blad iets wat jij rechtvaardig vindt en op een tweede blad wat jij als onrechtvaardig
Nadere informatieEr vaart een boot op het grote meer
Er vaart een boot op het grote meer Er vaart een boot op het grote meer, met discipelen en de Heer. Maar bij storm en lelijk weer, roepen de vrienden: Help ons Heer! De Here zegt dan: Zwijg,wees stil.
Nadere informatieKunst&Cultuur BEELDENDE VORMING MUZIEK [1] leeropgave1. Introductie. Bij muziek ga je aan de slag met het thema en met muziek die jou aanspreekt!
Kunst&Cultuur leeropgave1 Introductie IT S MY WORLD IK BEN... BEELDENDE VORMING Bij beeldende vorming creëer je met je handen. Jij maakt wie je zelf bent! MUZIEK Bij muziek ga je aan de slag met het thema
Nadere informatieDAAR ZIT MUZIEK IN! LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS GROEP 3 T/M 6 MUZIKALE REIS TOT ZIENS IN 0NS MUSEUM! DAAR ZIT MUZIEK IN! PAG > 1
PAG > 1 DAAR ZIT PRIMAIR ONDERWIJS GROEP 3 T/M 6 MUZIEK IN! LESBRIEF MUZIKALE REIS Overal in de wereld maken mensen muziek en laten mensen zich door elkaars muziek inspireren. De door reizigers meegebrachte
Nadere informatieLesbrieven bij Pieter Roelf Jeugdconcert 2016 De Liefhebber
Lesbrieven bij Pieter Roelf Jeugdconcert 2016 De Liefhebber Les 1 Het symfonieorkest De leerlingen leren de verschillende groepen instrumenten uit het symfonieorkest. Hierbij kunnen ze aan het eind van
Nadere informatie1. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Bekijk je plaatje goed. 3. Zoek samen nog vier klasgenoten met een ander plaatje.
Opdracht 1 Ongeveer 150 jaar geleden stonden er veel steenfabrieken langs de IJssel. De stenen werden van klei gemaakt. Dat kon je langs de IJssel vinden. Als de rivier overstroomde, bleef er een laagje
Nadere informatieDe olifant die woord hield
De olifant die woord hield Een voorstelling van verhalenverteller Peter Faber www.peterfaber.eu Inleiding Aan het eind van haar leven las Annie MG Schmidt al haar sprookjes nog eens door. Genadeloos streepte
Nadere informatieVandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen
Vandaag is rood. Pinksteren 2014 Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Dat mooie rood was ooit voor mij Een kleur van passie
Nadere informatieTITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.
TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende
Nadere informatieREIMSREISJE. Lesmateriaal
REIMSREISJE Lesmateriaal LES 1 OPDRACHT 1: WAT IS...? Bekijk het filmpje Opera, wat is dat? Hierin zie je wie en wat er allemaal nodig is om een opera te maken. Wat is een opera eigenlijk? A Een voorstelling
Nadere informatieNoach bouwt een ark Genesis 6-8
2 Noach bouwt een ark Genesis 6-8 Het is niet fijn meer op de aarde. De mensen maken ruzie, ze vechten en ze zijn God vergeten. Maar er is één man die anders is. Dat is Noach. Op een dag praat God met
Nadere informatieTuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieC-basis 2014-2015. Discipline: muziek / dans. Thema: Gastvrij Uden. Gr 1-2: Museum voor Religieuze Kunst. Gr 3-4: Markant Uden i.s.m.
Ondersteunend educatief materiaal voor de groepen 1-2 behorende bij : C-basis 2014-2015 Discipline: muziek / dans Thema: Gastvrij Uden Gr 1-2: Museum voor Religieuze Kunst Gr 3-4: Markant Uden i.s.m. Jelle
Nadere informatieShake Song Fort van de Verbeelding. Bovenbouw Groep 7 en 8
Shake Song Fort van de Verbeelding Bovenbouw Groep 7 en 8 1. Shake Song overzicht Alle kinderen hebben een zelfgemaakte shaker. Die is in het begin nog niet nodig want we leren eerst het liedje en daarna
Nadere informatieMuziek: betekenis en emotie
VOORBEREIDEND LESMATERIAAL BIJ PIETER ROELF JEUGDCONCERT NOOTTOCHT Les 2 Muziek: betekenis en emotie Groep 6/7/8 Doelstelling Benodigd materiaal Ruimte en opstelling Organisatorische voorbereiding Aan
Nadere informatieKop. Romp. Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3
Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Tijd: 50 minuten Voorbereiding: op www.meerdanliefde.nl is veel informatie te vinden in redelijk eenvoudige taal. Ook in het App Note Mouse draaiboek staan
Nadere informatieWild Beest. Opdrachtenboekje. Basisonderwijs groep 5 t/m 8
Wild Beest Opdrachtenboekje Basisonderwijs groep 5 t/m 8 24 februari t/m 29 mei 2015 Wild Beest In dierentuin Dierenrijk zijn door een computerstoring bij een aantal kooien de elektronische sloten open
Nadere informatieLesbrief Uitvinders. Inleiding
Lesbrief Uitvinders Inleiding Ruben laat Sara zien dat hij een satéprikker door een ballon kan prikken zonder dat de ballon knapt! Ook kan hij een regenboog maken met een glas water. Sara vindt het erg
Nadere informatieHet onze Vader. Naam:
Het onze Vader Naam: Onze Vader Onze Vader, Die in de hemelen zijt. Uw Naam worde geheiligd. Uw Koninkrijk kome. Uw wil geschiede, zoals in de hemel zo ook op de aarde. Geef ons heden ons dagelijks brood.
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 1)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U
Nadere informatieLees Zoek op Om over na te denken
Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in
Nadere informatieLesbrief thema: Identiteit
Lesbrief na Loser! Lesbrief thema: Identiteit Deze lesbrief is onderdeel van het na programma van de voorstelling Loser! van Theaterhart. Deze begeleidende brief is voor het thema: identiteit en hoort
Nadere informatieWerkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6
We gaan een werkstuk maken en je mag het helemaal zelf doen. Het is helemaal jouw eigen werkstuk. Maar om je even goed op weg te helpen hebben we hieronder alle stapjes even op een rij gezet. Wat moet
Nadere informatieTuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieles 18 Samba De leerlingen ervaren dat muziek iets kan vertellen over een land of cultuur. Ze kunnen ritmisch improviseren. doel
107 les 18 zingen luisteren spelen vastleggen bewegen doel benodigd materiaal ruimte voorbereiding kunst en cultuur Samba In deze les staat de samba uit Brazilië centraal. De leerlingen leren het lied
Nadere informatieVOOR DOCENTEN: voorbereiding in de les THEATER LEJO. en Het Gelders Orkest.
VOOR DOCENTEN: voorbereiding in de les THEATER LEJO en Het Gelders Orkest www.hetgeldersorkest.nl Het Gelders Orkest Theater Lejo en Het Gelders Orkest Beste leerkracht, U gaat binnenkort met uw klas kijken
Nadere informatieTHUIS IN DE WERELD LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS GROEP 7 EN 8 TOT ZIENS IN 0NS MUSEUM! THUIS IN DE WERELD PAG > 1
PAG > 1 THUIS IN DE WERELD PRIMAIR ONDERWIJS GROEP 7 EN 8 ------------ THUISGEVOEL LESBRIEF Overal ter wereld voelen mensen zich thuis. Wat heb jij nodig om je thuis te voelen? Betekent dat fijne thuisgevoel
Nadere informatieOPA EN OMA DE OMA VAN OMA
Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en
Nadere informatieLesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection
Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection 1 Beste docent, Binnenkort gaat u samen met uw klas naar de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection. Deze lesbrief
Nadere informatieWerkvormen: Lesdoelen: Filmpjes: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 8: Verliefd. Lesoverzicht
Les 8: Verliefd Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten dat gevoelens van verliefdheid leuk maar ook lastig kunnen zijn; Kinderen zijn zich ervan bewust dat je op verschillende types mensen verliefd kunt
Nadere informatie