15490/14 cle/gar/as 1 DG D 2B

Transcriptie

1 Raad van de Europese Unie Brussel, 17 november 2014 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2013/0409 (COD) 15490/14 NOTA van: aan: het voorzitterschap Raad DROIPEN 129 COPEN 278 CODEC 2241 Nr. Comdoc.: 17635/13 DROIPEN 160 COPEN 237 CODEC 2931 Betreft: Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad inzake de versterking van bepaalde aspecten van het vermoeden van onschuld en van het recht om in strafprocedures bij het proces aanwezig te zijn [eerste lezing] = Stand van zaken I. Achtergrond 1. Op 30 november 2009 nam de Raad een routekaart ter versterking van de procedurele rechten van verdachten en beklaagden in strafprocedures aan (hierna "de routekaart" genoemd) Tot nu toe zijn op basis van de routekaart drie maatregelen aangenomen: Richtlijn 2010/64/EU betreffende het recht op vertolking en vertaling in strafprocedures 2, Richtlijn 2012/13/EU betreffende het recht op informatie in strafprocedures 3 en Richtlijn 2013/48/EU betreffende het recht op toegang tot een advocaat PB C 295 van , blz. 1. PB L 280 van , blz. 1. PB L 142 van , blz. 1. PB L 294 van , blz /14 cle/gar/as 1

2 3. De Commissie heeft op 27 november 2013 een wetgevingspakket ingediend met drie voorstellen ter voltooiing van de uitrol van de, inmiddels in het programma van Stockholm geïntegreerde, routekaart: een voorstel voor een richtlijn inzake de versterking van bepaalde aspecten van het vermoeden van onschuld en van het recht om in strafprocedures bij het proces aanwezig te zijn; 5 een voorstel voor een richtlijn betreffende procedurele waarborgen voor kinderen die verdachte of beklaagde zijn in een strafprocedure; 6 en een voorstel voor een richtlijn betreffende voorlopige rechtsbijstand voor verdachten en beklaagden wie de vrijheid is ontnomen en rechtsbijstand in procedures ter uitvoering van een Europees aanhoudingsbevel. 7 De laatste twee voorstellen gaan vergezeld van aanbevelingen van de Commissie In juni 2014 bereikte de Raad JBZ overeenstemming over een algemene oriëntatie op het voorstel voor een richtlijn betreffende procedurele waarborgen voor kinderen Het Italiaanse voorzitterschap heeft een aanvang gemaakt met de besprekingen over de andere twee voorstellen: de richtlijn inzake het vermoeden van onschuld en de richtlijn betreffende rechtsbijstand. Deze nota betreft het voorstel over rechtsbijstand /13 + ADD 1 + ADD 2 + ADD /13 + ADD 1 + ADD 2 + ADD /13 + ADD 1 + ADD 2 + ADD /C 17643/ / /14 cle/gar/as 2

3 6. Het voorstel voor een richtlijn betreffende voorlopige rechtsbijstand voor verdachten en beklaagden wie de vrijheid is ontnomen en rechtsbijstand in procedures ter uitvoering van een Europees aanhoudingsbevel verwijst naar maatregel C van de routekaart. Het houdt nauw verband met Richtlijn 2013/48/EU betreffende het recht op toegang tot een advocaat. 7. Het voorstel strekt ertoe gemeenschappelijke minimumnormen vast te stellen met betrekking tot het recht op voorlopige rechtsbijstand van verdachten en beklaagden in strafprocedures en op voorlopige rechtsbijstand en rechtsbijstand voor personen die in het kader van een procedure ter uitvoering van een Europees aanhoudingsbevel worden gezocht, en aldus het recht op toegang tot een advocaat, zoals bepaald in Richtlijn 2013/48/EU, in praktijk om te zetten. II. Stand van zaken 8. De Groep materieel strafrecht (DROIPEN) heeft het voorstel op 25 juli, 19 september, 21 oktober en 25 november 2014 besproken. Het CATS heeft op 2 juli 2014 een oriënterend debat over de ontwerprichtlijn gehouden. 9. Van de punten die tijdens de besprekingen aan de orde kwamen, lijken de volgende voornaamste elementen in dit stadium voorlopig te worden gesteund door een meerderheid van de delegaties: onder voorlopige rechtsbijstand dient te worden verstaan: een noodmechanisme van tijdelijke aard voor toegang tot rechtsbijstand, in de zin van door de staat gesubsidieerde bijstand door een advocaat; wanneer de betrokkene hierom heeft verzocht, dient dergelijke bijstand te worden verleend na de vrijheidsbeneming en in ieder geval vóór het verhoor; voorlopige rechtsbijstand dient te worden verleend totdat de betrokkene wordt vrijgelaten of totdat een definitieve beslissing betreffende de verlening van rechtsbijstand definitief is geworden; 15490/14 cle/gar/as 3

4 indien het bestaande nationale stelsel voor het verlenen van rechtsbijstand waarborgt dat de betrokkene door de staat gesubsidieerde bijstand door een advocaat zou kunnen krijgen in de eerste fase van de procedure, namelijk na de vrijheidsbeneming en in ieder geval vóór het verhoor, moet dit worden beschouwd als zijnde in overeenstemming met de door deze richtlijn opgelegde verplichtingen met betrekking tot voorlopige rechtsbijstand in strafzaken of in EAB-procedures; bepaalde situaties, die weliswaar tijdelijk de vrijheid van de betrokkene belemmeren, maar wellicht niet de daadwerkelijke uitoefening van de rechten van de verdediging vereisen en derhalve mogelijk niet zouden resulteren in het van kracht worden van de rechten uit hoofde van deze richtlijn, bijv. identiteitscontroles, voorlopig verhoor tijdens een steekproefsgewijze controle die aanwijzingen zou kunnen opleveren voor het openen van een strafrechtelijk onderzoek, dienen niet onder het toepassingsgebied van de richtlijn te vallen; dit dient eveneens te gelden voor bepaalde handelingen in het kader van onderzoek of bewijsverkrijging, zoals het nemen van bloedmonsters, indien de nationale wetgeving niet voorziet in het recht van een advocaat om dergelijke handelingen in het kader van onderzoek of bewijsverkrijging bij te wonen; enkele delegaties spraken hun grote twijfels uit over de noodzaak artikel 5, lid 2, van het Commissievoorstel in de tekst te houden; aangevoerd werd dat de strikt bijkomstige rol van de advocaat in de uitvaardigende lidstaat in EAB-procedures, namelijk om "informatie en advies" aan de advocaat in de uitvoerende lidstaat te verstrekken volgens artikel 10 van Richtlijn 2013/48/EU, niet een wezenlijke noodzaak met zich meebrengt om dergelijke bijstand via rechtsbijstandregelingen te waarborgen; bijgevolg verzochten de delegaties vrijwel unaniem die bepaling te schrappen. 10. Het toepassingsgebied van de richtlijn, en in het bijzonder het toepassingsgebied van de verplichting om voorlopige bijstand te verlenen, zoals bepaald in artikel 4 van het Commissievoorstel, moet op technisch niveau nader worden besproken. De huidige stand van de besprekingen in dit verband is als volgt: 15490/14 cle/gar/as 4

5 11. Sommige lidstaten zouden het toepassingsgebied van de richtlijn graag uitgebreid zien, zodat deze ook het recht op rechtsbijstand van verdachten en beklaagden in strafprocedures bestrijkt, dat in het algemeen zou kunnen worden onderworpen aan een beoordeling van de middelen van de betrokkene (draagkrachttoets) en/of van de vraag of het in het belang van de rechtspleging is (onderzoek naar de juridische merites van de zaak) om rechtsbijstand te verstrekken, volgens de toepasselijke selectiecriteria in de lidstaat. Ook is voorgesteld dat het altijd in het belang van de rechtspleging moet zijn om het recht op rechtsbijstand te verlenen aan personen die verdacht of beschuldigd worden van het plegen van een ernstig strafbaar feit. 12. Anderzijds bleven verscheidene lidstaten bij hun standpunt dat het verlenen van voorlopige rechtsbijstand voor lichte strafbare feiten, zoals lichte verkeersovertredingen of lichte schendingen van de openbare orde, buitensporig zou zijn en verzochten zij die strafbare feiten buiten het toepassingsgebied van de richtlijn te laten. Gememoreerd wordt dat, overeenkomstig de hierboven genoemde reeds vastgestelde routekaartinstrumenten, dit strafbare feiten zijn in verband waarmee het recht van een lidstaat voorziet in het opleggen van een sanctie door een andere autoriteit dan een rechter in strafzaken of waarbij vrijheidsbeneming niet als sanctie kan worden opgelegd. 13. Voorts bleven enkele lidstaten van oordeel dat, in gevallen waarbij slechts van een korte vrijheidsbeneming sprake is (anders dan de situaties bedoeld in punt 9), de richtlijn de mogelijkheid moet bieden te beoordelen of het evenredig zou zijn voorlopige rechtsbijstand te verlenen, rekening houdend met het complexe karakter van de zaak, de ernst van het vermeende strafbare feit of de zwaarte van de mogelijke straf die kan worden opgelegd. 14. Gezien het bovenstaande is het voorzitterschap van oordeel dat de besprekingen over deze punten moeten worden voortgezet om de mogelijke implicaties van bepaalde aanpassingen in het toepassingsgebied van de voorgestelde richtlijn nader te onderzoeken /14 cle/gar/as 5