Rekenkamer Leudal. De Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van arbeidsmarktarrangementen in de gemeente Leudal.

Transcriptie

1 Rekenkamer Leudal De Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van arbeidsmarktarrangementen in de gemeente Leudal. Onderzoeksteam: Projectleider: Onderzoeker: Referent: L. Monod de Froideville Dr. S. Duindam L. Monod de Froideville Mr. J.J.P.M. van Hout April 2012 Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 1

2 Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 2

3 Inhoud 1. Inleiding 4 2. Vraagstelling voor het onderzoek De uitgangspunten Wet Werken naar Vermogen Voor de mensen Voor de uitvoering door de gemeenten Voor hulp aan werkgevers door de overheid Voor werkgevers Voor het UWV Loondispensatie, nieuw instrument Hoeveel personen in de gemeente Leudal hebben een 16 uitkering of inkomen in het kader van de Wet Werk en Bijstand, de Wajong, de WIJ en de Wsw? 4. Institutionele veranderingen Oplossingsrichtingen en organisatievermogen Conclusies en aanbevelingen Bestuurlijke Reactie Nawoord van de Rekenkamer Leudal 29 Bijlage 1 Samenstelling rekenkamer Leudal Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 3

4 1. Inleiding In het voorgenomen Bestuursakkoord tussen het Rijk en de decentrale overheden speelt de sociale paragraaf van dit akkoord een belangrijke (politieke) rol. Inzet van het bestuursakkoord is om gezamenlijk tot een krachtige, kleine en dienstverlenende overheid te komen. Het overdragen van substantiële taken en verantwoordelijkheden van de rijksoverheid aan provincies, gemeenten en waterschappen moet daaraan bijdragen. Voor gemeenten gaat het o.a. om de nieuwe regeling Werken naar Vermogen (hervorming WWB/WIJ, WSW en Wajong). De sociale paragraaf manifesteert zich voor de gemeenten in de Wet Werken naar Vermogen. In deze wet worden vier uitvoeringsregelingen samengevoegd: die voor de bijstand (waarvoor gemeenten al verantwoordelijk zijn via de Wet werk en bijstand, Wwb), die voor jonge arbeidsongeschikten (Wajong), die voor Jongeren (WIJ) en die voor de sociale werkvoorziening (Wsw). Een combinatie van regelingen waarvoor de gemeente Leudal per 1 januari 2013 bestuurlijk en financieel verantwoordelijk wordt, indien de Tweede en Eerste Kamer hiermee akkoord gaan. De Wet Werken naar Vermogen (WWnV) betekent voor de gemeente Leudal niet alleen dat zij verantwoordelijk en bevoegd wordt invulling te geven aan deze wet. De introductie van deze wet gaat, conform de afspraken in het Bestuursakkoord, ook gepaard met aanzienlijke besparingsvoorstellen, waardoor er niet alleen sprake is van meer taken en verantwoordelijkheden, maar ook van minder geld, als de taken op een zodanige wijze worden ingevuld, zoals nu het geval is. De gemeente Leudal krijgt daarbij wel meer vrijheid om de diverse re-integratiebudgetten, zoals deze nu onderdeel uitmaken van de Wet Werk en Bijstand, en uitkeringen naar eigen inzicht te besteden. Met andere woorden: de beleidsmatige en financiële verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de WWnV ligt bij gemeenten. In ruil voor die financiële verantwoordelijkheid krijgen gemeenten meer beleidsvrijheid. Het kabinet is met de VNG overeengekomen dat gemeenten hun beleid voor de WWnV vastleggen in een verordening. De gemeente dient daarbij te zorgen dat de verschillende groepen in vergelijkbare mate aan bod komen, waarbij speciale aandacht zal worden besteed aan mensen met een arbeidshandicap, zoals in het regeer- en gedoogakkoord is afgesproken. Conform de hoofdlijnennotitie van de Wet Werken naar Vermogen is het niet de bedoeling dat de wetten worden uitgevoerd op een zelfde wijze zoals nu het geval is, alhoewel de wet qua prikkels en invulling vooral haar inspiratie heeft opgedaan bij de huidige uitvoering van de Wet Werk en Bijstand. Immers, in deze wet zijn de gemeenten al direct financieel betrokken bij een succesvolle uitvoering en laat het eigenaarschap van deze wet zien dat financiële prikkels wel degelijk tot resultaat kunnen leiden. Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 4

5 De Wet Werken naar Vermogen gaat echter nog een stapje verder, omdat gemeenten nu beleidsvrijheid krijgen met betrekking tot het geheel van de wet; er wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen bepaalde compartimenten. Met betrekking tot de uitvoering van de WSW is het de bedoeling dat besparingen samengaan met het verminderen van de instroom van mensen, en het verhogen van mensen die gedetacheerd zullen worden bij werkgevers of die onder begeleiding zullen werken, inclusief een opleiding in het kader van de Wet Educatie en Beroep. Met de nieuwe regeling Werken naar Vermogen vraagt het kabinet de gemeenten een verdere stap te maken in het redesign van de sociale werkvoorziening. Om de overgangsperiode te overbruggen zal een zogeheten herstructureringsfaciliteit sw-sector worden gecreëerd. De faciliteit wordt eenmalig vastgesteld op maximaal 400 miljoen (over de periode 2012 tot en met 2018). Samenvoeging van de vier uitvoeringsregelingen (WSW, Wajong, WWB en WIJ) voor mensen met een bepaalde beperking (sociaal, fysiek, psychisch, kwalificaties) zorgt er voor dat deze mensen allemaal voor de gemeente Leudal een gezicht gaan krijgen, waar zij nu wellicht verstopt zijn in diverse regelingen en uitvoeringsinstellingen. Het doet ook de vraag rijzen in welke mate deze inwoners van Leudal naar vermogen iets kunnen bijdragen aan de samenleving, en of ze ooit wel eens gevraagd zijn een dergelijke bijdrage te leveren op basis van hun competenties. Niet naar wat ze niet kunnen, maar juist naar waar hun inspanning wel iets waard kan zijn. In termen van de Wet Werken naar Vermogen: wat hun loonwaarde zou kunnen zijn? Immers, de Wet Werk naar Vermogen komt niet alleen voort uit de behoefte van de Rijksoverheid om te bezuinigen. Zij is een resultante van vele onderzoeken, zoals die van de Commissie de Vries met betrekking tot de Sociale Werkvoorziening, waar de vraag is gesteld, waarom de effectiviteit van het arbeidsmarktbeleid zo bijzonder gering is. En waarom deze wereld vol met jobcoaches, re-integratiebureaus, consultants etc. wel heel veel geld omzet, maar er ook een groot belang bij heeft dat de werkvoorraad aan mensen met een uitkering min of meer constant blijft, omdat dit hen anders minder omzet oplevert. Met andere woorden, de Wet Werken naar Vermogen wenst te komen tot een compleet andere inrichting van het arbeidsmarktbeleid, gericht op het aansluiten bij de reguliere arbeidsmarkt en het vergroten van de competenties, c.q. loonwaarden, van mensen met een bepaalde beperking, door deze personen zelf centraal te stellen en niet meer de instituties die altijd voor deze personen hebben ingestaan. Het centraal stellen van de mensen met een functiebeperking vindt onder regie van de gemeenten plaats, omdat gemeenten feitelijk de enige instituties zijn, waarin zowel de financiële aspecten van het arbeidsmarktbeleid, als de mogelijkheden tot het komen tot lokaal/regionaal arbeidsmarktbeleid samen kunnen komen. Een matige tot slechte invulling van het arbeidsmarktbeleid wordt in de toekomstige situatie immers direct gevoeld in de boekhouding van de gemeente. Slimme (nieuwe) oplossingen zijn dus gewenst, waarbij het Rijk de wens heeft dat dit per gemeente of regio op maat wordt ingevuld. De roep om regionaal arbeidsmarktbeleid door diverse gemeenten, Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 5

6 ook in Midden-Limburg, komt dan ook meer en meer in beeld in de laatste maanden. Eén van de wensen van het voorgenomen Rijksbeleid. De Wet Werken naar Vermogen is dus een duidelijke trendbreuk met het verleden. Zij geeft een nieuwe ordening aan de onderkant van de arbeidsmarkt, waarbij een combinatie van werken, leren en specifieke rugzakjes moet leiden tot een persoonsgerichte invulling van de arbeidsmarkt en het arbeidsmarktbeleid. Dit zal mede gericht zijn op het invullen van reguliere arbeidsmarktplekken, die door het proces van ontgroening en vergrijzing meer en meer vacant worden. De gemeenten hebben daarin de regie en het is vervolgens de vraag op welke wijze een gemeente deze regie kan en zal invullen. Het rekenkameronderzoek met betrekking tot de Wet Werken naar Vermogen voor de gemeente Leudal stelt zich deze vraag dan ook nadrukkelijk. Het is dus geen onderzoek achteraf naar het gevoerde beleid, in termen van: a. Wat is er bereikt, b. Wat is daarvoor gedaan en c. Wat heeft dat gekost, maar een onderzoek in de termen van: a. Voor welke uitdagingen staat de gemeente Leudal, b. Wat kan de gemeente Leudal doen om deze uitdagingen in te vullen en c. Hoe kan de Gemeente Leudal het beleid en beschikbare middelen met betrekking tot de Wet Werken naar Vermogen in evenwicht krijgen. Een onderzoek vooraf naar de wijze waarop een nieuwe wet invloed heeft op de verschillende instituties rondom het arbeidsmarktbeleid in de gemeente Leudal en haar wijze van werken in het algemeen. Dit soort onderzoeken worden ex ante onderzoeken genoemd. Ex ante onderzoeken van Rekenkamers zijn weliswaar schaars, maar in de in 2011 uitgevoerde evaluatie van de werkwijze van Rekenkamers 1, is aangegeven dat Rekenkamers zich meer en meer op deze onderzoeken zullen kunnen richten. De Rekenkamer Leudal pakt deze handschoen hierbij dan ook op. De resultaten van het onderzoek zouden door de gemeente Leudal meegenomen kunnen worden in haar nieuwe verordening met betrekking tot de Wet Werken naar Vermogen. 1Evaluatie van de gemeentelijke en provinciale rekenkamers door adviesbureau Berenschot in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 2011 Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 6

7 2. Vraagstelling voor het onderzoek Een belangrijke vraag voor de gemeente Leudal is of zij klaar is voor een opgave, zoals die wordt opgeroepen door de Wet Werken naar Vermogen. Een vraag die de Rekenkamer Leudal zich ook gesteld heeft na het jaarlijks gesprek met het Presidium van de gemeenteraad, d.d. 17 mei 2011, waarin de institutionele vormgeving van arbeidsmarktarrangementen aan de orde is geweest. In het bijzonder ging het over de vormgeving van de Sociale Werkvoorziening. In het algemeen kan namelijk gesteld worden dat de rol die de gemeente Leudal wordt toegedicht in het kader van de WWnV geheel nieuw is voor wat betreft de SW. Deze nieuwigheid heeft met name twee oorzaken. Ten eerste wordt vrijwel de hele voorziening op dit moment betaald door de rijksoverheid en gaan deze lasten per 1 januari 2013 over naar de gemeenten. Het Rijk stelde tot en met 2010 meer dan 27 duizend euro per persoon (met een voltijdbaan) beschikbaar voor de sociale werkvoorziening, maar in de toekomst zullen de gemeenten uiteindelijk slechts 21 duizend euro per persoon (met een voltijdbaan) krijgen van het Rijk, om de salarissen van de medewerkers in de WSW te dekken. Deze salarissen zullen niet naar beneden aangepast worden, waardoor de gemeenten het verschil uit eigen middelen moeten aanpassen. Ten tweede hebben de gemeenten vrijwel geen bemoeienis met de uitvoering van de SW. De uitvoering is buiten de deur gezet in de vorm van een Verbonden Partij, vaak grote, relatief ondoorzichtige, regionale uitvoeringsorganisaties. In het geval van de gemeente Leudal is dat de gemeenschappelijke regeling Westrom. Gevolg is dat er weinig echte kennis bij gemeenten zit met betrekking tot de uitvoering van het arbeidsmarktbeleid en dat gemeenten zich feitelijk volledig afhankelijk hebben gemaakt van de uitvoeringsorganisaties, waar het de SW betreft. Hierdoor heeft zich in de afgelopen decennia een kostbare industrie voor de sociale werkvoorziening kunnen ontwikkelen, die wellicht in de toekomst ook op een andere wijze invulling kan krijgen. Door de WWnV worden de gemeenten hardhandig wakker geschud nu duidelijk is hoe de WSW in elkaar zit en hoeveel die nu eigenlijk kost. Het moment is dan ook aangebroken om te zien hoe het totaal van alle arbeidsarrangementen onder de Wet Werken naar Vermogen anders georganiseerd zou kunnen worden. In het onderzoek komen de volgende vragen aan de orde: a. Voor welke uitdagingen staat de gemeente Leudal : 1. In welke veranderingen voorziet de Wet Werken naar Vermogen ten opzichte van de huidige Wet Werk en Bijstand (WWB), Wet Sociale Werkvoorziening (WSW), Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 7

8 Wajong en Wet Investeren in Jongeren (WIJ) en hoeveel middelen zijn er voor de uitvoering van de nieuwe wet beschikbaar. 2. Hoeveel personen in de gemeente Leudal hebben een uitkering of inkomen in het kader van de Wet Werk en Bijstand, de Wajong, de WIJ en de WSW? b. Wat kan de gemeente Leudal doen om deze uitdagingen in te vullen en c. Hoe kan de Gemeente Leudal het beleid en beschikbare middelen met betrekking tot de Wet Werken naar Vermogen in evenwicht krijgen. 1. Door welke institutionele inrichting en combinaties van beleid in de gemeente Leudal kunnen de doelstellingen van de WWnV en de middelen daartoe, in evenwicht gebracht worden? 2. Welke mogelijkheden zijn er om het beleid met betrekking tot de WWnV te combineren met andere doelstellingen van de gemeente Leudal op het terrein van de WMO, beheer Openbare Ruimte, onderhoud van gebouwen en voorzieningen en het opleiden van mensen. 3. In welke mate beschikt de gemeente Leudal over het organisatievermogen om de uitvoering van de WWnV zelfstandig ter hand te kunnen nemen, of dient zij dit met partners te organiseren? 4. Welke aanpassingen in bestaande arrangementen zijn noodzakelijkerwijs door te voeren, als de gemeente Leudal de WWnV zelf ter hand neemt en wat kosten deze aanpassingen. Ad a -1 In welke veranderingen voorziet de Werk Werken naar Vermogen ten opzichte van de huidige Wet Werk en Bijstand (WWB), Wet Sociale Werkvoorziening (Wsw), Wajong en Wet Investeren in Jongeren (WIJ) en welke middelen zijn hiervoor beschikbaar? De Wet Werken naar Vermogen die per 1 januari 2013 zal worden ingevoerd dient een individueel, maatschappelijk én financieel belang 2. De hoofdlijnennotitie die het Ministerie van Sociale Zaken over de Wet Werken naar Vermogen heeft uitgegeven ( 21 april 2011), geeft aan hoe het kabinet ervoor wil zorgen dat zoveel mogelijk mensen naar vermogen gaan meedoen. Het kabinet zorgt met de WWnV voor één regime voor iedereen met arbeidsvermogen die voorheen een beroep zou doen op de Wet Wajong, de Wsw of de WWB/WIJ. Voor jonge mensen die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn blijft de Wet Wajong bestaan. Voor mensen die niet in staat zijn om bij een reguliere werkgever aan de slag te gaan, kunnen gemeenten vanaf 1 januari 2013 gebruik maken van het instrument beschut werken in de Wsw. Feitelijk is dit de oude Wsw. 2 Bron Divosa Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 8

9 De WWnV wordt decentraal uitgevoerd door gemeenten; die worden beleidsmatig en financieel verantwoordelijk, waarbij de huidige financieringssystematiek van de WWB gaat gelden voor alle groepen. Dit betekent dat als de gemeente geld bespaart door inwoners van de gemeente Leudal uit de bijstand te plaatsen, zij het vrijkomende bugdet vrij mag besteden. Maar als zij geld te kort komt, zij dit uit haar eigen middelen dient aan te vullen. Om een hogere arbeidsparticipatie te kunnen realiseren, en dus de financiële lasten van de WWnV te verminderen, is samenhang met andere dossiers, als onderwijs en zorg, essentieel. Immers, alleen door zich te ontwikkelen zullen mensen met een functiebeperking zich een plekje op de arbeidsmarkt kunnen verwerven. Kunnen zij dit in zijn geheel niet, dan is het vaak beter om in combinatie met zorgarrangementen invulling te geven aan een effectieve besteding van de dagelijkse activiteiten. De wet kiest daarbij voor maatregelen om: - mensen die nu nog niet werken maar dat wel kunnen te prikkelen om te gaan werken, - gemeenten meer ruimte te geven hen daarbij te ondersteunen en - werkgevers te stimuleren deze mensen in dienst te nemen De uitgangspunten Wet Werken naar Vermogen In deze paragraaf zullen we de verschillende uitgangspunten van de Wet Werken naar Vermogen toelichten, en waar mogelijk de algemene teksten van het Ministerie van Sociale Zaken nader inkleuren voor de lokale situatie in Leudal. De Wet Werken naar Vermogen heeft een bijzondere impact op alle betrokkenen, zowel de inwoners van Leudal met een uitkering, de gemeente Leudal, het UWV, de betrokken SW-bedrijven voor Leudal, zoals Westrom en de Risse, en de inwoners van Leudal die in de toekomst een beroep zullen moeten doen op één van de regelingen (WWB, WIJ, Wajong en Wsw) die een plekje zullen krijgen binnen het raamwerk van de Wet Werken naar Vermogen. Wij zullen al deze perspectieven langslopen Voor de mensen a) algemeen Uitgangspunt bij de nieuwe instroom WWnV is: Werk boven uitkering, conform de huidige Wet Werk en Bijstand. Inkomensondersteuning kan alleen maar aanvullend zijn op de middelen waarover iemand zelf beschikt. Dat betekent in beginsel dat alle middelen van de betrokkene (en de eventuele partner) meegenomen worden bij het vaststellen van de hoogte van de inkomensondersteuning. Ook de wijzigingen in de WWB, zoals de toets op het huishoudinkomen, zijn van toepassing. De WWnV lijkt in haar uitwerking qua inkomensregels dan ook zeer sterk op de huidige WWB. Mensen met een arbeidsbeperking die een beroep gaan doen op de WWnV zullen in eerste instantie beoordeeld worden op hun mogelijkheden om (deels) te werken. Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 9

10 Iedereen werkt naar vermogen, bij voorkeur bij een reguliere werkgever. Dit kan natuurlijk ook de gemeente Leudal zelf zijn, of bedrijfjes die zij daartoe inricht. Ondersteuning of begeleiding is beschikbaar voor wie dat nodig heeft. Loondispensatie kan ingezet worden voor mensen die nog niet volledig zelfstandig het wettelijk minimumloon (wml) kunnen verdienen (zie verderop voor een nadere uitwerking). b) ten aanzien van de Wsw Als iemand alleen in een beschutte omgeving kan werken, dan blijft instroom in een organisatie, zoals de Westrom, mogelijk. Mensen die op dit moment een Wsw-indicatie hebben, behouden de huidige rechten en plichten uit de Wsw. Voor de mensen in de WWnV gelden de polisvoorwaarden van de WWB/WIJ. Dat wil zeggen dat uiteindelijk niemand meer kan verdienen, dan wat nu in de WWB aan de orde is. Ook voor de instroom van mensen die eerder in de Wsw zouden zijn ingestroomd, waar de cao-lonen veel hoger liggen dan de uitkeringen in de WWB. Gemeenten moeten het gemeentelijk beleid voor beschut werken in een verordening vastleggen om te borgen dat mensen met een indicatie beschut werken toegang tot de Wsw houden. Feitelijk kan dit betekenen dat deze mensen binnen de Westrom of de Risse blijven werken. Met ingang van 2013 bieden gemeenten jaarlijks een afgesproken aantal plekken voor nieuwe instroom beschut werken aan. Het aantal is in omvang gelijk aan ongeveer een derde deel van de uitstroom uit de huidige Wsw. Het vaststellen van de CAO waar mensen in beschut werken onder vallen is de verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers. De gemeenten kennen in veel gevallen de rol van werkgever en de werknemers zijn vertegenwoordigd door de vakbonden. In de toekomstige bekostiging zal het Rijk de vergoeding per arbeidsplaats voor de nieuwe instroom begrenzen en afstemmen op een inkomen van 100% van het wettelijk minimumloon. Zij geeft die vergoeding door aan de gemeente. De meerkosten van een CAO zijn voor rekening van de werkgever, wat betekent dat de gemeente Leudal het verschil uit de eigen kas dient bij te betalen. c) Ten aanzien van de Wajong Voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikte jonggehandicapten blijft de Wet Wajong bestaan. Mensen die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt in de Wajong zitten behouden 75% van het wettelijk minimumloon. Dit percentage geldt ook voor nieuwe instroom van volledig en duurzaam arbeidsongeschikten per Ook zal voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikte jonggehandicapten geen partner- en middelentoets gelden. Voor alle Wajongers (dus ook de gedeeltelijk gehandicapten) die voor 2012 zijn ingestroomd, blijft ook géén partner- en middelentoets gelden. Ook niet als zij geacht worden te kunnen werken, omdat zij slechts gedeeltelijk gehandicapt zijn. Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 10

11 Het UWV blijft vanwege haar specifieke expertise als keuringsinstelling bekijken wie er van de huidige Wajongers over arbeidsvermogen beschikt en wie niet. Zij heeft die rol toegewezen gekregen binnen de Wet Werken naar Vermogen. Er zijn twee groepen: a) Wajongers die een uitkering ontvangen op grond van de oude Wajong tot 2010 en b) Wajongers die een uitkering ontvangen en/of ondersteuning op grond van de nieuwe Wajong (instroom 2010, 2011 en 2012). Wajongers die op basis van de UWV-toets helemaal niet kunnen werken houden ook vanaf 1 januari % van het wettelijk minimumloon. Wajongers die op basis van de UWV-toets wel arbeidsmogelijkheden hebben, krijgen vanaf 1 januari 2014 een uitkering ter hoogte van 70% van het wettelijk minimumloon Voor de uitvoering door de gemeenten De WWnV wordt uitgevoerd door gemeenten. Gemeenten worden verantwoordelijk voor de hulp en ondersteuning van mensen met een arbeidsbeperking en hebben daarin ook de regie. De Wet Werken naar Vermogen is uitdrukkelijk bedoeld om de regie van alle arbeidsmarktvraagstukken bij de gemeente te leggen. De gemeente bepaalt zowel in politieke (strategische), bestuurlijke (tactische) als in operationele zin, wat er ten aanzien van werk en inkomen voor haar inwoners georganiseerd gaat worden. Daarbij is zij vrij, bepaalde samenwerkingsrelaties aan te gaan, maar zij zal daarbij altijd een afweging moeten maken, welke onderdelen van het beleid ten aanzien van werk en inkomen zij het beste zelf kan doen, en op welke terreinen zij ondersteuning of samenwerking nodig heeft van derden. Immers de gemeenten, en dus ook de gemeente Leudal, dragen vanaf 1 januari 2013 wel alle risico s met betrekking tot de Wet Werken naar Vermogen. Risico s die nu al zichtbaar worden in die zin, dat als een SW-bedrijf als Westrom tijdelijke krachten ontslaat, de financiële last van deze mensen niet meer op Westrom drukt, maar (gedeeltelijk) op de gemeente. Voor Westrom een oplossing, voor de gemeente Leudal zeer zeker niet, omdat deze financiële last andere uitgaven ten behoeve van andere beleidsterreinen zal verdringen, indien hier geen nadere oplossingen voor gevonden zullen worden. Om de negatieve gevolgen van de Wet Werken naar Vermogen te compenseren, en dan met name ook het verplaatsen van de financiële lasten naar de gemeenten toe, krijgen de gemeenten meer vrijheid om de diverse re-integratiebudgetten naar eigen inzicht te besteden: - Er komt één ongedeeld re-integratiebudget (dat wil zeggen dat er geen onderscheid meer zal worden gemaakt tussen een I- en een W-deel) en het budget is in principe vrij besteedbaar. Het budget zal bestaan uit de bestaande re-integratiebudgetten voor de Wsw en de WWB/WIJ bij elkaar. Daarnaast hevelt het Rijk geld over vanuit het reintegratiebudget Wajong van het UWV. Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 11

12 Op dit moment is de omvang van het inkomensdeel onder de Wet Werk en Bijstand voor de gemeente Leudal ongeveer 3,2 miljoen euro. Dit inkomensdeel zal in omvang niet verder veel veranderen. Het werkdeel van de Wet Werk en Bijstand bedroeg in ,--. Dit zal naar verwachting dalen tot ,--in 2012 en verder naar ongeveer ,-- in Het is niet de bedoeling dat dit geld wordt uitgegeven aan mensen die zonder steun hun weg naar de arbeidsmarkt ook weten te vinden. - Gemeenten zullen zich verantwoorden en informatie verstrekken conform de huidige WWB-systematiek. Het ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid (SZW) en de Vereniging Nederlandse gemeenten VNG - gaan kijken of een verlichting van de verantwoordingssystematiek mogelijk is. - De huidige expertise van het UWV met betrekking tot het naar werk begeleiden en ondersteunen van jongeren met een arbeidsbeperking, moet behouden blijven en op zorgvuldige wijze ondergebracht worden bij de gemeenten. - Er komt een zogeheten herstructureringsfaciliteit sociale werkvoorziening. Immers, een aantal mensen moeten ook in de toekomst beschut kunnen werken. De faciliteit is bedoeld voor het verdere redesign van de SW en betreft een herordening van taken en verantwoordelijkheden over alle partners binnen het domein Werk en Inkomen. Dit kan inhouden dat er taken van de gemeenten overgaan naar derden, zoals gemeenschappelijke regelingen of private partijen, maar kan ook betekenen dat taken die nu door derden worden uitgevoerd, zoals de SW-bedrijven de Risse en Westrom, alsmede het UWV, overgaan naar de gemeenten of een ondersteuningsfaciliteit voor alle betrokken partners. Het eerste ligt daarbij overigens niet voor de hand, omdat hiermee de regie voor de WWnV zich verplaatst naar gemeenschappelijke regelingen etc., terwijl alle financiële risico s bij de gemeenten blijven. Het verbaast de Rekenkamer Leudal dan ook dat de Taskforce Toekomst Westrom in haar scenarioanalyses in paragraaf 7 van haar rapport, alleen de overgang van functies en taken van gemeenten naar een (toekomstige) Gemeenschappelijke Regeling heeft onderzocht, terwijl de geest en doelstelling van de Wet Werken naar Vermogen de weg van arbeidsmarktinstituties naar de gemeenten als basis van de Wet ziet. Geen enkele van de 7 scenario s verplaatst functies en taken van het SW-bedrijf naar de gemeenten, terwijl bij andere gemeenten en SW-bedrijven deze beweging juist wel zichtbaar is. Zoals bijvoorbeeld de realisatie van 15 wijkbedrijven in Parkstad Limburg, die onder de regie van de gemeenten in samenwerking met het lokale SW-bedrijf, Licom, ingericht zullen worden. 4 Voor de overgangsperiode is een faciliteit van eenmalig 400 miljoen vastgesteld (over de periode 2012 t/m 2018). Aangezien iedere gemeente, per inwoner in de Wsw, een bedrag van ongeveer krijgt uit deze herstructureringsfaciliteit, kan de gemeente Leudal bij ongeveer 175 Wsw-ers, ongeveer verwachten uit deze 3 Rapport Taskforce Toekomst Westrom, blz Dagblad de Limburger, 28 januari 2012, pagina 1 (editie Parkstad). Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 12

13 faciliteit, mits zij voor 25% aan eigen cofinanciering bijlegt (ongeveer ). 5 Een dergelijke aanvraag zal voor eind maart 2012 afgerond, en door de gemeenteraad van Leudal goedgekeurd, dienen te zijn. Daarnaast geldt voor gemeenten nog het volgende bij de uitvoering: - Gemeenten moeten ook mensen met een arbeidsbeperking die géén uitkering hebben, ondersteunen naar werk. Zij kunnen in aanmerking komen voor het instrument loondispensatie. Daarnaast kunnen ze aanspraak maken op andere instrumenten zoals bijvoorbeeld jobcoaching en werkplekaanpassing. De beoordeling van wat in het individuele geval nodig is, ligt bij gemeenten. - Gemeenten moeten hun beleid met betrekking tot de WWnV vastleggen in een verordening en de huidige verordeningen met betrekking tot de WWB en WIJ aanpassen of laten vervallen. Dit laatste is per 1 januari 2012 in Leudal gebeurd met de verordeningen in het kader van WIJ. De gemeente dient daarbij te zorgen dat de verschillende groepen in vergelijkbare mate aan bod komen, waarbij speciale aandacht zal worden besteed aan mensen met een arbeidshandicap Voor hulp aan werkgevers door de overheid Het wordt verwacht dat gemeenten actief op zoek gaan naar banen voor haar inwoners in de Wet Werken naar Vermogen en, bij deze zoektocht naar banen, ondersteuning bieden door campagnes gericht op werkgevers en bevordering van positieve beeldvorming van de doelgroep. Dit is niet alleen in het belang van de mensen die een uitkering verkrijgen in het kader van de WWnV, en in het belang van werkgevers met vacatures, maar zeer zeker in het belang van de gemeente Leudal, omdat zij hiermee haar financiële uitkeringslasten potentieel kan verminderen. Gemeenten worden geacht activiteiten als de werkgeversdienstverlening, op een effectief schaalniveau uitvoeren. Daarbij wordt bezien (ook door het Rijk) hoe ook voor landelijk en regio-overschrijdend werkende bedrijven het uitgangspunt van 1 loket zo goed mogelijk kan worden geborgd, zodat iedere werkgever een helder aanspreekpunt kan hebben. Hierbij zijn de kenmerken van subsidiariteit sterk zichtbaar. Dit betekent lokaal doen wat lokaal kan, maar op een hoger niveau die zaken organiseren, die op dit hogere niveau dienen plaats te vinden. Op deze manier kan de lokale situatie beter worden gefaciliteerd en kunnen ook bedrijven en instellingen die net buiten een gemeente vallen, toch bediend worden. Werkgevers hoeven bij inzet van loondispensatie alleen de geleverde productiviteit te betalen. Dit wordt ook wel de loonwaarde van een medewerker genoemd. Dit geldt natuurlijk ook als de gemeente Leudal zelf als werkgever optreedt. Zie voor een nadere 5 De gemeenten in Parkstad Limburg zullen voor deze cofinanciering onder meer een subsidie van de Provincie Limburg gebruiken ter grootte van in het kader van oprichten van een groot aantal Wijkbedrijven. Deze subsidie is verworven door het SW-bedrijf voor Parkstad Limburg: Licom Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 13

14 uitleg paragraaf 2.2. Door regelingen te bundelen worden de mogelijkheden inzichtelijker en voor werkgevers eenvoudig en effectief. Werkgevers moeten mensen simpel en eenvoudig kunnen inpassen. Gemeenten nemen de bureaucratie voor werkgevers bij plaatsingen zoveel mogelijk uit handen. Toelichting op de schaal van Leudal Het schaalniveau waarop één en ander georganiseerd zal kunnen worden, zal voor de gemeente Leudal het niveau van Midden-Limburg dienen te zijn, omdat werkgevers (anders dan werknemers) veelal op een regionale schaal opereren als het gaat om de werving en selectie van personeel. Voor Leudal geldt dat ze macro-economisch behoort tot deze regio, anders dan wellicht gemeenten als Weert en Nederweert, die economisch feitelijk onderdeel zijn van de Eindhovense agglomeratie. 6 Uitvoering van de Intentieverklaring samenwerking arbeidsmarktbeleid met betrekking tot werkgevers, zoals deze door de verschillende gemeenten in Midden-Limburg op 28 januari 2011 in Heel is afgesproken, kan daarbij een goede basis zijn. Immers, de gemeente Leudal heeft tot dusver nog geen expliciete eigen invulling gegeven aan de werkgeversbenadering, anders dan dat zij dit nu in samenwerking doet met het werkbedrijf UWV te Roermond. Dit kan anders worden als alle facetten, waarmee een werkgever met een gemeente te maken heeft, worden gebundeld in een integrale benadering van de werkgever. Dan zou het ook voor de gemeente Leudal interessant kunnen zijn de dienstverlening naar de werkgevers zelfstandig te organiseren in een Bureau Ondernemerszaken, maar, waar het de personeelsproblematiek betreft, een koppeling te maken met het Werkbedrijf UWV, of wat daar van overblijft, in de vorm van een dienstverleningsovereenkomst. Immers, als gevolg van alle veranderingen zal er ook bij het UWV zeer veel gaan veranderen en blijft feitelijk alleen de digitale vacaturebank over. Een bewuste keuze van de Rijksoverheid, omdat zij alle lijnen van het arbeidsmarktbeleid wil laten samenkomen bij de gemeenten en niet bij de uitvoeringsinstellingen. Deze blijven alleen hun functies houden voorzover zij daar een eigen toegevoegde waarde in hebben, zoals de keuring van arbeidsgehandicapten door het UWV, de vacaturebank door het UWV en het voorzien in een beschutte werkplek voor de mensen met relatief de zwaarste functiebeperkingen in een SWbedrijf. Voor al het overige is het feitelijk aan de gemeente zelf om hier invulling aan te geven. Wat doet een gemeente zelf is daarbij de primaire vraag, en wat draagt zij over aan anderen, wat laat zij door derden faciliteren, of wat doet zij in samenwerking met andere gemeenten en/of organisaties, is de tweede afgeleide vraag Voor werkgevers 6 De Taskforce Toekomst Westrom schaart de gemeenten Nederweert en Weert macro-economisch onder de regio Midden-Limburg. Dit geldt volgens de Rekenkamer Leudal natuurlijk alleen wat betreft het bestuurlijk perspectief, ook al omdat beide gemeenten in Limburg liggen. Economisch gezien zijn beide gemeenten (en zeker geldt dit voor Weert) onderdeel van Zuidoost Brabant, en ligt Leudal op de rand van dit voor Nederland bijzonder belangwekkende economisch gebied met de allure van een wereldspeler. Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 14

15 Rode draad in de Wet Werken naar Vermogen voor werkgever is het scheppen van werkgelegenheid voor mensen met een functiebeperking. Dat is hun primaire verantwoordelijkheid, waarover het kabinet afspraken wenst te maken met de sociale partners. Vanaf 1 januari 2011 hanteert de rijksoverheid als uitgangspunt dat 1% van het aantal werkplekken bestemd is voor menen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt; in het bijzonder mensen met een arbeidsbeperking. Dit is echter geen maatregel, zoals een quotum, omdat eerdere ervaringen uitwijzen dat dergelijke quota geen zoden aan de dijk zetten, vanwege het sterk discriminerende karakter van een quotum, en een kijk op mensen met betrekking wat ze niet kunnen in plaats van wat hun mogelijkheden zijn. Instrumenten die werkgevers ondersteunen bij het in dienst nemen van mensen met een arbeidsbeperking moeten eenvoudig en effectief zijn. Aan de verschillende publieke, faciliterende partners in het geheel van de Wet Werken naar Vermogen de taak om te zorgen voor een toereikende gereedschapskist voor gemeenten en werkgevers om mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen (loondispensatie, detachering, ondersteuning, werkplekaanpassingen). Bestaande instrumenten worden op mogelijkheden voor het vergroten van effectiviteit (vereenvoudiging en stroomlijning) doorgelicht, zo meldt de toelichting op de WWnV van het Ministerie van Sociale Zaken. De bestaande werkgeversservicepunten kunnen een rol spelen bij het ontzorgen van werkgevers. Deze zijn echter in Leudal nog niet concreet aanwezig, maar wel in oprichting. Immers, in de eerste maanden van 2012 zal een Bureau Ondernemerszaken worden ingericht, zoals in de Nota Dienstbaar aan de slag van 6 december 2011 te lezen is Voor het UWV UWV zal de indicatie voor de toekomstige Wajong en toekomstige Wsw uitvoeren. Deze indicaties zullen op elkaar moeten aansluiten om de eenheid te bevorderen. Beiden moeten ook aangepast. Dit betekent dat de verschillende keuringsvoorschriften voor mensen die gebruik wensen te maken van de Wajong of de WWnV, als gevolg van een arbeidshandicap, onder dezelfde keuringsvoorwaarden zullen vallen. Nu zijn deze nog verschillend. 2.2 Loondispensatie, nieuw instrument Loondispensatie is bedoeld voor iedereen die, om wat voor reden dan ook, niet in staat is om zelfstandig 100% Wet minimumloon te verdienen en onder de doelgroep van de WWnV valt. Loondispensatie betekent dat werkgevers niet het gangbare loon hoeven te betalen maar alleen dat deel dat de werknemer arbeidsproductief is (= loonwaarde). De overheid vult het inkomen van mensen met recht op een WWnV-uitkering via een aanvullende uitkering aan tot maximaal 100% van het wettelijk minimumloon. Het loon en de aanvulling samen kunnen tijdelijk minder bedragen dan 100% van het wettelijk minimumloon, zolang iemand nog niet naar zijn volledige mogelijkheden werkt. Loonwaarde wordt vastgesteld met een loonwaardemeting. Dit gaat via een erkende Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 15

16 methode, waarvan er meerdere toepasbaar zijn. Het Rijk zal de methode van het meten van de loonwaarden wettelijk regelen en gezamenlijk met de VNG na drie jaar evalueren. Het gaat hierbij om methodieken, zoals Dariusz, Arbolab of andere methoden. Een onafhankelijke derde beoordeelt eerst of iemand überhaupt tot de doelgroep loondispensatie behoort. Ook in de WWnV zullen straks mensen zitten die zelfstandig in staat zijn om 100% van het wettelijk minimumloon te verdienen, maar nu door omstandigheden toch tijdelijk geen werk hebben. Loondispensatie is in principe tijdelijk. Periodiek, in ieder geval na maximaal 2 à 3 jaar, vindt er een nieuwe loonwaardemeting en toegangstoets plaats. Gemeenten kunnen de aanvulling op het loon betalen uit het I-deel, het Inkomensdeel van de WWvN. De begeleidings- en ondersteuningskosten kunnen worden gefinancierd uit het re-integratiebudget. Mensen mogen maximaal 9 jaar een loon en aanvulling onder 100% van het wettelijk minimumloon hebben. Dit mag ook korter zijn. Bijvoorbeeld als na 5 jaar al blijkt dat er geen perspectief is dat iemand zich nog kan verbeteren. 3. Hoeveel personen in de gemeente Leudal hebben een uitkering of inkomen in het kader van de Wet Werk en Bijstand, de Wajong, de WIJ en de Wsw? Ad. vraag 1-2 pagina 5. Op 18 januari 2012 kende de gemeente Leudal de volgende aantallen personen in de verschillende sociale regelingen: BBZ (bijstand voor zelfstandigen) 2 WIJ en WWB 250 IOA (inkomensaanvullingsregeling) 21 Wajong 360 Wsw 175 WAO 940 WIA-WGA 230 WIA-IVA 80 WW 460 Totaal 2518 personen Een deel van deze personen valt per 1 januari 2013 onder de Wet Werken naar Vermogen en daarmee behoort de som aan uitkeringen die met deze personen in de BBZ, IOA, WWB en Wsw samenhangen tot het risico van de gemeente Leudal. Ten aanzien van de 175 inwoners van Leudal in de Wsw geldt dat zij hun rechten behouden (waaronder het salaris), maar dat de vergoeding voor deze salarissen zal dalen. Dit betreft maximaal ongeveer 8.000,- per persoon, waardoor de gemeente Leudal ieder jaar een risico loopt van ,- bij te moeten passen uit haar algemene middelen. Door het voeren van specifiek beleid met betrekking tot deze personen kan dit risico worden verminderd. Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 16

17 Per 1 januari 2013 zullen de uitkeringen met betrekking tot de WWB, de Wsw en de Wajong onderdeel uitmaken van de uitgaven van de gemeenten. Daarbij is de veronderstelling gemaakt dat 30% van de Wajongers duurzaam en volledig arbeidsongeschikt zal zijn, en 70% onder de werking van de Wet Werken naar Vermogen zal vallen. Het gaat naar schatting om een bedrag van in totaal ongeveer 12,7 miljoen, waarvan op termijn 11,3 miljoen vergoed zal worden door het Rijk. WWB: 3,2 miljoen Wsw: 5,1 miljoen Wajong: 4,0 miljoen Re-integratiegelden: 0,4 miljoen Daarmee wordt de Wet Werken naar Vermogen in één klap de grootste uitgavenpost van de gemeente Leudal, en de post waarmee relatief de grootste risico s samenhangen. Bij de uitvoering van de Wet Werken naar Vermogen zal het nadrukkelijk ook moeten gaan om het ontwikkelen van deze personen, omdat verreweg de meeste arbeidsmarktvraagstukken op dit moment samenhangen met de kwaliteit van mensen, niet met de beschikbare hoeveelheid werk. De stelling in het rapport van de Taskforce Toekomst Westrom dat er geen behoefte zou zijn aan ontwikkelingsvraagstukken, is naar de mening van de Rekenkamer Leudal feitelijk onjuist. Immers, door de voortgaande ontgroening en vergrijzing van de beroepsbevolking blijft er behoefte aan goed personeel, dat niet anders dan door opleiding en bijscholing te krijgen is. Zie bijvoorbeeld de vele Academies die ook in Midden-Limburg van de grond komen. Daarbij kunnen inwoners van Leudal met een uitkering posities aan de onderkant van de arbeidsmarkt innemen, waardoor de huidige medewerkers kunnen doorstromen naar boven, om aldaar de verschillende vacatures te vervullen. Op deze wijze schuift de gehele keten een stapje naar boven en kan een boodschappenhulp in het kader van de WMO toch zorgen voor het vervullen van de vacature van verzorgende in het verzorgingshuis, doordat de huidige boodschappenhulp mede is opgeleid tot medewerker thuiszorg, en de thuiszorger tot helpende, waardoor de helpende in staat is aan de hand van leerwerkplekken door te groeien tot de verzorgende die nodig is. De Intentieverklaring samenwerking arbeidsmarktbeleid spreekt overigens wel over ontwikkeling op de arbeidsmarkt in bovenstaande zin. Onderwijs op de werkplek is van groot belang voor mensen met een functiebeperking. Uit het langjarig onderzoek van TNO (Lager opgeleiden in beweging, 2005) blijkt dat volwassenen leren door te doen, en dat daardoor de werkplek feitelijk de basis vormt voor het testen en ontwikkelen van medewerkers. Immers, de context van een laboratorium/diagnostisch centrum is geheel anders dan de context van een werkomgeving, alhoewel deze omgeving wel een beeld kan opleveren wie de persoon is en welke beperkingen en belemmeringen hij of zij kent. De TNO-studie laat ook zien, dat de vormgeving van ontwikkelprocessen een aantal nuancen kent, die, als deze goed begrepen worden, op een eenvoudige wijze vertaald kunnen worden in de bedrijfs- en leerprocessen van bedrijven, die zich aan de onderkant van Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 17

18 de arbeidsmarkt bevinden, zoals SW-bedrijven en/of wijkbedrijven. Nuances die vooral samenhangen met de persoonlijke aandacht voor een medewerker, in termen van werkopdrachten, de grootte van het bedrijfsonderdeel (< 150 fte), persoonlijke situatie, en onzekerheidsreductie bij het combineren van leren en werken in een nieuwe werkomgeving. Dit betekent voor een goed functionerende arbeidsmarkt, dat er binnen het kader van de WWnV een faciliterende organisatie is, die zowel kenmerken heeft van een Regionaal Opleidingscentrum (ROC), zoals Gilde Opleidingen, als van een kenniscentrum voor de WWnV met betrekking tot het opleiden van mensen met een functiebeperking. Deze laatste is veelal wel bij een arbeidsmarktorganisatie aanwezig, maar niet bij een ROC. Daarnaast missen ROC s in belangrijke mate de kennis met betrekking tot authentieke werkprocessen in bedrijven. De huidige SW-bedrijven hebben die laatste kennis wel, maar zijn weer minder geëquipeerd met betrekking tot diverse vormen van didactiek en onderwijstechnologie, die het mogelijk maken om het onderwijs op de werkplek toegankelijk te maken voor mensen in de SW. Daarnaast missen de huidige SW-bedrijven grotendeels de rijksmiddelen die samenhangen met het opleiden van medewerkers voor een formeel MBO-diploma (WEBgelden Gelden in het kader van de wet Educatie& Beroepsonderwijs gemeenten en WVAgelden gelden Wet vermindering afdracht). Wil de ontwikkelfunctie binnen de WWnV dus effectief georganiseerd worden, dan dienen werkplek, arbeidskundige oplossingen en didactische oplossingen met elkaar gecombineerd te worden. Zowel in arbeidskundige, onderwijskundige als in financiële zin dienen werkplekken zo ingericht te zijn dat zij voor een medewerker met een functiebeperking ook daadwerkelijk te gebruiken zijn in het kader van zijn of haar ontwikkeling. Effectieve combinaties van werkplekken, arbeidskundige- en didactische oplossingen zijn bijvoorbeeld in 2010 geschapen met de inrichting van het Centrum voor Innovatief Vakmanschap in de Chemie, waarbij de ROCs Leeuwenborgh en Arcus College, de Hogeschool Zuyd, de bedrijven DSM en Sabic en de gemeenten Sittard-Geleen, Heerlen en Maastricht een coöperatieve vereniging hebben opgericht, waarin al deze zaken georganiseerd worden. Op deze wijze kan het onderwijs op de werkplek ook van haar (rijks)middelen worden voorzien, kent het onderwijs op de werkplek ook een effectieve onderwijskundige en arbeidskundige basis aan de hand van gekwalificeerde leermeesters en leerwerktrajecten op maat, en hoeft een WWnV-organisatie de verschillende middelen voor opleiden niet meer uit het eigen budget op te hoesten, of daarvoor een eigen werkplek in te richten. Zonder deze leerwerkplekken is er geen werk voor een faciliterend scholingsbedrijf, maar werkt ook het totaal van de Wet Werken naar Vermogen verre van optimaal, waardoor gemeenten met hoge salaris- en of uitkeringskosten blijven zitten. Met betrekking tot de arbeidsmarkt in brede zin geldt dat de doelgroepen van de WAO, WIA en WW weliswaar geen uitkeringslast met zich meebrengen, maar wel tot de groepen behoren waartoe het arbeidsmarktbeleid in brede zin zich richt. Immers, een huidige WW-er zou kunnen terugvallen op de gemeente, indien deze persoon er op eigen kracht niet goed uitkomt. Het is weliswaar niet de bedoeling dat de gemeente Leudal deze personen actief Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 18

19 ondersteunen binnen de WWnV, echter een goed functionerende algemene arbeidsmarkt helpt wel degelijk. Een intentie die mede is vormgegeven in de Intentieverklaring samenwerking arbeidsmarktbeleid van 28 januari 2011 voor de regio Midden-Limburg. Langs deze weg kunnen ook de zogeheten Nuggers (niet-uitkeringsgerechtige arbeidszoekers) geholpen worden. 4. Institutionele veranderingen Vraag c-1 pagina 5 De Wet Werken naar Vermogen heeft een groot aantal veranderingen in zich. Dit doet ook de vraag rijzen of het niet mogelijk is om inkomen, werk, opleiding en toekomst voor mensen met een functiebeperking op een geheel andere wijze te organiseren, zodat niet alleen de doelstellingen met betrekking tot deze inwoners behaald zullen worden, maar ook met betrekking tot de financiële vraagstukken/prikkels bij de gemeente, omdat de introductie van de WWnV met grote budgetkortingen gepaard gaat. Dit moet gemeenten prikkelen om ook daadwerkelijk zoveel mogelijk mensen zoveel mogelijk aan het werk te krijgen. Gaat iemand deels aan het werk, dan hebben gemeenten immers een financieel voordeel in de vorm van een (gedeeltelijk) bespaarde uitkering. Het budget dat gemeenten zo overhouden mogen zij vrij besteden. Belangrijk instrument bij deze financiële prikkel is het instrument loondispensatie, zoals besproken in paragraaf 2.2. De verschillende prikkels voor de gemeente hebben niet alleen betrekking op de financiële zijde van de gemeente Leudal. Er zullen nu ook vraagstukken naar boven komen, die te maken hebben met de aard van de werkzaamheden die mensen met een functiebeperking zullen moeten kunnen verrichten. Werkzaamheden die een rechtstreeks relatie hebben met de doelstellingen van de gemeente Leudal. Zowel met het oog op het vervullen van toekomstige vacatures in sectoren zoals de zorg, beheer openbare ruimte, detailhandel en techniek, als met het oog op de beschikbaarheid van handjes in het kader van het beheer van gemeentelijke voorzieningen, of dienstverlening in het kader van de WMO. In het laatste geval gaat het vooral om werkzaamheden die samenhangen met de uitvoering van diverse onderdelen van Hulp in de Huishouding (gemeentelijke lasten ), die ongeveer 85% van de totale kosten ( ) van de WMO in Leudal bedragen. De Programmabegroting maakt een verwijzing naar bovenstaand vraagstuk. Zij stelt op bladzijde 13: Om zoveel mogelijk mensen in het reguliere arbeidsproces onder te brengen zal gebruik worden gemaakt van het versterken van de unieke mogelijkheden die Leudal biedt. Daarbij kan worden gedacht aan nieuwe en blijvende werkgelegenheid voor mensen uit de sociale werkvoorziening in sectoren als toerisme en recreatie, landbouw en de verzorging. Aan de hand hiervan wordt de toekomstige relatie en dienstverlening met de Wsw-bedrijven in 2012 opnieuw ingericht. De, tijdens de raadsvergadering van 20 december 2011, ingediende moties van de PvdA en Ronduit Open, met betrekking tot de ontslagen bij de Westrom kunnen dan ook in het zelfde perspectief gezien worden. Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 19

20 Onder de WWnV is het voortaan aan de gemeente Leudal, of zij mensen met een SWindicatie wenst in te zetten in industriële activiteiten, zoals deze nu worden verricht in de Westrom en de Risse, of dat ze deze mensen een arbeidsplaats geeft in Dorpsbeheerbedrijven en/of Woonzorgdienstenbedrijven (Serviceteams), die de lokale behoefte aan dienstverlening in de 16 kernen van Leudal oppakken. Werkzaamheden waarmee tevens inverdieneffecten gerealiseerd zouden kunnen worden bij de uitvoering van alle 9 velden van de WMO, Sportbeleid, Accommodatiebeleid, Groenvoorziening etc, omdat nu tevens gelden vanuit de WWnV, in de vorm van uren in natura, een rol kunnen vervullen bij het onderhoud van sportvelden, het beheer van gemeenschapshuizen, en het halen van boodschappen. Werkzaamheden waarmee invulling gegeven kan worden aan beleidsprogramma s met betrekking tot de Servicepunten in de verschillende kernen, het programma Leefbaarheid in de kern en het programma Zorgen voor Zorg, en waarbij aansluiting gevonden kan worden bij het project Tijdbank Vrijwilliger. Deze invullingsrichting van de WWnV staat feitelijk haaks op de oplossingen die de Taskforce Toekomst Westrom aandraagt, omdat met de WWvN een beweging wordt ingezet naar de gemeenten toe, in plaats van bij de gemeenten weg, zoals door de Taskforce voorgesteld. De Taskforce wenst feitelijk alle activiteiten binnen de WWnV op regionale schaal te centraliseren in een gemeenschappelijk orgaan, waarbij de gemeenten de regie van één en ander overdragen. De gemeenten blijven echter wel met de risico s zitten, zowel in financiële als in bestuurlijk zin, omdat bij het overdragen van alle taken en functies ook de eigen mogelijkheden nog iets te doen op het terrein van werk en inkomen zullen verdwijnen. De Rekenkamer Leudal vindt dit om deze reden van effectiviteit en efficiëntie geen gewenste ontwikkeling, naast het feit dat de WWnV daadwerkelijk bedoeld is om de regie bij de gemeente te leggen, en niet bij de gemeente weg te halen. De gemeenten die vertegenwoordigd zijn in de gemeenschappelijke regeling Westrom hebben dit ook ingezien en zijn niet akkoord gegaan met de voorstellen, zoals deze door de Taskforce Toekomst Westrom zijn ingevuld. De ontwikkeling naar de gemeente toe, is een ontwikkeling die bijvoorbeeld de gemeente Brunssum heeft voorgestaan bij de oprichting van het Buurtbeheerbedrijf Betere Buren. In dit Buurtbedrijf wenste zij meer en meer cliënten van de WWB en de SW onder te brengen met als doel ze op te leiden voor de (onderkant van de) reguliere arbeidsmarkt door het verrichten van werkzaamheden in grijs (onderhoud en beheer voorzieningen), groen (onderhoud en beheer openbare ruimte) en wit (klussen en diensten achter de voordeur). Er zijn zelfs ideeën om het gehele bestand van de WWB (ongeveer 600 personen) in Brunssum feitelijk als werknemer te zien van het Buurtbeheerbedrijf, omdat er eigenlijk werk genoeg is. Echter dit werk is niet op een dergelijke wijze ook georganiseerd. Van groot belang is dan dat zowel de organisatie van dergelijke activiteiten, als de begeleiding en de opleiding voor dit werk goed in elkaar zitten. En daar zit natuurlijk wel een wezenlijke opgave in voor gemeenten, omdat zij deze capaciteiten niet direct in huis hebben. Zowel in termen van gemeenschappelijke en integraal denken door alle betrokkenen binnen de gemeente, als in Rekenkamerrapport Wet Werken naar Vermogen en de institutionele inrichting van de arbeidsarrangementen in de gemeente Leudal. 20