INHOUDSOPGAVE. 1 Inleiding Het belang van speelruimte Het belang van speelruimtebeleid in Tiel 3

Transcriptie

1 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding Het belang van speelruimte Het belang van speelruimtebeleid in Tiel 3 2 Normen en richtlijnen speelruimte Landelijke richtlijnen Formule formele speelruimte Berekening aantal en locatie speelruimte 4 3 Speelruimtebeleid Tiel Speelruimte in Tiel: een aantal conclusies Integraal speelruimtebeleid Stimulering van sport en bewegen Visie en uitgangspunten nieuw speelruimtebeleid 9 4 Huidige situatie speelruimte Tiel Aantallen locaties Stand van zaken: spreiding speelruimte en witte vlekken Relevante Tielse projecten Ruimtelijke ontwikkelingen in Tiel Actiepunten 17

2 1. INLEIDING Het laatste speelruimtebeleidsplan van Tiel dateert uit Dit nieuwe speelruimtebeleid voor de periode omvat de aanpak en het voorzieningenniveau voor de totale groep kinderen en jongeren, dus van 0 tot 18 jaar. 1.1 Het belang van speelruimte Kinderen spelen overal. In huis, in de tuin, in de directe omgeving van hun huis of in andere delen van de wijk en stad. De totale woonomgeving is speelruimte. Echter, door bebouwing, verkeer en diverse andere functies wordt de ruimte om te spelen ingeperkt. Daarom zal er in het gemeentelijke beleid expliciete aandacht voor spelen moeten zijn, waarbij voldoende speelruimte wordt ingericht voor kinderen en jongeren tussen 0 en 18 jaar. Uit onderzoek zijn een aantal belangrijke effecten van buitenspelen naar voren gekomen: Buitenspelen draagt bij aan een evenwichtige ontwikkeling van kinderen. Spelen en bewegen ontwikkelt spieren en botten, waardoor de kans op aandoeningen en gezondheidsklachten afneemt. Daarnaast helpt spelen bij het ontwikkelen van cognitieve vaardigheden, zoals taal, logisch denken en probleemoplossend gedrag. Ook de sociale ontwikkeling wordt positief beïnvloed door spelen. De sociale interactie tijdens het spelen draagt bij aan de vorming van persoonlijkheid en zelfwerkzaamheid. Speelruimte verhoogt de economische waarde van een wijk. Uit onderzoek blijkt dat de aanwezigheid van speelruimte en de hoeveelheid groen in de wijk belangrijke factoren zijn in de keuze van huizenkopers. Dit heeft een positieve invloed op de waarde van onroerend goed. Het niet kunnen spelen schept maatschappelijke verschillen. Al dan niet buiten kunnen spelen bepaalt in hoge mate hoe kinderen hun vrije tijd doorbrengen. Daar waar ouders niet in staat zijn om kinderen zelf naar een verder gelegen sportclub of muziekles te brengen, maar zijn aangewezen op speelvoorzieningen in de directe omgeving, kunnen verschillen ontstaan op basis van bijvoorbeeld inkomen en etniciteit. In de totstandkoming van speelruimten in Tiel zien we een actieve rol voor kinderen, jongeren en bewoners. Het is dan ook niet de intentie om in dit speelruimtebeleidsplan om zaken tot op detailniveau zaken vast te leggen of "dicht te timmeren". De aanleg en (aanpassing van) de inrichting van speelvoorzieningen is een continu proces waarbij wordt ingespeeld op de wensen en behoeften van gebruikers. Kortom, wij houden speelruimte in speelruimte! Naast de motorische dimensie van buiten spelen leren kinderen ook veel van de sociale dimensie die buitenspelen heeft. Tijdens het buitenspelen wordt een kind geconfronteerd met zaken als 'winst' en 'verlies'. Een kind leert op deze manier spelenderwijs het belang van spelregels en gezonde competitie. Spelen bevordert de leefbaarheid in de wijk. Spelende kinderen vormen een eigen netwerk, waarbij ook de ouders worden betrokken. 1 In 2002 zijn echter wel twee conceptplannen opgesteld voor speelruimte, namelijk een speelbeleidsplan gericht op voorzieningen voor kinderen van 0 tot 12 jaar en een 'joppenplan' voor recreatieve voorzieningen voor jongeren van 12 jaar en ouder. Over deze plannen heeft nooit besluitvorming plaatsgevonden. 2

3 1.2 Het belang van speelruimtebeleid in Tiel Bij vraagstukken over speelruimte lopen we tegen een aantal knelpunten aan: De gemeente Tiel beschikt niet over een vastgesteld speelruimtebeleid. Het huidige beleid vindt voornamelijk ad hoc plaats. Tiel heeft daardoor geen visie op speelruimtebeleid; De gemeente Tiel beschikt niet over een regisseur speelruimtebeleid, zodat vragen binnenkomen bij verschillende afdelingen. Dit veroorzaakt, intern en extern, verwarring; De gemeente Tiel beschikt niet over een vastgesteld (meerjaren) beleidsplan voor renovatie, onderhoud en aanleg van speelvoorzieningen; Vragen uit het veld ten aanzien van onderhoud, renovatie en aanleg van speelvoorzieningen kunnen niet getoetst worden aan beleid, aangezien dit niet aanwezig is. Iedere keer moet opnieuw het wiel uitgevonden worden; Het is moeilijk speelruimte in te plannen bij de planontwikkeling van nieuwe wijken, aangezien beleid hierop ontbreekt; En er is alleen een beheerbudget voor onderhoud en renovatie. Geld voor de aanleg van nieuwe voorzieningen is er alleen in de vorm van projectgelden en exploitatie nieuwe wijken (ad hoc). 3

4 2. NORMEN EN RICHTLIJNEN SPEELRUIMTE 2.1 Landelijke richtlijnen De gemeente heeft een grote autonomie op het gebied van de omvang en opzet van speelruimte. Er zijn (nog) geen wettelijke minimale eisen en normen op het gebied van omvang van en afstand tot speelruimte. In bijvoorbeeld Duitsland, Zweden en Denemarken is dit wel in wetgeving vastgelegd. Medio 2003 heeft de SP een wetsvoorstel ingediend waarin wordt voorgesteld om een norm van 300 m² buitenspeelruimte per hectare te hanteren. Dit is 3 procent van de totale oppervlakte van een woongebied. Dit wetsvoorstel wordt naar verwachting in juni 2005 door de Tweede Kamer behandeld. 2.2 Formule formele speelruimte De norm die in het wetsvoorstel wordt gehanteerd, is gebaseerd op richtlijnen die de NUSO, de Landelijke Organisatie voor Speeltuinwerk en Jeugdrecreatie, in het Handboek Speelruimtebeleid heeft geformuleerd. De richtlijnen hebben betrekking op de zogenaamde "formele" speelruimte. Formele speelruimte is de ruimte die de bestemming "spelen" heeft en die daartoe ook is ingericht. De berekening van de formele speelruimte gaat in twee stappen: 1. Bepaling van een richtlijn per hectare; 2. Koppeling van deze richtlijn aan de bebouwingsdichtheid. Tabel 2.1: Stap 1, de berekening van de ruimtelijke reservering per hectare: Niveau Globale omvang van het gebied Afmeting van de speelruimte m² per ha Blokniveau 100 x 100 m = 1 10 x 10 m = 100 m² 100 m² hectare Buurtniveau 300 x 300 m = 9 35 x 35 m = m² 136 m² hectare Wijkniveau 1000 x 1000 = x 80 m = m² 64 m² hectare Totaal 300 m² Echter, naast deze reserveringsnorm dient rekening te worden gehouden met de hoeveelheid voor bebouwing uitgegeven gebied (stap 2). Dit is van belang, omdat in gebieden, waar beperkte openbare ruimte is, de behoefte aan formele speelruimte groter zal zijn. De manier waarop de formele speelruimte berekend kan worden, is volgens de volgende formule: (% uitgegeven gebied van de wijk in ha.) x 300 m² = formele speelruimte Een rekenvoorbeeld: Een wijk heeft een omvang van 20 hectare. Het uitgegeven gebied is 80% = 16 hectare. 16 ha. x 300 m² = m². Dit getal geeft dus een indicatie voor de te reserveren speelruimte. Maar de uiteindelijke benutting of inrichting van het gebied is afhankelijk van diverse factoren, zoals de leeftijdsopbouw in een wijk en de toegankelijkheid van het gebied. 2.3 Berekening aantal en locatie speelruimte: de actieradius Een hulpmiddel voor het bepalen van speelruimte is het bepalen van de actieradius van kinderen en jongeren. De actieradius is de afstand van de woning van het kind tot de speelruimte. Hoe ouder het kind, hoe groter de actieradius. De richtlijnen die bij deze benaderingswijze worden gehanteerd, zijn: Tabel 2.2: Actieradius Leeftijd Actieradius Oppervlakte en aard van speelvoorziening 0-6 jaar 100 meter 100 tot 500 m² (kleuterspeelplaats) 6-12 jaar meter 500 tot m² (grote speelplaats) jaar meter tot m² (trapveld of geasfalteerd plein) 4

5 Het uitgangspunt van de berekening van actieradiussen is dat ieder kind binnen zijn actieradius een speelvoorziening of -plaats moet kunnen bereiken. Dit leidt tot een fijnmazig geheel van speelvoorzieningen. Echter, bij de berekening dienen wel enkele kanttekeningen gemaakt te worden: Een strikte berekening aan de hand van een actieradius kan betekenen dat een dunbevolkt gebied relatief veel formele speelruimte krijgt toebedeeld, terwijl vaak de openbare ruimte (informele speelruimte) groter is dan in dichtbevolkt gebied. De actieradius voor de jongste kinderen is sterk afhankelijk van de kwaliteit en veiligheid van de buitenruimte. Een afstand van 100 meter kan in dat geval te ver zijn. Geconcludeerd kan worden dat verschillende berekeningswijzen kunnen worden gehanteerd bij het bepalen van de omvang en plaats van speelruimte. Echter, deze kwantitatieve benadering is "slechts" een hulpmiddel. Keuzes voor de aanleg van speelvoorzieningen die aansluiten op de behoeften van kinderen, jongeren en volwassen bewoners, dienen te worden gemaakt op basis van een goede analyse waarin ook kwalitatieve aspecten en de kenmerken van een specifieke wijk worden meegenomen. Belangrijke kwalitatieve aspecten die hierbij worden gehanteerd zijn: 1. Veiligheid en onderhoud In maart 1997 is het Besluit veiligheid attractie- en speeltoestellen in werking getreden. Het besluit geeft normen aan waaraan producenten en beheerders van speeltoestellen moeten voldoen. Het betreft aspecten als ontwerp, constructie, installatie en inrichting. De gemeente Tiel dient als eigenaar en beheerder van speeltoestellen dan ook aan de eisen van het besluit te voldoen. Voor letsel of schade als gevolg van ondeugdelijkheid van toestellen kan de gemeente aansprakelijk worden gesteld. Naast zaken als obstakelvrije ruimtes rondom de toestellen en de hardheid van de ondergrond, die in het Attractiebesluit worden genoemd, wordt er uiteraard ook gekeken naar onder andere de verkeerssituatie, de nabijheid van water, de groeninrichting, etc. 2. Inspelen op trends De inrichting van speelruimte moet flexibel worden opgepakt. Naast een standaardvoorziening zoals een grasmat of verharding en zijn er trendgevoelige voorzieningen zoals skateramps, etc. De bevolkingssamenstelling van een wijk kan ook veranderen, waardoor de er andere eisen kunnen worden gesteld aan de inrichting van het terrein. Een 12+ voorziening kan bijvoorbeeld een 12- locatie worden of andersom. Hiermee kan rekening worden gehouden bij de basisinrichting van het terrein. 3. Fysieke en sociale barrières De fysieke barrières zijn vooral van verkeerstechnische aard. De barrière zal afnemen naar gelang de leeftijd toeneemt. Voorbeelden van fysieke barrières zijn o.a. de grote en drukke wegen, de kanalen en de spoorlijn. De sociale barrières vallen voor een groot deel samen met de fysieke barrières. Sociale barrières hebben te maken met de sociale opbouw en sociale samenhang per wijk. Alle toestellen dienen te voldoen aan het Attractiebesluit en dus aan de CENnormering en/of de DIN-normen. In het Attractiebesluit wordt verwezen naar deze normering. Op grond van de wet productaansprakelijkheid ligt bij een ongeval de bewijslast niet meer bij het slachtoffer, maar bij degene die aansprakelijk wordt gesteld. Dit zijn de fabrikant en/of de beheerder (lees: de gemeente). De gemeente houdt zich hierbij aan het Attractiebesluit waarin Rijksrichtlijnen zijn opgenomen voor de veiligheid van speeltoestellen. Een onderdeel daarvan is het bijhouden van logboeken. Er dienen regelmatig inspecties plaats te vinden. 5

6 3. SPEELRUIMTEBELEID TIEL Speelruimte in Tiel; een aantal conclusies Naast de in het vorige hoofdstuk omschreven normen en richtlijnen op het gebied van speelruimtebeleid zijn er nog andere zaken waar rekening mee gehouden moet worden bij het formuleren van een visie op speelruimtebeleid. Dit zijn zaken als landelijke trends en ontwikkelingen, specifieke Tielse ontwikkelingen en de huidige situatie ten aanzien van speelruimte in Tiel. Een uitgebreide omschrijving hiervan wordt gegeven in hoofdstuk 4 en bijlage 1: Trends en ontwikkelingen in de bevolkingsopbouw van Tiel. Eerst zullen de conclusies worden besproken. Op basis van deze conclusies en de omschreven normen en richtlijnen zal het beleid op speelruimte in Tiel worden geformuleerd. Juist in de kinderrijke wijken als Tiel Oost, Tiel Noord en Passewaaij zijn er te weinig speelvoorzieningen aanwezig en bestaat de behoefte aan meer speelruimte. Dit gaat vooral om 12+ voorzieningen. In deze wijken is weinig ruimte om nog voorzieningen aan te leggen. Deze situatie zal de komende jaren ook niet veranderen. De onderhoudsstaat van de bestaande speelvoorzieningen is redelijk tot goed. Wel moet er in de toekomst rekening gehouden worden met een toename van het aantal voorzieningen binnen het onderhoudsbudget. Deze toename wordt veroorzaakt door de recentelijk aangelegde 12+ voorzieningen en de voorzieningen die voortkomen uit de Tielse Methode. Veel potentieel goede speelvoorzieningen zijn niet beschikbaar voor de bewoners van de wijk en liggen achter de hekken van schoolpleinen, sportvelden en wijkgebouwen (veelal gesubsidieerde overheidsgebouwen). Ook in de wijken waar een duidelijk tekort is aan speelvoorzieningen. Overgewicht en bewegingsarmoede zijn zorgelijke ontwikkelingen, die in Tiel ook erg meespelen vanwege een bevolking die zich kenmerkt met een relatief lage sociaal-economische status. Er moet voldoende speelruimte zijn om de jeugd uit te nodigen actief te worden en blijven. Het is belangrijk om bij de ontwikkeling van nieuwe wijken rekening te houden met vierkante meters speelruimte. Gebeurt dit niet, dan kampen deze wijken uiteindelijk met een tekort aan speelruimte. 3.2 Integraal speelruimtebeleid Spelen en speelruimte hebben vele gezichten in onze gemeente. De lokale overheid heeft grote autonomie in het voorzien in speelruimte. Met dit plan maken we een start met integraal Tiels speelruimtebeleid. Dit betekent dat dit verder gaat dan alleen het onderhouden van speelvoorzieningen of het aanleggen van speelplaatsen in de wijken. Natuurlijk vormen schone, aantrekkelijke en vooral veilige speelplaatsen en -voorzieningen de basis. Echter, in onze visie staat speelruimtebeleid niet op zichzelf, maar heeft dit verbanden met veel andere (gemeentelijke) beleidsterreinen. Wijkgericht werken / Leefbaarheid in de wijken: Speelplaatsen zijn ontmoetingsplaatsen in de wijk. Niet alleen voor kinderen, maar ook voor volwassenen. Op en rond de speelruimte komen mensen met elkaar in contact. De speelruimte moet daarom passen bij de kenmerken van de (leeftijds)opbouw in de wijk. Ruimtelijke ordening: Bij nieuwbouw of herinrichting van wijk of stadsdelen zal vanaf het eerste moment (bij het opstellen van bestemmings- en inrichtingsplannen) aandacht moeten zijn voor voldoende speelruimte. Evenals infrastructuur, scholen- en zorginstellingen en winkelgebieden, zal ook speelruimte voor kinderen en jongeren vanzelfsprekend mee moeten worden genomen. Het plaatsen van een mobiele JOP (hangplek) is zeer moeilijk, vanwege bezwaren van omwonenden en bestemmingsplannen. In absolute zin blijft het aantal jonge kinderen in Tiel stabiel en neemt het aantal tieners toe (zie bijlage 1: Trends en ontwikkelingen in de bevolkingsopbouw van Tiel). De groei van de bevolking bevindt zich vooral in de wijk Passewaaij (zie bijlage 1: Trends en ontwikkelingen in de bevolkingsopbouw van Tiel). 6

7 Openbare orde en jeugdbeleid: Op speelplaatsen komen groepen kinderen en jongeren bij elkaar. De speelplaatsen liggen in vrijwel alle gevallen in de directe nabijheid van woningen. Vooral voorzieningen voor de oudere jeugd (JOP'pen) trekken jongeren uit verschillende wijken naar een locatie. Er kunnen zich situaties voordoen die door omwonenden als storend of als overlast worden ervaren. Via goede afspraken en duidelijk optreden van ouders, begeleiders en politie zullen deze situaties zoveel mogelijk moeten worden beperkt. Ook kan door middel van het voorzien in speelruimte een stuk overlast verdwijnen. In de APV is opgenomen dat honden verboden zijn op speellocaties. Het probleem nu is de handhaving hiervan. Daarom is er vanuit de afdeling Bestuur & Communicatie een kadernota 'hondenpoepbeleid' in ontwikkeling waarin de speelplaatsen ook zijn opgenomen. Onderwijs: In de oudere wijken van Tiel is onvoldoende speelruimte, vooral voor de oudere jeugd. Zelfs in de nieuwe wijken als Passewaaij is niet voldoende ruimte vrijgemaakt om in speelruimte 12+ en JOP'pen te voorzien. Niet alleen is deze ruimte niet aanwezig, ook zijn er weinig mogelijkheden om nog speelruimte te creëren. Dit gebrek aan speelruimte zou opgelost kunnen worden door de faciliteiten van het onderwijs, het buurthuis, de sportvereniging, etc. open te stellen voor de wijk. Argumenten: - De school heeft van nature een wijkfunctie en het schoolplein kan de sociale ontmoetingsplek worden van de wijk. - Voorzieningen die al aanwezig zijn, moeten goed gebruikt worden. Het is economisch onrendabel de kostbare ruimte rondom de school niet te gebruiken in het weekend en na uur. - Vooral in wijken met een gebrek aan voorzieningen is dit een goede oplossing. Het is van belang leerlingen, ouders en omwonenden te betrekken bij de openstelling. De mate van succes is afhankelijk is van de mate van verantwoordelijkheid in de wijk. De ervaringen die zijn opgedaan van het project 'Open Schoolplein Regenboog' zullen hierin worden meegenomen. Ook naar de ervaringen in andere gemeenten zal worden gekeken. Niet alleen de schoolpleinen zijn geschikt voor medegebruik door de wijk. Dit geldt ook voor de sportvelden en andere gemeentelijke accommodaties. Goede voorbeelden hiervan zijn de kunstgrasvelden en de speelattributen achter het hek van wijk- en verenigingsgebouwen. Gezondheid: (Buiten) spelen helpt in het tegengaan van bewegingsarmoede en overgewicht bij kinderen en jongeren. Voldoende veilige en ruime speelgelegenheid is, net als voldoende sportvoorzieningen, een belangrijke randvoorwaarde. In 1998 is de Nederlandse Norm Gezond Bewegen ontwikkeld. De norm voor kinderen is dat zij elke dag een uur matig tot intensief bewegen. Uit onderzoek blijkt dat steeds meer kinderen/jongeren deze beweegnorm niet halen. Inzicht in de situatie van jongeren wat betreft overgewicht en beweging geeft een zorgelijk beeld. Medio 2004 is een onderzoek gepubliceerd naar de leefstijl en gezondheid van Tielse jongeren in de tweede en vierde klas van het voortgezet onderwijs 2. Hieruit blijkt dat 28% van de jongeren te weinig beweegt. Ten opzichte van de totale regio Rivierenland (21%) en de regio Oost-Nederland (23%) scoort Tiel slecht. Landelijk kampt bijna één op de zes kinderen met overgewicht. Het aantal kinderen met overgewicht neemt jaarlijks met ongeveer 1% toe. Op basis van door de jongeren zelf ingevulde gegevens over gewicht en lengte blijkt dat 7% kampt met (ernstig) overgewicht. De grootste groep jongeren met overgewicht zijn jongens op het VMBO. De ervaring bij deze vorm van zelfrapportage is dat mensen hun gewicht te positief weergeven. Een deel van de onderzochte jongeren hebben hun gewicht niet ingevuld, waardoor geen berekening van eventueel overgewicht kon worden gemaakt. Aangenomen kan worden dat het werkelijke percentage van leerlingen met overgewicht (ook gezien het landelijke beeld en de situatie van volwassenen in Rivierenland) hoger ligt. De gemeente Tiel kenmerkt zich door een bevolking met een relatief lage sociaal-economische status. Er is sprake van een hoog percentage (nietwesterse) allochtonen en een hoog percentage laagopgeleiden. De gezondheid van mensen met een lage opleiding, een laag inkomen of een lage arbeidsstatus is gemiddeld slechter dan die van mensen een hogere opleiding, een hoog inkomen of een hoge arbeidsstatus (SEGV = Sociaal Economische Gezondheids Verschillen). Ook de vrijetijdsbesteding speelt hier een rol. 2 E-movo, Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Rivierenland 2004, GGD Rivierenland, juni

8 Sport en bewegen In Tiel worden sinds enkele jaren buurtsportactiviteiten georganiseerd door welzijnsorganisatie Mozaïek. Veel van deze activiteiten vinden plaats op trapveldjes en ingerichte JOP'pen. Het laagdrempelige karakter en de locatie midden in de wijk zijn belangrijke succesfactoren. Speelruimte- en sportbeleid gaan hierin hand in hand. Ook kunnen sportparken ingezet worden voor multifunctioneel gebruik in de wijk. Het sportbuurtwerk is één van de projecten. Voor 20 uur per week is een sportbuurtwerker gedetacheerd bij welzijnsorganisatie Mozaïek. Deze sportbuurtwerker organiseert het hele jaar door verschillende sport- en spelactiviteiten in de wijken. Een groot deel van deze activiteiten wordt georganiseerd op en rond de speelpleinen. BOS-impuls In 2004 heeft het ministerie van VWS de nieuwe BOS-impuls gepresenteerd. Deze tijdelijke stimuleringsregeling Buurt, Onderwijs en Sport (BOS) is erop gericht gemeenten te ondersteunen bij hun aanpak van achterstanden van jeugdigen van 4 tot 19 jaar. Deze achterstanden kunnen zich voordoen op het gebied van gezondheid, welzijn, onderwijs, opvoeding, sport of bewegen. Dit uit zich in ongezond leefgedrag, overgewicht, bewegingsarmoede, rondhangen uit verveling, psycho-sociale problemen, gebrek aan sociale vaardigheden, schooluitval en (kleine) criminaliteit. Naast het verminderen van deze achterstanden is de BOS-impuls erop gericht de door de buurtbewoners ervaren overlast veroorzaakt door jeugdigen te bestrijden. Een BOS-project moet passen in het lokale beleid voor welzijn, gezondheid, onderwijs, jeugd, ruimtelijke ordening en sport. Samenwerking van diverse lokale partners is van groot belang. De gemeente voert de regie bij het project. De rijksbijdrage aan een project bedraagt 50% van de projectkosten; een project loopt minimaal twee jaar en maximaal vier jaar. Een BOS-project dient van start te gaan in de jaren 2005, 2006 of Stimulering van sport en bewegen Rijksbeleid Breedtesportimpuls De breedtesportimpuls, die in 1999 door het ministerie van VWS in het leven is geroepen, beoogt het sportaanbod te versterken waarbij de waarde van sport wordt benut door andere beleidsvelden. In Tiel loopt sinds 2002 een aantal sportprojecten dat onder andere met behulp van de breedtesportimpuls wordt gefinancierd. Een tweede gedeelte van de financiering (45%) is voor de jaren gekomen uit TSOb I. Vanaf 2005 is de cofinanciering opgenomen in de begroting onder structurele doorwerking TSOb I, opgenomen in de begroting Sport. Provinciaal beleid TSOB I en II Het Grote Stedenbeleid is in het leven geroepen om de problemen en de kansen van de grote steden aan te pakken. Dat gebeurt op landelijke, maar ook op regionaal niveau. De provincie Gelderland kent haar eigen stedenbeleid: het Gelders Stedelijk Ontwikkelingsbeleid (GSO). Na een eerste ronde, heeft de provincie ook besloten een tweede ronde te starten. Tijdens de eerste ronde heeft Tiel zijn eigen projecten ingediend onder de naam TSOb I (Tiels Stedelijk Ontwikkelingsbeleid). Binnen dit budget is de cofinanciering van de breedtesportimpuls gezocht voor de jaren 2002 t/m Voor TSOb II heeft Tiel het programma 'Werken aan de toekomst van Tiel' ingediend bij de provincie. In dit programma staan 3 programmalijnen centraal: 1. Tiel Oost 2. Jongeren in Tiel 3. Ouderen in Tiel 8

9 TSOb I heeft via Buurtschakels al sterk geïnvesteerd in een sociaal netwerk in Tiel Oost. Via TSOb II willen we de participatie van buurtbewoners verder versterken in de richting van zelfwerkzaamheid en eigen verantwoordelijkheid van de bewoners voor hun sociale leefomgeving. Dit doen we met een wijkvariant op de Tielse Methoden: De Oost Methode. Het budget voor deze Oost Methode wordt samengesteld uit een deel van het TSOb II budget, bijdragen uit het bedrijfsleven uit Tiel Oost en bijdragen van woningcorporaties uit Tiel Oost. Binnen programma 2 gaat in 2005 het project 24 Sport, vrije tijd en leefstijlen voor jongeren van start. Binnen dit project wordt samengewerkt met de beleidsterreinen cultuur en gezondheid. De doelstelling is dan ook de fysieke en mentale gezondheid van jongeren te verbeteren. Jongeren zullen gestimuleerd worden meer te bewegen, maar ook wordt er gekeken naar de versterking van de fysieke infrastructuur. Daarbij willen wij in 2006 aansluiten bij de nieuwe landelijke subsidieregeling BOS-impuls van het ministerie van VWS (zie onder). Gemeentelijk beleid Het hierboven omschreven Rijks- en Provinciaal beleid vereist ook een bijdrage van de gemeente. Tiel participeert al met meerdere projecten binnen de breedtesportimpuls en voert diverse projecten uit gefinancierd vanuit TSOb I en II. Er zal in de toekomst gekeken worden naar mogelijkheden voor een aanvraag BOS-impuls. Het nieuwe sportbeleidsplan van de gemeente Tiel wordt op dit moment afgerond en daarin staat een uitgebreide omschrijving over hoe de gemeente om wil gaan met de stimulering van sport en bewegen, specifiek gericht op een aantal doelgroepen. Particulier Initiatief/Cruyff Courts KNVB Velden Naast overheidsbeleid bestaan er ook diverse particuliere fondsen en initiatieven. Een initiatief waar wij gaan kijken naar de mogelijkheden voor de gemeente Tiel is het Cruyff Courts KNVB Velden (CCKV). De Cruyff Foundation en de KNVB hebben de handen ineen geslagen om de komende 3 jaar 100 kunststof trapveldjes in Nederland te realiseren. Dit project heeft als doel om vooral in de dichtbevolkte wijken via de sport en het aanbieden van voetbalactiviteiten, de integratie tussen de verschillende lokale, etnische en overige groeperingen te bevorderen. Op een Cruyff Court is sport niet alleen een doel maar ook een middel om thema's als sociale verantwoordelijkheid, integratie, samen spelen, normen en waarden in het spel te brengen. In het eerste jaar (2005) zullen eerst de gemeente aangesproken worden die een Betaald Voetbal Organisatie binnen de grenzen hebben. Daarna zijn de overige gemeenten aan de beurt. De kosten van een trapveldje liggen tussen de ,= en ,= euro, waarvan CFKV ,= subsidieert. Het overige deel wordt betaald door de gemeente. Tevens zal de gemeente verantwoordelijke zijn voor het beschikbaar stellen van de grond, de exploitatie en het onderhoud. De verwachte jaarlijkse onderhoudskosten liggen rond de 1.200,=. En de afschrijftermijn ligt tussen de 8 en 10 jaar. Gekeken wordt naar een koppeling met TSOb II. 3.4 Visie en uitgangspunten nieuw speelruimtebeleid Visie van de gemeente Tiel op speelruimtebeleid bestaat uit 3 onderdelen: 1. In Tiel is voor kinderen en jongeren van alle leeftijden voldoende en veilige speelruimte. Speeltoestellen voldoen altijd aan de veiligheidseisen zoals deze in het Attractiebesluit zijn vastgesteld 2. Er is een goede spreiding van speelruimte, op wijk- en stedelijk niveau. Er zijn geen witte vlekken volgens de berekening van de actieradius. Hierbij wordt rekening gehouden met de specifieke kenmerken van de wijk, nu en in de toekomst. 3. Wij streven naar goede monitoring van demografische ontwikkelingen op wijkniveau, zodat kan worden ingespeeld op de samenstelling van de wijk en de behoefte aan speelruimte. Er is sprake van flexibiliteit in de inrichting van speelruimte. Dit betekent ook dat in een wijk, waar het aantal jonge kinderen afneemt en via natuurlijk verloop een groep jongeren (tieners) ontstaat, de inrichting van speelruimte wordt aangepast. Met het ouder worden van een groep kinderen in de wijk veranderen ook de actieradius van deze kinderen en de benodigde minimale omvang van speelruimte (JOP). Een (geasfalteerd) basketbalveld of een skateramp nemen meer plaats in dan een paar wipkippen of een glijbaan. 9

10 De uitgangspunten die we daarbij hanteren zijn: 1. De regie van het speelruimtebeleid en daarmee ook de budgetverantwoordelijkheid liggen bij de afdeling Onderwijs & Welzijn (zie bijlage 3: Intern proces). 2. Bij nieuwbouw of herinrichring van wijken wordt in het planningsproces altijd rekening gehouden met voldoende speelruimte. Voldoende speelruimte is de algemene richtlijn van 300 m2 per ha. Hierbij wordt rekening gehouden met de specifieke kenmerken van de wijk nu en in de toekomst, de leeftijdsopbouw van de wijk en de bestaande voorzieningen in de directe omgeving. Ook zal speelruimte in het financiële proces worden meegenomen. 3. De aanleg en het onderhoud van speelruimte vindt op een efficiënte wijze plaats. Er is sprake van een beheerplan met een meerjaren(onderhouds)plan (MOP). Dit houdt onder andere in dat noodzakelijk (groot) onderhoud altijd wordt gerelateerd aan de leeftijd en de beoogde levensduur van de voorziening. 4. We streven naar speelplaatsen die mogelijkheden bieden voor (georganiseerde) sport- en spelactiviteiten (LARS) in het kader van het sportstimuleringsbeleid van Tiel zijn sinds 2002 sportbuurtwerkers actief om na schooltijd en in de vakanties sportieve activiteiten te organiseren op de speelpleinen. Bij (her)inrichting van speelruimte zal met de sportmogelijkheden rekening gehouden worden. 5. Waar mogelijk zullen bestaande voorzieningen, zoals schoolpleinen, sportaccommodaties en wijkgebouwen, worden aangesproken op hun multifunctionaliteit. Deze gebieden kunnen worden gebruikt en zonodig (her)ingericht als speelruimte. Vooral als in de betreffende wijk een tekort aan voorzieningen is en er weinig tot geen mogelijkheden zijn tot de realisatie van nieuwe speelruimte. 6. Jongeren van 12 jaar en ouder zoeken niet alleen een plek om te spelen, maar ook een plek om te hangen. Gezien de moeilijkheden bij het plaatsen van passieve of mobiele JOP'pen (vergunningen en bestemmingen) zal bij de inrichting van een actieve JOP rekening worden gehouden met de plaatsing van een passieve of mobiele JOP. 7. De betrokkenheid van de burgers bij de inrichting en het voorzieningenniveau van de eigen woonomgeving is doorgaans groot. Planvorming en uiteindelijke realisatie van speelruimte komen dan ook tot stand in samenwerking met bewoners, kinderen, gebruikers en andere belanghebbenden. Dit betekent ook dat het niet alleen de gemeente is die initiatief kan nemen. Wij staan open voor initiatieven van bewoners, buurtcomités of maatschappelijke organisaties (bijvoorbeeld via de Tielse Methode). 8. Wijkbudgetten kunnen ingezet worden voor investeringen in speelruimte, wanneer dit de wens van de bewoners zelf is. 9. Er zal specifieke aandacht worden besteed aan speelruimte voor kinderen met een lichamelijke of verstandelijke beperking. 10

11 4. HUIDIGE SITUATIE SPEELRUIMTE TIEL Er worden in de discussie rondom recreatieve wijkvoorzieningen voor jongeren van 12 jaar en ouder vaak een aantal begrippen door elkaar gehaald. Deze begrippen worden in bijlage 2: Definities speelvoorzieningen 12+, achtereenvolgens toegelicht. 4.1 Aantallen locaties Bij de totstandkoming van deze nota speelruimtebeleid heeft Tiel in totaal 67 locaties met speelvoorzieningen. In bijlage 4 is een overzichtskaart opgenomen van alle speelvoorzieningen in Tiel. Op 50 van deze voorzieningen zijn sport- en spelmogelijkheden voor kinderen van 0 tot 6 jaar aanwezig en 43 voorzieningen zijn geschikt voor kinderen van 6 tot 12 jaar. Deze voorzieningen bestaan veelal uit materialen en attributen in de vorm van klimtoestellen, glijbanen, zandbakken, wipkippen, etc. In totaal zijn er 8 locaties met voorzieningen voor 12+. Deze voorzieningen zijn aangegeven door middel van de sport- en spelmogelijkheden ter plaatse. In bijlage 5 is een overzicht opgenomen van alle 12+ voorzieningen, inclusief alle sport- en spelmogelijkheden. De sport- en spelmogelijkheden voor 12+ zijn: 22 trapveldjes (Deze trapveldjes zijn niet alleen te vinden op de specifieke 12+ locaties, maar ook op andere locaties.) 1 volleybalveldje 8 basketbalveldjes 4 locaties met skatevoorzieningen 7 tafeltennistafels 8 locaties waar activiteiten van LARS worden uitgevoerd Naast deze voorzieningen zijn er nog 2 Open Schoolpleinen met speelvoorzieningen. Deze zijn op de kaart (zie bijlage 4) aangegeven met nummers en (de Regenboogschool en de Prins Willem- Alexander School in Tiel Oost). Ook zijn op de kaart spelaanleidingen aangegeven. Dit zijn veelal verharde pleinen, waar kinderen gebruik van kunnen maken om bijvoorbeeld te voetballen. Niet op de kaart aangegeven, maar wel aanwezig, zijn 2 mobiele JOP'pen in Passewaaij. Vervolgens kunnen we per leeftijdscategorie in iedere wijk en buurt kijken waar de huidige voorzieningen zich bevinden. Overzichtskaarten zijn opgenomen in bijlage 6. Deze bijlage is als volgt opgebouwd: Een legenda van de wijken en buurten met hun corresponderende wijken buurtnummers; Per leeftijdscategorie (0-6, 6-12 en 12+ jaar) een overzichtskaart van de wijk; En binnen iedere leeftijdscategorie overzichtskaarten op buurtniveau - 0 tot 6 jaar oranje - 6 tot 12 jaar paars lichtgroen (geen overzicht op wijk- en buurtniveau) De voorzieningen zijn op de kaarten aangegeven met daaromheen een begrensde cirkel, die de actieradius van de betreffende leeftijdsgroep aangeeft. De fysieke barrières, zoals de spoorlijn beïnvloeden de bereikbaarheid negatief en zijn daarom aangegeven met blauwe lijnen. De actieradius van een speelvoorziening wordt bij deze lijnen dan ook onderbroken. De sociale barrières zijn niet aangegeven op de kaart. De gearceerde delen van Tiel geven het gebied weer, waar een tekort aan speelvoorzieningen is op basis van alleen deze actieradius. Hierbij zijn slechts die gedeelten aangegeven waar woonbebouwing is. Gedeelten met een groot aandeel industrie, sportterreinen, bedrijven, winkels of instellingen zijn niet gearceerd. 4.2 Stand van zaken: spreiding speelruimte en witte vlekken In deze paragraaf wordt een beschrijving gegeven van de spreiding van de speelruimte en de witte vlekken op de kaart. Zoals al eerder gezegd is hier alleen gekeken naar de speelplaats met actieradius. Kwalitatieve zaken als leeftijdsopbouw, sociale veiligheid en barrières, etc. zijn hierin ook meegenomen. Wijk 01 Centrum In het centrum zijn geen speelvoorzieningen aanwezig. Dit is niet zo heel erg, omdat er weinig kinderen wonen. De aangrenzende wijk Tiel Oost zal gedeeltelijk moeten voorzien in speelruimte voor deze kinderen. Dit lukt slechts voor een deel, aangezien Tiel Oost ook weinig ruimte tot spelen heeft. Wijk 02 Tiel Oost Tiel Oost is een wijk met grote verschillen. Aan de ene kant een dichtbebouwde, oudere wijk met weinig ruimte tot spelen. En aan de andere kant een mooi, ruim nieuwbouwgedeelte met voldoende speelruimte. In het oude gedeelte is ook weinig ruimte voor het realiseren van nieuwe speelvoorzieningen. Veel van de aanwezige speelvoorzieningen zijn klein van oppervlak en spreken maar een klein gedeelte van de direct omwonenden aan (voldoen niet of maar net aan de minimale oppervlakte voor de berekening van de actieradius). Er is vooral behoefte aan speelvoorzieningen voor de oudere jeugd. 11

12 Wanneer er gekeken wordt naar de actieradius is er redelijk tot goed voorzien in voorzieningen voor kinderen tussen de 6 en 12 jaar. Voor de allerjongste kinderen zijn nogal wat witte vlekken te zien in bijna geheel Santwijck en Het Ooy. In het noordelijke gedeelte van De Lok is voor alle kinderen van 0 tot 12 jaar weinig speelruimte. De 12+ locatie aan de Wilglaan/Peppellaan kan niet zorgen voor de hele wijk Tiel Oost. De zuidelijke helft komt vooral speelruimte tekort. Latenstein is grotendeels industriegebied en kan achterwege worden gelaten. Daarnaast is Tiel Oost een sociaal-economisch zwakkere wijk, met regelmatig onrust tussen bewoners. Veel bewoners zijn niet tevreden met de voorzieningen in de wijk. De Stichting Jantje Beton heeft bijvoorbeeld landelijk een opiniepeiling gehouden onder de noemer 'Hoe scoort jouw buurt?', waarmee zij aandacht vragen voor de buitenspeelmogelijkheden in Nederland. Bewoners hebben deze enquête ingevuld en daarmee kwam Tiel Oost landelijk uit de bus als slechtste wijk van Nederland. Ook in de leefbaarheidsmonitor Tiel 2005 komt deze ontevredenheid naar voren. Tiel Oost wordt daarom vaak als doelgebied aangewezen binnen projecten, als Buurtschakels en TSOb. Buurtschakels Ontstaan vanuit het Integraal Preventief Jeugdbeleid, is in 2002 het 'Project Buurtschakels, leven en leren in Tiel Oost' van start gegaan. In het kader van dit project heeft de gemeente Tiel samen met diverse externe partners, via een onderzoek onder wijkbewoners, in kaart gebracht op welke wijze wijkbewoners naar de sociale en fysieke aspecten van de leefbaarheid in hun wijk kijken. Welzijnsorganisatie Mozaïek heeft daarnaast een overeenkomstig onderzoek gehouden onder de jongeren. Ook uit de resultaten van deze leefbaarheidonderzoeken is gebleken dat wijkbewoners, zowel volwassenen als jongeren, de hoeveelheid speelruimte voor de jongeren in de wijk te beperkt vinden. De wijkbewoners wensten daarom meer speelvoorzieningen in hun wijk, vooral voor de oudere jongeren. Diverse projecten zijn voortgekomen uit Buurtschakels: 1. Open Schoolplein Regenboog Het schoolplein van de Regenboogschool is gelegen in het midden/zuiden van het gebied Het Ooy in de wijk Tiel Oost. Uit inventarisatie is gebleken dat in dit gebied voornamelijk speelvoorzieningen wenselijk zijn voor jeugd in de leeftijdscategorie 10 t/m 12 jaar. Daarnaast is op dit moment in de wijk Tiel Oost geen speelvoorziening aanwezig voor de leeftijdscategorie 12 jaar en ouder. Het is daarom wenselijk om een deel van het schoolplein in te richten voor de doelgroep 10 jaar en ouder. Ook al ligt De Regenboog dicht bij de speelvoorzieningen aan de Wilglaan/Peppellaan, de Grote Brugse Grintweg zorgt voor een fysieke barrière zodat beide voorzieningen nodig zijn. Het schoolplein van de Regenboogschool is opengesteld als speelvoorziening. Tijdens de pilotperiode worden er minimaal drie naschoolse sportactiviteiten georganiseerd. In juni en december van 2005 zal geëvalueerd worden. Ook de dependance van de Prins Willem-Alexanderschool heeft inmiddels een open schoolplein, al draait deze school niet mee in de pilot van Buurtschakels. Er staat een hek voor de ingang van de school omdat daar veel gehangen werd (afdak). Voor het toezicht op het schoolplein is contact gezocht met de bewoners. Zij houden dit nu in de gaten. School De Achtbaan heeft geen open schoolplein, ook al is er wel contact geweest in de eerste fase van Buurtschakels. 2. Speelgelegenheid in Tiel Oost Het doel van extra speelgelegenheid is het bevorderen van de sociale ontmoeting tussen de kinderen in de wijk. Tot stand zijn gekomen in Tiel Oost: - Een mobiele JOP: Batauwe - Speelvoorzieningen voor de jeugd van 12 jaar en jonger in Lok zijn heringericht. Nog in ontwikkeling is de ontmoetingsplek Voor de Kijkuit. Voor de Kijkuit is een bouwterrein, dat tijdelijk (3 tot 5 jaar) beschikbaar is voor speelvoorzieningen. Dit terrein grenst aan het Centrum. In de zomer van 2005 wordt deze plek ingericht als speelruimte voor 12+, met een trapveld, basketbalvoorziening en tafeltennistafel. Na een half jaar gebruik zal geëvalueerd worden hoe de ervaringen zijn t.a.v. dit veld, omdat er bezwaren zijn vanuit de buurt wat betreft de verkeersveiligheid, het gedeelte van het terrein dat wordt afgezet voor honden en de overlast van hangjongeren rond het ROC-gebouw. 3. Bevorderen sociale cohesie Wilglaan en omgeving Door aanpassing van de flats en de groenvoorziening moeten we komen tot een verbetering van de speelfunctie voor tieners en een vergroting van de veiligheidsbeleving. Aan de Wilglaan/Peppellaan ligt een strook met speelvoorzieningen voor 12- en 12+. De skatevoorziening van het 12+ gedeelte wordt slecht gebruikt. Ook zorgt deze voor overlast in de buurt. We kijken naar de mogelijkheden voor het opknappen de speelruimte om deze wat attractiever te maken. 12

13 Mobiele JOP Onder de (hang)jongeren in Tiel Oost is grote behoefte aan een mobiele JOP. Al verscheiden malen is geprobeerd te voorzien in deze behoefte, maar dit is mislukt. Op de langere termijn wordt gezocht naar mogelijkheden binnen TSOb II, programma Tiel Oost of de ontwikkeling van het Vijverbergterrein. Medelsestraat In het onderhoudsbudget van 2005 is een uitbreiding van de speelvoorziening aan de Medelsestraat opgenomen. Na een buurtonderzoek om te kijken welke attributen geplaatst moeten worden, zijn er vooral reacties gekomen van buurtbewoners die geen uitbreiding willen. De speelvoorziening zou nu vooral worden gebruikt door hangjongeren, die volgens bovenstaande buurtbewoners overlast veroorzaken. Dit wordt eerst onderzocht voordat verdere stappen tot uitbreiding worden genomen. St. Josephplein: De speelvoorziening aan het St. Josephplein staat op de nominatie om gerenoveerd te worden. Op het moment van buurtonderzoek kwam naar voren dat de buurtbewoners geen speelvoorziening wilden, maar liever een uitbreiding van het aantal parkeerplaatsen. Deze uitbreiding van het aantal parkeerplaatsen heeft geen prioriteit gekregen. Ook is hiervoor geen budget aanwezig. Daarnaast betreft het geen uitbreiding van een speelvoorziening, maar een renovatie. April 2005 is een nieuwe tafeltennistafel geplaatst met 2 extra kleine speeltoestellen. Beausjoulaan Aan de Beausjoulaan zou ooit een 12+ locatie worden aangelegd. Dit is een 10- locatie geworden na protest van de buurt. Wijk 03 Tiel West In de Hertogenwijk zijn voldoende voorzieningen voor de kinderen tussen de 6 en 12 jaar oud. Echter zijn er weinig voorzieningen voor de jongste categorie. Ditzelfde geldt voor de Burgemeesterswijk en voor iets mindere mate voor Ridderweide. Vooral in de Stationsbuurt en een gedeelte van de Burgemeesterswijk zijn weinig voorzieningen 12+. Tijdens het opkrieken van Tiel West is een JOP aangelegd aan de Liendenlaan, die goed wordt gebruikt en goed centraal ligt. Wel is er de vraag naar een extra skatevoorziening bij deze JOP. Mozaïek gaat in samenwerking met de wijkverenigingen kijken naar de stand van zaken speelvoorzieningen in de wijk. Dit bouwt voort op een onderzoek van ruim 2 jaar geleden. De gemeente zal daar ook bij betrokken worden. Ook de leefbaarheidsmonitor Tiel 2005 geeft aan dat de tevredenheid van inwoners t.o.v. de speelvoorzieningen in de buurt met 9% is gedaald (52% naar 43%). Papesteeg De Papesteeg is een overdekte (passieve) JOP, bedoeld om de wijk Centrum te ontlasten. Het is een voorziening in een oud fabriekspand waar de jeugd gelegenheid heeft tot hangen. De bedoeling is dat hier meer voorzieningen voor de jeugd worden ondergebracht. Daarvoor ligt een verzoek voor de Perspectievennota Na besluitvorming zal duidelijk worden wat er gaat gebeuren met de Papesteeg en hoe de invulling eruit gaat zien. De Papesteeg heeft nu officieel (nog) geen permanente status. De budgetverantwoordelijkheid ligt bij de afdeling Onderwijs & Welzijn, jeugdbeleid. Hertogenwijk De Hertogenwijk is een wijk die bestaat uit vele culturen. In 2001 is deze wijk opgekriekt om de sociale cohesie in de wijk te versterken. Tijdens het opkrieken zijn vele fysieke zaken aangepakt, die vooral de verkeersveiligheid moeten versterken. Spelen met ruimte Eind 2001 is de provincie Gelderland een pilotproject 'Spelen met ruimte voor jeugd en jongeren' gestart, o.a. in de gemeente Tiel. Dit pilotproject is gesubsidieerd vanuit het ministerie van VWS en zorgt ervoor dat er speelvoorzieningen fysiek gecreëerd of opgeknapt kunnen worden ten behoeve van de jongeren. Daarnaast zijn op deze speelvoorzieningen sport- en spelactiviteiten aangeboden, waardoor jongeren gestimuleerd werden om (meer) te gaan bewegen of te gaan sporten. Cofinanciering heeft de gemeente gevonden in de bijdrage vanuit TSOb I voor de jaren 2001 en De toen al bestaande speellocatie aan de Hertog Arnoldstraat in de Hertogenwijk is hierdoor opgeknapt. De Gelderse Sportfederatie heeft de gemeente ondersteund bij de uitvoering van dit project. Het schijnt dat deze JOP slecht wordt bezocht. Onderzocht moet worden wat hiervan de oorzaak is. Bij het intekenen van de actieradius rond deze speelvoorziening is geen rekening gehouden met de sociale barrière die gevormd wordt door de Nieuwe Tielseweg. De speelvoorziening voorziet niet (in tegenstelling tot wat de kaart in bijlage 6 zegt) in speelruimte 12+ voor wijk Centrum en buurt Ridderweide. 13

14 In het kader van de Tielse Methode (Project 24: Een avontuurlijke speeltuin) wordt de 12- speelvoorziening uitgebreid en gerenoveerd. Het beheer van een gedeelte van deze nieuwe locatie wordt ondergebracht bij de daarvoor in het leven geroepen beheerstichting "Stichting Avontuurlijke Speeltuin". Deze stichting is voortgekomen uit de Stichting Hertogenwijk, bestaande uit buurtbewoners. De aanleg van de speeltuin is gestart in 2005 en zal zo spoedig mogelijk worden afgerond. Wijk 04 Tiel Noord De jeugd van 0 tot 6 jaar kan aardig terecht in Westroyen en Rauwenhof. Drumpt heeft echter te weinig voorzieningen voor iedere leeftijdscategorie. Ook het centrale gedeelte van Elzenpas schiet tekort. Wel zijn daar sportvelden vinden. Tevens moet vermeld worden in Elzenpas het terrein van het ziekenhuis gelegen is en daardoor op die plaatsen geen speelruimte nodig heeft. Een fysieke en sociale barrière wordt gevormd door de Doode Linge. In het winkelcentrum Rauwenhof bestaat wat overlast omdat er wordt gevoetbald en gehangen, ondanks voorzieningen in de directe omgeving. Rauwenhofpark Aan de Herman Heijenmansstraat ligt het Rauwenhofpark. Dit is een zeer goed gebruikte speelplaats door oudere en jongere kinderen. Ook is er niet zo heel veel speelruimte in de directe omgeving. Renovatie van de speelplaats met een raming van ,=, is nodig op de volgende punten: - het gras (gedeeltelijk) vervangen door asfalt - de attributen verlagen naar recreatiehoogte (staan nu te hoog) - snoeien om de sociale veiligheid te vergroten Recentelijk zijn er wederom klachten geweest t.a.v. vernielingen in de speeltuin. Wijkpark Drumpt De oude parkeerplaats langs de A15 aan de Drumptselaan wordt herontwikkeld tot een multifunctioneel wijkpark, bestemd voor de bewoners van de wijk Drumpt. In dit wijkpark zullen ook diverse speelvoorzieningen worden aangelegd voor 12+. Hiervoor is een bedrag beschikbaar van ,=. Het heeft lang geduurd voordat er consensus was tussen de gemeente, de jongeren en het wijkcomité wat betreft de inrichting van het park. Er zal zo spoedig mogelijk gestart worden met de aanleg van deze voorziening. Scholen aan de Balije Aan de Balije staan de bijgebouwen van 3 scholen: de Stefanusschool, de Moespot en de Prins Clausschool. De directie van de scholen heeft besloten zijn schoolplein open te stellen, zodat de wijk er gebruik van kan maken. Van dit verharde schoolplein wordt meer gebruik gemaakt dan van het niet verharde speelveld achter de school. Dit veld is 2 jaar geleden gerenoveerd en voor de sociale veiligheid is het nodig dat rondom dit veld gesnoeid wordt. De hoofdgebouwen van deze scholen staan aan de Wijenburglaan. Hier is het schoolplein gesloten voor de wijk. Westroyen Deze buurt is goed voorzien qua speelvoorzieningen voor alle leeftijden. Wel is er is een vraag geweest van kinderen voor een plek om hutten te bouwen. Dit verzoek is afgewezen door Stadsbeheer op 26 november Op aanvraag van bewoners is de speelplaats aan de Jan van Gelcenstraat aangepast en zijn enkele toestellen verwijderd (vanwege een verandering van ondergrond). Het wijkcomité vraagt om terugplaatsing van deze toestellen in de wijk. Wijk 05 Passewaaij Passewaaij is een nieuwe wijk die nog verder zal groeien in de toekomst. Speelvoorzieningen voor de jeugd tot 12 jaar zijn goed verzorgd. In het centrale gedeelte van Passewaaij Zuid zijn minder voorzieningen, omdat hier de onderwijsgebouwen liggen. Het ontbreekt nog aan voldoende voorzieningen voor 12+, al lijkt het qua actieradius alsof er voldoende voorzieningen zijn. Het Linge-Waalpark is een goede voorziening, maar kan niet voorzien in Passewaaij Zuid, zeker gezien de uitbreiding van Passewaaij met nieuwe buurten. Voorziening 051: Reine Claude is een kleine voorziening van 'slechts' een trapveldje en heeft eigenlijk een kleinere actieradius dan op de kaart is aangegeven. Deze locatie heeft een dusdanig grote actieradius gekregen omdat deze locatie ook gebruikt wordt als LARS-locatie. Het Inundatiekanaal zorgt voor een fysieke barrière met Tiel West. Beide wijken hebben daardoor hun eigen voorzieningen nodig. Linge-Waalpark Hier wordt een park gecombineerd met diverse activiteiten voor jong en oud. De JOP in het park is aangelegd om de overlast van hangjongeren bij gebouw het Eksternest op te kunnen vangen en bestaat uit een actief gedeelte en een passief gedeelte. Dit werkt zeer goed. In eerste instantie bestonden de activiteiten uit 1 geasfalteerde speelvoorziening die met behulp van de Tielse Methode in 2004/2005 is uitgebreid met een verdere verharding, 2 tafeltennistafels en mogelijkheden voor jeu de boules. Er ligt een verzoek van de jongeren in Passewaaij om de skatevoorziening in het Linge-Waalpark uit te breiden. Hiervoor is ook 4.500,= beschikbaar gesteld, onder beheer van de afdeling Stadsontwikkeling. 14

15 Mobiele JOP'pen In Passewaaij staan nog 2 mobiele JOP'pen aan het Ooievaarsbos en aan de Reuchlinlaan. Er zijn wat kleine problemen rond de JOP aan de Reuchlaan, aangezien er 2 groepen gebruik van maken. Het jongerenwerk is in overleg met de jongeren t.a.v. de schoonmaak. Trapveldjes Passewaaij Twee trapveldjes zijn de laatste jaren gerealiseerd (Prof. P.H. Buismanlaan en Dr. J.M. den Uyllaan). Deze worden vooral gebruikt door de jeugd van 8 tot 12 jaar. Het is mogelijk dat het geplande nieuwe treinstation in de wijk Passewaaij precies op een locatie komt waar nu een trapveld voor jongeren ligt. Verplaatsen van het trapveld is niet mogelijk, wegens ruimtegebrek in dit gedeelte van de wijk. Het tekort aan 12+ voorzieningen in Passewaaij laat niet toe dit trapveld zomaar te laten vervallen. Hiervoor zal een oplossing gezocht moeten worden. Dorpskern 06 Zennewijnen Geen voorzieningen aanwezig. Gezien de kleine, uitgestrekte gemeenschap is dit ook niet nodig. Dorpskern 07 Wadenoijen In Wadenoijen zijn 2 voorzieningen voor 0 tot 12 jaar, waarvan er 1 is uitgebreid uit de Tielse Methode. Dit is voldoende. Er zijn wat mogelijkheden voor 12+, maar dit trapveldje voldoet niet aan de richtlijnen voor de afmetingen. Dorpskern 08 Kapel-Avezaath De speelvoorziening voor 0 tot 12 jaar in Kapel-Avezaath wordt beheerd door een beheercommissie. Jaarlijks kreeg deze commissie een subsidie van 500,= van het Burgerweeshuis. Deze subsidie is stopgezet in Dit bedrag werd gebruikt voor het groot onderhoud aan deze speelvoorziening. De gemeente vult dit bedrag aan tot wat nodig is. Er is een meerjarenplanning gemaakt met de beheercommissie voor het onderhoud t/m In 2005 kan dit nog opgelost worden met oude speelattributen, maar in 2006 zal dit bedrag moeten worden opgenomen in de reguliere begroting. 4.3 Relevante Tielse projecten Opkrieken Opkrieken is ontstaan vanuit leefbaarheid. Door vooral de fysieke structuren van de wijk op te knappen, wordt de leefbaarheid in de wijk vergroot. In 1995 is de eerste wijk in Tiel, een deel van Tiel West, opgekriekt. Vervolgens is in 1997 Westroyen aangepakt en in 2000 de Hertogenwijk. Vanuit het opkrieken zijn ook diverse speelpleinen opgeknapt of aangelegd. Een vervolg van het opkrieken (maar ook van het hieronder beschreven project Buurtschakels) kan worden gezocht in de projecten binnen het programma van TSOB II (zie hoofdstuk 4). Tielse Methode Vanuit de Tielse Methode zijn een vijftal projecten gefinancierd op het gebied van speelruimte. De stand van zaken van deze projecten is: 1. Avontuurlijke speeltuin (nr. 24) Dit project (in de Hertogenwijk) loopt en zal afgerond worden in Na aanleg en 4 jaar onderhoud is het budget ( ,=) op en zal een bedrag van ,= onderhoudskosten moeten worden opgenomen in de reguliere begroting. 2. Wij willen een echte speeltuin (nr. 25) Deze speeltuin in Wadenoijen is afgerond en het project zal daarom beëindigd verklaard worden. Alle toestellen zijn geplaatst en voor 4 jaar is in het onderhoud voorzien. Het restantbedrag van 4.500,= wordt aan de kinderafdeling van het ziekenhuis geschonken. Vanaf 2008 zal een bedrag van 4.000,= moeten worden opgenomen in de reguliere begroting t.a.v. onderhoudswerkzaamheden. 3. Een plek voor jongeren (nr. 27A) De wijkvereniging Passewaaij heeft een project ingediend om 2 JOP'pen aan te leggen in buurt 7. Het blijkt erg lastig om een geschikte locatie te vinden voor een JOP, daarom is besloten het project op te delen in 2 gedeelten. Een gedeelte van het budget, ,=, wordt gebruikt om de JOP in het LingeWaal Park op te knappen en uit te breiden (project 27B: verharding voetbal en opknappen grasgedeelte). Het restant budget ( ,=), is bedoeld voor een JOP in wijk 7 van Passewaaij, is overgedragen naar de afdeling Onderwijs & Welzijn. Dit budget is bedoeld voor aanleg van een JOP en 4 jaar onderhoud. Daarna zal het reguliere budget in het onderhoud moeten voorzien. 15

16 4. Spelen voor jong en oud (nr. 36) De aanleg van de jeu de boules baan in het Linge-Waal Park in Passewaaij is bijna voltooid. Vanaf 2009 moeten de onderhoudskosten worden opgenomen in het reguliere budget. 5. Speelpark met allure (nr. 37) Dit project is beëindigd verklaard en het budget is overgedragen aan de afdeling Onderwijs & Welzijn. Vanuit het totale bedrag van ,= is inmiddels 7.000,= besteed aan de aanschaf van containers voor de speel-o-theek die geplaatst worden op de locatie van de Avontuurlijke Speeltuin. Het restant bedrag ( ,=) kan worden ingezet voor speelvoorzieningen in Tiel daar, waar, na onderzoek zal blijken, deze het meest nodig zijn. De indieners van de aanvraag zouden graag zien dat de gemeente alsnog een speelvoorziening in hun buurt aanlegt, bijvoorbeeld een voetbalkooi op het speelterrein aan de Anjer/Leliestraat. Nationale Straatspeeldag 3VO organiseert jaarlijks in meer dan duizend straten van Nederland de Nationale Straatspeeldag. De Nationale straatspeeldag staat bekend als wijkgerichte speeldag. De straat wordt afgesloten voor verkeer zodat de kinderen eens per jaar veilig kunnen spelen. Ook is de Nationale Straatspeeldag het moment om bij het college aandacht te vragen voor de verkeersproblemen in de wijk. Ook de gemeente Tiel ondersteunt dit initiatief door de aangemelde straten te ondersteunen met een subsidiebedrag van 150,=. Dit budget ligt op de afdeling Onderwijs & Welzijn, bij jeugdbeleid. Jaarlijks vragen tussen de 6 en 8 straten deze subsidie aan. 4.4 Ruimtelijke ontwikkelingen in Tiel Passewaaij De komende jaren zal Passewaaij nog verder groeien. Zoals al eerder gezegd is er onvoldoende speelruimte voor de (oudere) jeugd. Het is belangrijk om bij de ontwikkeling van de nieuwe buurten rekening te houden met vierkante meters speelruimte. Net zoals men rekening houdt met parkeerruimte, groen, etc. Speelruimte verhoogt de leefbaarheid van de wijk en is later zo goed als onmogelijk in te passen in bestaande wijken (ruimtegebrek, bestemmingsplannen, inspraak, overlast, etc.). Project 27A van de Tielse Methode heeft een geoormerkt bedrag achtergelaten voor een JOP in buurt 7. Vijverbergterrein (Tiel Oost) Het Vijverbergterrein, ten oosten van de gebieden Latenstein en 't Ooy, wordt gesaneerd en zal worden ontwikkeld in 4 delen bestemd voor woningbouw en 1 deel met een recreatieve bestemming. Deelgebied 4 gaat worden ingericht als stadspark. Dit stadspark gaat voorzien in de behoeften van de nieuw te bouwen wijk op het Vijverbergterrein, de wijken daaromheen (Tiel Oost en Centrum) en de overige bewoners van Tiel. De volgende onderdelen zullen in ieder geval worden meegenomen in de inrichting: een (ecologisch) park voor extensieve recreatie inpassing van een hoogwaterplaats voor runderen aanleg van een jongerenontmoetingsplaats van 30 bij 40 meter Deze JOP kan ook de behoeften aan speelruimte in de wijken Tiel Oost en Centrum (gedeeltelijk) opvangen. Jeugdoverlast De afdeling Bestuur & Communicatie voert ad hoc beleid op zogenaamde 'hangplekken' voor de jeugd om jeugdoverlast tegen te gaan. Hier is geen apart budget voor. Dit wordt gefinancierd vanuit de algemene post Veiligheid. In 2004 zijn vanuit dit budget 3 plekken aangelegd. De kosten hiervan bedroegen ,=. 16

17 4.5 Actiepunten Uit voorgaande omschrijving van de wijken en de ontwikkelingen in het Tielse volgen enkele actiepunten. Een aantal van deze actiepunten lopen al en anderen moeten op korte termijn worden opgestart. Actiepunten (al opgestart): Zoeken naar een goede bestemming voor het budget van het 'oude' Tielse Methode project 37: Speelpark met allure. Jaarlijks organiseren van de Nationale Straatspeeldag. Aanleg trapveldje 'Voor de Kijkuit' en evalueren na een half jaar gebruik. Onderzoeken van de uitbreiding van de speelvoorzieningen aan de Medelsestraat. Mogelijkheden onderzoeken voor het opknappen van de speelvoorzieningen aan het Wilglaan/Peppellaan. Aanleg wijkpark Drumpt. Opstarten TSOb II project 24: Sport, vrije tijd en leefstijlen voor jongeren. Aanleg JOP op het Vijverbergterrein. Onderzoeken mogelijkheden aanvraag Cruyff Court KNVB Veld. Actiepunten (nog op te starten): Opstarten Tielse Methode project 27A: Een plek voor jongeren. Evalueren Open Schoolplein Regenboog en een vervolg geven aan dit project. Onderzoeken oorzaak slecht gebruik speelvoorziening Hertog Arnoldstraat. Renovatie Rauwenhofpark. Onderzoeken terugplaatsing toestellen Jan van Gelcenstraat. Uitbreiden Linge-Waalpark met een skatevoorziening. Onderzoeken mogelijkheden BOS-aanvraag (in combinatie met TSOb II). Onderzoeken mogelijkheden open schoolpleinen en sportparken voor de wijk. 17

18 INHOUDSOPGAVE BIJLAGEN 1. Trends en ontwikkelingen in de bevolkingsopbouw Tiel 1.1 Bevolkingsontwikkeling 1.2 Leerlingprognoses basisonderwijs en voortgezet onderwijs 2. Definities speelvoorzieningen Intern proces 4. Overzichtskaart speelvoorzieningen Tiel 5. Overzicht 12+ speelvoorzieningen 6. Speelvoorzieningen op wijk- en buurtniveau

19 BIJLAGE 1: TRENDS EN ONTWIKKELINGEN IN DE BEVOLKINGSOPBOUW TIEL Afbeelding Bevolkingsontwikkeling De gemeente Tiel heeft op dit moment ongeveer inwoners. Het aantal inwoners van Tiel is vanaf 1999 gegroeid met ongeveer mensen. In tabel 4.1 is de bevolkingsontwikkeling in de periode weergegeven Tabel 1.1 Bevolkingsontwikkeling Jaar Aantal inwoners Groei ten opzichte van voorafgaand jaar Bron: Tiel in cijfers Totaal 0-19 Totaal Totaal 50-e.o. Het aantal inwoners zal in de periode 2005 tot 2025 toenemen tot bijna Deze groei kan vooral verklaard worden door de bouw van de nieuwe wijk Passewaaij, aan de westkant van Tiel. De prognose voor de leeftijdsopbouw van de Tielse bevolking is als volgt: Tabel 1.2 Bevolkingsprognose jarigen jarigen jaar en ouder Totaal Bron tabel 4.2 en afbeelding 4.1: provincie Gelderland, prognose 2004 Uit de prognose zijn de volgende conclusies te trekken: het aantal 0 19 jarigen neemt tot 2015 toe met 500 personen; na 2015 neemt het aantal jongeren af. Het aandeel jongeren ten opzichte van de totale bevolking verschuift van 27% in 2005 tot 25% in 2025; de groep volwassenen van 20 tot en met 49 jaar blijft in absolute zin vrij stabiel. Het aandeel jarigen neemt echter af van 43% in 2005 tot 37% in 2025; het aantal inwoners van 50 jaar en ouder neemt fors toe. In 2025 zal deze groep gegroeid zijn met ruim personen. Op dit moment is het aandeel ouderen ten opzichte van de totale Tielse bevolking 29%; in 2025 is dit ruim 38%. Er is sprake van vergrijzing. Ontwikkeling aantal kinderen en jongeren Wanneer we inzoomen op de prognoses voor de bevolkingsgroep tussen 0 en 19 jaar (de gebruikers van speelvoorzieningen) kan worden geconcludeerd dat het aantal jonge kinderen in Tiel (0 tot en met 9 jaar) redelijk stabiel blijft in de komende jaren. Het aantal jongeren (tieners) neemt tot 2020 toe. Ook hier geldt dat de toename kan worden verklaard uit de realisatie van Passewaaij.

20 Tabel 1.3 Aantal kinderen/jongeren Jaar jaar jaar jaar jaar Afbeelding 4.2. Aantal Bevolkingsprognose kinderen en jongeren Jaar 0-4 jaar 5-9 jaar jaar jaar De grootste toename is te zien bij de basisscholen Rotonda en De Waaijer. Deze twee scholen zijn beide gelegen in Passewaaij. Het aantal leerlingen in het speciaal onderwijs blijft stabiel. Het aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs (Lingecollege) blijft tot 2019 licht toenemen. Tabel 1.4 Leerlingenprognoses basis- en speciaal onderwijs Bron: gemeente Tiel Basisonderwijs Speciaal onderwijs Totaal Bron: gemeente Tiel Tabel 1.5 Leerlingenprognose Lingecollege Jaar Aantal leerlingen Bron: gemeente Tiel Bron Tabel 4.3 en afbeelding 4.2: provincie Gelderland Afbeelding 1.2 Leerlingenprognoses Helaas is geen uitsplitsing van de bevolkingsprognoses te maken op wijkniveau. Uit het statistisch jaaroverzicht 2003 blijkt dat Passewaaij, Tiel Noord en Tiel Oost de meest kinderrijke stadsdelen zijn. In Centrum wonen relatief weinig kinderen. Gezien de omvang van deze stadsdelen en de beoogde uitbreiding van vooral Passewaaij en Tiel Oost zal deze situatie in de komende jaren niet veranderen. 1.2 Leerlingenprognoses basisonderwijs en voortgezet onderwijs Uit leerlingenprognoses voor de scholen in Tiel kunnen de volgende conclusies worden getrokken: Het aantal basisschoolleerlingen in Tiel neemt tot 2009 toe met ruim 450 kinderen. Dit betekent ten opzichte van 2005 een toename van ongeveer 18 klassen. In de jaren na 2009 neemt het aantal leerlingen aanzienlijk af, maar blijft tot 2015 nog boven het aantal van Jaar Bron: gemeente Tiel Basisonderwijs Speciaal onderwijs Voortgezet onderwijs