Arbeidsmarktmonitor Kappersbranche

Transcriptie

1 Arbeidsmarktmonitor Kappersbranche Jos de Jonge Jurriaan Berger Zoetermeer, september 2008

2 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM bv. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM bv. EIM bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM bv. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM bv. EIM bv does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3 Inhoudsopgave Voorwoord 4 Samenvatting 6 1 De arbeidsmarktmonitor kappers Inleiding De markt van opleidingen en arbeid; drie vormen van dynamiek Methode Opzet van dit rapport 9 2 Bedrijven in de kappersbranche 11 3 Arbeidsmarkt Werkgelegenheid Vacatures en werkzoekenden 22 4 Opleidingen 25 5 Conclusies 35 Bijlagen I Cijfermatige informatie bij hoofdstuk 2 38 II Cijfermatige informatie bij hoofdstuk 3 40 III Cijfermatige informatie bij hoofdstuk

4 Voorwoord Het brancheplatform kappers waar werkgevers en werknemers verenigd zijn, heeft in 2004 de ambitie uitgesproken dat er een goede jaarlijkse monitor zou moeten komen van de arbeidsmarkt in de branche. Vier jaar na het uitspreken van deze ambitie is het zo ver dat de eerste versie van de monitor het licht ziet. De monitor geeft een duidelijk beeld van de opleidingen, de werkgelegenheid en de bedrijven in de branche. Tegelijk is duidelijk dat de monitor nog niet is uitontwikkeld. De ambitie om naast standgegevens vooral ook stroomgegevens te leveren is nog niet ingevuld. Daardoor weten we een aantal dingen nog niet die wel in de monitor zouden passen. Gegevens over waar gediplomeerde en ongediplomeerde leerlingen naar toe gaan zijn niet bekend. Ook is niet duidelijk waar de enorme groei van het aantal ZZPers vandaan komt. Zijn dat ex-werknemers of juist mensen die net (al dan niet gediplomeerd) van de opleiding af komen. Er zijn nog steeds vragen te beantwoorden. Toch levert deze eerste versie van de monitor een goede basis voor besluitvorming. De signalen over bijvoorbeeld de afname van niveau 3 en de toename van niveau 2 leerlingen zijn duidelijk. Dat dit een ongewenste ontwikkeling is die in termen van regio en instelling redelijk te duiden is, is eveneens duidelijk. Het geeft ook veel materiaal om verder beleid te voeren op het thema ZZP. De toename is duidelijk, gefaciliteerd door veranderende regelgeving van de overheid is het aantal in 10 jaar verdubbeld. Maar is dat echt en probleem? Is het flexibilisering van de arbeidsmarkt of vooral oneigenlijke concurrentie voor de salons met personeel. Bij EIM hopen wij met deze monitor een eerste stap gezet te hebben om de branche te voorzien van een solide basis van gegevens. Het onderzoek is mogelijk geworden door een opdracht van het brancheplatform kappers. De kwaliteit van de begeleiding en het geduld bij de productie die de onderzoekers hebben mogen ervaren van de kant van het brancheplatform was een inspiratie. Jos de Jonge Projectleider 4

5 5

6 Samenvatting Voor u ligt de eerste versie van de monitor arbeidsmarkt kappersbranche. Het onderzoek is gebaseerd op analyses van de gegevens van Cfi (de opleidingen), van de bedrijven (HBA) en van de werknemers (sociaal fonds- Interpolis) gegevens. De belangrijkste uitkomsten van de monitor zijn: De totale vervangingsvraag in de branche wisselt enigszins per jaar maar komt neer op circa 16% van alle werknemers. Dat impliceert dat er jaarlijks gemiddeld 3750 werknemers de branche (als werknemer) verlaten en plaats maken voor nieuwe medewerkers. Daarnaast wisselt circa 4% (1000 personen) van baan binnen de branche. Het aantal grote bedrijven in de branche verandert niet zo sterk en ligt al jaren iets boven de Desondanks zien we dat er per jaar gemiddeld 500 bedrijven stoppen en 500 nieuwe bedrijven met personeel bijkomen (8%). In de ZZP bedrijven zit een enorme dynamiek. In 2007 zijn er ruim 2 keer zoveel ZZP-ers als 10 jaar daarvoor. Het percentage bedrijven dat stopt ligt met 9% (1100) maar een fractie hoger dan de bedrijven met personeel. Maar het aandeel nieuwe bedrijven is 18% (ruim 2200). Het aantal diploma s op niveau 2 ligt op jaarbasis (2005) op 1400 en is dalend daarvan zijn bbl-ers die dus al werkzaam zijn in de branche Het aantal leerlingen op niveau 2 blijft stabiel en is tot 2005 zelfs licht gestegen (6000 personen). Daarvan zijn er 2200 bbl-ers en de overigen (3800) zijn Bol leerlingen. Dat wijst op een teruglopend rendement. Het aantal diploma s op niveau 3 ligt iets hoger (1450) maar blijft stabiel. Het aandeel Bol-ers is hier wat hoger (600). Het aantal leerlingen op niveau 3 daalt (3300) hetgeen naar verwachting ook zal leiden tot een daling van het aantal diploma s. Ongeveer 1/3 van de leerlingen (3) is bbl-er en 2/3 bol. De belangrijkste conclusies uit dit onderzoek zijn: Conclusie 1. De afname van het aantal leerlingen op niveau 3 is een zorglijke ontwikkeling; de toename op niveau 2 ook. Conclusie 2. Het beleid in scholen zou sterker gericht moeten worden op de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Conclusie 3; De branche is bezig met een geleidelijke verandering en upgrading. Conclusie 4; De salons met personeel kweken hun eigen oneigenlijke concurrentie. Conclusie 5; De rendementen van de opleidingen laten te wensen over. 6

7 1 De arbeidsmarktmonitor kappers 1.1 Inleiding De Kappersbranche is volop in beweging. De branche zelf is met het vakgebeid constant aan het vernieuwen. Maar ook in termen van werkgelegenheid en aantallen bedrijven zien we veel ontwikkelingen. De diverse partijen in de branche zijn allen gebaad met goede cijfers over hun branche. Het Brancheplatform Kappers waarin zowel de ANKO participeert als de beide vakcentrales FNV en CNV heeft EIM de opdracht gegeven tot het ontwikkelen van een arbeidsmarktmonitor voor de kappersbranche. Deze monitor moet het gezaghebbende document zijn voor de sociale partners in de branche maar ook voor kennisinfrastructuur daaromheen; KOC en HBA. Daartoe is de afgelopen jaren, in overleg met al deze organisaties gewerkt aan het ontwikkelen van een document waarin de cijfers genoteerd staan voor de onderwijs- en arbeidsmarkt voor de kappersbranche. Centraal staan drie soorten dynamiek. 1.2 De markt van opleidingen en arbeid; drie vormen van dynamiek Wij zien drie bronnen van dynamiek die alle in kaart gebracht moeten worden om een goed beeld te krijgen van de arbeidsmarkt voor kappers. De opleidingsdynamiek De opleidingen in de branche worden verzorgd door ROC s en door private instellingen. Het zijn opleidingen in het kader van de beroepsopleidende leerweg (BOL) en de beroepsbegeleidende leerweg (BBL). Die laatste is numeriek in de meerderheid en er gaan stemmen op om deze leerweg tot de hoofdstroom te maken. Duidelijk is natuurlijk ook dat de studenten die BBL volgen op het zelfde moment ook werknemer zijn en voor een zekere productie zorgen. Om de betekenis van de opleidingen voor de arbeidsmarkt te kennen is het noodzakelijk om bij de opleidingen het volgende te weten 1 : Wat is de jaarlijkse instroom van nieuwe leerlingen in de verschillende opleidingsvarianten (en wat zijn de overwegingen van leerlingen al dan niet voor de opleiding te kiezen)? Wat is het interne rendement van de opleidingen (hoeveel instromers halen de gewenste kwalificatie)? Wat is het externe rendement van de opleidingen (hoeveel gekwalificeerden komen in het beroep, als werknemer of zelfstandige)? Wat zijn in deze de ontwikkelingen in de tijd 2? 1 Daarbij dient wel bedacht te worden dat het niet om één opleidingsoort gaat maar om meerdere soorten kwalificaties op meerdere niveaus die bovendien in de toekomst gaan veranderen door de ontwikkelingen in de kwalificatiestructuur van het gehele beroepsonderwijs. 2 Het ministerie van OCW stelt jaarlijkse ramingen op van het aantal studenten en diploma s op. Deze informatie is te analyseren en gebruiken in de monitor. Het betreft beleidsneutrale berekeningen. 7

8 De ondernemersdynamiek Het aantal ondernemingen in de branche stijgt. Veel van die ondernemingen zijn ondernemingen zonder personeel ondernemingen zijn aangesloten bij de Anko. Het aantal vestigingen neemt toe en ook de omzet in de branche stijgt in de periode tot 2002 per jaar met enkele procentpunten. Stroomcijfers en veranderingen zijn onbekend. Om een goed beeld te hebben dient het volgende inzichtelijk te worden: Wat is het aantal starters en wat het aantal bedrijfsbeëindigingen per jaar? Hoeveel werknemers worden zelfstandige en omgekeerd (met of zonder personeel)? Welke overgangen zijn er tussen de verschillende bedrijfscategorieën (zonder personeel, kleine bedrijven met personeel, grote bedrijven en ketenbedrijven)? Hoeveel ondernemers starten of beëindigen hun activiteiten en wat is hun herkomst c.q. bestemming? De dynamiek van werkende personen De totale werkgelegenheid in de branche bedraagt bijna personen. Van deze werkgelegenheid gaat het om eigenaren/directeuren (in ondernemingen), meewerkende gezinsleden, werknemers, en nog leerling/werknemers. Ook iedere ZZP onderneming kent minimaal één werkzame persoon. Aldus ontstaat het beeld waarbij ruim 1/3 van het aantal werkzame personen in deze branche eigenaren en meewerkende gezinsleden betreft en een kleine 2/3 bestaat ui werknemers en leerlingen. Deze getallen veranderen continu en het is niet alleen de verandering zelf maar ook de stroomcijfers die noodzakelijk zijn om een goede arbeidsmarktmonitor op te kunnen stellen: Hoeveel nieuwe werknemers komen er bij en wat is hun herkomst (opleiding, herintreders, uit andere branches)? Hoe succesvol zijn wervingsinspanningen? Hoeveel werknemers vertrekken en wat is hun bestemming? Om welke redenen (en wanneer) vertrekken werknemers (arbeidsomstandigheden, ontslag, verandering in gezinssituatie, etc.)? 1.3 Methode Er zijn vele bronnen om informatie te verkrijgen over leerlingen, werknemers en ondernemers in de branche. De primaire bronnen voor deze gegevens zijn allen administratieve bestanden die voor enigerlei doel worden gebruikt. Bij de start van de ontwikkeling van de monitor in 2004 was het de gedachte om de gegevens uit al deze bronnen te verzamelen en aan elkaar te koppelen door middel van het burgerservicenummer (onderwijsnummer). Hiermee zouden niet alleen de actuele aantallen in de domeinen ondernemers, werknemers en leerlingen kunnen worden bepaald maar zou het ook mogelijk worden om stromen in beeld te brengen. Vragen als hoeveel leerlingen worden ZZP-er? of hoeveel ZZP-ers worden ondernemer met personeel en hoeveel leerlingen worden werknemer in de branche? zouden met behulp van dergelijke analyses in beeld gebracht kunnen worden. Het gaat om de onderlinge stromen tussen de status van leerling, ondernemer of werknemer. 8

9 In de afgelopen jaren is duidelijk geworden dat koppeling op naam van personen vooralsnog niet tot de mogelijkheden behoort. Privacy reglementen en wetgeving staan deze procedures vooralsnog in de weg. Er wordt echter aan gewerkt om deze barrières te slechten. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van diverse bronnen. Voor de gegevens van de werknemers in deze branche is gebruik gemaakt van de gegevens van Interpolis waar zowel de pensioenen als de afdrachten voor het sectorfonds zijn ondergebracht. Voor de gegevens van de ondernemingen is gebruik gemaakt van de informatie van het Hoofd Bedrijfschap Ambachten waar alle ondernemingen in de branche geregistreerd zijn cq moeten zijn. Voor de gegevens over leerlingen kunnen we voor het bekostigd onderwijs terecht bij Cfi. Door tussenkomst van KOC hebben wij de beschikking gekregen over de zgn Cfi kubus waarin de gegevens van alle mbo opleidingen zijn verwerkt. Het enige wat in deze reeks ontbreekt zijn de gegevens van de niet bekostigde opleidingen 1. Bevraging van die opleidingen zelf zal hiervoor uitsluitsel moeten bieden. Al deze bronnen hebben niet in de eerste plaats tot doel om beleidsmatige inzichten te voeden. In de eerste zijn de gegevens die gebruikt worden voor andere meer administratieve en financiële doelen. De gegevens die bij Interpolis beheerd worden zijn voor het innen en uitbetalen van pensioen en sociaal fonds premies. De gegevens van het HBA worden primair gebruikt voor doeleinden die te maken hebben met het ondernemerschap en de afdracht van bijdragen voor het HBA zelf. De gegevens die onder Cfi ressorteren, worden vooral beheerd om de instellingen te bekostigen. Beleidsinformatie is voor deze bronnen slechts een afgeleide doelstelling. De gegevens zelf dienen voor het onderzoek nog vertaald te worden naar beleidsinformatie. Kennis over de wetenswaardigheden van de verschillende registraties die in de loop van dit proces is opgebouwd was hiervoor wezenlijk. 1.4 Opzet van dit rapport De opzet van dit rapport volgt een betrekkelijk eenvoudige lijn. Allereerst wordt de ontwikkeling van de aantallen ondernemingen in beeld gebracht (hoofdstuk 2). Hier is een belangrijk onderscheid gemaakt tussen de ondernemingen met en de ondernemingen zonder personeel. De eerste groep is via Interpolis ook bekend. De tweede groep, de ZZP-ers zijn uitsluitend via de bestanden van het HBA gegeven. Vervolgens wordt de arbeidsmarkt voor de branche gekarakteriseerd (hoofdstuk 3). Een eerste paragraaf in dit hoofdstuk bestaat uit de analyse van de werkgelegenheid. Hierbij wordt een analyse gegeven van de omvang van het aantal werknemers in het afgelopen decennium en de achtergrondkenmerken als leeftijd en geslacht. Daarbij wordt afzonderlijk stil gestaan bij de verdeling per district. Vervolgens wordt in dit hoofdstuk ook een optelsom gepresenteerd van de totale werkgelegenheid in de afgelopen 10 jaar. Een tweede onderdeel betreft de vacatures en de aantallen werkzoekenden in deze branche. 1 Navraag bij Peapon hieromtrent heeft vooralsnog geen resultaat opgeleverd. 9

10 Hoofdstuk 4 gaat over de opleidingen. Zoals gezegd is de opleidingsinspanning in de niet bekostigde hoek nog niet goed in beeld. Voor het bekostigd onderwijs daarentegen is veel duidelijk geworden. De ontwikkeling van de leerlingen naar niveau 2 en 3, de ontwikkeling per instelling. De instroom van leerlingen naar herkomst geeft een beeld waar de leerlingen vandaan komen. Over de uitstoom konden geen specifieke gegevens worden gepresenteerd omdat de koppeling van de gegevens van de opleidingen (Cfi en niet bekostigd) en die van de bedrijven (HBA, Interpolis) vooralsnog niet mogelijk was. Op landelijk niveau is er van de bredere categorie Uiterlijke verzorging wel iets bekend over de mate waarin gediplomeerden daarvan al dan niet kiezen voor werk of opleiding, of werkloos worden. 10

11 2 Bedrijven in de kappersbranche Ontwikkeling aantallen bedrijven in 20 jaar Er zijn twee primaire bronnen om meer te weten te komen over de ontwikkeling van de aantallen kappersbedrijven in de branche. Het HBA bevat alle bedrijven in de branche en heeft dit ondergebracht in het CRK. Wij hebben voor dit onderzoek de beschikking over bestanden (stand 1 oktober) van de laatste twee jaren (06 en 07). Daarnaast zijn de historische gegevens bekend van het HBA door de informatie uit de loonstructuuronderzoeken die er door EIM in de loop der jaren voor het HBA zijn uitgevoerd. Op basis daarvan is de onderstaande grafiek opgesteld. Grafiek 2.1 Aantal kappersbedrijven in de periode aantal kappersbedrijven In deze tabel is duidelijk af te lezen dat er een sterke ontwikkeling is in het aantal ondernemingen in de branche van minder dan twee decennia geleden tot een voorlopig maximum van in Aantallen bedrijven met en zonder personeel in het afgelopen decennium Van de ondernemingen in de branche zijn precieze gegevens bekend uit dat databestanden van het pensioenfonds over de werknemers. Bij de gegevens van de werknemers is ook bekend bij welke bedrijven zij in dienst zijn. Door deze cijfers te leggen naast de gegevens van de totalen kon ook het aantal ZZP-ers worden genoteerd. Omdat we van Interpolis de gegevens van alle jaren tussen 1997 en 2007 hebben worden deze als eerste gepresenteerd. 1 Van de periode tot en met 2003 zijn we uit gegaan van de cijfers van de diverse structuuronderzoeken die er geweest zijn. Voor de jaren 2006 en 2007 is geanalyseerd op basis van de CRK/HBA bestanden. De jaren 2004 en 2005 zijn bij geschat op basis van aanpalende jaren. De CRK/HBA bestanden worden in het kader van het structuuronderzoek nog nader onderzocht. Traditioneel leidt dit tot een afwaardering van 2-8% van de aantallen bedrijven. Omgekeerd zijn er ook kappersbedrijven bij Interpolis die niet in HBA/CRK gevonden kunnen worden. Een volledige correctie van deze cijfers kan pas na afloop van het veldwerk van het structuuronderzoek worden bepaald. 11

12 Grafiek 2.2 Aantal bedrijven met personeel in de kappersbranche. aantal bedrijven met personeel in de kappersbranche Door de schaal geeft deze grafiek een lichtelijk vertekend beeld. De daling die zich vanaf 2004 heeft ingezet lijkt hier substantieel maar het gaat in feite om 250 ondernemingen in 3 jaar tijd. In feite blijft het aantal ondernemingen met personeel relatief stabiel over het afgelopen decennium. Nemen we het aantal kappersbedrijven met personeel en zonder in één grafiek samen dan komen we het volgende beeld. Grafiek 2.3 Aantal bedrijven met en zonder personeel 1 Aantal bedrijven met en zonder personeel zonder personeel met personel 1 Voor een aantal jaren waarvoor geen totale bekend waren uit eerder onderzoek (1998, 00, 02, 04, 05) zijn de cijfers bij geschat op basis van de aantallen van de aanpalende jaren Zie ook de bijlage. 12

13 We zien dat het aantal bedrijven met personeel maar heel weinig varieert en steeds rond de bedrijven zit. De grootste dynamiek zit in de bedrijven zonder personeel. In 1997 waren er van de bijna bedrijven zonder personeel, in 2007 is dat ruim van de Dynamiek in de ontwikkeling; achtergronden ZZP-ers Van de dynamiek van de bedrijven zonder personeel kon weinig informatie worden achterhaald omdat de microdata slechts over 2 jaar beschikbaar zijn. Wel is duidelijk dat er steeds meer ZZP-ers komen. In 2007 zijn er ruim twee keer zoveel ZZP-ers dan 10 jaar eerder. Tegelijk zien we ook dat er veel ZZP bedrijven stoppen. In 2007 is 9% van alle ZZP bedrijven gestopt, maar zijn er 18% nieuwe bedrijven bij gekomen. Wat hier precies de achtergronden van zijn is niet helemaal duidelijk. Het is een gegeven dat in het afgelopen jaar veel veranderingen hebben plaats gevonden die deze ontwikkeling zo niet gestimuleerd dan toch wel mogelijk hebben gemaakt. De belangrijkste wijzigingen betreffen de veranderingen in de vestigingswet. Deze wet heeft decennia lang de vestiging van nieuwe ondernemingen gereguleerd. Nadat eerder al veranderingen zijn aangebracht in de vakbekwaamheidseisen zijn in 2004 de algemene ondernemersvaardigheden niet meer vereist. Dat gaf de ruimte aan alle aspirant ondernemers in de branche, ook de niet gediplomeerden onder hen, om zich bij de Kamer van Koophandel in te schrijven als kappersbedrijf. De toename van het aantal ZZP-ers zien we niet alleen in de kapperbranche. In heel Nederland stijgt het aantal ZZP-ers. Alleen al in 2007 zijn er ruim ZZP-ers bijgekomen. Deze teneur heeft vooral te maken met de flexibilisering van de arbeidsmarkt en in de periode van laagconjunctuur ook met het gegeven dat werklozen via een ZZP constructie zich alsnog van inkomsten voorzien. Dynamiek in de ontwikkeling; achtergronden bedrijven met personeel De dynamiek die er in de bedrijven met personeel zit in twee gegevens: hoeveel bedrijven komen er nieuw bij of gaan er af, en varieert het gemiddelde aantal medewerkers bij de bedrijven. In de onderstaande tabel is aangegeven welke mutaties er van jaar op jaar hebben plaats gevonden bij de bedrijven met personeel. Tabel 2.4 Aantallen gestopte en gestarte bedrijven met personeel per jaar. Beginstand Gestopt Gestart Eindstand Verschil Een positief cijfers impliceert groei, een negatief cijfer krimp. 13

14 In deze tabel is rekening gehouden met de wave bedrijven die eind 2005 uit de kappers cao gestapt zijn. Hoewel de totalen niet zo veel veranderen zien we toch een aanzienlijke dynamiek. Jaarlijks komen er ongeveer 500 nieuwe bedrijven bij en verdwijnen er ook ongeveer 500. Deze getallen houden zich doorgaans redelijk in balans, hetgeen we ook terugzien in de eerdere grafiek. Dat neemt niet weg dat er een forse dynamiek zit in de aantallen nieuwe bedrijven en bedrijven die er mee stoppen. Een andere dynamiek zit in de groei of krimp van de omvang van bedrijven met personeel. Het gemiddelde aantal medewerkers per bedrijf is gegeven in de onderstaande grafiek. Grafiek 2.5 Omvang van de bedrijven met personeel in de kappersbranche. Gemiddeld aant al werknemers 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0, We zien dat het gemiddelde aantal werknemers in de bedrijven iets boven de 4 personen ligt. In de periode kent de ontwikkeling zijn voorlopige hoogtepunt van 4,7 personen gemiddeld. Anno 2007 ligt dit aantal weer op 4,4, en daarmee 0,6 persoon hoger dan 10 jaar eerder. Per regio We hebben de gegevens over de onderneming met personeel naar CWI-district uitgesplitst. Dat is neergezet in de onderstaande grafiek. 14

15 Grafiek 2.6 Het aantal kappersbedrijven met personeel per district Kappersbedrijven met personeel per district Middenwest Noord Noordwest Oost Zuidoost Zuidwest Op het eerste oog lijken de lijnen uit de grafiek sterk op elkaar, maar een aandachtiger analyse laat evenwel zien dat er wel degelijk verschillen zijn. Kijken we naar het verschil over 10 jaar dan zien we dat de regio s oost (+6,7%) en midden west (+2.7%) stijgen. We zien dat noord vrijwel gelijk blijft en alleen halverwege de 10-jaars periode wat hoger stond. De regio s noordwest (-5.1%) zuidwest (-3.0%) en zuidoost (-4,9%). De beide zuidelijke regio s zijn vooral in de afgelopen 5 jaar (sinds 2003) terug gelopen. 15

16

17 3 Arbeidsmarkt 3.1 Werkgelegenheid Voor het berekenen van de werkgelegenheid in de kappersbranche zijn ook weer de bronnen van belang die eerder zijn aangehaald; HBA en Interpolis Aantallen werknemers Allereerst de ontwikkeling van het aantal werknemers in de bedrijven. Deze zijn gegeven in het Interpolis bestand. In de onderstaande grafiek zien we de werkgelegenheid in aantallen personen weergegeven. Hierbij zijn voor de laatste 2 jaar de ontbrekende gegevens van Wave geëxtrapoleerd vanuit het verleden. Grafiek 3.1 Het aantal werknemers in de branche per 1 oktober van ieder jaar Werknem ers in de branche per 1 oktober In de figuur zien we een stijging van het totale aantal werknemers in de periode tot 2003 (tot ruim ). Vanaf 2005 daalt het aantal werknemers om anno 2007 uit te komen op dicht onder de Ook hier geldt dat niet alleen de dynamiek in aantallen bedrijven aanzienlijk is maar dat dit ook geldt voor de dynamiek onder personeel. De totale aantallen wisselen maar kijken we naar de ontwikkeling van de gemiddelde lengte van het dienstverband op 1-10 van ieder jaar dan zien we het volgende beeld: 17

18 Grafiek 3.2 Gemiddeld dienstverband van de werknemers in maanden. dienstverband in maanden 45,0 44,0 43,0 42,0 41,0 40,0 39,0 38,0 37,0 36,0 35,0 dienstverband in maanden Het gemiddelde dienstverband ligt rond de 42 maanden (3,5 jaar). Dit cijfer is in de periode tot 2001 iets opgelopen om daarna weer te dalen. In het laatste jaar zien we weer een duidelijke stijging van ruim 3 maanden. Dynamiek bij het personeel Om na te gaan hoe het zit met de dynamiek in de branche is gekeken naar de wisselingen binnen en buiten de branche. Op het niveau van de bedrijven is in hoofdstuk 2 het inzicht gegeven over het aantal bedrijven dat er jaarlijks bijkomst respectievelijk uitgaat. Duidelijk werd dat die dynamiek aanzienlijk is; ongeveer 8% van de bedrijven vernieuwt zich (jaarlijkse mutaties gemiddeld 500 bedrijven op 6100 bedrijven). Daarnaast is gekeken hoeveel personeel jaarlijks de branche in en uitstroomt. Dit blijkt per jaar redelijk vergelijkbaar te zijn. Jaarlijks stroomt 14-17% van het personeel de branche uit en komt er circa 13-20% nieuw personeel binnen. Er zitten vooral in de uitstroom slechts beperkte schommelingen. Daarnaast is er nog dynamiek van medewerkers binnen de branche. Per jaar blijkt 3,5% tot 4,5% van het personeel te wisselen van baan binnen de branche. Van de bedrijven die geheel stoppen gaat niet het voltallige personeel verloren voor de branche. Een deel dat varieert van 35-60% van de personeelsleden van die bedrijven vindt een baan elders in de branche. Geslacht en leeftijd van de werknemers. Om te weten dat de kappersbranche vooral een branche is waar vrouwen werken hoef je maar zo nu en dan naar de kapper te gaan. In onderstaande grafiek is te zien dat het percentage mannen in de branche (werknemers) laag is en vooral in de laatste jaren van de vorige eeuw is gedaald van bijna 7% naar 5%. Op dit getal blijkt het te stabiliseren. 18

19 Grafiek 3.3 Percentage mannelijk werknemers. percent age mannen 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% percentage mannen 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Over de ontwikkeling naar leeftijd gaat de onderstaande figuur. Grafiek 3.4 Leeftijdssamenstelling naar leeftijdsklasse van de bedrijven met personeel 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% t/m 19 jr jr jr jr jr jr 51 jr en ouder 5,0% 0,0% Het patroon is duidelijk; de leeftijd van de medewerkers wordt steeds hoger. De aantallen werknemers in de laagste leeftijdcategorie (t/m 19 jaar) daalt al sinds Het aantal medewerkers in de leeftijd jaar daalt ook maar pas sinds 2 jaar en ook minder prominent. De beide middelste leeftijdsgroepen en jaar wisselen wat; ze dalen tot 2002 of 2005 en stijgen de laatste jaren weer. De drie categorieën daarboven stijgen allemaal waarbij de ontwikkeling van het aantal jarigen en 51+ in 10 jaar tijd beiden ruim verdubbeld is. 19

20 Dit zien we ook terug in de onderstaande figuur met de gemiddelde leeftijd van de werknemers. Vooral sinds 2002 zien we een prominente toename van de gemiddelde leeftijd. Grafiek 3.5 Gemiddelde leeftijd van de medewerkers in de kappersbranche gemiddelde leeftijd van werknemers in jaren 30,00 29,50 29,00 28,50 28,00 27,50 27,00 26,50 26,00 25,50 25, De gemiddelde leeftijd is in 10 jaar gestegen van 26,5 jaar naar 29,5 jaar. We hebben voor de laatste twee jaar gekeken naar de leeftijd van de in- en uitstroom van medewerkers. Dit is neergelegd in de onderstaande tabel. Figuur 3.6 In- en uitstroom van personeel uit de branche naar leeftijd in de periode in en uitstroom naar leeftijd in ,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% t/m 19 jr jr jr jr jr jr 51 jr en ouder 0,00% uitstroom instroom De gemiddelde leeftijd is een resultante van de uitstroom en de instroom en het feit dat alle blijvende werknemers een jaar ouder zijn geworden. Kijken we specifiek naar de mobiele medewerkers dan zien we dat de leeftijden van uitstromers gemiddeld hoger liggen dan die van de instromers. Toch is het niet zo dat er alleen ouderen uitstromen en alleen jongeren instromen. De uitstroom van 20

21 jongeren tot 23 jaar betreft altijd nog bijna 50% van de totale instroom en omgekeerd is er wel degelijk ook instroom in de leeftijdscategorieën boven de 30 jaar. Degenen die blijven zitten zijn echter allemaal een jaar ouder geworden zodat het netto resultaat toch een verhoging van de gemiddelde leeftijd betekent. Een opmerking is hierbij op zijn plaats. In het volgende hoofdstuk worden de gegevens van leerlingen doorgenomen. Daar zien we dat er met name een afname is van het aantal bbl-leerlingen. Dit zijn leerlingen die doorgaans jong zijn en tevens werknemer. Het gegeven dat in dit segment er een verschuiving plaatsvindt van bbl naar bol betekent niet dat er in de branche ineens geen jongeren meer instromen. Ze zijn alleen geen werknemer meer maar voltijds leerling zonder arbeidsovereenkomst. Per district In de onderstaande grafiek zien we de ontwikkeling van het aantal werknemers per district weergegeven. Grafiek 3.7 Aantal werknemers per CWI district. werknemers per district Middenwest Noord Noordwest Oost Zuidoost Zuidwest De grafieken van de afzonderlijke districten vertonen vrijwel allemaal hetzelfde patroon. De top dit in de periode , om daarna weer licht te dalen. Maar net als bij de ontwikkeling van ZZP-ers zien we hier wel degelijk verschillen. Over een 10 jaar periode stijgen alle gewesten maar noordwest (+9.8%) en zuidwest (+ 9.3%) stijgen veel minder dan de anderen. 21

22 3.1.2 Totale werkgelegenheid De totale werkgelegenheid in de branche is een optelsom van de aantallen personen die in loondienst zijn en de aantal ondernemers, ZZP-ers en ondernemers met personeel. Het zijn allemaal gegevens in personen 1. In de onderstaande grafiek staan de gegevens. Grafiek 3.8 Totale werkgelegenheid in de kappersbranche. werkgelegenheid in de kappersbranche Ondernemers zonder personeel Ondernemers met personeel Werknemers In de totale werkgelegenheid vormen de werknemers de grootste groep. In de periode zien we dat de totale werkgelegenheid in de branche toeneemt en dat de ontwikkeling van de aantallen werknemers en ZZP-ers ongeveer gelijke tred houden. In de periode zien echter een iets andersoortige ontwikkeling. Waar het aantal werknemers afneemt zien we het aantal ondernemingen zonder personeel toeneemt. Of deze toename van het aantal ZZP-ers vooral ingegeven is door een beweging van werknemers die ZZP-er worden of juist net afgestudeerden die dit doen kon met de nu beschikbare gegevens niet achterhaald worden. 3.2 Vacatures en werkzoekenden In de bovenstaande tabel hebben we gezien dat er een instroom was van ruim kappers op jaarbasis. Een van de bronnen waar kappers uit geworven worden is het CWI. CWI vacatures en aantallen werkzoekende zijn parameters voor de krapte of ruimte op de arbeidsmarkt. Daarbij dient wel bedacht te worden dat de werving van de branche veelal niet via het CWI plaats vindt. 1 Voor de jaren 1998, 2000, 2002, 2004 en 2005 zijn de aantallen ondernemingen zonder personeel niet bekend. Deze zijn bij geschat door het gemiddelde te nemen van de beide aanpalende jaren. 22

23 De hieronder weergegeven cijfers zijn betrokken van de website van het CWI, Werkzoekenden De werkzoekenden zijn binnen het CWI geregistreerd op basis van allerlei kenmerken. Een daarvan is het beroep. Hierbij zijn de kappers ingedeeld bij de verzorgende beroepen. Er is een uitsplitsing gemaakt voor specifiek de (dames en heren) kappers. Bij deze werkzoekenden is geselecteerd op opleidingsniveau. De meest relevant cijfers zijn de werkzoekenden met minimaal mbo niveau. Voor de volledigheid zijn ook de totalen meegenomen. In de onderstaande grafiek staan de cijfers voor de ontwikkeling van het aantal werkzoekenden gegeven die hebben aangegeven als beroep kapper te hebben. Grafiek 3.9 werkzoekende kappers ingeschreven bij het CWI werkzoekende kappers CWI mbo niveau totaal Als we het toespitsen op degenen op mbo niveau dan zien we het volgende. Het beeld is duidelijk. Waren er begin 2006 nog ruim 2000 kappers ingeschreven bij het CWI, is dat geleidelijk gedaald tot onder circa 1000 in mei Steeds minder kappers zijn dus werkloos. Op een totale beroepsbevolking van personen is dat dus 2,1%. De totalen, dus ongeacht het niveau van hun opleiding houden gelijke tred met deze lijn. Vacatures Zoals hierboven is gemeld is CWI bepaald niet het enige kanaal waarlangs vacatures worden vervuld. De informatie over het aantal vacatures per maand heeft daarom geen absolute betekenis omdat de vacatures simpelweg niet altijd aan CWI gemeld worden. De ontwikkeling in de tijd is echter wel een interessante parameter. In de onderstaande tabel is de ontwikkeling van vacatures te zien. 23

24 Grafiek 3.10 Openstaande vacatures in de kappersbranche periode Openstaande vacatures kappers Er zit een duidelijk patroon in de openstaande vacatures. Richting zomer begint het aantal vacatures op te lopen, behaalt het hoogtepunt in het najaar om tegen de kerst weer terug te vallen. Over de jaren heen zien we echter een duidelijk stijgende lijn. Als parameter voor de ontwikkeling op de arbeidsmarkt is het echter een duidelijk patroon; de vraag neemt toe. Vraag en aanbod Wanneer we vacatures en werkzoekenden aan elkaar relateren krijgen we een beeld van de spanningen op de markt. CWI doet dat zelf ook en berekent daarvoor de krapte indicator 1. Deze indicator is op de site van CWI uitsluitend voor 2007 gegeven. In 2007 zien we dat de arbeidsmarkt voor kappers gezien wordt als zeer ruim in de eerste maanden van het jaar 2007, in het voorjaar veranderd deze van zeer ruim naar ruim om vanaf juni gemiddeld te worden. In november ruimt de markt weer uit naar ruim. Gegeven het feit dat het aantal werkzoekenden in 2006 groter was en (in 2006) het aantal vacatures vanaf begin 2005 stijgt kan de arbeidsmarkt van vóór dit jaar ruim tot zeer ruim was. 1 De Krapte-indicator wordt als volgt berekend: 'het aantal bij CWI openstaande vacatures' (V) gedeeld door 'het aantal niet-werkende werkzoekenden dat korter dan zes maanden ingeschreven staat' (A). De som van V + A moet, vanwege de representativiteit, minimaal twintig waarnemingen omvatten. Voor de kraptebepaling (V gedeeld door A) van de arbeidsmarkt worden verder de volgende normen gehanteerd: zeer ruim (0-0,24) ruim (0,25-0,39) gemiddeld (0,40-0,54) krap (0,55-0,69) zeer krap (0,70 en hoger) 24

25 4 Opleidingen Er zijn opleidingen op niveau 2 en niveau 3 die aangeboden worden op ROC s en er zijn opleidingen in de niet bekostigde sfeer. Er zijn 31 ROC s die de opleidingen op zowel niveau 2 als niveau 3 aanbieden. Op deze ROC s zitten in totaal 9000 leerlingen, verdeeld over bbl en bol opleidingen van niveau 2 en 3 (kapper en all-round kapper). Over de leerlingen in de branche staan voor de onderzoekers (nog) geen micro data ter beschikking. De belangrijkste bron voor de gegevens van de leerlingen is Cfi. Cfi beheert de inschrijvingen in de opleidingen. Datum van registratie is 1 oktober van ieder jaar. Op basis van die inschrijvingen wordt sinds enkele jaren het informatieproduct de mbo-kubus ontwikkeld. In de beschikbare mbo-kubus staan de aantallen leerlingen voor de afgelopen drie jaar van het bekostigde onderwijs. Data van het niet bekostigde onderwijs zijn schaarser. In de rapporten van het KOC over de arbeidsmarkt in de uiterlijke verzorging zijn voor twee jaren de aantallen leerlingen in de particuliere opleidingen gegeven. Leerlingen niveau 2 De opleidingen voor niveau 2 in de kapperbranche hebben de crebo codes (kapper) en (afro kapper) en (kapper). De laatste opleiding is numeriek van zeer beperkte betekenis en is in onderstaande tabel niet afzonderlijk opgenomen 1. Deze opleidingen kunnen gevolgd worden als bol of als bbl leerweg. In de onderstaande tabel zien we de ontwikkeling van de deelname aan deze opleiding in de recente drie jaren. Grafiek 4.1 Aantal leerlingen bekostigd onderwijs niveau 2 2 aantal leerlingen niveau bbl bol totaal Het gaat om enkele tientallen leerlingen per jaar 37 in De bijbehorende cijfers zijn opgenomen in de bijlage. 25

26 Duidelijk is dat het totaal aantal leerlingen in deze opleidingen drie jaar stabiel is en daarvoor licht gestegen is. Vooral de belangstelling voor de opleidingen als bol variant wonnen aan belangstelling om in 2007 weer wat af te nemen. Die van de bbl lopen precies omgekeerd. Cijfers van het KOC over de ontwikkeling van 2003 naar 2004 geven aan dat er toen sprake was van een daling van bijna 500 leerlingen totaal 1. In de bijlage zijn ook de ontwikkelingen gegeven van de leerlingaantallen (niveau 2 kappers) per instelling. Daaruit blijkt dat er maar één ROC is dat een procentuele daling van 33% of meer te zien is (ROC Leeuwenborgh). Er is een serie ROC s die in 2 jaar tijd 50% of meer gegroeid zijn (ID College, Mondriaan, ROC Eindhoven, ROC Flevoland, ROC Horizon College, ROC Kop v Noord-Holland, ROC Westerschelde). Leerlingen niveau 3 Bij de opleidingen op niveau 3 gaat het om de all round kapper en de all round afro kapper 2, codes en (en voor enkele leerlingen crebo code 91180). Ook voor de all round opleidingen geldt dat er bbl en bol leerwegen zijn. In de onderstaande figuur zijn de gegevens van de periode gegeven. Grafiek 4.2 Aantallen leerlingen niveau 3. aantallen leerlingen niveau bbl bol totaal De cijfers uit de publicatie van KOC komen niet geheel overeen met die uit de CFI kubus. Daar geldt dat er voor ingeschreven leerlingen waren voor niveau 2, en 6213 voor Het jaar 2003 zou 6734 deelnemers kennen. Een vrij consequente daling die we niet in de cijfers van de kubus terug zien. 2 De all round afro kapper opleiding is van marginale betekenis. Alleen in de telling van worden enkele leerlingen voor deze opleiding aangegeven (5 leerlingen). Deze 5 zitten in de cijfers van de grafiek. Verder zitten in de kubus ook opleidingen die aangeduid worden met de term kapper en niet all round kapper, maar toch op niveau 3 zitten. De leerlingen uit deze opleidingen zijn bij niveau 3 meegeteld. 26

27 Het profiel is duidelijk. Het totaal aantal leerlingen op niveau 3 neemt duidelijk af; met name voor de bbl variant 1. Dit zien we ook terug in de cijfers per instelling (bijlage). Daar zien we 3 instellingen waar nog wel substantiële groei in zit; ID College, Mondriaan, ROC Arcus College. Er is een reeks instellingen waar 33% of meer daling in de leerlingaantallen te zien is; Landstede, ROC Da Vinci College, ROC Eindhoven, ROC Flevoland, ROC Horizon College, ROC Noorderpoortcollege, ROC van Amsterdam, ROC Zaanstreek-Waterland. Kijken we naar het verband tussen stijging en daling in de opleidingen per instelling dan zien we 2 instellingen waar zowel de niveau 2 als de niveau 3 opleidingen stijgen (ID College, Mondriaan). Bij veel instellingen zien we een daling van het aantal niveau 3 leerlingen en stijgen juist de aantallen voor niveau 2. Niet bekostigd onderwijs Van het niet bekostigde onderwijs voor de branche zijn cijfers beschikbaar over en Deze cijfers geven een daling aan van het aantal leerlingen in het niet bekostigd onderwijs. Teneinde het beeld duidelijk te krijgen dienen de aantallen leerlingen in het niet bekostigd onderwijs te worden geactualiseerd. Diploma s Voor de ontwikkeling van de aantallen diploma s hebben we bij Cfi cijfers kunnen achterhalen over de aantallen per jaar en per soort en niveau. De cijfers voor niveau 2 en niveau 3 zijn in de onderstaande grafieken weergegeven. De cijfers zijn gegeven vanaf 1999 tot en met Grafiek 4.3 Aantallen diploma s niveau 2 diplomas niveau bol bbl t ot aal De arbeidsmarktrapportage van het KOC over meldt een aantal van 1291 bbl deelnemers en 2147 bollers. Dit aantal werkt flink af van de aantallen in de mbo-kubus die we als referentie hebben gebruikt. De cijfers over de afname in deze publicaties zijn, mede omdat er geen arbeidsmarktrapportage over 2006 is, niet zichtbaar. 2 Er zijn ook aantallen gegeven van het jaar 2006, maar deze gegevens wijken dusdanig af van de voorafgaande jaren (soms de helft) dat wij ze vooralsnog niet betrouwbaar achten en dientengevolge niet presenteren. 27

28 De cijfers zijn duidelijk. De aantallen diploma s op dit niveau stijgt in de periode tot 2003 om daarna af te nemen. Het gaat vooral om de daling van het aantal diploma s die gehaald worden bij een bbl opleiding. Grafiek 4.4 Aantallen diploma s niveau 3 diplomas niveau bol bbl totaal Hier zien we een vergelijkbare ontwikkeling als bij niveau 2 alleen wat later. De ontwikkeling bij de bol is hier nog wat prominenter. Leggen we deze cijfers naast die van de leerlingaantallen van de Cfi-Kubus dan zien we dat de afname van de aantallen leerlingen op niveau 3 sinds 2004 nog niet zichtbaar is in deze cijfers. De afname van het aantal diploma s op niveau 3 in 2005 ten opzicht van het piekjaar 2004 is marginaal. Het is echter reëel te verwachten dat de aantallen verder omlaag gegaan zijn na Rendement opleidingen Wat wel zichtbaar wordt is de relatie tussen het aantal leerlingen op beide niveaus en het aantal diploma s dat behaald wordt. Kijken we naar de tweejarige opleiding op niveau 2 dan zien we een verhouding van 6000 leerlingen en circa 1500 diploma s per jaar. Dat impliceert een rendement van minder dan 50%. Hetzelfde zien we ook voor de 1 jarige opleiding op niveau 3. Daar hebben we een jaarlijks aantal van leerlingen en 1400 diploma s. Ook hier valt dus meer dan de helft uit, zonder het gewenste diploma te halen. Overigens is dat een vrij algemene tendens in het MBO. De kappersbranche is daar zeker niet uniek in. Veel leerlingen verlaten het mbo zonder diploma of veranderen van opleiding. Kijken we naar BOL en BBL opleidingen dan zien we enkele opvallende verschillen. Op niveau 3 is 1/3 van het aantal leerlingen een BBL-er (1100). Het aandeel dat ze hebben in de diploma s ligt echter boven 60%. Het omgekeerde zien we bij de BOL-ers. Dat wijst op een hoger rendement van de BBL-opleiding en een lager rendement bij de Bol-ers 1. Het zou echter ook zo kunnen zijn dat de leer- 1 Een exacte berekening is moeilijk te maken omdat aantallen per jaar wat verschillen en we deze analyse niet kunnen maken op basis van de micro data van de opleidingen. 28

29 lingen in de loop van de opleiding overstappen van BOL naar BBL en dus bij diplomering BBL-er zijn. Na de opleiding. Over de bestemming van schoolverlaters van de diverse opleidingen is geen gedetailleerde en jaarlijks terug komende informatie beschikbaar. De informatie van het ROA uit de RUBS monitor bevat in theorie die informatie. De cijfers zijn daar gebaseerd op steekproefonderzoek en de publicaties uit de diverse jaren bevatten geen informatie over kappers afzonderlijk en vooral over grovere indeling van de opleidingen voor de uiterlijke verzorging (dus inclusief schoonheid en voetverzorging). Sinds 2000 worden in deze cijfers geen van de bbl-ers meer opgenomen. Destijds was de werkloosheid vrijwel nihil en ging 17% naar een vervolgopleiding. Van de Bol opleidingen is uitsluitend informatie beschikbaar van niveau 3. Deze cijfers zien er als volgt uit: Grafiek 4.5 Bestemming gediplomeerde BOL-3 uiterlijke verzorging 1 bestemming gediplomeerden BOL-3 UV 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% werk opleiding werkloos overig/niet bekend 30% 20% 10% 0% Duidelijk is dat de BOL-3 opleidingen in de uiterlijke verzorging nauwelijks werkloosheid genereren. Het percentage dat naar betaald werk respectievelijk opleiding gaat is vanaf 2003 redelijk constant. In de jaren voor 2003 is het aandeel dat voor een vervolgopleiding koos fors gestegen. Nogmaals zij er op gewezen dat deze cijfers betrekking hebben op de gehele uiterlijke verzorging op niveau 3 bol. Met name de BOL opleidingen voor schoonheidsspecialisten is numeriek omvangrijk en bedraagt circa 40% van de leerlingpopulatie in de BOL uiterlijke verzorging. Van de bbl-ers zijn geen recente gegevens bekend. In 2002 kwamen de gediplomeerde bbl-ers nog allemaal (100%) terecht waar ze al zaten; betaald werk (met of zonder verdere opleiding in de bbl). 1 Bijbehorende cijfers zijn opgenomen in de bijlage. 29

30 Van de BOL -2 voor de kappers (andere richtingen in de UV hebben geen niveau 2) is de werkloosheid maar voor 1 jaar bekend. Dit is het jaar De werkloosheid bedroeg toen 19%, 61% had betaald werk en 10% naar een vervolgopleiding (10% onbekend). Per regio De opleidingen voor de kappersbranche zitten in het hele land. Voor het bekostigde onderwijs kunnen we op basis van de Cfi kubus de uitsplitsingen maken naar de 6 gewesten van het CWI 1. We hebben in de onderstaande twee grafieken de ontwikkeling per regio over de 3 genoemde jaren in beeld gebracht. De eerste grafiek geeft de ontwikkeling aan van de kappersopleidingen op niveau 2. Grafiek 4.6 Ontwikkeling aantallen leerlingen niveau 2 per CWI-district 2 leerlingen niveau 2 per regio midden west noord noord west oost zuid oost zuid west Hier zien we vooral een stijging van de belangstelling voor de opleidingen niveau 2 in de regio s midden west en noord west. De overige regio s wisselen in aantallen zonder duidelijk patroon. In de onderstaande grafiek zien we de ontwikkeling voor de aantallen deelnemers voor niveau Desgewenst kunnen ook verfijnder indelingen worden gepresenteerd. 2 De bijbehorende cijfers zijn in de bijlage opgenomen. 3 Bijbehorende cijfers zijn gegeven in de bijlage 30

31 Grafiek 4.7 Ontwikkeling aantallen leerlingen niveau 3 per CWI-district leerlingen niveau 3 per regio midden west noord noord west oost zuid oost zuid west Het beeld is helder. Hierboven werd al duidelijk waargenomen dat er een daling was van de belangstelling voor opleidingen op niveau 3. Duidelijk is dat met name de regio s noord-west en midden west hiervoor de verklaring geven. Dit zijn ook precies de regio s waar juist de aantallen leerlingen voor niveau 2 stijgen. Bij de overige regio s zien we wat lichte stijgingen (zuid oost) of kleine dalingen (de overige 4 regio s). Herkomst van de leerlingen niveau 2 In het voorgaande hebben we gezien dat het aantal leerlingen op niveau 3 afneemt, en die van niveau 2 eerder stijgt dan daalt. De vraag is nu hoe dat komt. In de onderstaande tabel is aangegeven waar de vooropleiding ligt van degenen die instromen in de opleidingen op niveau 2. Grafiek 4.8 De instroom voor niveau 2 naar vooropleiding Instroom niveau 2 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% basisvorming MBO niv 1-2 VBMO theoretische leerweg (MAVO) VMBO excl. theoretische leerweg Overig 10,0% 0,0%

32 We zien dat de instroom voor niveau 2 kappersopleidingen vooral bestaat uit VMBO-ers (kader en basisberoeps), een beperkt aandeel uit VMBO theoretische leerweg en nog een fors deel van mensen uit de basisvorming. Over de jaren heen zien we wel wat schommelingen maar zijn er geen duidelijke patronen te herkennen. In deze cijfers vinden we geen aanwijzingen voor een verandering van het instroomniveau. Er is ook gekeken waar leerlingen uit het VMBO precies vandaan komen. Het traditionele voedingsgebied waar de opleidingen voor de uiterlijke verzorging uit rekruteren zijn de afgestudeerden van de opleidingen voor verzorgende beroepen; daarbinnen weer de leerlingen die daarin al de uiterlijke verzorging kiezen. In de onderstaande figuur is te zien dat het totaal aantal leerlingen in de vmbo opleidingen verzorging iets stijgt maar dat dit voor de opleidingen in de uiterlijke verzorging zeker niet geldt. Grafiek 4.9 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal leerlingen in het vmbo. geindexeerde ontwikkeling leerlingaantallen leerlingen vmbo-uv jaar 3 leerlingen vmbo-uv jaar 4 totaal vmbo-uv leerlingen vmbo zorg en welzijn 4e jaar De absolute aantallen die bij deze grafiek horen voor het jaar 2003 zijn 1928 leerlingen vmbo uiterlijke verzorging leerjaar 4 in 2003 naar 1045 in Voor de gehele verzorging zijn de getallen in 2003 en in De stroom leerlingen uit de uiterlijke verzorging is dus in 5 jaar aanzienlijk bijna gehalveerd terwijl die van de verzorging totaal licht toeneemt. Herkomst van de leerlingen niveau 3 In het voorgaande hebben we gezien dat de aantallen leerlingen voor niveau 2 eerder stijgen en voor niveau 3 dalend zijn. Ogenschijnlijk heeft de afname van het aantal leerlingen op het vmbo voor uiterlijke verzorging nauwelijks effect op het aandeel leerlingen op niveau 2. In hoeverre de afname voor niveau 3 te herleiden is tot een verminderd aantal leerlingen uiterlijke verzorging op het vmbo is niet duidelijk. 32