FW: Informatiemapjes versterkte rol raad bij controle medebewindstaken Bijlagen:

Transcriptie

1 Stroobach, M. (Melanie) Van: Kamminga, J.F. (Jelly) Verzonden: maandag, 16 juni :14 Aan: Griffie Onderwerp: FW: Informatiemapjes versterkte rol raad bij controle medebewindstaken Bijlagen: jp_infomap IBT raadsleden.pdf; vng-raadgever-horizontale-verantwoordingmaart-2014.pdf Informatie van de provincie n.a.v. kennismakingsbijeenkomsten op 4 en 11 juni t.b.v. lijst ingekomen stukken: v.k.a. Van: Vries, mw. M. (Marga) de [mailto:vriesm@noord-holland.nl] Verzonden: maandag, 16 juni :53 Aan: Loef, mw. drs. M.L. (Marianne) Onderwerp: Autoforwarded: Informatiemapjes versterkte rol raad bij controle medebewindstaken Geachte griffier, Tijdens de kennismakingsbijeenkomsten van gedeputeerde staten met nieuwe raadsleden op 4 en 11 juni zijn bijgaande documenten in een informatiemap aan de aanwezigen uitgereikt. Hierbij zenden wij deze ter informatie ook nog digitaal toe. Met vriendelijke groet, Namens de sectormanager Interbestuurlijk Toezicht Hennie Verschuren, Marga de Vries Provincie Noord Holland Actuele informatie over Interbestuurlijk Toezicht vindt u ook op onze website: holland.nl/ibt Aan dit bericht en eventuele bijlagen kunnen geen rechten worden ontleend. Het Provinciaal Bestuur van Noord-Holland. 1

2 juni 2014 nr. 4 NIEUWSBRIEF Interbestuurlijk Toezicht Wat is Interbestuurlijk Toezicht? Interbestuurlijk toezicht (IBT) is het toezicht van de ene overheidslaag op de andere. Zo houdt de provincie toezicht op de gemeenten en waterschappen. geworden. Zij hebben daarbij de taken van de voormalige VROM-inspectie overgenomen. Provincies zijn binnen de wettelijke bepalingen vrij in de manier waarop ze het nieuwe toezicht vormgeven. Waarom herzien interbestuurlijk toezicht? Mede naar aanleiding van calamiteiten zoals de vuurwerkramp in Enschede en de cafébrand in Volendam heeft het Rijk laten onderzoeken hoe het toezicht op de uitvoering van wettelijke medebewindstaken bij gemeenten kon verbeteren. Er bleek in de loop van de tijd een stroperig en bureaucratisch geheel te zijn ontstaan van divers toezicht vanuit de ene overheid op de andere. Het belangrijkste advies, dat niet alleen door het Rijk maar ook door de koepels van gemeenten en provincies werd omarmd, kwam van de commissie Oosting die in 2007 adviseerde: De horizontale controle van gemeenteraden op wettelijke medebewindstaken uitgevoerd door het college van B&W moet worden versterkt; De interbestuurlijke toezichthouders moeten uitgaan van vertrouwen en sober, integraal en proportioneel optreden; Interbestuurlijk toezicht moet in principe nog alleen vanuit de naast hogere overheid komen. Deze principes kwamen in de nieuwe Wet Rgt terecht. Deze wet trad in werking op 1 oktober Het is overigens niet helemaal gelukt alle toezicht op medebewindstaken bij de naasthogere overheid te leggen. Het Rijk is namelijk de toezichthouder op gemeenten in het sociale domein en op enkele andere terreinen zoals de bevolkingsadministratie gebleven. De provincies zijn naast andere toezichthoudende taken wel de enige toezichthouder op het terrein van de leefomgeving Wat betekent dit voor de gemeenteraad? De rol van de raad als controleur van de uitvoering van wettelijke medebewindstaken door het college is belangrijker geworden. Het uitgangspunt van de Wet Rgt is vertrouwen. Vertrouwen dat gemeenten hun taken goed uitvoeren en dat de horizontale verantwoording en controle goed werken. De provincie als toezichthouder komt pas in actie als blijkt, dat de medebewindstaken niet goed worden uitgevoerd. Daar, waar de uitvoering goed verloopt, kan de provincie op afstand blijven. Daar waar dat nog niet het geval is, moet de provincie haar toezichthoudende rol vervullen. Rollen binnen het nieuwe toezicht Het is de taak van het college van burgemeester en wethouders om wettelijke taken goed uit te voeren en de raad daarover te informeren. Het is aan de gemeenteraad om aan het college aan te geven hoe hij geïnformeerd wil worden over de uitvoering van deze taken. Sommige gemeenten kiezen ervoor om dit in het kader van de planning en control cyclus vorm te geven, andere kiezen voor aparte momenten. Bij de informatie aan de raad zal rekening gehouden moeten worden met voor raadsleden relevante en niet al te technische of gedetailleerde informatie. Er kan gebruik gemaakt worden van de prestatie-indicatoren die door VNG en KING zijn opgesteld en die de organisatie op waarstaatjegemeente.nl kan invullen. Voordeel daarvan is dat Informatieblad Interbestuurlijk Toezicht 1

3 een vergelijking met andere gemeenten mogelijk wordt. Het is aan de provincie om gestalte te geven aan het interbestuurlijk toezicht volgens de nieuwe principes. Uitvoering interbestuurlijk toezicht door de provincie Noord-Holland Het provinciebestuur heeft ervoor gekozen, het toezicht op enkele risicoterreinen jaarlijks uit te voeren, om een beeld te krijgen van de prestaties van gemeenten. Als risicovol heeft het provinciebestuur de domeinen Omgeving, Veiligheid, Ruimtelijke Ordening, Financiën en Archief aangewezen. De eerste drie zijn van belang voor de gezondheid en het welzijn van burgers, de laatste twee zijn cruciaal voor het functioneren van elke overheid. In een provinciale Informatieverordening is vastgelegd, dat de provincie jaarlijks vóór 15 juli informatie van de gemeenten wil ontvangen op deze terreinen. Financieel Toezicht is overigens uitgezonderd van de Informatieverordening en kent andere inzendtermijnen, die in landelijke wet- en regelgeving zijn vastgelegd. Ook het toezicht op de provinciale ruimtelijke belangen kent een ander wettelijk kader de Wet ruimtelijke ordening en de provinciale structuurvisie en is uitgezonderd van de Informatieverordening. In principe ontvangt de raad dezelfde informatie als de provincie en hoeft deze niet speciaal voor de provincie te worden aangemaakt. Het kan natuurlijk wel zijn, dat de gemeenteraad aan het college aangeeft dat hij meer, minder of andere informatie wil ontvangen dan de informatie, die het college jaarlijks aan de provincie verstrekt. Het toezicht op minder risicovolle gemeentelijke medebewindstaken, die niet in de Informatieverordening staan, zal de provincie incidentgericht uitvoeren. Dat betekent, dat de provincie op die terreinen alleen actie onderneemt naar aanleiding van signalen zoals een klacht van een burger, een bericht in de media of een incident. Deze werkwijze gaat onder meer gelden voor taken in het kader van monumentenzorg en archeologie en de Drank- en Horecawet. Informatie over de huisvesting van asielzoekers met een verblijfsstatus ontvangt de provincie rechtstreeks van het COA. Wat nu als het niet in orde is? Hoe ook de provincie aan informatie komt, zij zal niet aarzelen om in te grijpen wanneer een gemeente de taakuitvoering niet op orde heeft, in het belang van de burgers van Noord-Holland. De nieuwe wet heeft daar de zogenaamde interventieladder voor in het leven geroepen. Die voorziet eerst in overleg en afspraken met de gemeente over verbeteringen. Pas als dat niet lukt, is er het uiterste middel van de indeplaatsstelling. Indeplaatsstelling is het uitvoeren van de medebewindstaak in plaats van én op kosten van de gemeente. Ook kan de provincie in een uiterst geval een gemeentelijk besluit voordragen voor 2 juni 2014

4 schorsing of vernietiging door de Kroon. In alle gevallen wordt eerst de raad geïnformeerd. De gemeente krijgt altijd nog een laatste kans om zelf het gebrek te herstellen. Voor Financieel Toezicht gelden aparte interventiemiddelen, die in de Gemeentewet zijn vastgelegd. Bij toezicht op de provinciale ruimtelijke belangen uit de structuurvisie zijn ook andere middelen zoals de reactieve aanwijzing, hiervoor geldt de Wet ruimtelijke ordening. Wij gaan er bij de invulling van ons toezicht vanuit, dat de controle van de raad op de uitvoering van wettelijke taken door gemeenten goed zal verlopen, en hopen dat interventies van de provincie dus niet nodig zullen zijn. UIT DE STADSKRANT ALKMAAR Raadsspecial Interbestuurlijk Toezicht Op vrijdag 11 oktober 2013 vond in de Prinsenzaal van het stadhuis een drukbezochte raadsspecial plaats over het onderwerp interbestuurlijk toezicht. Door de invoering van de Wet revitalisering generiek toezicht is de gemeenteraad het eerste orgaan dat toezicht houdt op het college van burgemeester en wethouders. Dit past in het duale stelsel. Het toezicht richt zich op de beoordeling van de taakuitvoering van taken die de gemeente in medebewind uitvoert voor een 80-tal regelingen. Er werden twee presentaties gehouden. Vertegenwoordigers van de provincie Noord-Holland legden de raadsleden uit hoe de gemeente haar toezichthoudende rol kan vervullen. Een vertegenwoordiger van het Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten vertelde over wat de wet precies inhoudt en wat de rol van het bestuur en het ambtelijk apparaat daarbij betekent. Wethouder Konijn heeft met de raad afgesproken dat zij binnen het college aan de orde stelt hoe dit toezicht bij de gemeente verder vorm gaat krijgen en zij stelde voor dat de raad zich via het presidium op haar nieuwe taak gaat voorbereiden. Meer informatie vindt u op en op Wilt u in contact treden met de sector Interbestuurlijk Toezicht van de provincie, graag via uw griffie met: Marianne Loef, loefm@noord-holland.nl Margo Rol, rolm@noord-holland.nl Colofon Nieuwsbrief Interbestuurlijk Toezicht is een uitgave van de provincie Noord-Holland. Heeft u vragen dan kunt u een sturen naar: loefm@noord- holland.nl Redactie: Directie Subsidies, Handhaving en Vergunningen, sector Interbestuurlijk Toezicht i.o. DTP: Provincie Noord-Holland, MediaProductie Haarlem, juni 2014 Aan deze nieuwsbrief kunnen geen rechten worden ontleend.

5 Leeswijzer: start bij het grijze blok en het plaatje. Vervolgens geven de omliggende vlakjes nadere info. De kleuren van de vakjes corresponderen met de kleuren in de figuur. Rijk toezichthouder Voor beleidsterreinen waar provincie: geen taak heeft geen expertise heeft Risicogericht toezicht Door provincie op: Wabo Ruimtelijke Ordening Externe Veiligheid Financiën = specifiek toezicht! Archiefwet Uitgangspunt Doel Toezichtstelsel efficiënter, effectiever en meer transparant. Aanleiding Commissie Oosting (2008): doorlichting groot aantal specifiek arrangementen voor interbestuurlijk toezicht. (onderling) vertrouwen Interbestuurlijk toezicht Verzamelen van informatie door de hogere bestuurslaag over de vraag of de gemeente de taak in medewind uitvoert conform de gestelde eisen, het vormen van een oordeel daarover en evt interveniëren. Bestuurlijke Interventieladder Indeplaatsstelling 1. Signaleren 2. Informatie opvragen en valideren 3. Actief toezicht: afspraken over acties, termijnen en vervolg 4. Vooraankondiging van juridische interventie 5. Besluit tot indeplaatsstelling met laatste termijn om alsnog zelf te voorzien 6. Sanctie indeplaatsstelling Generieke instrumenten Indeplaatsstelling bij taakverwaarlozing Schorsing en vernietiging besluit Provincie Vormt op basis van algemene indicatoren een oordeel over de totaalstand; van gemeente. Detailinformatie is dan niet nodig. Revitalisering Want specifieke toezichtbepalingen, die in oude stelsel voorrang hadden op de generieke instrumenten, komen te vervallen. Alleen generiek toezicht blijft. Basisprincipe Wet RGT Nabijheid : IBT door naast hoger gelegen bestuurslaag Enkelvoudigheid: in principe slechts één toezichthouder Samenwerking: als meerdere toezichthouders Selectiviteit: toezicht selectief uitoefenen en meer uitgaan van risicoanalyses Proportionaliteit: een zo licht mogelijke toezichtpraktijk Interventieladder schorsing en vernietiging 1. Signaleren 2. Eerste beoordeling verzoek 3. Informatie opvragen 4. Schorsen 5. Informeren uitkomsten onderzoek en overleg 6. Voordracht vernietiging In oktober 2012 is de Wet revitalisering generiek toezicht (RGT) in werking getreden. Deze wet gaat over de veranderingen in het stelsel van interbestuurlijk toezicht. Dit is toezicht op de uitvoering van de gemeentelijke taken in medebewind. Medebewindstaken zijn taken die de gemeente uitvoert namens het Rijk of de provincie. Herbevestiging positie raad als 1 e orgaan dat toezicht houdt op college. Het nieuwe stelsel naar aanleiding van de Wet RGT gaat uit van vertrouwen. Waar toezicht nodig is, heeft de raad de taak het college te controleren op de uitvoering van taken. Oftewel: horizontale verantwoording van het college naar de raad. Alleen wanneer de gemeente in gebreke blijft, treedt de verticale toezichthouder op (het Rijk of de provincie). Als horizontale verantwoording college raad adequaat is en raad vervult haar rol goed, dan toezichthouder op afstand. Benodigde toezichtinformatie Informatie openbaar beschikbaar: bij gebruik Waarstaatjegemeente.nl haalt provincie daar de informatie en vraagt gegevens niet zelf ook op. Op de pagina Toezichtinformatie op Waarstaatjegemeente.nl komen in 2013 toezichtindicatoren die het college kan gebruiken voor de horizontale verantwoording. De informatie is openbaar beschikbaar en kan onder andere door de raad en toezichthouder gebruikt worden om toezicht te houden. Vraag voor de raad Tbv de horizontale verantwoording: Welke informatie heeft raad nodig om controlerende taak uit te voeren, op welk moment en in welke vorm? Anders: verordening systematische toezichtinformatie van de provincie bepaalt wat provincie nodig heeft. Toezichtindicatoren Richten zich op de onderdelen van de wet waarop het hoogste afbreukrisico zit, maatschappelijk, financieel en politiek. Ingericht op die informatie die het belangrijkst is om te controleren. online Provincie GS Instrument Toezichtsinformatie Waarstaatjegemeente.nl Toezichtindicatoren voor Woon- en leefklimaat: Wabo, Wro, Milieuwet, Waterwet, Woningwet, Huisvestingswet, Monumentenwet Zorg en welzijn: Wet kinderopvang, Wet op de jeugdzorg, Leerlingenvervoer, Onderwijshuisvesting, Wmo, Leerplichtwet Arbeidsparticipatie en werkgelegenheid: Wet werken naar vermogen, Wet werk en bijstand, Wet SUWI en Handhaving Veiligheid en leefbaarheid: Drank- en Horecawet, Sociale Veiligheid Dienstverlening: Archiefwet, Burgerzaken Gezondheid: Wet publieke gezondheid Instrument Toezichtinformatie Waarstaatjegemeente.nl OF Verordening Systematische toezichtinformatie Veranderingen Sterke vereenvoudiging van het interbestuurlijk toezicht, minder bestuurlijke drukte Versterken van de horizontale verantwoording tussen de gemeenteraad en het college Afbouwen van de verticale toezichtdruk online Informatie IB Toezicht Gemeente Raad Horizontale verantwoording Gemeente College Horizontale controle In gebreke blijft de gemeente als ze: besluiten neemt in strijd met wet of algemeen belang haar taken niet naar behoren uitvoert (taakverwaarlozing) Meer informatie: Handboek Revitalisering generiek toezicht pagina Toezichtsinformatie 4 Informatieblad Interbestuurlijk Toezicht

6 RAADGEVER De raad aan zet: horizontale verantwoording Als raadslid heeft u verschillende rollen. Zo vertegenwoordigt u de inwoners van uw gemeente en heeft u een kaderstellende rol. Ook controleert u of het college zijn taken goed uitvoert, binnen de gestelde kaders. Om u te ondersteunen bij uw controlerende rol, bieden KING en VNG een overzicht van toezichtinformatie op Waarstaatjegemeente.nl. Hoe kan ik als raadslid goed toezicht houden? Op 1 oktober 2012 is de Wet revitalisering generiek toezicht in werking getreden. De positie van de gemeenteraad als eerste orgaan dat toezicht houdt op het college, is hierdoor herbevestigd (gerevitaliseerd). De wet zorgt voor een aantal veranderingen in het stelsel van interbestuurlijk toezicht. Vertrouwen Het oude stelsel van interbestuurlijk toezicht bestond uit een wirwar van verschillende specifieke toezichtarrangementen, met elk hun eigen regels en systematiek. Het huidige stelsel gaat uit van vertrouwen en heldere afspraken over wie waar verantwoordelijk voor is. De gemeenteraad controleert het college op de uitvoering van de medebewindstaken. Wanneer de gemeente hierbij in gebreke blijft, kunnen in het uiterste geval het Rijk of de provincie optreden. Zij kunnen dit doen door indeplaatsstelling bij taakverwaarlozing of door schorsing en vernietiging. Maart 2014

7 Toezichtinformatie Hoe kunt u als raadslid goed toezicht houden? Welke criteria kunt u hanteren om te beoordelen of het college zijn taken goed uitvoert? Om dit helder, inzichtelijk en transparant te maken, bieden VNG en KING toezichtinformatie op Waarstaatjegemeente.nl. Voor de belangrijkste wetten waarvoor gemeenten taken in medebewind uitvoeren, zijn criteria opgesteld. Niet alle wetten waarvoor gemeenten taken in medebewind uitvoeren worden geanalyseerd. De belangrijkste zijn met gemeenten, het Rijk en de provincie geselecteerd door middel van een risicoanalyse. Hierbij is gekeken naar maatschappelijke, politieke en/of financiële risico s als de uitvoering niet op orde is. Een overzicht van de belangrijkste wetten ziet u in het kader Wetten. Per wet is gekeken naar de belangrijkste criteria: de toezichtindicatoren. Per wet zijn er circa tien toezichtindicatoren. Op basis van deze indicatoren heeft u een beknopt en helder beeld van de uitvoering van uw gemeente. Deze informatie ondersteunt u als raadslid op hoofdlijnen bij uw toezichthoudende rol. Wanneer uw gemeente goed presteert op deze indicatoren, zit het in de basis goed. De toezichtinformatie is niet alomvattend. U zult op basis hiervan door moeten vragen. Ook blijft u natuurlijk handelen naar aanleiding van overige signalen, zoals geluiden uit de media en signalen van inwoners. Waarstaatjegemeente.nl Waar vindt u de toezichtindicatoren per wet? Op het platform Waarstaatjegemeente.nl vindt u veel prestatie-informatie over gemeenten. Ook de toezichtinformatie vindt u op deze site. Via Waarstaatjegemeente.nl kan het college gegevens aanleveren voor horizontale verantwoording. Kijk op Waarstaatjegemeente.nl voor de gegevens van uw gemeente en vergelijk deze met die van andere gemeenten. Wetten Voor deze wetten worden toezichtindicatoren op Waarstaatjegemeente.nl geplaatst. Thema Woon- en leefklimaat Wabo Wro Waterwet Woningwet Huisvestingswet Monumentenwet Thema Zorg en welzijn Wet kinderopvang Leerlingenvervoer Onderwijshuisvesting Wmo Leerplichtwet Wet op de jeugdzorg Thema Veiligheid en leefbaarheid Drank- en Horecawet Wet Veiligheidsregio s Thema Dienstverlening Archiefwet Paspoortwet Wet BRP Thema Gezondheid Wet publieke gezondheid Thema Arbeidsparticipatie en werkgelegenheid Wet SUWI en handhaving Participatiewet Meer informatie Deze raadgever is onderdeel van een reeks VNG-raadgevers over uiteenlopende onderwerpen. U vindt alle raadgevers op Op deze pagina staat nog meer informatie speciaal voor raadsleden. Vereniging Van nederlandse gemeenten raadgever