EUROFEDOP SEMINARIE BASISDOCUMENT

Transcriptie

1 U R O F E D O P Algemeen Secretariaat Secrétariat Général Generalsekretariat Secretariat General Secretaría General EUROFEDOP SEMINARIE Wenen (Oostenrijk) BASISDOCUMENT GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING De Dienstenrichtlijn en haar gevolgen Europese Federatie van het Overheidspersoneel Fédération Européenne du Personnel des Services Publics Europäische Föderation der Öffentlich Bediensteten European Federation of Employees in Public Services Federación Europea del Personal de los Servicios Públicos Montoyerstraat 39, B-1000 Brussel, België Rue Montoyer 39, B-1000 Bruxelles, Belgique tel (0) fax + 32 (0) info@infedop-eurofedop.com website:

2 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 3 Algemeen De Europese Unie is in constante evolutie, en dat geldt ook voor haar beleid en diensten, en voor de omstandigheden waarin die verleend worden. En wat uw standpunt in dit specifiek probleem ook is, men kan enkel besluiten dat stilstaan geen optie is en dat veranderingen en hervormingen dus automatisch een kleine stap vooruit betekenen. Een richtlijn of een voorstel van richtlijn kan bijgevolg beschouwd worden als een verdere stap in een proces, en niet als het eindpunt ervan. In verband met de diensten binnen Europa is iedereen het erover eens dat er iets moet gebeuren. Er bestaat echter geen consensus over de manier waarop dat moet gebeuren, zoals het in Europa wel vaker het geval is. Zoals Commissaris Mc Creevy het stelde op een van de plenaire zittingen van het Parlement in Straatsburg: ( ) 70% van de economie van de Europese Unie komt van diensten; je hebt dus geen hogere graad in economische wetenschappen nodig om te beseffen dat er iets moet gedaan worden aan de diensten in Europa om de Europese economie te galvaniseren. Mc Creevy s standpunt drukt het gevoelen uit dat er een zekere, economische, behoefte aan een hervorming op het gebied van dienstverlening bestaat. Dat past in de strategie die de EU momenteel volgt en die in 2000 uitgevonden werd, de zogenoemde Lissabon-strategie, waarmee we ernaar streven om tegen 2010 de meest competitieve op kennis gebaseerde economie ter wereld te worden. Ondanks de economische noodzaak van hervormingen blijven diensten en diensten van algemeen belang belangrijke pijlers van het Europees sociaal model. Dat model creëert sociale en territoriale cohesie, een essentieel element voor een gepaste, goed

3 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 4 uitgevoerde en goed functionerende Lissabon-strategie. Hoe kan de Dienstenrichtlijn of om t even welke richtlijn om de dienstverlening over heel Europa te regelen, een effectieve controle op de toepassing garanderen, en hoe kan ze garanderen dat het programma meer banen zal scheppen (in privé-bedrijven) in plaats van banen te schrappen (zoals we in de post- en telecommunicatiesector konden vaststellen)? Bovendien werd tewerkstelling in de voorbije jaren een erg gevoelig punt als gevolg van de jongste uitbreidingsronde en de economische recessie in diverse lidstaten van de EU. Dat brengt ons bij een andere belangrijke vraag: welke gevolgen zal een dergelijke Richtlijn hebben voor onze nieuwe lidstaten, die in vergelijking met de EU15 wellicht specifieke behoeften hebben, die inzonderheid voortvloeien uit de hervorming van hun economieën in de jongste twee decennia?

4 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 5 Recent debat over diensten De jongste tijd is het debat over een dienstenrichtlijn voor de Europese Unie sterk geëvolueerd. In de voorbije twee jaren, sinds de Commissie haar voorstel van richtlijn voor de interne markt op tafel legde, werden verscheidene interpretaties en eisen hoorbaar. Het debat over diensten in Europa was echter al lang daarvoor begonnen. De Dienstenrichtlijn zou een onderdeel zijn van het (politieke) proces van economische hervorming binnen de Lissabonstrategie (2000), die zoals gezegd tot doel heeft de EU te doen uitgroeien tot de meest dynamische en competitieve op kennis gebaseerde economie ter wereld. Volgens de Commissie is de totstandbrenging van een echte interne dienstenmarkt voor zo n strategie onontbeerlijk. Het hoofddoel van de richtlijn, in het voorstel van de Commissie, is bijgevolg de beperking van de (administratieve) hinderpalen die typisch ontstaan wanneer (1) dienstverleners zich in andere lidstaat willen vestigen om hun diensten te verlenen of (2) een dienstverlener vanuit zijn land van oorsprong (op tijdelijke basis) in een andere lidstaat een dienst wil verlenen. De Commissie wilde een kader scheppen dat van toepassing zou zijn op alle economische activiteiten die met dienstverlening te maken hebben (het sluit dus een aantal diensten van algemeen belang uit). De benadering van de Commissie bij de opstelling van de Richtlijn was allesomvattend in plaats van specifiek op sectoren gericht. Het voorstel van de Commissie was niet bedoeld om gedetailleerde regels voor te schrijven en zodoende de hele regelgeving rond diensten in de EU te harmoniseren. Integendeel, want dat zou enkel tot overregulering leiden, en

5 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 6 dat zou precies het tegenovergestelde van een van de hoofddoeleinden geweest zijn, namelijk de wegwerking van (administratieve) hinderpalen voor inzonderheid het vrije verkeer van diensten binnen de EU. Controversiële kwesties Een aantal kwesties konden controversieel genoemd worden nadat Bolkestein zijn ontwerp van Richtlijn voorgesteld had. Het markantste geschilpunt handelde echter over Artikel 16, het land-van-oorsprong-beginsel. Velen vreesden dat dit beginsel tot het zogenoemde sociale dumping zou leiden. Het land-van-oorsprong-beginsel bepaalde dat de wetten van het land van oorsprong van de dienstverlener zelfs van toepassing waren wanneer de dienst in een andere lidstaat van de EU verleend werd. We kunnen ons allemaal herinneren dat dit een jaar geleden in Frankrijk een van de vaakst gehoorde argumenten was om neen te stemmen in het referendum over het Grondwettelijk Verdrag. Sommigen meenden zelfs dat mensen die echt tegen de Richtlijn-Bolkestein waren, in het referendum ja hadden moeten stemmen omdat in dat geval zo n richtlijn wellicht nooit op tafel zou liggen zoals nu het geval is. Indien het Grondwettelijk Verdrag echter van kracht geworden was, zou dit een bijkomende wettelijke basis geweest zijn voor acties van de Gemeenschap op het stuk van diensten van algemeen economisch belang, binnen het toepassingsgebied van de Grondwet en binnen de bevoegdheden van de Unie. Tijdens de eerste lezing in het Europees Parlement werd het Artikel over het land van oorsprong verregaand geamendeerd. Na de parlementaire stemming (februari

6 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING ) werd het beginsel verwaterd en omgedoopt tot het beginsel van vrijheid van dienstverlening. Het is nu een artikel met een veel zachter woordgebruik, met de bepaling dat lidstaten het recht van dienstverleners moeten respecteren om diensten te verlenen in een andere lidstaat dan die waar ze gevestigd zijn. Bovendien is bepaald: De lidstaat waar de dienst verleend wordt, moet op zijn grondgebied vrije toegang tot en vrije uitoefening van een dienstenactiviteit waarborgen. Dat betekent dat het concept dat het land van oorsprong verantwoordelijk is voor de controle op de dienstverlener (zelfs grensoverschrijdend), en het concept dat dienstverleners enkel onderworpen zijn aan de nationale bepalingen van hun land van oorsprong, uit het ontwerp van Richtlijn gelicht zijn.

7 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 8 Enkele opmerkingen Het debat over het voorstel van Dienstenrichtlijn ging vooral over de reikwijdte van de richtlijn, m.a.w. over de (beleids)gebieden waarop de richtlijn van toepassing zou zijn. Diverse actoren hebben doen opmerken dat hun sector in de Richtlijn opgenomen dan wel ervan uitgesloten was. Na de parlementaire stemming is de reikwijdte licht gewijzigd. Een aantal uitgesloten toepassingsgebieden wordt hieronder kort beschreven. Water Water is geen handelswaar zoals andere, maar veeleer een erfenis die beschermd, verdedigd en als dusdanig behandeld moet worden 1. Tot op heden is de watersector de enige netwerkindustrie die niet onderworpen is aan de sectorale liberaliseringsrichtlijn, en tot nog toe toont de Commissie slechts latent de wil om daar verandering in te brengen. Water heeft een bijzonder statuut, de continuïteit en duurzaamheid van de dienst is verbonden met de verlening ervan. De watersector leent zich veel minder tot liberalisering dan andere sectoren. In het aanvankelijk voorstel van de Commissie was water van het land-vanoorsprong-beginsel uitgesloten. Zoals gezegd is dit beginsel geamendeerd, maar er blijft een consensus over het feit dat water beter niet in de Dienstenrichtlijn opgenomen wordt. Dat geldt ook voor elektriciteit, gas en postdiensten. We komen daar verder in dit document op terug. 1 Richtlijn 2000/60/EC van het Europees Parlement en van de Raad dd. 23 oktober 2000, die het kader voor het waterbeleid van de Gemeenschap vastlegt, OJ L 327 dd , punt 1

8 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 9 Uitzendwerk De Dienstenrichtlijn is evenmin van toepassing op diensten die door uitzendkantoren verleend worden. In feite heeft de Richtlijn geen invloed op alle regels in verband met werk. Ze bepaalt: Deze richtlijn is niet van invloed op de arbeidsvoorwaarden en omstandigheden, zoals maximale werk- en minimale rustperioden, minimumaantal betaalde vakantiedagen, minimumloon en gezondheid, veiligheid en hygiëne op het werk, en ook niet op de relaties tussen de sociale partners, zoals het recht om over collectieve arbeidsovereenkomsten te onderhandelen en deze te sluiten en het recht om te staken en vakbondsacties te voeren; de richtlijn is ook niet van toepassing op de diensten van uitzendbedrijven. Evenmin is deze richtlijn van invloed op de socialeverzekerings-wetgeving van de lidstaten. 1 1 COM(2006) 160 definitief Gewijzigd voorstel voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende diensten op de interne markt, p. 22

9 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 10 Diensten van algemeen belang De term diensten van algemeen belang komt in het eigenlijke Verdrag niet voor. Ze is in de praktijk van de Gemeenschap afgeleid van diensten van algemeen economisch belang (een term die gebruikt wordt in de artikels 16 en 86 van het Verdrag). De term diensten van algemeen belang is echter breder dan dat en dekt ook nietmarktdiensten die de openbare overheden als van algemeen belang beschouwen en aan specifieke dienstverleningsverplichtingen onderwerpen. Op haar tiende congres kwam Eurofedop naar voren met resoluties over de Overheidsdienst. In die resoluties werd het bijzondere karakter van diensten van algemeen belang onderstreept. Vandaag zijn ze relevant in verband met het statuut van diensten van algemeen belang met betrekking tot het voorstel van de Commissie voor een dienstenrichtlijn. Het oorspronkelijke voorstel van de Commissie dekte diensten van algemeen belang, maar enkel die van economische aard. Het dekte niet de zogenaamde nieteconomische diensten, die geen diensten zijn in de betekenis van beginselen van de Interne Markt die in het Verdrag van de EU bepaald zijn. Het eerste voorstel van de Commissie voor een dienstenrichtlijn is echter verregaand geamendeerd. Het is daarom veel relevanter om het huidige document en zijn gevolgen voor het overheidspersoneel in heel Europa onder de loep te nemen. Het is van groot belang dat we de zwakke punten in de huidige richtlijn aanpakken. De huidige versie is enkel van toepassing op diensten die met een economische activiteit te maken

10 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 11 hebben, wat betekent dat ze enkel van toepassing is op diensten van algemeen economisch belang. Het ontwerp is volledig in overeenstemming met het onlangs goedgekeurde Witboek over diensten van algemeen belang (waar we later op terugkomen). Het Europees Parlement heeft commentaar geleverd op de reikwijdte van de Richtlijn en diverse amendementen in verband met de opname of uitsluiting van een aantal diensten goedgekeurd. Na de parlementaire stemming ging het voorstel terug naar de Commissie, die met een nieuw voorstel op de proppen kwam. In de huidige versie van de Ontwerprichtlijn zijn diensten van algemeen belang uitgesloten van de gebieden waarop de richtlijn van toepassing is. Het Parlement wilde de lidstaten de keuze laten om te bepalen welke diensten tot deze categorie behoorden, maar de Commissie verklaart dat ze enkel nieteconomische diensten van algemeen belang wil uitsluiten. Onderweg van de Commissie naar het Parlement, en terug, heeft het ontwerpvoorstel heel grote wijzigingen ondergaan, en het proces toont nogmaals aan dat het bereiken van een overeenkomst binnen de EU een complexe materie is. De geamendeerde versie van de dienstenrichtlijn is een compromis, en de meest controversiële geschilpunten (het land-van-oorsprong-beginsel) zijn grondig herzien. Het compromis van het Parlement is veel minder horizontaal en radicaal dan het oorspronkelijke voorstel, maar het opent de dienstenmarkt niettemin voor liberalisering. Een aantal mensen beweert dat de geamendeerde versie het resultaat van een zwak Europees Parlement is; anderen zijn het daar niet mee eens en beweren dat ze het resultaat van een sterk Parlement is. Ze voeren aan dat het Parlement zijn rol binnen het medebeslissingsproces goed gespeeld en zijn

11 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 12 standpunt aan de Commissie en de Raad duidelijk gemaakt heeft. Men zou kunnen zeggen dat het Parlement precies gedaan heeft wat het moest doen: het heeft geluisterd naar de stem van de Europese bevolking en rekening gehouden met de mening van de sociale organisaties en de vakbonden.

12 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 13 Witboek over diensten van algemeen belang (2005/2016(INI)) Omdat niet-economische diensten van algemeen belang van de nieuwe dienstenrichtlijn uitgesloten zijn, is het interessant om een blik te werpen op het afzonderlijke proces dat speciaal voor deze diensten aan de gang is. In 2003 keurde de Commissie een Groenboek over diensten van algemeen belang goed. Na dit Groenboek en een reeks openbare raadplegingen (waaraan ook Eurofedop deelnam) werd op 12 mei 2004 een Witboek goedgekeurd. Het Witboek trekt conclusies uit deze brede openbare raadpleging over de beste manier om de verlening van kwalitatief hoogstaande diensten van algemeen belang in heel Europa te bevorderen. Ondanks aanzienlijke meningsverschillen tussen de deelnemers aan het debat is er een brede consensus over de noodzaak om alle burgers en alle bedrijven in de EU kwalitatief hoogstaande en betaalbare diensten van algemeen belang te verlenen. Het Witboek vermeldt het bestaan van een brede consensus over het essentieel belang van diensten van algemeen belang voor de Europese samenlevingen, en het wordt algemeen aanvaard dat die diensten zodanig verleend zouden moeten worden dat de afnemers op de eerste plaats komen. Er bestaat echter geen consensus over de verhouding tussen diensten van algemeen belang en de marktbeginselen. In verband met de financiering van diensten van algemeen belang is er een krachtige oproep tot verduidelijking en vereenvoudiging van de regels die op de financiering van de diensten en inzonderheid op de staatssubsidies van toepassing zijn. Er bestaat ook een brede consensus over het feit dat het de lidstaten toekomt om de beste manier van financiering van een dienst van

13 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 14 algemeen belang te bepalen, zolang die de concurrentie niet vervalst.

14 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 15 Recente ontwikkelingen en volgende stappen Enkele weken geleden in Graz, niet zover van waar we vandaag bijeen zijn, werd de Groep of hoog niveau van de EVP-ED voor de dienstenrichtlijn van de EU door de Ministerraad uitgenodigd om met de Raad actief over een wetgevend voorstel te onderhandelen. De Europese Parlementsleden Malcolm Harbour, Joszef Szájer en Othmar Karas, die ook vice-voorzitter van de EVP-ED is, namen deel aan deze informele vergadering. De ontwerptekst, zoals na de eerste lezing goedgekeurd, zal de basis vormen voor het gezamenlijk standpunt van de Raad, op 29 mei 1. Bovendien stelde Commissaris Spidla (Tewerkstelling, Sociale Zaken en Gelijke Kansen) op 26 april een Mededeling voor over de ontwikkelingen in de sociale dienstverlening. Omdat sociale diensten van algemeen belang (huisvesting, zorg- en gezondheidsdiensten) zich in de lidstaten van de EU snel ontwikkeld hebben, moet verduidelijkt worden hoe de Gemeenschapswet (het Acquis) die ontwikkelingen precies beïnvloedt. Ook de actoren op het gebied van sociale diensten van algemeen belang eisten zo n onderzoek. Bijgevolg keurde de Commissie een Mededeling over de Dienstenrichtlijn en het Witboek over diensten van algemeen belang goed. In deze Mededeling maakt ze een balans op van het Gemeenschapsbeleid in verband met de verlening van sociale en gezondheidsdiensten en werpt ze een licht op de noodzakelijke stappen om die diensten op het vlak van de 1 RContentID=8634&PRContentLg=en

15 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 16 Gemeenschap en in de lidstaten te moderniseren. Bovendien identificeerde ze de kenmerken van de sociale en gezondheidsdiensten in de diverse landen. Er werd een poging ondernomen om het kader te verduidelijken binnen hetwelk ze opereren en zich ontwikkelen. In de Mededeling wordt tevens een mechanisme opgezet om de diverse nationale kaders geregeld te evalueren.

16 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 17 De huidige kwesties Tijdens deze conferentie zullen we het ontwerp van Dienstenrichtlijn onderzoeken. Een aantal aspecten zal echter in het bijzonder belicht worden, omdat we allen uit verschillende hoeken van Europa komen en onze sprekers experts in verschillende beleidsvlakken en sectoren zijn. Eerst komt er een algemene benadering, die gevolgd zal worden door een blik op de Richtlijn en haar gevolgen vanuit verschillende hoeken. Het debat zal gaan over de volgende thema s in verband met de Dienstenrichtlijn: Gezondheidszorg Voor bijzondere beleidsterreinen zullen bijzondere regels gelden. Iedereen heeft gezondheidszorg nodig, en daarom gaat het hier om een dienst van algemeen belang. Hoewel de bepaling van de opdrachten en doelstellingen van de sociale en gezondheidsdiensten in principe een bevoegdheid van de lidstaten is, kan de regelgeving van de Gemeenschap in een aantal gevallen de instrumenten voor de verlening en financiering ervan beïnvloeden. De Commissie acht het nuttig om een systematische benadering te ontwikkelen om de bijzondere kenmerken van sociale en gezondheidsdiensten van algemeen belang te identificeren en te herkennen. Het is belangrijk over een duidelijk kader te beschikken, binnen hetwelk de modernisering kan plaatsvinden. Om die reden heeft de Commissie de voornoemde Mededeling over de verlening van sociale diensten gepubliceerd (april 2006).

17 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 18 Post en Telecommunicatie De telecommunicatiesector in Europa is interessant, een sector overigens met heel wat ervaring op het stuk van liberalisering. Ze heeft haar eigen pakket en is daarom niet opgenomen in de nieuwe Dienstenrichtlijn. Ze is historisch gekenmerkt door een sterke traditie van overheidsmonopolie en wordt vaak samen met de postdienst geëxploiteerd. Dat klimaat veranderde geleidelijk in het begin van de jaren 80, toen in diverse lidstaten privatisering en mededinging werden ingevoerd. Aanvankelijk was deze ontwikkeling ingegeven door toenemende technologische toepassingen in de telecommunicatiesector. Die technologische ontwikkelingen hebben het pad geëffend voor een ware revolutie in deze bedrijfstak. Voor de postdiensten bestaat er de zogenoemde Postrichtlijn, die in 2002 herzien werd en nu het voorwerp van debat en hervorming uitmaakt. Het doel van een Gemeenschapsbeleid voor het postwezen is het vervolledigen van de interne markt voor postdiensten. Bovendien gelooft de Commissie in een gepast kader om in de hele Unie tegen betaalbare prijzen efficiënte, betrouwbare en kwalitatief hoogstaande postdiensten beschikbaar te stellen. De Richtlijn stelt 1 januari 2009 voorop als mogelijke datum voor de volledige verwezenlijking van de interne markt voor postdiensten, dit met instemming van zowel het Europees Parlement als van de Raad (medebeslissingsprocedure). De Richtlijn verplicht de Commissie tot een geregelde voortgangsrapportage over de Postrichtlijn en relevante ontwikkelingen in de sector. Onlangs nog was er een openbare raadpleging over

18 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 19 hervormingen in het postwezen. Eurofedop heeft met haar standpunt en aanbevelingen daaraan bijgedragen. Lokale en regionale overheden Lokale en regionale overheden spelen een belangrijke rol in de verlening van diensten van algemeen belang. Het komt in de eerste plaats de betrokken nationale, regionale en lokale overheden toe de diensten van openbaar belang te bepalen, te organiseren, te financieren en te controleren. De reacties op het Groenboek over diensten van algemeen belang tonen een brede consensus aan over het feit dat het niet nodig is om de Commissie op het gebied van diensten van algemeen belang bijkomende bevoegdheden te verlenen. De huidige bevoegdheden van de Commissie zijn passend en voldoende om te waarborgen dat in de hele Europese Unie goed functionerende diensten behouden en ontwikkeld kunnen worden. Dat impliceert overeenstemming over de toepassing van het subsidiariteitsbeginsel op de dienstverlening: Europese overheden zouden enkel bijkomende bevoegdheden mogen krijgen als ze vermoedelijk een grotere waarde kunnen toevoegen dan de nationale of lokale overheden. We komen terug op het voorbeeld van het waterbeleid: dat is een lokale hulpbron, en de desbetreffende diensten vallen onder de verantwoordelijkheid van de lokale en regionale overheden. Juridische aspecten De huidige versie van de Dienstenrichtlijn heeft al onder zware kritiek gestaan wegens haar juridisch zwakke punten (vooral met betrekking tot het land-van-oorsprong-beginsel is er geen juridische duidelijkheid, niet voor de afnemers en

19 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 20 evenmin voor de verleners van diensten). De richtlijn is gedeeltelijk bedoeld om de procedures voor grensoverschrijdende tewerkstelling van werknemers en werkneemsters in de dienstensector te stroomlijnen. Grensoverschrijdende diensten bestaan reeds zonder deze richtlijn, maar wel op relatief kleine schaal en met een omvangrijke papierwinkel. Toch is daar na de uitbreiding van de EU verandering in gekomen. We hebben allemaal weet van de Poolse loodgieter in Frankrijk en van de Letse bouwvakkers in Zweden. De vraag is wie de grensoverschrijdende tewerkstelling controleert. Volgens de huidige regelgeving van de EU hebben bedrijven uit een land die in een ander land diensten verlenen (bijvoorbeeld in het bouwbedrijf), het recht om hun werknemers onder te brengen in het land waar het werk uitgevoerd wordt. De werknemers moeten ten minste het minimumloon ontvangen van het land waar ze werken, en ook de werktijden van dat land moeten gerespecteerd worden. Die regelgeving heeft op diverse manieren onder vuur gestaan, deels ook omdat lageloonwerkers in de hogeloonlanden wrevel gewekt hebben. De richtlijnen van de Europese Commissie kunnen soms druk uitoefenen op de verhoudingen tussen de rechterlijke, de politieke en de wetgevende macht. Welke macht heeft de overhand? Is wat de Commissie aanbeveelt, wettelijk echt mogelijk?

20 GRENSOVERSCHRIJDENDE DIENSTVERLENING 21 Conclusie Eurofedop vindt het absoluut belangrijk om de dienstenrichtlijn en de diensten van algemeen belang op haar conferentie in Wenen te bespreken. Het was tijdens het Oostenrijks voorzitterschap dat de richtlijn verregaand geamendeerd werd en is wat ze nu is. Wenen is daarom de geschikte plaats om dit thema uit te diepen en standpunten en aanbevelingen uit te wisselen. Met de sprekers en met de deelnemers aan deze conferentie hopen we tot waardevolle conclusies en oplossingen voor onbeantwoorde vragen te komen.