Consultatiedocument SOLVENCY II BASIC. Nieuw toezichtkader voor natura-uitvaart verzekeraars en kleine schade- en levensverzekeraars. Reacties t.a.v.

Transcriptie

1 Consultatiedocument SOLVENCY II BASIC Nieuw toezichtkader voor natura-uitvaart verzekeraars en kleine schade- en levensverzekeraars Reacties t.a.v.: Mw. H.M. Stijnen en Dhr. P.J. Hoekstra Mailadres: De Nederlandsche Bank N.V. Reactietermijn: Uiterlijk woensdag 16 juni

2 SAMENVATTING Eind 2012 wordt voor verzekeraars het Solvency II toezichtkader van toepassing. De kleine schade- en levensverzekeraars en de natura-uitvaartverzekeraars vallen buiten de reikwijdte van Solvency II. Het wordt wenselijk geacht dat op het merendeel van deze verzekeraars ook soortgelijk, adequaat prudentieel toezicht wordt gehouden. Het huidige toezichtkader voldoet namelijk om een aantal redenen niet meer. De belangrijkste reden is dat onvoldoende rekening wordt gehouden met alle risico s die een verzekeraar loopt. Daarnaast is er geringe transparantie met betrekking tot de waardering van de verzekeringsverplichtingen en dat maakt de vergelijkbaarheid gering. Als gevolg van de kredietcrisis is de noodzaak voor een risicogebaseerd toezicht nog duidelijker zichtbaar geworden, zeker ook voor de verzekeraars die buiten de reikwijdte van Solvency II vallen. Dit consultatiedocument bevat de hoofdlijnen van het toezichtkader voor deze groep, uitgaande van Solvency II. Hierbij zijn elementen uit Solvency I en de proportionele invulling van Solvency II-eisen gecombineerd. Verdergaande vereenvoudigingen ten opzichte van de Solvency II eisen zijn expliciet gemaakt, voor zover dat op dit moment in te vullen is. Om het onderscheid tussen Solvency II en onderhavig voorstel te markeren, is als werktitel Solvency II Basic gehanteerd. Het voorstel is op hoofdlijnen, zoals ook de Richtlijn Solvency II op hoofdlijnen is. Nadere uitwerking via Invoeringsmaatregelen en handleidingen 1 voor de toezichthouders en instellingen, wordt ook in dit toezichtkader meegenomen, nadat daar meer over bekend is. Op basis van werksessies met de sector volgt bovendien verdere invulling en detaillering van de risico s die relevant zijn voor de berekening van de solvabiliteit, en zullen o.a. de eisen aan het risicomanagement systeem en de rapportages verder worden uitgewerkt. Op verzoek van de sector is in dit document aangegeven hoe de kwalitatieve eisen geduid kunnen worden. De opbouw van het voorstel voor Solvency II Basic volgt de structuur van Solvency II, dat meestal wordt gepresenteerd als een huis met drie pilaren en een dak. 1 Level 2 Maatregelen respectievelijk Level 3 guidance genoemd 2

3 Figuur 1. Structuur Solvency II Groepen Toezichtproces Samenwerking toezichthouders Risico kwantificering Marktwaardebalans SCR = Solvabiliteitskapitaalvereiste MCR = Minimumkapitaal Risico management Governance vereisten Own Risk and Solvency Assessment (ORSA) Risico transparantie Rapportage aan toezichthouder Publieke rapportage De belangrijkste voorgestelde vereenvoudigingen ten opzichte van het Solvency II toezichtkader, zitten in de berekening van de kwantitatieve eisen en in de transparantie vereisten (Pilaar 3). De absolute ondergrens van het minimum kapitaalsvereiste (MCR, onderdeel van Pilaar 1) vergt een goede afweging tussen standaardisering en maatwerk. In het voorstel is als vertrekpunt gekozen de hoogte van de huidige minimumbedragen. Ook in de kwalitatieve eisen (Pilaar 2) is ruimte gevonden voor vereenvoudigde toepassing van Solvency II, hoewel de belangrijkste principes ook voor kleine verzekeraars essentieel worden geacht. Het volgende overzicht is een samenvattende tabel waarin wordt aangegeven hoe het voorgestelde toezichtkader er op hoofdlijnen uitziet. In de tabellen leidt dit tot twee kolommen: 1. De verdergaande dan wel expliciete vereenvoudiging van de proportionele toepassing van Solvency II, conform de Richtlijn. Zie onder meer de berekening van de SCR, de MCR 2 en de rapportages. 2. De wijze waarop het basic Solvency II toezichtregime zich verhoudt tot de huidige toezichtkaders- en methoden die uitgaan van Solvency I. 2 SCR staat voor Solvency Capital Requirement, oftewel het solvabiliteitskapitaalvereiste. MCR staat voor Minimum Capital Requirement, oftewel minimumkapitaalvereiste. In het vervolg wordt steeds de terminologie SCR en MCR gebruikt. 3

4 Overzichtstabel: Solvency II Basic Consultatiedocument Solvency II Basic d.d. 19 mei 2010 PILAAR 1 Berekening SCR Berekening MCR Niveau absolute MCR (AMCR) Gebruik intern model PILAAR 2 Solvency II basic benadering Verdere vereenvoudigingen en benaderingen voor bepaalde risico s o.b.v. resultaten werksessies Geen bandbreedte van de SCR, maar standaard 33% van de SCR Minimumbedragen meer gestandaardiseerd Werken met een intern model stelt hoge eisen, en is daarom alleen onder voorwaarden mogelijk. Wijziging en/of aansluiting t.o.v. Solvency I Nieuwe berekeningswijze op basis van standaardmodel Weinig - gelijk aan huidige berekening garantiefonds o.b.v. solvabiliteitsvereiste Voor meeste Schadeverzekeraars lager, voor Natura-uitvaart ingroei naar hoger minimum Geen verschil voor kleine verzekeraars Organisatiestructuur Proportionele toepassing Solvency II Geen verzwaring qua eisen, maatwerk in de toepassing Risico management Proportionele toepassing Solvency II Meer nadruk op zichtbare implementatie risico management. Introductie van praktische normen. Prudent Person beginsel Proportionele toepassing Solvency II Stringenter toetsing of kennis en kunde ten aanzien van beleggingsbeleid aanwezig is ORSA (Own risk and solvency assessment) Vereenvoudigde ORSA, gebruik van simpele stress testen De VSJ Organisatie en Risico geldt als uitgangspunt, krijgt verdieping en aanvulling Int.Controle/Audit Proportionele toepassing Solvency II In beginsel geen verzwaring qua eisen, maatwerk in de toepassing Actuariële functie PILAAR 3 Publiek maken informatie Frequentie rapportages Geen actuariële functie voor schade binnen Solvency II Basic Nadruk op toezichthouderrapportages, SCR en MCR openbaar Kwartaalrapportages met mogelijkheid tot ontheffing Deze verantwoordelijkheid is nieuw. Wel proportionaliteit in toepassing. Gelijk aan huidige (aangepaste) toezichtpraktijk Rapportagetermijnen Conform Solvency II Versnelling in aanlevering Kwantitatieve informatie Onderdeel van de rapportages Als gevolg van pilaar 1 vereisten moet meer informatie worden aangeleverd Toezichthouderproces (Supervisory Review Proces, SRP) Risico s monitoren Voortbouwen op FIRM methodiek Meer uniforme registratie Capital Add on Proportionele toepassing Solvency II volstaat Uitzonderlijkheid van situaties duidelijk formuleren 4

5 TOELICHTING: INLEIDENDE EN ALGEMENE BEPALINGEN 1. Inleiding DNB en Financiën zijn het eens over een voorstel op hoofdlijnen voor een toezichtkader voor verzekeraars die buiten de reikwijdte van Solvency II vallen. Dit toezichtkader wordt Solvency II Basic genoemd. Voor een deel kan dit toezichtkader worden samengesteld uit elementen van Solvency II. Daarvoor kan gekeken worden naar die elementen in de richtlijn die vanwege de proportionaliteit gelden voor de kleine, minder complexe en minder risicovolle verzekeraars. De richtlijn wordt verder uitgewerkt in wetgeving, via herziening van de Wft en -uitvoeringsregels en in toezichthouderregels. Zodra de basis hiervoor gereed is, wordt bekeken hoe dit doorwerkt in de eisen voor het Solvency II Basic toezicht. Hoofddoelstelling van Solvency II is dat het toezicht risicogebaseerd wordt. Ook voor de kleine en natura uitvaartverzekeraars die niet onder Solvency II gaan vallen, maar waarvoor financieel toezicht wel noodzakelijk wordt geacht, geldt dit principe. Een ander principe van de Solvency II Richtlijn is proportionaliteit. Dit betekent onder meer dat naarmate het risicoprofiel lager is, de vereisten ook minder stringent en gedetailleerd worden. Als een verzekeraar als gevolg van aard, complexiteit of omvang van de activiteiten een hoog risicoprofiel heeft, worden aan deze verzekeraar navenant hogere eisen gesteld. Nieuw is ook de wijze waarop instellingen en toezichthouder expliciet moeten zijn over het voldoen aan deze eisen en daar met maatwerk naar kijken. Voor de Solvency II principes transparantie en marktwaardering worden in voorliggend voorstel waar mogelijk maatwerk voorstellen gedaan. Deze beginselen zijn bij uitstek bedoeld om via de markt extra disciplinering af te dwingen en transparant te zijn over het gevoerde financiële beleid. Nagegaan is waar dit voor de doelgroep mogelijk onevenredig of contraproductief uitpakt. Tot slot geldt ook voor de toezichthouder een passende, proportionele benadering van kleine instellingen en natura uitvaartverzekeraars, tot uiting komend in de frequentie van bezoeken, toepassing van het handhavingsinstrumentarium, mate van detail in de vereiste rapportering etc. 5

6 BOX Terminologie en principes van Solvency II Begrip Risicogebaseerd toezicht Marktwaarde balans SCR MCR AMCR Stress scenario Partiële kapitaaleis Diversificatievoordeel Risicomanagement ORSA Capital add on Betekenis Toezicht weegt de risico s en houdt rekening met de samenhang tussen de verschillende risico s. Goed inzicht in de financiële en niet-financiële risico s, en goed bestuur van de onderneming is daarom essentieel. Balans met expliciete waardering van voorzieningen en risicomarges op basis van consistente en realistische uitgangspunten. Solvabiliteitskapitaal vereiste. Geaggregeerde berekening van het effect op het eigen vermogen van alle soorten risico s zoals marktrisico, tegenpartijrisico, verzekeringstechnisch en tevens operationeel risico. Deze berekening vindt plaats met een standaardformule. Minimumkapitaal vereiste. Wordt afgeleid van de SCR, maar kent ook een bodembedrag (AMCR). Absolute minimumkapitaalvereiste, vergelijkbaar met huidige minimum garantiefondsen. Scenario dat een negatieve schok zich in het komende jaar voordoet. Het scenario is zodanig dat de schok zich naar verwachting maximaal eens in de 200 jaar zal voordoen en dit resulteert in een zekerheid van 99,5%. Het aanwezige vermogen moet zodanig zijn dat de kans 99,5% is dat de verzekeraar na deze schok aan het eind van het jaar nog aan zijn/haar verplichtingen kan voldoen. Per risico wordt een stress scenario toegepast dat een negatief effect heeft op het aanwezige vermogen en de verandering van dit vermogen wordt de partiële kapitaaleis genoemd. De aggregatie van alle partiële kapitaaleisen leidt tot de SCR. Bij het optellen van de partiële kapitaaleisen is een afslag toegestaan -het diversificatievoordeel- die afhangt van de mate waarin risico s zijn gespreid. Het geheel van systemen en processen in de onderneming waarin risico s worden geïdentificeerd, geprijsd en gemitigeerd. Het proces waarin verzekeraars een beoordeling opstellen (de Own Risk and Solvency Assessment) van de eigen kapitaalspositie, de risico s die de onderneming loopt, in relatie tot de lange termijn (strategische) planning. Nieuw instrument, dat als ultiem middel gebruikt kan worden om de kapitaalseis (SCR) in verhouding te brengen met het risicoprofiel van de verzekeraar, ofwel om tekortkomingen in de governance te repareren (kwantificeren). 6

7 2. Reikwijdte Solvency II Basic Consultatiedocument Solvency II Basic d.d. 19 mei 2010 Het Basic toezichtkader heeft betrekking op een groep verzekeraars waar nu doorgaans ook al toezicht op wordt gehouden. Een specifieke groep schadeverzekeraars (allen historisch aangeduid als VOW- 2 ), krijgt voor het eerst actief met prudentiële toezichteisen te maken 3. Het gaat dan om onderlinge waarborgmaatschappijen van beperkte omvang met zetel in Nederland werkzaam met een verklaring van DNB op grond van artikel 3 van het Besluit Reikwijdtebepalingen Wft. Een overgangstermijn voor deze groep ligt in de rede. Tabel 1. Reikwijdte huidig toezicht, Solvency II en Solvency II Basic Huidig toezicht Nieuw toezichtkader a) Solvency II Basic Solvency II Binnen reikwijdte Schade, leven, natura en herverzekeraars. VOW 1 en VOW 2 ook onder (Alle) Natura uitvaart verzekeraars Kleine schade- en Overige levens- en schadeverzekeraars en herverzekeraars beperkt toezicht. levensverzekeraars Aantal verzekeraars Ledengrens VOW VOW 2 schade: > 200 leden N.v.t. VOW Natura: > leden Premievolume VOW 1: mln (bovengrens n.v.t. > 5 mln VOW 2: VOW 3: 5 mln voor natura) Technische 25 mln > 25 mln Voorzieningen TV grens geldt niet voor natura-uitvaart-verzekeraars, wel voor alle groepen. Overige restrictie VOW1, VOW2 en VOW3: géén branches in ziekte, ongevallen, aansprakelijkheid, krediet, borgtocht, hulpverlening Geen aansprakelijkheidsrisico s, geen krediet- en borgtocht + geen deel van een groep + geen herverzekerings activiteiten Toetreding tot toezichtkader Onder bepaalde voorwaarden Opting in mogelijk + Verzekeraars die binnen 5 jaar aan Solvency II criteria voldoen a ) Buiten toezicht valt een groep van zo n 75 verzekeraars (Schade VOW1 en VOW 2 <200 leden etc.) 3 Een verzekeraar waarvoor artikel 3, lid 1 Besluit Reikwijdtebepalingen Wft geldt werd vóór de Wft aangeduid met VOW-2 -verzekeraar en een verzekeraar waarvoor lid 2 van dat artikel geldt, met VOW-1 -verzekeraar. Verzekeraars waarop artikel 4 Besluit Reikwijdtebepalingen Wft van toepassing is werden voor de Wft aangeduid met VOW-3 -verzekeraars. Voor de herkenbaarheid wordt in dit document uitgegaan van de historische aanduidingen. 7

8 Voor een specifiek deel van de kleinste verzekeraars zijn de totale maatschappelijke baten van toezicht lager dan de kosten. Op deze groep wordt geen toezicht meer gehouden. Dit betreft: - vrijgestelde onderlinge waarborgmaatschappijen, werkzaam in branche 9 en 16 (Andere schaden, resp.diverse geldelijke verliezen), met - een gesloten groep van maximaal 200 verzekeringnemers, die tevens lid zijn van de onderlinge waarborgmaatschappij - en zonder winstoogmerk - en met beperkte potentiële risico s per verzekeringnemer. Logischerwijs zijn dit ook kleine verzekeraars, anders vallen zij direct onder het reguliere Solvency II. Een vrijstelling voor prudentieel toezicht betekent niet dat er helemaal geen eisen gelden. Er wordt bijvoorbeeld verwacht dat de verzekeraars transparant maken naar de afnemers van hun producten dat de onderneming niet onder toezicht staat. Overgangsregeling voor nieuwe doelgroep en/of hogere eisen Zoals gebruikelijk wordt bij het in werking treden van verhoogde toezichteisen dan wel van toezichteisen voor een nieuwe doelgroep, gekeken of een overgangsregeling noodzakelijk is. De overgangsregeling voor dit toezichtkader zal in elk geval zien op een geleidelijke overgang naar het nieuwe toezichtkader voor: - De specifieke groep van ruim 30 verzekeraars die voor het eerst te maken krijgen met de prudentiële toezichteisen (allen momenteel VOW-2 ). Dat betekent in ieder geval het indienen van een statenverslag en het van kracht worden van een minimum solvabiliteitseis. Het voorstel is om deze groep eenzelfde toezichtkader op te leggen als de huidige VOW 3 verzekeraars. - Natura-uitvaart verzekeraars die te maken krijgen met een hogere absolute minimumgrens voor de solvabiliteit (AMCR). De overgangsregeling zal met name ingroei in drie jaar naar de verhoogde eisen mogelijk maken, voor de bestaande verzekeraars. Nieuwe toetreders dienen ineens aan de op dat moment van toepassing zijnde eisen te voldoen. In de groep verzekeraars die binnen Solvency II Basic vallen, bevinden zich vier levensverzekeraars 4. Aangezien de aard van de verzekeringen grote risico s voor individuele polishouders met zich meebrengt, is het wenselijk dat voor deze verzekeraars de kwantitatieve minimumkapitaalsvereisten van Solvency II gelden. Voor twee van deze verzekeraars wordt daarvoor een overgangsregeling relevant. 4 Voor twee met name genoemde levensverzekeraars is in het huidige toezichtkader een uitzondering gemaakt in het Besluit Prudentiële Regels. Deze voeren alleen eenvoudige verzekeringen, namelijk uitkeringen bij overlijden waarvan het bedrag niet groter is dan de kosten van een uitvaart. 8

9 De reikwijdte van Solvency II Basic betreft ook de grote natura uitvaartverzekeraars. Het uitgangspunt is dat het speelveld voor grote natura s zoveel mogelijk gelijk moet zijn aan dat van levensverzekeraars. Naar het zich nu laat aanzien betekent dit dat drie of vier natura uitvaartverzekeraars aan alle kwantitatieve eisen van Solvency II moeten voldoen. Noot: kleine verzekeraars die onderdeel zijn van een groep vallen onder Solvency II. Hiervoor is geen overgangsregeling. De kwalificatie groep is van toepassing als er minimaal twee verzekeraars verbonden zijn. Overigens geldt dat een verzekeraar die behoort tot een groep met technische voorzieningen van niet meer dan 25 mln euro en een premie-omzet kleiner dan 5 mln euro ook buiten de reikwijdte van Solvency II valt (art 4. Ic). Meldingsplicht Niet onder toezicht staand Verzekeraars die na invoering van Solvency II en Solvency II Basic buiten de reikwijdte van het toezicht vallen, dienen kenbaar te maken dat de instelling niet onder toezicht valt. Hiermee geeft Nederland invulling aan de opmerkingen die IMF en FSAP (IMF Financial Sector Assessment Program 2004) hebben gemaakt. De wijze waarop hier kennis van gegeven wordt kan nader worden besproken. Voor de hand liggende mogelijkheden zijn de website, melding bij het afsluiten van een polis, en/of de polis zelf en reclame-uitingen. De invoering van deze meldingsplicht kan bepaalde verzekeraars, bijvoorbeeld vanwege hun voorgenomen groeistrategie, doen besluiten toch voor het nieuwe Solvency II Basic verzekeringstoezicht in aanmerking te willen komen. Dit kan onder bepaalde voorwaarden. Uitgangspunt hierbij is dat de kosten en baten van het toezicht in evenwicht moeten blijven. Dit wordt nader uitgewerkt. Verzekeraars die vanwege groei wel tot de doelgroep van Basic gaan behoren, dienen dat in beginsel zelf te melden. Groei Voor alle verzekeraars geldt dat als de volumecriteria gedurende drie opeenvolgende jaren worden overschreden, de Solvency II richtlijn in het vierde jaar van toepassing wordt (art 4 lid 2). Indien een verzekeraar een vergunning aanvraagt en deze naar verwachting binnen vijf jaar aan de Solvency II eisen m.b.t. premievolume en TV zal voldoen, is de Solvency II richtlijn van toepassing (art 4 lid 3). 9

10 TOELICHTING PER PILAAR 3. Pilaar 1 de kwantitatieve eisen Samenvatting Pilaar 1 PILAAR 1 Basic Solvency II benadering Wijziging en/of aansluiting t.o.v. Solvency I Marktwaarde en risicomarge De marktwaarde TV schade kan via benaderingen worden vastgesteld en de risicomarge zou een vast percentage van de marktwaarde kunnen zijn Voor leven en natura geen verschil, voor schade wel, maar eenvoudige aanpak Berekening SCR Berekening MCR Verdere vereenvoudigingen en benaderingen voor bepaalde risico s o.b.v. resultaten werksessies Noot: verzekeraars die boven de drempelwaarden uitkomen, dienen aan te sluiten bij de Solvency II berekeningswijze. Geen bandbreedte van de SCR, maar standaard 33% van de SCR Nieuwe berekeningswijze op basis van standaardmodel Weinig - gelijk aan huidige berekening garantiefonds o.b.v. solvabiliteitsvereiste Niveau absolute MCR (AMCR 5 ) Minimumbedragen meer gestandaardiseerd Voor meeste Schadeverzekeraars lager, voor Natura-uitvaart ingroei naar hoger minimum Gebruik intern model Werken met intern model stelt hoge eisen, en is daarom alleen onder voorwaarden mogelijk. Voor kleine verzekeraars geen verschil Marktwaarde balans en risicomarge Onder Solvency II dienen alle posten op de balans consistent gewaardeerd te worden op marktwaarde, waarbij de grootste uitdaging ligt bij de best estimate 6 van de technische voorziening en bij de risicomarge. Voor levens- en natura-uitvaartverzekeraars geldt dat onder Solvency I wordt geëist dat een toereikendheidstoets wordt opgesteld inclusief een risicomarge. Deze grootheden sluiten goed aan bij de eisen van Solvency II, mits gebruik wordt gemaakt van de rentetermijnstructuur die in Solvency II wordt voorgeschreven. Voor schadeverzekeraars is het nieuw om te denken in termen van een best estimate van de technische voorziening waarbij de prudentie expliciet wordt gemaakt in een risicomarge. Voorgesteld wordt om het werken met benaderingen toe te staan. Voor de best estimate van de schadevoorziening zou dan bijvoorbeeld de post-voor-post vastgestelde voorziening kunnen worden verlaagd of verhoogd met de 5 AMCR staat voor Absolute Minimum Capital Requirement, vergelijkbaar met huidige minimum garantiebedragen. 6 De term best estimate wordt gehandhaafd, ondanks de wens om zoveel mogelijk in het Nederlands te schrijven. De term kent een brede toepassing binnen het actuariaat, ook in Nederland. 10

11 verwachte uitloop gebaseerd op de gemiddelde uitloop van de voorziening in de afgelopen jaren. Voor de best estimate van de premievoorziening kan op basis van het verleden een schatting van de combined ratio worden losgelaten op de premievoorziening. De risicomarge zou als percentage van de best estimates kunnen worden bepaald. De precieze toegestane berekeningswijzen en benaderingen zullen in een later stadium in een handleiding (Level-3 guidance) worden opgenomen. Als input voor de handleiding gelden de vereenvoudigingen die binnen het Solvency II kader worden toegestaan (artikel 109), en ook de bevindingen uit de werksessies met de verzekeraars uit de doelgroep voor Solvency II Basic 7. De voorgestelde vereenvoudigingen in de handleiding voor Solvency II Basic kunnen verder gaan dan binnen de kaderrichtlijn is toegestaan. Een verzekeraar die valt onder Solvency II Basic kan zelf besluiten om op een meer geavanceerde manier aan de kwantitatieve vereisten van pilaar 1 te voldoen. Berekening SCR (Solvency Capital Requirement) De kern van Solvency II is dat de centrale kapitaalseis SCR rekening houdt met het risicoprofiel van de verzekeraar. Dit geldt ook in Solvency II Basic. Dat betekent dat zoveel mogelijk financiële risico s die worden onderscheiden, leiden tot een partiële kapitaalseis. Al deze partiële kapitaalseisen tellen samen op tot een totale kapitaalseis, de SCR. Verzekeraars die voldoen aan de premievolume-grens en technische voorzieningengrens van Solvency II, dienen hun SCR conform Solvency II standaarden en formules te berekenen. 8 Voor de overige verzekeraars kan een eenvoudiger SCR berekening worden opgesteld, ten eerste doordat naar aanleiding van de werksessies kan worden besloten dat een deel van de risico s niet relevant is en daarom niet mee hoeven te worden genomen en ten tweede omdat sommige risico s afgeleid kunnen worden uit standaardberekeningen en/of het hanteren van benaderingen. Dit betekent dat Solvency II Basic dus twee manieren van SCR-berekening omvat, wat volgt uit het feit dat er zich buiten de reikwijdte van Solvency II toch naar aard en complexiteit risicovolle ondernemingen bevinden. Toepassing van het proportionaliteitsbeginsel voor de overige verzekeraars in de berekening van de solvabiliteitsvereisten, vindt vooral plaats in de manier van berekening van het effect van de scenarioschokken. In internationaal verband vinden onderhandelingen plaats over vereenvoudigde berekeningswijzen en vereenvoudiging in de te hanteren data. Bij de vaststelling van de parameters in een vereenvoudigd SCR-model zullen geen extra prudente marges en daardoor zwaardere eisen gelden voor kleine verzekeraars ten opzichte van grotere verzekeraars. 7 In april 2010 is geoefend met de Natura-uitvaartverzekeraars in de vorm van een viertal werksessies. In het najaar van 2010 zullen met de overige verzekeraars uit de doelgroep van Solvency II Basic soortgelijke werksessies worden gehouden. 8 Op dit moment voldoen slechts 3 natura uitvaart verzekeraars aan deze vereisten. In de toekomst kunnen dat er meer worden. 11

12 Een drempel voor kleinere verzekeraars is het spreadsheet zoals dat werd gebruikt bij QIS4 en RiSK. Belangrijke misvatting is dat een soortgelijk spreadsheet na inwerkingtreding van Solvency II ook als rapportageformat gaat gelden. Dit format staat nog niet vast. Op dit moment wordt gedacht aan een format zoals geldt voor de solvabiliteitsberekening in het huidige Statenverslag. Verzekeraars zullen dus zelf de berekening van SCR en MCR moeten uitvoeren. Deze berekening moet transparant zijn, ook voor de toezichthouder. Een mogelijkheid is om daarvoor een eenvoudig format te ontwikkelen. In principe dienen alle elementen van de Solvency II berekening voor de SCR te worden gekwantificeerd (artikel 105). Naar aanleiding van de resultaten van de werksessies kan wellicht worden besloten om risico s onder voorwaarden niet mee te nemen in de SCR berekening, aangezien deze een beperkte impact hebben op het totale solvabiliteitsvereiste. In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de risico s die in de SCR berekening moeten worden meegenomen. In de kolommen daarna is een indicatie gegeven in hoeverre een risico naar verwachting relevant zal zijn voor de betreffende verzekeraars. Deze tabel loopt vooruit op de uitkomsten uit de werksessies. Tabel 2. Mee te nemen risico s in de SCR berekening Leven Natura Schade uitvaart Marktrisico: Renterisico Aandelenrisico /- Vastgoedrisico Wisselkoersrisico +/- +/- - Spreadrisico Concentratierisico Tegenpartijrisico +++ Verzekeringstechnisch risico leven Sterfterisico + + Langlevenrisico + + Arbeidsongeschiktheidsrisico - - Royementsrisico + + Kostenrisico Herzieningsrisico - - Catastroferisico +/- +/- Verzekeringstechnisch risico schade Premie- en voorzieningenrisico +++ Catastroferisico +++ Operationeel risico Aantal zeer relevante risico s (++ of +++)

13 Behalve dat deze elementen moeten worden onderscheiden, zal worden aangesloten bij de stressscenario s die door Solvency II worden voorgeschreven, maar waar mogelijk zullen vereenvoudigde berekeningswijzen worden aangereikt. De scenario s zijn immers ontwikkeld als omstandigheden die zich maximaal eens in de 200 jaar kunnen voordoen ofwel 99,5% betrouwbaarheid (artikel 101.3). Bij het optellen van de partiële kapitaalseisen voor de diverse risico s wordt ervan uitgegaan dat de bedoelde scenario s niet in dezelfde hevigheid tegelijk zullen optreden. Er mag uitgegaan worden van diversificatievoordelen. Door dezelfde diversificatie in Solvency II Basic te gebruiken, zal het voordeel gelijk zijn voor de verzekeraars die onder de reikwijdte van Solvency II vallen en de verzekeraars die onder het Solvency II Basic toezichtkader vallen. Berekening MCR (Minimum Capital Requirement) De MCR komt overeen met een bedrag aan vermogen, waar onder de belangen van verzekerden aan een ontoelaatbaar risiconiveau blootstaan. De berekening van de MCR is volgens de kaderrichtlijn (art 129 lid 1a) duidelijk en eenvoudig. Binnen de richtlijn wordt de MCR begrensd op minimaal 25% en maximaal 40% van de SCR. Voor Solvency II Basic wordt voorgesteld om de MCR gelijk te stellen aan 33% van de SCR. Dit is vergelijkbaar met hoe nu in de verslagstaat 125 over de solvabiliteit het garantiebedrag wordt berekend op basis van het solvabiliteitsvereiste. Absolute ondergrens: AMCR (Absolute Minimum Capital Requirement) Naast dit procentuele 33% criterium, geldt bovendien dat de MCR niet onder een bepaald absoluut minimum mag komen. Dit minimum is net als nu, afhankelijk van de branche waarin de verzekeraar opereert (artikel d). De rechtvaardiging voor het bestaan van een dergelijk absoluut minimum is dat een bepaald bedrag nodig is voor het opzetten dan wel afwikkelen van een verzekeraar. Hierbij dient rekening te worden gehouden met de aard van de verzekering en de looptijd van de uitkering. Met betrekking tot deze laagste absolute minimumwaarde van de MCR, de AMCR, is het voorstel om voor Solvency II Basic aansluiting te zoeken bij de huidige bedragen voor de minimum garantiefondsen, maar hier wel enige standaardisering en actualisering in aan te brengen. Tabel 3 geeft een overzicht van de huidige bedragen van het minimum garantiefonds en zet daaronder de voorgestelde bedragen uit het reguliere Solvency II toezichtkader. 13

14 Tabel 3. Huidige minimum garantiefonds en AMCR volgens Solvency II (x 1.000) Schade Leven Natura Huidig minimumgarantiefonds 0 / 205 / 2.300* 0/ 3.500* 45 AMCR Solvency II N.v.t. *) 0 voor VOW2 en 2 met name genoemde levensverzekeraars (Bpr. art 57 lid 1), 205 dzd voor VOW3 en voor verzekeraars die voldoen aan de in artikel 58/59 BPR gestelde eisen, en 2,3 mln voor short tail schade. Op dit moment is de precieze AMCR nog moeilijk definitief vast te stellen. Dat heeft ermee te maken dat nog niet precies is aan te geven hoe het aanwezige vermogen er op basis van de Solvency II balans uitziet en dus ook niet hoe hoog de solvabiliteitsberekening uit zal pakken. De verzekeringssector heeft een grote behoefte om op dit punt wel meer duidelijkheid te krijgen. Daarom is voor de betreffende verzekeraars een inschatting gemaakt van de AMCR, op basis van branche en omvang van het aanwezige vermogen (stand 2009, in sommige gevallen nog ultimo 2008). Als door alle betrokken verzekeraars is geoefend met het opstellen van een Solvency II balans en de resultaten zijn geanalyseerd, zal de AMCR worden vastgesteld. Daarbij zullen de volgende randvoorwaarden in acht worden genomen: Randvoorwaarde 1: De AMCR is voor alle Basic-verzekeraars > 0 Randvoorwaarde 2: De kosten van afwikkeling en/of overdracht moeten door de AMCR worden afgedekt. Randvoorwaarde 3: De AMCR houdt rekening met de aard van de verzekering en de duur van de uitkering. Randvoorwaarde 4: De AMCR mag geen oneigenlijke toetredingsbelemming vormen. Randvoorwaarde 5: De huidige VOW 3 eis geldt als vertrekpunt van het denken, voor zowel schade als natura uitvaartverzekeraars. Randvoorwaarde 6: Overgangsregeling van 3 jaar voor verzekeraars die nu op een minimumbedrag van 0 of zitten Op basis hiervan wordt tabel 4 het vertrekpunt: Tabel 4. AMCR onder Solvency II Basic (x 1.000) Huidig minimumgarantiefonds Voorstel AMCR Solvency II Basic AMCR Solvency II regulier Schade 0 / 205 / Leven 0 / Natura n.v.t. 14

15 Zichtbaar is dat de randvoorwaarden 1 en 5 voor sommige verzekeraars tot een verhoging van de AMCR leiden, doordat niet iedereen nog op de huidige minimum garantiefonds voor VOW 3 van zit. Voor schadeverzekeraars die nu vallen onder VOW 2, wordt hiermee een realistisch en haalbaar geachte verhoging voorgesteld. Op basis van de beschikbare gegevens kunnen zo n 10 (van de 80) schadeverzekeraars nog niet direct aan deze eis voldoen. Dit zijn VOW-2 verzekeraars waarvoor geen minimum garantiefonds geldt. De levensverzekeraars in Solvency II Basic dienen te gaan voldoen aan de AMCR die ook geldt voor andere levensverzekeraars (binnen de reikwijdte van Solvency II). De twee levensverzekeraars die risicobeperkte producten sluiten en waarvoor nu een AMCR van 0 (geen minimum garantiefonds) geldt, dienen in de overgangsregeling afzonderlijke aandacht te krijgen (waarbij de aard van de vergunning en het type verzekeringen ook aan de orde kan komen). De natura-uitvaartverzekeraars krijgen te maken met een AMCR die in drie jaar- stijgt van naar Voor nagenoeg alle natura-uitvaartverzekeraars is dit zonder problemen in te passen (op basis van cijfers ultimo 2008). Voor mogelijke probleemgevallen moet bedacht worden dat de waardering van de balans op marktwaarde gunstig uitpakt door de lagere best estimate van de verzekeringsverplichtingen; het eigen vermogen zal als gevolg van de vrijval van de verzekeringsverplichtingen namelijk toenemen. Naar verwachting kunnen verzekeraars met een overgangstermijn van drie jaar voldoen aan de minimumeis. Er is niet voorzien in een staffel van de bedragen indien een verzekeraar groeit of dicht tegen de volumecriteria van Solvency II aan zit (grenzen voor premievolume en Technische Voorzieningen, zie tabel 1). Het is de verantwoordelijkheid van de verzekeraar zich op een transitie naar Solvency II voor te bereiden, inclusief hogere kapitaalseisen. Als een verzekeraar door groei of fusie binnen afzienbare tijd onder Solvency II gaat vallen, zal deze daar rekening mee moeten houden. Hieronder wordt de interactie tussen SCR, procentuele MCR en absolute MCR in een risicogebaseerde toezichtomgeving benadrukt. Onderstaande tabel laat voorbeelden zien van wat de effectieve minimumeis wordt bij verschillende waarde van SCR, MCR en AMCR. 15

16 Tabel 5. Werking minimumbuffer onder Solvency II Basic (x 1.000) AMCR lager dan de AMCR hoger dan de AMCR hoger dan de %MCR %MCR SCR SCR Procentuele MCR (%MCR) Absolute MCR (AMCR) Effectieve minimum kapitaalseis (tevens SCR) Bovenstaande maakt duidelijk dat de procentuele MCR ook een belangrijke rol speelt onder Solvency II Basic. Immers, waar ondernemingen groeien en/of complexe risico s kennen, zal de procentuele MCR belangrijker (moeten) zijn dan de AMCR. De op zichzelf betrekkelijk lageamcr voor schadeverzekeraars is dan ook bij uitstek proportioneel te noemen. Een aparte staffel in het minimumkapitaalvereiste wordt vanwege deze aanwezigheid van de procentuele MCR niet nodig geacht. Mochten genoemde berekeningen van de balans en SCR tot verrassende uitkomsten leiden, dan zal de AMCR mogelijk opnieuw en in onderling overleg worden bezien. Idem geldt dit bij de uitwerking van randvoorwaarde 3 (aard van de verzekering en duur van de uitkering). Indexering Het wettelijk voorgeschreven bedrag in euro's waarover verzekeraars minimaal moeten beschikken wordt aangepast conform de in de Richtlijn (Richtlijn 2002/83/EG/artikel 32, eerste lid) opgenomen indexeringsmethode, waarbij de inflatie cumulatief eerst een drempelwaarde van 5% moet hebben overschreden - doorgaans is dat na enkele jaren sinds de vorige aanpassing. Van verzekeraars die zich met hun solvabiliteit dicht rond het minimumbedrag begeven mag worden verwacht dat zij tijdig anticiperen op een aanstaande verhoging. De AMCR dient mogelijk nog te worden aangepast vanwege de tussentijdse indexering van de minimumbedragen ultimo Gebruik interne modellen Evenals onder SII kan er een interne model gebruikt worden om het kapitaalvereiste te berekenen. Bij de uitwerking van de SCR wordt duidelijk voor welke groepen een intern model eventueel meerwaarde biedt. Het ligt niet in de rede dat de allerkleinste verzekeraars hier gebruik van gaan maken. De vereenvoudigde SCR-berekeningen maken dit vermoedelijk ook niet nodig. Een voorbeeld van een verzekeraars waarvoor een intern model mogelijk wel meerwaarde kan hebben zijn naturauitvaartverzekeraars die op basis van hun premievolume en technische voorzieningen vergelijkbaar zijn met verzekeraars die onder Solvency II vallen. Een intern model dient overigens wel goedgekeurd te worden door de toezichthouder. 16

17 Samenstelling eigen vermogen / tier structuur In beginsel wordt de tier structuur van Solvency II van toepassing. Het vermogen kent een kwaliteitsindeling in drie tiers. De indeling van vermogensbestanddelen hangt af van het verliesabsorberende vermogen, waarvan Tier 1 het hoogste verliesabsorberende vermogen heeft. Tevens wordt onderscheid gemaakt in op de balans aanwezig kernvermogen (basic own funds) en aanvullend vermogen dat buiten de balans staat (ancillary own funds). Voorbeelden van het kernvermogen zijn gewoon aandelenkapitaal en achtergestelde schulden. Kleine schadeverzekeraars hebben nauwelijks hybride vermogen, natura s vrijwel alleen maar kernvermogen. In Solvency II wordt nog gekeken naar de behandeling van suppletiebijdragen die verzekeraars met de rechtsvorm van een onderlinge waarborgmaatschappij kunnen vragen, die als ancillary own funds kunnen kwalificeren. Onder het huidige toezichtkader geldt dat het laten meetellen van dit type vermogen als Tier 2 vermogen, afzonderlijk goedkeuring van de toezichthouder vergt. 17

18 4. Pilaar 2 de kwalitatieve eisen Consultatiedocument Solvency II Basic d.d. 19 mei 2010 Samenvatting pilaar 2 PILAAR 2 Basic Solvency II benadering Wijziging en/of aansluiting t.o.v. Solvency I Organisatiestructuur Proportionele toepassing Solvency II Geen verzwaring qua eisen, maatwerk in de toepassing Risico management Proportionele toepassing Solvency II Meer nadruk op zichtbare implementatie risico management. Introductie van praktische normen. Prudent Person beginsel Proportionele toepassing Solvency II Stringente toetsing of kennis en kunde ten aanzien van beleggingsbeleid aanwezig is ORSA Vereenvoudigde ORSA, gebruik van simpele stress testen De VSJ Organisatie en Risico geldt als uitgangspunt, krijgt verdieping en aanvulling Int.Controle/Audit Proportionele toepassing Solvency II In beginsel geen verzwaring qua eisen, maatwerk in de toepassing Actuariële functie Actuariële functie voor schade binnen Solvency II Basic niet verplicht Deze verantwoordelijkheid is nieuw. Wel proportionaliteit in toepassing. Het adequaat besturen van een verzekeringsbedrijf vergt dat de risico s in de onderneming goed worden ingeschat en gemonitord. De tweede pilaar van Solvency II gaat over deze kwalitatieve en organisatorische eisen waaraan een verzekeraar moet voldoen. Er is geen reden deze Pilaar 2-eisen niet aan kleine verzekeraars te stellen. Belangrijke uitgangspunten zijn: 1. Ken uw risico s - Het risk management dient ten allen tijde op orde te zijn en in verhouding tot de omvang en complexiteit van de onderneming. 2. Proportioneel voorkómen is beter dan proportioneel genezen - Ook kleine verzekeraars dienen te beschikken over integere en deskundige werknemers of over de kennis om deze taken verantwoord uit te besteden. Functiescheiding en het Prudent Person principe zijn in dit kader belangrijke vereisten. Op hoofdlijnen zijn de vereisten van Pilaar 2 vergelijkbaar met de huidige eisen onder Solvency I, met dien verstande dat risicogebaseerd toezicht betekent dat verzekeraars én toezichthouders explicieter zijn in hoe met de risico s wordt omgegaan en dat daar evenredige aandacht in de monitoring en handhaving voor is. Kleine verzekeraars zullen moeten wennen aan de nieuwe benadering. Mogelijk dat er tijdelijk extra kosten gemaakt moeten worden om één en ander inzichtelijk te maken. Voor 18

19 verzekeraars die in control zijn en voor verzekeraars die weinig verandering in hun (lage) risicoprofiel doormaken, zijn de gevolgen voor de concurrentiepositie zeer gering. Of men in control is kan soms concreet worden afgelezen aan een normenkader voor een concrete governance-eis, maar vaker is dat pas duidelijk als de risico s integraal worden bekeken. Voor onderdelen als het risicomanagement systeem en uitbesteding kunnen concrete voorbeelden worden opgesteld. Ook de Level-3 guidance voor toezichthouders zullen duidelijker maken waaraan de verzekeraars moeten voldoen. Risico-oriëntatie en risicogebaseerd toezicht vergen echter een omslag in het denken die vaak niet met afvinklijsten is te ondervangen. Organisatiestructuur, deskundigheid en betrouwbaarheid, financiële functies en prudent person De kwalitatieve eisen onder Solvency II komen in beginsel in grote lijnen overeen met de Wft en Besluit prudentiële regels Wft (toets op integere en beheerste bedrijfsvoering). Deze hebben betrekking op de organisatie en bedrijfsvoering in het algemeen, deskundigheid en integriteit, risicobeheer, en financiële functies. Dit maakt dat in de meeste gevallen eenvoudig aansluiting bij de Solvency II benadering kan worden gevonden (zie art 41 lid 2 van de Richtlijn). Aan de algemene governance eisen gesteld in artikel 41 lid 1,zoals de aanwezigheid van een transparante organisatiestructuur, AO/IC, periodieke review en noodplannen, dient door kleine verzekeraars in proportionele zin te worden voldaan. De criteria voor deskundigheid en betrouwbaarheid ( deskundigheid en betrouwbaarheid in de richtlijn genoemd) voor sleutelfuncties in de organisatie (art 42), en het prudent person principe (artikel 132) zijn ook van toepassing in het basic toezicht toezichtkader. Verzekeraars dienen zich immers niet in te laten met allerlei producten waarvan zij de risico s niet kunnen overzien, en dienen te beschikken over integer personeel. Art 42, lid 2 stelt dat wijzigingen in bezetting sleutelfuncties inclusief toelichtende informatie altijd aan de toezichthouder moeten worden doorgegeven. Deze kennisgeving gaat ook voor de verzekeraars binnen Solvency II Basic gelden. Onder Solvency II dienen verzekeraars expliciet te laten zien dat zij beschikken over een aantal functies (i.c. de verantwoordelijkheden hebben belegd) te weten: de risicobeheerfunctie, de compliance functie (als onderdeel van de interne controle), de interne auditfunctie en de actuariële functie. Dit geldt ook voor kleine en niet-complexe verzekeraars. Volgens het nu geldende Besluit prudentiële regels Wft moet de verantwoordelijkheid voor risicobeheer, compliance en interne audit eveneens binnen de organisatie belegd zijn. Solvency II Basic maakt gebruik van de ruimte die de richtlijn biedt voor proportionele toepassing op de financiële functies. In de praktijk betekent dit dat een minimumeis is dat het vier-ogen principe wordt gehanteerd, en er minimaal twee gekwalificeerde en onafhankelijke personen betrokken zijn bij de uitvoering van de functies c.q. het voeren van de verantwoordelijkheid daarvoor. 19

20 De complexiteit van de organisatie is niet alleen afhankelijk van de aard van de verzekeringen, maar ook van de beleggingsstrategie. De expertise-eisen voor functionarissen werkzaam bij een verzekeraar met minder complexe risico s zullen minder stringent zijn. Nieuw is de eis van een afzonderlijke actuariële functie. Voor kleine schadeverzekeraars is het voorstel deze eis achterwege te laten, voor leven- en natura-uitvaartverzekeraars is deze wel van toepassing. Zij kunnen deze werkzaamheden overigens wel uitbesteden of combineren met andere functies, maar dienen te allen tijde verantwoordelijk te blijven voor kwaliteit en uitkomst van de actuariële berekeningen. De verantwoordelijkheid t.a.v. compliance conform Solvency II moet goed belegd zijn - artikel 46 lid 2 eist een verantwoordelijke met betrekking tot het toetsen of wordt voldaan aan de toezichteisen en het inschatting van het effect van beleidswijzigingen. Tot de invoering van Solvency II Basic dient in samenspraak met brancheverenigingen en toezichthouders helderheid te worden gecreëerd over de nieuwe toezichteisen en de wijze waarop DNB daarop gaat toetsen. Hiermee wordt de sector handreikingen geboden die nodig zijn om in te spelen op het nieuwe toezichtkader. Zie verder de Box Brandveilig huis. Uitbesteding (Solvency II richtlijn, art 49) Het uitbesteden van financiële functies is voor kleine verzekeraars de praktijk van alledag. Bij kleine verzekeraars spelen hier enkele dilemma s. Ten eerste rond de cruciale functies en ten tweede het effect op het operationele risico. Volgens de Richtlijn Solvency II mag het operationele risico niet onnodig toenemen als gevolg van uitbesteding. Zeker wanneer cruciale functies worden uitbesteed, moet er goed inzicht zijn in de naleving van de toezichtvereisten. Voor verzekeraars die voor het eerst actief met de Solvency II-eisen te maken krijgen, kan in de overgangsperiode enige tijd worden gegund om wat betreft de kwalitatieve eisen op peil te komen. In alle gevallen betekent het echter dat er niet uitsluitend op het oordeel van externen kan worden gevaren, de aanwezigheid van de vier functies (=verantwoordelijkheden) sluit dat uit. Ook andere expliciteringen zullen worden opgenomen in praktische handvatten. Zie ook de Box Brandveilig huis. Risico management De aanwezigheid van een effectief risico management systeem is noodzakelijk. Voor een groot deel kan hierbij voortgebouwd worden op de eisen zoals gesteld in de Richtlijn Solvency II, met eisen aan underwriting, ALM, beleggingsbeleid, operationeel risicomanagement en risicomitigatie. Voor kleine niet-complexe verzekeraars is hier goed op in te spelen. Er worden in Solvency II Basic enige verdergaande vereenvoudigingen voorgesteld, volgend op de voorziene vereenvoudigingen in de SCR/MCR berekening (art 44 2 e lid). 20