- vormen van verslaving: * alcohol, drugs, roken, gokken..

Transcriptie

1 1.1 Groei naar volwassenheid 1 ste leerjaar 2 de leerjaar Wie ben ik? Wie ben ik? Mijn lichaam puberteit - lichamelijke veranderingen * puistjes, lichaamsgroei - seksualiteit * in een open sfeer praten over seksualiteit * de juiste biologische termen - lichamelijke verschillen tussen jongens en meisjes gezondheid - voeding * ontleden van persoonlijke eetgewoonten. * belang van regelmatige en gevarieerde voeding * verband tussen voeding en prestaties - lichaamsbeweging en sport * het belang van bewegen * vormen van beweging * vormen van sport - hygiëne * onderzoek gedragspatroon * wat is hygiëne? * het belang van hygiëne Mijn lichaam puberteit - lichamelijke veranderingen en mijn zelfbeeld - seksualiteit * zelfbevrediging * voorbehoedmiddelen - doorpraten over verliefdheid gezondheid - voeding * kritisch bekijken * additieven, residu s, E-lijst... * industriële voeding en biologische voeding - lichaamsbeweging en sport * topsport * als sport ongezond wordt * prestatiedwang en prestatiedrang - hygiëne * kritisch bekijken * reclame * schoonheidsproducten en verzorgingsproducten verschillen en gelijkenissen

2 Mijn persoonlijkheid * vormen van hygiëne kledij, lichaam, woning - vormen van verslaving * snoepen, tv-kijken, roken zelfonderzoek - opmaken zelfportret - betekenis van een identiteit - uiterlijk en innerlijk - aangeboren en aangeleerd * jongens/meisjes * verschil van opvoeding thuis, school, vrienden, jeugdbeweging, sportclub - belang van zelfkennis emoties - wat zijn emoties? - emoties herkennen bij mezelf - faalangst en zelfvertrouwen - verdriet en vreugde - stress (examenstress) - verlegenheid... spiegelen aan anderen - hoe zien de anderen mij? - hoe wil ik dat de anderen mij zien? Mijn persoonlijkheid - vormen van verslaving: * alcohol, drugs, roken, gokken.. kritisch onderzoek van mijzelf - blinde vlekken - hoe leer ik mezelf kennen? - aangeboren en aangeleerd * zeden en gebruiken in mijn cultuur * doorbreken van rolpatronen * vormen van opvoeding laissez-faire, autoritair.. - zelfbeeld * positief of negatief zelfbeeld * realistisch of gefantaseerd zelfbeeld emoties - emoties herkennen bij mezelf en bij anderen - agressie - jaloersheid - onzekerheid spiegelen aan anderen - ideaalbeeld - belang van eigenheid Wat wil ik?

3 Wat wil ik? Omgaan met mijn mogelijkheden verwachtingen - realisme behoeftenonderzoek - vriendschap - zakgeld - hobby Omgaan met mijn seksualiteit vriendschap, verliefdheid de eerste kalverliefde gevoelens: verwarring, schaamte gedrag : bluffen,liegen zich goed voelen Omgaan met mijn gezondheid lekker en gezond? - bv. snoepen stoer doen of gezond blijven - bv. roken Omgaan met mijn mogelijkheden zelfvertrouwen - omgaan met onzekerheid - omgaan met frustraties liefdesverdriet, slecht rapport verbroken vriendschap Omgaan met mijn seksualiteit seksuele geaardheid vergelijken met anderen hoe kan ik grenzen aangeven? een gevoel van veiligheid Omgaan met mijn gezondheid hoe schat ik risicogedrag in? - voeding - drugs - sport 3 de leerjaar 4 de leerjaar Wie ben ik? Wie ben ik? Mijn lichaam aanvaarding van mijn lichaam Mijn lichaam aanvaarding van mijn lichaam

4 - biologische behoeften - omgaan met gezondheid en ziekte * lichaamsbeweging (sport) * verslaving * gezondheidsobsessie seksualiteit - sekseverschillen - holebi - bespreekbaarheid, zelfrespect, afspraken, veiligheid * veilige seks * zwangerschapspreventie * SOA * zelf je grenzen bepalen Mijn persoonlijkheid zelfbeeld - negatief zelfbeeld oorzaken complexen dysfuncties - positief zelfbeeld het unieke zelf zelfwaardering zelfrelativering aangeboren/ aangeleerd - niet alles ligt voor het leven vast - dingen die ik kan veranderen - dingen die ik zou veranderen - realisme * omgaan met schoonheidsnormen * eetstoornissen - zelfrespect en respect voor de andere * risicogedrag seksualiteit - functies van seksualiteit * voortplanting * lustbeleving * genegenheid - normaal / abnormaal / aanvaardbaar / niet aanvaardbaar? * seksuele taboes Mijn persoonlijkheid persoonlijkheid, karakter en temperament - erfelijkheid - opvoeding en omgevingsfactoren - vrije wil mijn persoonlijkheid en die van anderen kennen - van frenologie naar persoonlijkheidstest - typologie van persoonlijkheden waardering van persoonlijkheidskenmerken - rol van de cultuur - rol van de context informatie over mezelf - zelfreflectie - feedback van anderen

5 emoties - omgaan met emoties jaloersheid, afgunst agressie, haat, boosheid pijn, leed, verdriet, - emotionele behoeften genegenheid, liefde treuren, rouwen piekervaringen, kicks - EQ spiegelen aan anderen - mijn ideaalbeeld de leeftijdsgroep reclame en media vedettencultus - groepsgedrag, leiderschap, authenticiteit emoties - rationeel / irrationeel kan ik objectief zijn? dromen - hulp bij emotionele moeilijkheden stress obsessie eenzaamheid angst depressiviteit, suïcide spiegelen aan anderen - zich afzetten tegen anderen in-group versus out-group coalities en territoriumgedrag rivaliteit - ploeggeest, samenhorigheid, samenwerking, Wat wil ik? Omgaan met mezelf mijn dromen - toekomstperspectief, - ambities, aspiraties mijn mogelijkheden - realistisch inschatten * onzekerheid Wat wil ik? Omgaan met mezelf een levensplan - initiatieven nemen/ parasiteren - conformisme/ non-conformisme mijn kwetsbaarheid - vallen en opstaan *ontgoochelingen

6 * zelfoverschatting wat heb ik nodig? - essentiële behoeften? - materialistisch of? Omgaan met anderen omgaan met conflicten - leeftijdgenoten - generatieconflicten - ouders - autoriteiten * frustraties - eenzaamheid * niemand begrijpt mij * uitsluiting, isolement - relativeren, humor, nuanceren Omgaan met anderen omgaan met conflicten - oorzaak van conflicten - oplossen van conflicten verwachtingen - wat ik van anderen verwacht - wat anderen van mij verwachten 5 de leerjaar 6 de leerjaar Wie ben ik? Mijn lichaam erfelijkheid - wat is het nut van genetica? * prenatale opsporing van genetische afwijkingen * wie bepaalt wat afwijkend is? - het menselijk genoom in kaart gebracht * algemeen menselijk genoom * specifiek genoom Wie ben ik? Mijn lichaam erfelijkheid - eugenetica * rasverbetering? * klonen - gedragsgenetica * tweelingonderzoek * adoptiekinderen - predictieve genetische testen * nut en gevaren

7 seksualiteit - intimiteit * taalgebruik - soorten relaties (Van Ussel) * ik-ik relatie: hoe beleef ik de eigen lichamelijkheid? * relatie ik de ander: geen wederkerigheid, geen gelijkheid, vb. voyeurisme, exhibitionisme * ik-jij relatie:wederkerigheid, geen gelijkheid, vb. prostitutie * wij-relatie: gelijkheid en wederkerigheid Mijn persoonlijkheid aangeboren/ aangeleerd - mens-zijn - het hominisatieproces - nature>< nurture - taal bij primaten bewust / onbewust - psychoanalyse - herinnering / geheugen emoties - emotionele intelligentie normering van seksualiteit (Van Ussel) - historisch * binnen het gezin * in de maatschappij - cultureel * in onze samenleving * in andere maatschappijen Mijn persoonlijkheid persoonlijkheidstheorieën - trektheorieën (Eysenck, Guilford) - psychodynamische theorieën (Freud, Adler) - sociale gedragstheorieën (Bandura) - humanistische theorieën (Maslow, Rogers) persoonlijkheidsstoornissen - positief abnormaal * het genie - negatief abnormaal * criminaliteit * psychiatrie emoties - sociale beïnvloeding van emoties * manipulatie van gevoelens (politiek,

8 Wat wil ik? - emotionele vaardigheden * kennis van de eigen emoties * positieve hantering van emoties * jezelf motiveren * empathie * kunnen omgaan met emoties van anderen authenticiteit - zelfbeeld (intern/extern) - introspectie (gevoelens/gedachten) - zelfperceptie (eigen gedrag) - looking glass-self (analyseren van reacties van anderen op onszelf - autobiografische herinneringen - zelfwaardering - zelfhandhaving - zelfbeschikking Omgaan met mijn toekomst realistische inschatting van de eigen mogelijkheden - ambities, aspiraties - zijn mijn doelen bereikbaar? blikverruiming - essentiële behoeften? - materialistisch of? Wat wil ik? reclame - emotionele experimenten * Milgram: gehoorzaamheid * Zimbardo: gevangenis-experiment - primaire en secundaire emoties - omgaan met negatieve emoties bij jezelf en anderen authenticiteit - verdedigingsmechanismen * rationalisatie / projectie / verdringing compensatie/ verschuiving van agressie / negatie/sublimering/ regressie - zichzelfbeschermende vooroordelen * positieve en negatieve vooroordelen Omgaan met mijn toekomst reflecteren over - studie- en beroepskeuze - partnerkeuze blikverruiming - mijn toekomst of onze toekomst? *samenhang * mogelijkheden Omgaan met anderen

9 Omgaan met anderen omgaan met conflicten - eenzaamheid - vervreemding - negatieve kritiek - grens autoriteit / morele zelfstandigheid - grenzen van absolute gehoorzaamheid omgaan met macht - verschijningsvormen van macht - machtsmiddelen - eigen macht en die van anderen - tertiaire groepsdruk, geld, bezit, titels - macht van de media

10 1.2 Zelfstandig denken 1 ste leerjaar 2 de leerjaar Vrij onderzoek wat is en hoe werkt wetenschap? - wat zijn feiten? - onze zintuigen * illusies * gezichtsbedrog wetenschap en godsdienst - verschil tussen geloof en weten - toepassing: ontstaan van het leven media in woord en beeld - onderscheid tussen werkelijkheid en schijn. Leren redeneren mening en argument - verschil tussen beide leren - pro en contra uit mekaar halen meningen leren formuleren - terzake blijven - rekening houden met wat anderen zeggen Verruimen waarnemingsveld andere individuen met andere meningen Vrij onderzoek wat is en hoe werkt wetenschap? - wat is betrouwbare informatie? - pseudo-wetenschappen * kritisch onderzoek van horoscoop * kennis versus bijgeloof wetenschap en godsdienst - met of zonder dogma s denken - toepassing: de aarde rond de zon of omgekeerd? leren omgaan met informatie - van krant tot internet Leren redeneren een betoog opbouwen - hoofd- en nevenargumenten - samenhang anderen overtuigen - gebruik van feiten - gebruik van argumenten Verruimen waarnemingsveld andere groepen met andere opvattingen

11 3 ee leerjaar 4 de leerjaar Vrij onderzoek kennis en wetenschap. - de waarneming * factoren die de waarneming beïnvloeden * selectieve perceptie / selectieve retentie * toepassing: ooggetuigen - wat is de reikwijdte van onze zintuigen * toepassing: paranormale waarneming het denken mag zich niet onderwerpen (Poincaré) - partij - hartstocht - belang - vooroordeel - dogma s informatiematiebronnen onderscheiden - propaganda - reclame - krant - internet boodschappen onderscheiden - geruchten - roddels - getuigenissen - anekdotes - nieuws * informatie * amusement Vrij onderzoek kennis en wetenschap. - het onderscheid tussen wetenschap en pseudowetenschap * alchemie versus chemie - het onderscheid tussen wetenschap en geloof * openbaring, dogma s, magie wetenschappelijke theorie - feiten goed interpreteren - wetenschap stelt experimenten op - wetenschap werkt met hypothesen - het verwerpen van een wetenschappelijke theorie * nieuwe feiten * beter theoretisch model betrouwbare informatiebronnen - wie vertelt wat? * deskundigen * personaliteiten, BV s * getuigenissen * belanghebbend / belangeloos - dezelfde feiten anders verteld * selectie * interpretatie - beeldmateriaal * ik heb het gezien * duiden van beelden

12 Leren redeneren argumenten herkennen - gezagsargumenten * ipse dixit * traditie en geloof * indruk maken met getallen (misbruik van enquêtes of statistieken) - veralgemenen * overhaaste veralgemening * niet-representatieve veralgemening filosoferen - vragen stellen * verwondering * evidenties in vraag stellen - vragen stellen aan mekaar * wat bedoel je met? (duidelijkheid) * waarom denk je dat? (redenen) * kun je je iets anders voorstellen? (alternatieven) * wat leid je daaruit af? (consequenties) * volgt dat uit wat je zegt? (implicaties) Leren redeneren argumenten herkennen - vooroordelen * persoonlijke aanvallen: ad hominem * inspelen op hartstochten: ad populum - tegenstrijdigheden - dubbelzinnig taalgebruik - suggestieve taal - vage taal - emotionele taal filosoferen - Socratisch gesprek * zichzelf in vraag stellen (het niet-weten) * wat men denkt bevragen - de klas als een gemeenschap van onderzoek * we verzamelen feiten * we analyseren * we generaliseren * we deduceren * we induceren * we vormen hypothesen * we toetsen hypothesen Verruiming waarnemingsveld Verruiming waarnemingsveld

13 andere groepen in de samenleving perspectiefwisseling bv. bejaarden, daklozen, werklozen, zigeuners, gehandicapten, holebi s andere culturen perspectiefwisseling 5 de leerjaar 6 de leerjaar Vrij onderzoek kennis en wetenschap. - de wetenschappelijke methode * deductieve / inductieve methode * coherentie / volledigheid * logica * bewijs: verificatie / falsificatie * scepsis bronnenonderzoek - bron, bericht en publiek * betrouwbare bron? * bericht beweringen en bewijsmateriaal emotioneel en feitelijk taalgebruik * publiek zelfde perceptie van de feiten? zelfde gebruik van woorden? Vrij onderzoek Kritische benadering van het vrij onderzoek. - waardevrije wetenschap? * wetenschap en ethiek * mag alles wat kan? * vrije wetenschap: tot waar? * wetenschap: een nieuwe godsdienst? * wetenschappelijk fundamentalisme * wetenschappelijke fraude bronnenonderzoek - wetten en methodes van propaganda * wet van de vereenvoudiging * wet van ideaal en mythe * wet van het vijandbeeld * wet van de overdrijving * wet van de orkestratie

14 Leren redeneren argumenten en drogredenen - drogredenen * te vlugge veralgemening * niet representatieve veralgemening * de oorzaak veronderstellen (post hoc) * verkeerde analogie * cirkelredenering - argumenten * herkennen * evalueren ter zake en niet ter zake? sterk of zwak? - een redenering opbouwen * presentatie van bewijsmateriaal * logische opbouw filosoferen - vragen stellen * verschillende soorten vragen onderscheiden - wat we weten en niet-weten uit mekaar houden * speculeren, veronderstellen, kennen - de klas als een gemeenschap van onderzoek * we analyseren * we deduceren * we induceren * we generaliseren Leren redeneren argumenten en drogreden - demagogie * vooroordelen oproepen (ad populum) * persoonlijke aanval ( ad hominem) * oorsprong veroordelen * alleen maar bezwaren * het slechte alternatief * waar rook is, is vuur - taal * denotatief en connotatief taalgebruik * abstrakte termen en onnodige vaagheid - funderen van een redenering * feiten evalueren * argumenten evalueren filosoferen - nadenken over het funderen van een stelling * gezagsdenken * tabula rasa alle vooroordelen opzijgezet? zonder a-priori's? * voldoende grond - nadenken over de vooronderstellingen van * filosofische stelsels * wereldbeelden

15 Verruiming waarnemingsveld onze culturen in de tijd perspectiefwisseling * mentaliteitsgeschiedenis Verruiming waarnemingsveld andere denkpatronen perspectiefwisseling * ideologieën * wereldbeelden

16 1.3 Zelfstandig handelen 1 ste leerjaar 2 de leerjaar Handelen op grond van overtuigingen en principes - rechtvaardigheid, eerlijkheid goede voornemens - goed rapport, zakgeld en sparen - snoep- en eetgedrag gevoelens - sympathie en antipathie - vriendschap, verliefdheid Invloeden herkennen mijn omgeving - vrienden - de klas - familie erbij horen of niet - meelopen - een imago opbouwen stoer doen, haantje de voorste Zelf kiezen hoe kies ik? - studiekeuze, schoolkeuze - vrijetijdsbesteding - vrienden - mijn uiterlijk en kledij Verantwoordelijk zijn Handelen op grond van informatie en vrij onderzoek - gezondheid belangen - eigenbelang - eerlijkheid driften - nuchter of impulsief - onbeheerste agressie... Invloeden herkennen groepsdruk - de leeftijdsgroep - de verschillen tussen verleiding, chantage, dwang en overtuigen voorbeeldfuncties - vedetten, helden, idolen - statussymbolen hobby s, mode Zelf kiezen welke toekomst kies ik? - wat heb ik zelf in de hand? - een eigen weg zoeken - de verwachtingen van anderen - mijn verwachtingen Verantwoordelijk zijn

17 eigen beslissingen verantwoorden - voor zichzelf - naar anderen toe fouten durven toegeven - hoe maak ik iets goed? omgaan met conflicten - de eigen rol in ruzies rekening houden met consequenties - omgaan met anderen beleefdheid, respect.. 3 de leerjaar 4 de leerjaar Handelen op grond van informatie - drugs en gevaren tradities - levensbeschouwing overleg - afspraken maken binnen een groep Bedoelingen en consequenties beloften - zichzelf iets beloven trouw blijven aan zichzelf - anderen iets beloven loyaal tegenover anderen verantwoordelijkheid opnemen voor de eigen keuze - onbedoelde gevolgen - toeval - verantwoordelijkheid, verantwoording, schuld Handelen op grond van informatie - sekualiteit en SOA tradities - partnerkeuze overleg - gemeenschappelijk belang van de groep Bedoelingen en consequenties idealen - utopisch streven - engagement * realisme vrijheid veronderstelt verantwoordelijkheid - anticiperen op de gevolgen van mijn handelingen - wat ik ervaar en wat anderen ervaren

18 5 de leerjaar 6 de leerjaar Handelen op grond van informatie objectiviteit, betrouwbare informatie, nuttige informatie, recht of plicht om zich te informeren, duiding, contextuele bepaaldheid van informatie gevoelens emoties, egoïsme, altruïsme, irrationaliteit ervaring leerprocessen, terugkoppeling Reflecteren over bedoelingen consequenties alternatieven Handelen op grond van overtuiging principieel handelen, pragmatisch handelen, engagement, fundamentalisme overleg onderhandelen, consensus, meerderheid >< minderheid, vetorecht, compromisvorming, sociaal overleg belangen eigenbelang, groepsbelang, algemeen belang, rechten van de minderheid, politieke stelsels, democratisch centralisme, machiavellisme Reflecteren over verantwoordelijkheid - vrijheid zonder en mèt verantwoordelijkheid - verantwoordelijkheid opnemen - gedeelde verantwoordelijkheid

19 1.4. Postconventionele instelling 1 ste leerjaar 2 de leerjaar Weerbaarheid opkomen voor jezelf - waar? wanneer? hoe? eigen kwetsbaarheid inschatten leren neen zeggen - verleiding - verslaving - seksuele druk hulp van anderen inroepen - vertrouwenspersonen, ouders, leraren, vrienden - hulporganisaties, KJT, JAC, CLB e.a. Integreren van waarden op zoek naar eigen waarden een waardeschaal opstellen Weerbaarheid nagaan hoe assertief ik ben - begripsverklaring - voorbeelden assertief hou ik rekening met anderen - zelfrespect - respect voor anderen leren beslissen - doel inschatten en bereiken - grenzen afbakenen Integreren van waarden mezelf blijven - ik doe niet mee pesten, diefstal, spijbelen consequent handelen 3 de leerjaar 4 de leerjaar Authenticiteit mezelf zijn - tussen vrienden - in de klas - thuis Authenticiteit - mezelf zijn * conformisme * gehoorzaamheid * rebellie

20 - bij vreemden als kiezen moeilijk wordt - ouders en vrienden - mijn beste vriend handelt verkeerd Integreren van eigen waarden naar eigen waarden - handel ik naar mijn eigen waarden? - stel ik mij gewetensvragen? - heb ik ooit gewetenswroeging? spanningsveld tussen weten en doen: - principes en engagement * waarvoor zet ik mij in? veralgemenen van waarden - de gouden regel (doe niet aan een ander ) * samenwerken - omgaan met dilemma s * plicht of vrijheid * principes of belangen Integreren van eigen waarden naar eigen waarden - extern geweten / intern geweten * straf, sanctie en beloning * gezag en traditie spanningsveld tussen weten en doen - het goede weten en het goede doen * in de bres springen voor een ander veralgemenen van waarden - wederkerigheid 5 de leerjaar 6 de leerjaar Veralgemenen van waarden belangen en waarden van anderen - zich neerleggen bij (verwatering) - compromis (verrijking) - pluralisme - empathie formele en waarachtige verdraagzaamheid Veralgemenen van waarden communicatieve moraliteit * hoe verantwoord ik mijn waarden naar anderen toe? * het morele forum * morele reflectie * hoe verantwoord ik mijn waarden naar mezelf

21 - permissiviteit - onverschilligheid - autoriteit Integreren van eigen waarden hoe verzoen ik mijn handelen met mijn kennis en mijn denken? - centrale en perifere waarden - integriteit toe? * geweten en autonomie Integreren van eigen waarden hoe denk en handel ik op een aanvaardbare manier voor mezelf en voor de samenleving?