Voorbeeld casus mondeling college-examen
|
|
- Sylvia Brander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Voorbeeld casus mondeling college-examen Examenvak en niveau ANW vwo Naam kandidaat Examennummer Examencommissie Datum Voorbereidingstijd Titel voorbereidingsopdracht 20 minuten De strijd om de sekse Instructie Bestudeer bijgevoegde voorbereidingsopdracht. Uw mondeling examen begint straks met een gesprek over deze casus. Ter voorbereiding op uw examen kunt u: de inhoud van de casus kort samenvatten; nagaan bij welke onderwerpen, die u voor ANW heeft bestudeerd, de casus aansluit; als er vragen onder de casus staan, deze voor uzelf beantwoorden. Hulpmiddelen Bij deze voorbereidingsopdracht mag u gebruik maken van: een woordenboek Het is toegestaan op de voorbereidingsopdracht aantekeningen te maken. Aan het eind van de voorbereidingstijd haalt een van de examinatoren u op.
2 De strijd om de sekse ELLEN DE VISSER 25/05/13, 00:00 Soms hebben vrouwen in de topsport een overmaat aan mannelijkheid. Daar weet de medische wetenschap wel een oplossing voor. Ze worden geboren in een ontwikkelingsland, op het platteland, en in hun kindertijd is nog helemaal niet duidelijk dat hun buitenkant niet overeenkomt met de binnenkant. Meisjes zijn het, alle vier uit dezelfde familie, afkomstig uit twee naburige dorpjes. Maar als de puberteit aanbreekt, verandert alles: menstruatie en borstgroei blijven uit, hun clitoris begint te groeien, hun spieren worden sterker. En ze ervaren alle vier een enorme drang om intensief te sporten. Dat brengt ze op het hoogste niveau van de internationale atletiek. Maar dan beginnen ze op te vallen. Afwijkende waarden in hun biologische (bloed)paspoort, een signaal van hun bondsarts: er ontstaat twijfel vanwege het wat mannelijke voorkomen van de topsportsters. De internationale atletiekfederatie IAAF verwijst hen door naar twee Franse artsen, lid van een speciale commissie van experts. Daar, in de ziekenhuizen van Nice en Montpellier, wordt hun duidelijk gemaakt wat er aan de hand is. Alle vier hebben ze dezelfde, erfelijke variatie in de sekseontwikkeling: 5-alfa reductase deficiëntie (5-ARD). Genetisch gezien zijn ze een man, met een X- en een Y-chromosoom, maar ze missen een enzym dat testosteron omzet in een veel krachtigere variant. Dat supertestosteron is in de baarmoeder nodig voor de aanleg van de uitwendige mannelijke geslachtsdelen. Het leidt tot ambiguïteit: tot hun puberteit zien ze er vrouwelijk uit maar ze hebben geen baarmoeder of eierstokken. Wel kleine teelballen, die in de lies zitten. Die onzichtbare testes hebben vóór de geboorte al wat testosteron aangemaakt maar de productie komt in de puberteit opnieuw op gang; zó sterk dat de meisjes op het gemiddelde niveau van een man komen te zitten. En dat levert een oneerlijk voordeel op in de vrouwencompetitie. De Franse artsen hebben hun onderzoek onlangs gepubliceerd in het vakblad Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. Hun publicatie trekt de aandacht. Niet dat de door hen beschreven seksevariatie nieuw is. Nee, het is het vervolg dat opzien baart. Want de consequenties voor de sportcarrière van de atletes zijn meteen duidelijk. Sinds twee jaar hanteert de IAAF een testosterongrens die in de sport vrouwen en mannen moet onderscheiden. Die regel is ingevoerd na de zaak rond de ZuidAfrikaanse hardloopster Caster Semenya, die na het behalen van de wereldtitel in 2009 van de IAAF een seksetest moest ondergaan en lange tijd niet actief was omdat er onduidelijkheid bestond over haar geslacht. De grenswaarde van het testosteron is op 10 gesteld. De vier atletes zitten op 20, tien keer zo hoog als de hoogste waarde die bij de gemiddelde vrouw kan voorkomen.
3 De vrouwen krijgen te horen dat hun testosteronniveau omlaag moet als ze in de vrouwencompetitie aan topsport willen blijven doen. De artsen stellen voor om hun teelballen te verwijderen. Ze gaan akkoord. Maar de ingreep gaat verder: ze worden ook meteen aan hun geslachtsdelen geopereerd. De artsen verkleinen hun clitoris en passen hun vagina aan. Biochemisch endocrinoloog Anton Grootegoed, hoofd van de afdeling Voortplanting en Ontwikkeling in het Erasmus MC, schrok behoorlijk toen hij over de operaties las. In zijn Rotterdamse werkkamer windt de hoogleraar zich op over de voortvarendheid van de Franse dokters. 'Ik durf vraagtekens te zetten bij de wijze waarop het besluit van deze vrouwen tot stand is gekomen. Hun besluit kan heel goed zijn ingegeven door de grote wens om te blijven sporten.' Ook internist-endocrinoloog Liesbeth van Rossum (Erasmus MC) uit twijfels. 'Ik denk dat de vrouwen graag door willen in de topsport en daarom wellicht zijn meegegaan met het voorstel van de artsen.' Niet noodzakelijk Medisch gezien was de ingreep niet-noodzakelijk, schrijven de Franse artsen. Soms worden bij vrouwen met een seksevariatie de niet-ingedaalde teelballen verwijderd omdat er risico bestaat op kanker, verduidelijkt Van Rossum, maar bij deze vier is dat risico klein. De plek van de teelballen zou daarnaast zelfonderzoek mogelijk hebben gemaakt. De artsen hadden bovendien best op minder rigoureuze wijze het testosteronniveau van de atletes kunnen verlagen, zegt Grootegoed, namelijk door ze eenvoudigweg de anticonceptiepil te geven. Het effect van die operatie is onomkeerbaar. Niet alleen wordt bij de vier de weg naar een eventuele mannelijke identiteit ernstig bemoeilijkt, maar door hun teelballen te verwijderen is ook de kans op kinderen verdwenen. Mensen met 5-ARD produceren soms vruchtbaar sperma. Grootegoed noemt die gevolgen zeer zorgwekkend. Tal van onderzoek laat zien dat mensen met 5-ARD zich man kunnen voelen. Dat komt doordat hun hersenen al in de baarmoeder zijn blootgesteld aan testosteron. Daarom besluiten ze na de puberteit ook vaak om van rol te wisselen, hun mannelijke identiteit aan te nemen en de opvoeding als meisje achter zich te laten. Maar dan wel pas na lang nadenken, constateert de ontdekker van de aandoening, de Amerikaanse endocrinoloog Julianne Imperato-McGinley. En nadat ze hebben geleerd om te gaan met de sociale en culturele druk. Een besluit over aanpassing van sekse vergt grote voorzichtigheid, concludeert Imperato, na drie decennia ervaring. De atletes zijn akkoord gegaan met de operatie, meldt de Franse studie: ze zeggen zich vrouw te voelen. 'Maar het zou goed kunnen dat ze niet voor hun gevoel durven uit te komen', zegt Grootegoed. 'Ze zijn opgevoed als meisje, op het podium getild als vrouw en daar stappen ze echt niet vanaf als man. Daar is tijd voor nodig.' In eerdere studies schrijven de Franse artsen notabene zelf dat mensen met 5-ARD zich meestal een man voelen, dus ze weten donders goed dat ze hun patiënten de tijd
4 moeten geven om na te denken, zegt Grootegoed. 'En toch hebben ze die beslissing er blijkbaar doorheen geduwd.' En dan de ingreep aan de genitaliën van de vrouwen. Dat kan gerust een mensenrechtenprobleem worden genoemd, zegt Juliette Kuling, voorzitter van DSD Nederland - de organisatie die de belangen behartigt van mensen met een aangeboren variatie in de XY-ontwikkeling. 'We hebben hier te maken met artsen die vinden dat er naast een castratie ook nog eens in de clitoris moet worden gesneden. Alsof deze vier anders geen vrouw kunnen zijn.' Endocrinoloog Van Rossum: 'Het reconstrueren van geslachtsdelen, tsja, dat is voor de sport niet nodig natuurlijk.' HET VERSCHIL IS TESTOSTERON Waar ligt de scheidslijn tussen een man en een vrouw? Met die vraag worstelt de sportwereld al ruim vijftig jaar. Halverwege de vorige eeuw werd de seksetest ingevoerd. Eerst moesten vrouwen zich naakt aan artsen vertonen, later volgde genetisch onderzoek. Het bood geen uitsluitsel: vrouwen kunnen ook een Ychromosoom hebben, wat kan leiden tot ambigue geslachtskenmerken. Sinds twee jaar vormt testosteron de scheidslijn. Vrouwen hebben van dat hormoon tussen de 0,3 en 2 in hun bloed, mannen tussen de 10 en de 35. De grenswaarde kwam te liggen op 10. Op die regel geldt één uitzondering: vrouwen met een compleet androgeen ongevoeligheidssyndroom (caos) hebben XY-cellen, maar die reageren niet op testosteron zodat voordeel uitblijft. Volgens critici is een hoog testosterongehalte een variatie van de natuur die gunstig uitpakt. Basketballers kunnen door een afwijking extreem lang zijn en er was ooit een Finse langlaufer met een genfoutje waardoor het leek alsof zijn lichaam extra veel epo aanmaakte. De natuur is zelf ook oneerlijk, erkent endocrinoloog Van Rossum. Toch vindt ze testosteron een terechte maat. Dat hormoon leidt immers tot de aanmaak van meer spiermassa en rode bloedcellen. Kijk naar de beste tien vrouwen bij de 5 kilometer schaatsen, zegt Grootegoed: die halen niet de top-10 van de mannen. 'Er is een verschil van 10 procent. Dat verschil is testosteron.' STELLA THE FELLA Tientallen atletes zijn de afgelopen jaren vanwege hun mannelijke uiterlijk verguisd, geschorst of verbannen uit de sport. De eerste controverse ontstond rond de PoolsAmerikaanse Stella Walsh, die na de Olympische Spelen van 1932 door de media werd uitgejouwd voor Stella the Fella ('Stella de jongen'). De eerste vrouw die levenslang werd geschorst was Olympisch kampioene sprint Ewa Klobukowska, nadat een test had uitgewezen dat ze een X- en een Y-chromosoom had. Drie atletes hebben de praktijk van de geslachtstesten definitief veranderd. De Spaanse hordenloopster Maria José Martinez-Patino werd in 1985 levenslang geschorst. Ze bleek AOS te hebben: ze is een XY-vrouw, maar haar lichaam is
5 ongevoelig voor testosteron. Twintig jaar later maakte ze met een open brief in The Lancet duidelijk welk trauma ze aan de gebeurtenissen had overgehouden. Die publicatie markeerde het einde van genetische seksetesten. Foekje Dillema, de Nederlandse spintster die harder liep dan Olympisch kampioene Fanny Blankers-Koen, werd in 1950 levenslang uit de sport verbannen na een geheime seksetest. Na haar dood onderzocht de afdeling Forensische Moleculaire Biologie van het Erasmus MC samen met hoogleraar Grootegoed, op verzoek van de familie, haar DNA. Zij bleek een genetisch mozaïek en had XX-cellen en XY-cellen. Toch was Dillema een vrouw, concludeerde Grootegoed. Hij opperde het plan om niet langer de sekse van atleten ter discussie te stellen maar te kijken naar het testosteronniveau. Dillema is onlangs gerehabiliteerd.
Jongen of meisje? Variaties in de ontwikkeling van het geslacht
Jongen of meisje? Variaties in de ontwikkeling van het geslacht Inleiding Bij de geboorte van een kind kan het geslacht onduidelijk zijn, waardoor de arts niet direct kan vaststellen of de baby een jongen
Nadere informatiePATIËNTENINFORMATIE. ADRENOGENITAAL SYNDROOM Informatie voor ouders/verzorgers
PATIËNTENINFORMATIE ADRENOGENITAAL SYNDROOM Informatie voor ouders/verzorgers 2 ADRENOGENITAAL SYNDROOM Informatie voor ouders/verzorgers Met deze informatiefolder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren
Nadere informatieDe geslachtsontwikkeling, zoals het meestal gaat 1
De geslachtsontwikkeling, zoals het meestal gaat Je bent zo mooi anders dan ik, natuurlijk niet meer of minder maar zo mooi anders, ik zou je nooit Deze infobrochure heeft als doel om de ontwikkeling uit
Nadere informatieVoorbeeld casus mondeling college-examen
Voorbeeld casus mondeling college-examen Examenvak en niveau informatica havo Naam kandidaat Examennummer Examencommissie Datum Voorbereidingstijd Titel voorbereidingsopdracht 20 minuten van analoog naar
Nadere informatieSeks en relaties Woordenlijst
Seks en relaties Woordenlijst Inhoud Vriendschappen en relaties 3 Lichaamsdelen 4 Seksualiteit 6 Seks en masturbatie 8 Veilige seks en voorbehoedsmiddelen 10 Misbruik 12 2 Vriendschappen en relaties Vriendje
Nadere informatieSex should be easily definable, but it s not. Our gender identity, our profound sense of being male or female is independent from our anatomy.
María José Martínez-Patiño: met de moed der wanhoop Sex should be easily definable, but it s not. Our gender identity, our profound sense of being male or female is independent from our anatomy. In 1983
Nadere informatie(Seksuele) voorlichting aan meisjes met het Syndroom van Turner
Uw dochter heeft het Syndroom van Turner. Hoe licht u uw dochter voor? In deze folder leest u meer over hoe en wanneer u uw dochter kunt voorlichten over haar aandoening. (Seksuele) voorlichting aan meisjes
Nadere informatiePrenatale behandeling met dexamethason bij AGS
Prenatale behandeling met dexamethason bij AGS Bij meisjes met een ernstige vorm van het adrenogenitaal syndroom (AGS) treedt vermannelijking van de uitwendige geslachtsdelen op voor de geboorte. In deze
Nadere informatieVoorbeeld casus mondeling college-examen
Voorbeeld casus mondeling college-examen Examenvak en niveau informatica vwo Naam kandidaat Examennummer Examencommissie Datum Voorbereidingstijd Titel voorbereidingsopdracht 20 minuten van analoog naar
Nadere informatieSamenvatting Biologie hf 5 par 1t/m 5
Samenvatting Biologie hf 5 par 1t/m 5 Samenvatting door Carlijn 1162 woorden 15 januari 2018 10 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 5.1 Je veranderd. Geslachtskenmerken zijn kenmerken
Nadere informatieHematologie. Hemofilie B Leyden
Hematologie Hemofilie B Leyden Hematologie Deze brochure is bedoeld voor patiënten met en draagsters van hemofilie B Leyden. Hemofilie type B Leyden is een variant van hemofilie B. Bij hemofilie B is
Nadere informatieWerkstuk Biologie Adrenogenitaal syndroom
Werkstuk Biologie Adrenogenitaal syndroom Werkstuk door een scholier 2746 woorden 2 juni 2008 4,9 6 keer beoordeeld Vak Biologie Hoofdstuk 1: Wat is het Adrenogenitaal Syndroom Het adrenogenitaal syndroom
Nadere informatieHoe?Zo! Radio 13 januari 2009 interview met Julie Bakker
Dé Nederlandstalige site voor vrouw-naar-man transseksuelen en transgenders Hoe?Zo! Radio 13 januari 2009 interview met Julie Bakker Karin van den Boogaart Goeienavond. Het lijkt heel simpel. Een vrouw
Nadere informatieBehandelteam voor kinderen en jongeren met een stoornis/variatie in de geslachtelijke ontwikkeling
Behandelteam voor kinderen en jongeren met een stoornis/variatie in de geslachtelijke ontwikkeling Radboudumc expertisecentrum voor stoornissen/variaties in de geslachtelijke en geslachtschromosomale
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 4: Voortplanting
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 4: Voortplanting Samenvatting door een scholier 445 woorden 14 maart 2015 7,2 13 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Doelstelling 1: Wat zijn geslachtskenmerken?
Nadere informatiePuberteit - HV 2. Saskia Tuenter. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Puberteit - HV 2 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Saskia Tuenter 06 March 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/72986 Dit lesmateriaal is gemaakt
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 3: Voortplanting en ontwikkeling
Samenvatting Biologie Thema 3: Voortplanting en ontwikkeling Samenvatting door een scholier 1708 woorden 10 mei 2012 4,9 14 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1. Voorplanting en bevruchting
Nadere informatiezweet stinkt schaam haar ongesteld brede heupen borst groei schaamlippen groeien groeispurt
Samenvatting door L. 623 woorden 5 maart 2016 0 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou pubertijd Dit is wanneer je hypofyse gaat werken de hypofyse is een hormoonklier hypofyse is de belangrijkste
Nadere informatieHet adrenogenitaal syndroom (AGS)
Sophia Kinderziekenhuis Het adrenogenitaal syndroom (AGS) Inhoudsopgave Wat is het adrenogenitaal syndroom AGS? 3 Hormonen 3 Hoe werkt de bijnier normaal? 3 Hydrocortison 4 Aldosteron 4 Testosteron 4 De
Nadere informatieDialogen voor conceptcartoons. Verband genotype/fenotype, dominant/recessief
Dialogen voor conceptcartoons Verband genotype/fenotype, dominant/recessief 1 Is dit ons kind? (Zie conceptcartoon Horst Wolter op deze site.) Leermoeilijkheid (misconcept): Uiterlijke eigenschappen weerspiegelen
Nadere informatieMan en vrouw vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 12 July 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73616 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein
Nadere informatieTussen de trofoblast en de kiemschijf wordt de navelstreng gevormd.
Biologie SE4 Hoofdstuk 6 Paragraaf 1 Tijdens de ovulatie komt een eicel vrij uit een van de beide ovaria. Deze eicel komt terecht in een eileider. Een van de zaadcellen die de tocht van de vagina naar
Nadere informatie(Seksuele) voorlichting aan meisjes met 45X, 46XY gonadale dysgenesie
Uw dochter heeft 45X, 46XY gonadale dysgenesie. Hoe licht u uw dochter voor? In deze folder leest u meer over hoe en wanneer u uw dochter kunt voorlichten over deze aandoening. (Seksuele) voorlichting
Nadere informatieKinderen groeien op tot volwassenen in verschillende fasen. Iedereen groeit. Maar ons lichaam maakt heel ons leven kleine of grote veranderingen mee.
Groei en ontwikkeling Kinderen groeien op tot volwassenen in verschillende fasen. Iedereen groeit tot maximaal tot hij of zij 18 jaar is. Maar ons lichaam maakt heel ons leven kleine of grote veranderingen
Nadere informatiehttp://www.bloedsuiker.nl/nieuwsbrief/439/3772/diabetes-de-erfelijkheid-van-diabete...
Page 1 of 5 De erfelijkheid van diabetes type 2 Een samenspel van genen en leefstijlfactoren door Irene Seignette Diabetes type 2 is erfelijk. Maar wat bepaalt nu of iemand daadwerkelijk diabetes type
Nadere informatieThomas Wormgoor (Transvisie Zorg) m.v.v. Hanneke Felten (Movisie), 2015
Naam Te gebruiken bij Inleiding Lesvorm Tijdsinvestering Doelgroep/niveau Benodigdheden Voorbereiding Lesopzet De T-quiz: feiten en cijfers over transgenders Feitelijke kennis bieden Een quiz is een speelse
Nadere informatieDe geschiedenis van de seksetest
7 DE SPORTWERELD 59 De geschiedenis van de seksetest Max Dohle In augustus 2009 lekt uit dat een Zuid-Afrikaanse 800- meterloopster is onderworpen aan een gendertest. De nationale bond twijfelde aan het
Nadere informatieDe veranderingen ontstaan door regelstoffen/hormonen. Die worden gemaakt in de hormoonklier bijvoorbeeld de hypofyse.
Samenvatting door Sam 990 woorden 27 juni 2018 0 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Een mensen leven kun je verdelen in levensfase: Baby Peuter Kleuter Schoolkind Puber Adolescent Volwassene Oudere
Nadere informatieObductie. Laboratorium voor pathologie. Wat is een obductie? Waarom obductie?
Obductie Laboratorium voor pathologie U krijgt deze informatie, omdat iemand die u lief heeft overleden is. De behandelend arts heeft u gevraagd of obductie verricht mag worden. Deze vraag roept vaak andere
Nadere informatieVoortplanting bij dieren
Voortplanting bij dieren Opdracht 1 Geef aan of de beweringen juist of onjuist zijn: 1. De primaire geslachtskenmerken heb je vanaf je puberteit 2. Geslachtshormonen zorgen voor veranderingen in de puberteit
Nadere informatieEnkele afspraken: We luisteren met respect naar elkaars verhaal. We lachen niet voortdurend met nieuwe woorden.
Enkele afspraken: We luisteren met respect naar elkaars verhaal. We lachen niet voortdurend met nieuwe woorden. We reageren volwassen op wat er verteld wordt. Heb je het moeilijk met dit onderwerp? Dan
Nadere informatiePrimaire geslachtskenmerken
Puberteit Primaire geslachtskenmerken -Secundaire geslachtskenmerken -Puberteit -Hormonen -Hypofyse -Groeispurt Wat is het?: Geslachtskenmerken die je vanaf je geboorte hebt. Voorbeelden: Vagina en Penis
Nadere informatieZwanger worden: via de natuurlijke weg of zijn er andere mogelijkheden?
21 mei 2011 Zwanger worden: via de natuurlijke weg of zijn er andere mogelijkheden? Drs. Inge Smeets PGD arts en arts-onderzoeker Maastricht Universitair Medisch Centrum Themamiddag Jong en BRCA Borstkankervereniging
Nadere informatie3.3 Borstkanker bij de man
3.3 Borstkanker bij de man Bij u is zojuist de diagnose borstkanker vastgesteld. Alle patiënten die voor borstkanker worden behandeld in het Catharina-ziekenhuis ontvangen een Persoonlijke Informatie Map.
Nadere informatie11 EET in totaal minder 62 12 Let op uw gewicht 66 13 BEWEEG iedere dag 72
INHOUD VEROUDERING TEGENGAAN 6 DEEL een 20 basisregels 12 1 EET MEER fruit 14 2 EET MEER groente 20 3 EET MEER bonen 24 4 EET MEER knoflook 30 5 EET MEER noten 34 6 EET MEER vette vis 40 7 GENIET VAN rode
Nadere informatieObductie. Informatie over obductie voor nabestaanden. Obductie
Obductie Informatie over obductie voor nabestaanden Obductie Inleiding 3 Wat is een obductie of autopsie? 3 Waarom obductie? 4 Wat gebeurt er bij een obductie? 4 Het bewaren van weefsel en organen 5 Hoe
Nadere informatieObductie Informatie voor nabestaanden
00 Obductie Informatie voor nabestaanden 1 Inleiding U heeft deze folder gekregen omdat uw echtgenoot, familielid of dierbare is overleden. De behandelend arts heeft u gevraagd of obductie gedaan mag worden.
Nadere informatieObductie. Informatie voor nabestaanden
Obductie Informatie voor nabestaanden 2 U heeft deze folder gekregen omdat uw echtgenoot, familielid of dierbare is overleden. De behandelend arts heeft u gevraagd of obductie (ook wel autopsie, lijkschouwing
Nadere informatieQuestionnaire (in Dutch): LASAC181 / LAS2B181 / LAS3B181 / LASMB181
NB. Fertility of women was asked in wave B as part of the self-administered questionnaire ( LASAB119). LASAC181 De volgende vragen gaan over medische voorgeschiedenis, voeding, leefgewoonten en gewicht
Nadere informatieWanneer spreken wij van grote lengte? Wat is de oorzaak van de grote lengte?
Grote lengte Uw kind wordt verwezen met een grote lengte. In deze folder willen wij u en uw kind informatie geven over mogelijke oorzaken, onderzoeken en behandelingsmogelijkheden. Voor een goede beoordeling
Nadere informatieGYNAECOLOGIE. Lichen sclerosus
GYNAECOLOGIE Lichen sclerosus Lichen sclerosus Lichen sclerosus (LS) is een goedaardige huidaandoening. De aangedane huid wordt langzaam minder elastisch. Daardoor voelt de huid strak aan en wordt wittig
Nadere informatieCHAPTER 13 NEDERLANDSE SAMENVATTING - VOOR DE LEEK -
CHAPTER 13 NEDERLANDSE SAMENVATTING - VOOR DE LEEK - CHAPTER 13 Het doel van mijn promotieonderzoek was het exploreren van de invloed van onderstaande factoren op de regulatie van stresshormonen bij veel
Nadere informatieInfoblad KANKER ALGEMEEN. Hormonale therapie
Infoblad KANKER ALGEMEEN Hormonale therapie HORMONALE THERAPIE Hormonale therapie is de behandeling van kanker met hormonen. Artsen noemen het ook: hormoontherapie, hormonale behandeling of hormoonbehandeling.
Nadere informatieParagraaf 6.1 Primaire en secundaire geslachtskenmerken
H6 Voortplanting Vragen en antwoorden Paragraaf 6.1 Primaire en secundaire geslachtskenmerken 1. Wat zijn geslachtskenmerken? Kenmerken waaraan we kunnen zien of iemand een man of een vrouw is. 2. Wat
Nadere informatieDe leraar legt dit eerst uit, daarna maken de leerlingen deze vragen
ANTWOORDEN SEKSUALITEIT A3 Opdracht Anticonceptiepil 1,3,5 Test jezelf tijdens de les! De leraar legt dit eerst uit, daarna maken de leerlingen deze vragen OPDRACHTEN 1 tijdens de les 4 B 2 D 3 C 5 C 6
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Appendices NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Het polycysteus ovarium syndroom (PCOS), letterlijk het vele cysten in de eierstok - syndroom komt relatief vaak voor. Van alle vrouwen blijkt 5 tot 16% PCOS
Nadere informatieWat betekent de diagnose van PKU voor mijn kind en het gezin?
Wat betekent de diagnose van PKU voor mijn kind en het gezin? Uw gevoelens Stap voor stap Ervaringen delen Teamwerk PKU uitleggen aan anderen Kan ik nog meer kinderen krijgen? PKU behandelen: de rol van
Nadere informatieHoe wordt de diagnose gesteld? De diagnose wordt gesteld door de patholoog op basis van bij u afgenomen schildklierweefsel.
Schildklierkanker SCHILDKLIERKANKER Bij u is de diagnose schildklierkanker gesteld of een sterk vermoeden hierop. Voordat u verder gaat met lezen is het goed om te weten dat schildklierkanker in de meeste
Nadere informatieVoorlichtingsfolder autopsie (obductie), gericht aan de nabestaanden
Voorlichtingsfolder autopsie (obductie), gericht aan de nabestaanden U heeft deze folder gekregen omdat uw echtgenoot, familielid of dierbare is overleden. De behandelend arts heeft u gevraagd of obductie
Nadere informatieKinderwens spreekuur Volendam
Kinderwens spreekuur Volendam Voor wie is deze folder? Deze folder is voor mensen afkomstig uit Volendam met kinderwens. Wat is het kinderwens spreekuur? Het spreekuur is een samenwerking tussen de afdelingen
Nadere informatieBeperking van de uiteindelijke lengte met hormonen
Sophia Kinderziekenhuis Beperking van de uiteindelijke lengte met hormonen Voor sommige beroepen is het een voordeel om lang te zijn: vrouwelijke fotomodellen bijvoorbeeld zijn in het algemeen minstens
Nadere informatieHet verwijderen van de baarmoeder en/of eierstokken. Algemene informatie
Het verwijderen van de baarmoeder en/of eierstokken Algemene informatie Inleiding U heeft met uw gynaecoloog gesproken over het verwijderen van uw baarmoeder en/of eierstokken. Deze folder geeft u algemene
Nadere informatieTweelingen in de groei
Tweelingen in de groei Henriëtte A. Delemarre-van de Waal Zoals bekend ontstaat een twee-eiige tweeling wanneer tegelijkertijd twee eicellen worden bevrucht door twee zaadcellen. Beide embryo s hebben
Nadere informatieembryo kwaliteit bij BRCA1 of BRCA2 mutatie draagsters
Toelichting bij informatie folder Informatie voor IVF/PGD patiënten Deze informatie folder is bedoeld voor alle IVF/PGD patiënten die geschikt zijn voor deelname aan dit onderzoek. Dit zijn de patiënten
Nadere informatieEen echt excuus hebben we nooit gekregen
Een echt excuus hebben we nooit gekregen Interview met oud-cliënt Michel Vos en zijn vader Peter. De zaak van Michel Vos werd behandeld door Loes Hendrix. Ze zitten tegenover mij aan de keukentafel, vader
Nadere informatieOver het MEISJESLICHAAM op www.sense.info
Over het MEISJESLICHAAM op www.sense.info Op Sense.info vind je allemaal informatie over seks, relaties en hulp bij problemen. Ga naar www.sense.info. In het menu zie je alle onderwerpen. -Klik op MEISJESLICHAAM
Nadere informatieWie is er bang voor de overgang?
Wie is er bang voor de overgang? Overgangsklachten De overgang is een levensfase die voor de meeste vrouwen niet ongemerkt voorbij gaat. Er treden lichamelijke en geestelijke veranderingen op. De effecten
Nadere informatieVRUCHTBAARHEID BIJ TRANSPERSONEN INFORMATIE OVER HET BEWAREN VAN ZAADSTALEN
VRUCHTBAARHEID BIJ TRANSPERSONEN INFORMATIE OVER HET BEWAREN VAN ZAADSTALEN INHOUD 1. Inleiding... 2 1.1 Het effect van hormoontherapie op de spermatogenese... 2 1.2 Mogelijkheid tot invriezen van zaadcellen...
Nadere informatieObductie. Informatie voor nabestaanden. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Obductie Informatie voor nabestaanden Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U hebt deze folder gekregen omdat iemand die u liefheeft is overleden. De behandelend
Nadere informatieNederlandse samenvatting
138 Uitstel van ouderschap De positie van de vrouw in de westerse maatschappij is de laatste tientallen jaren fundamenteel veranderd. Vrouwen zijn hoger opgeleid dan vroeger en werken vaker buitenshuis.
Nadere informatieTepeluitvloed. Tepeluitvloed. uitvloed. Wanneer er vocht uit de tepel komt, noemen we dit tepelui. tepel
Tepeluitvloed Wanneer er vocht uit de tepel komt, noemen we dit tepelui uitvloed. Tepeluitvloed komt veel voor. Meestal is tepeluitvloed een onschuldig verschijnsel. Dit neemt niet weg dat verder medisch
Nadere informatieKanker in de familie.
Inhoud workshop Kanker in de familie. Dr. Margreet Ausems klinisch geneticus UMCU Introductie Verwachtingen deelnemers Achtergrondinformatie (cijfers!) Hoe ontstaat kanker? Erfelijke kanker en erfelijkheidsonderzoek
Nadere informatieEwa Klobukowska: één chromosoom te veel
Ewa Klobukowska: één chromosoom te veel "There's nothing like a dame," sang the Navymen in South Pacific. Not so, say physiologists. There are people who are something like a dame but are really men, or
Nadere informatieHET EFFECT VAN IVF KWEEKMEDIA OP DE GEN-ACTIVITEIT IN DE PLACENTA EN DE INVLOED HIERVAN OP HET GEBOORTEGEWICHT
HET EFFECT VAN IVF KWEEKMEDIA OP DE GEN-ACTIVITEIT IN DE PLACENTA EN DE INVLOED HIERVAN OP HET GEBOORTEGEWICHT Door middel van deze folder willen wij u informatie geven over een onderzoek getiteld Het
Nadere informatiePATHOLOGIE. Obductie Informatie voor nabestaanden
PATHOLOGIE Obductie Informatie voor nabestaanden Obductie U hebt deze folder gekregen omdat iemand die u dierbaar is, is overleden. De behandelend arts heeft u toestemming gevraagd voor obductie. De omstandigheden
Nadere informatiehoofdstuk 3 hoofdstuk 4
Samenvatting Samenvatting Veneuze trombose is een veel voorkomende ziekte. Jaarlijks krijgt ongeveer 1 op de 1000 mensen een trombosebeen of een longembolie wat neerkomt op ongeveer 16 duizend gevallen
Nadere informatie6,3. Werkstuk door een scholier 1698 woorden 7 februari keer beoordeeld. Maatschappijleer
Werkstuk door een scholier 1698 woorden 7 februari 2003 6,3 45 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inleiding: Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik van draagmoederschap eigenlijk niks weet, ik heb er
Nadere informatiewerkboek Bij deze lessen kan je ook Het Grote Voortplantingsspel gebruiken. ISBN
go G ed el ge ez ke en ur en d do or werkboek Bij deze lessen kan je ook Het Grote Voortplantingsspel gebruiken. ISBN 978-90-301-2711-6 9 789030 127116 Puberteit 1 Duid met een boogje de periode aan en
Nadere informatieInformatie over obductie voor nabestaanden
Informatie over obductie voor nabestaanden Informatie voor patiënten F0244-3415 juli 2014 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK
Nadere informatieWaarom gedragen jongens zich anders dan meisjes?
Waarom gedragen jongens zich anders dan meisjes? By Dr. Lin Day, Baby Sensory Sommige deskundigen geloven dat de manier waarop jongens en meisjes zich gedragen, afhangt van de manier waarop ze worden opgevoed.
Nadere informatieEN TOEN VERSCHEEN DE PENIS
Waarom heeft de man een penis? Alle mannen correctie: bijna alle mannen hebben er één. Maar waarom? DEEL 1 EN TOEN VERSCHEEN DE PENIS Onze verre voorouders hadden helemaal geen penis. Wanneer een mannetje
Nadere informatieHoe houden we de jongens binnenboord?
Verschenen op 10 juli 2009 in Haarlems Dagblad (onder de ietwat misleidende kop Jongens zijn slimmer dan meisjes ) Hoe houden we de jongens binnenboord? De achterstand van jongens in het onderwijs groeit.
Nadere informatieMannen en BRCA1/2. Ingrid van Kessel/Conny van der Meer genetisch consulenten, afdeling Klinische Genetica Erasmus MC Rotterdam 18 april 2009
Mannen en BRCA1/2 Ingrid van Kessel/Conny van der Meer genetisch consulenten, afdeling Klinische Genetica Erasmus MC Rotterdam 18 april 2009 Rudi van Dantzig Danser en choreograaf Risico borstkanker Bevolkingsrisico
Nadere informatieBIJLAGEN. Het lichaam en vruchtbaarheid
BIJLAGEN Het lichaam en vruchtbaarheid 28 - WERKBLAD - LANG LEVE DE LIEFDE - Entreeopleidingen in het mbo Het lichaam en vruchtbaarheid BIJLAGE 1 Opdracht 1: Quizvragen VRAGEN OVER ZWANGER WORDEN Vul hier
Nadere informatieUw kans op een kind met cystic fibrosis (taaislijmziekte) of sikkelcelziekte en thalassemie (erfelijke bloedarmoede)
Uw kans op een kind met cystic fibrosis (taaislijmziekte) of sikkelcelziekte en thalassemie (erfelijke bloedarmoede) Deze folder is bedoeld voor mensen die samen met hun partner een kind willen krijgen
Nadere informatieAfsluitende les. Leerlingenhandleiding. Risicoschatting
Afsluitende les Leerlingenhandleiding Risicoschatting Leerlingenhandleiding - Risicoschatting Het doen van een voorspelling op basis van getallen is knap lastig. Statistiek heet dit vakgebied. In deze
Nadere informatieAlgemeen. Patiënteninformatie. Obductie. Slingeland Ziekenhuis
Algemeen Obductie i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen U heeft deze folder gekregen omdat één van uw naasten is overleden. De behandelend arts heeft u gevraagd of obductie verricht mag
Nadere informatieWat is een hallux valgus
Hallux valgus Wat is een hallux valgus Hallux valgus is een latijnse naam. Hallux betekent "grote teen" en valgus betekent naar buiten gerichte scheefstand. De grote teen vertoont dan ook een bocht die
Nadere informatieI Inleiding 7. 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18. II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24
Inhoud I Inleiding 7 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18 II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24 4 Factoren die seksualiteit beïnvloeden: een biopsychosociaal
Nadere informatieSamenvatting Biologie Erfelijkheid & Evolutie (Hoofdstuk 7 & 8.1)
Samenvatting Biologie Erfelijkheid & Evolutie (Hoofdstuk 7 & 8.1) Samenvatting door CÃ line 1065 woorden 5 juli 2016 5,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie P4 Hoofdstuk 7 1 Uniek Eigenschappen
Nadere informatieONVRUCHTBAARHEID BIJ MANNEN MET PRIMAIRE CILIAIRE DYSKINESIE Zijn er mogelijkheden?
ONVRUCHTBAARHEID BIJ MANNEN MET PRIMAIRE CILIAIRE DYSKINESIE Zijn er mogelijkheden? Dr R.F.A. Weber, internist-endocrinoloog/androloog Andrologie Erasmus MC Rotterdam INLEIDING Onvruchtbaarheid kan een
Nadere informatieWat te doen als u bent blootgesteld aan asbest?
Wat te doen als u bent blootgesteld aan asbest? Het eerste dat u moet doen als u bent blootgesteld aan asbest is het werk stil leggen, mogelijke collega s op de hoogte stellen en de Arbeidsinspectie bellen.
Nadere informatie6,6. Werkstuk door een scholier 1905 woorden 13 juli keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1905 woorden 13 juli 2002 6,6 234 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoud 1. Inleiding 2. Wat verandert er bij jongens lichamelijk 3. Wat verandert er bij meisjes lichamelijk 4.
Nadere informatieNEDERLANDS INSTRUCTIE. Doelen. Instructie van de les. Verwerking. Afsluiting (5 minuten)
5 2018 NEDERLANDS INSTRUCTIE Doelen Nederlands - Uw leerlingen leren antwoorden op vragen in de tekst te vinden en kunnen de zinnen in de tekst onderstrepen waarin zij het antwoord lezen. Burgerschap Uw
Nadere informatieVoortplanting. Examen VMBO-GL en TL. biologie CSE GL en TL. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VMBO-GL en TL Voortplanting biologie CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 29 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 36 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat
Nadere informatieErfelijkheidsonderzoek: Exoomsequencing
Erfelijkheidsonderzoek: Exoomsequencing Exoomsequencing is een nieuwe techniek voor erfelijkheidsonderzoek. In deze folder vindt u informatie over dit onderzoek. De volgende onderwerpen komen aan bod:
Nadere informatieMenstruatie bij stollingsproblemen. Marieke Knol Gynaecoloog i.o. Isala Kliniek Zwolle
Menstruatie bij stollingsproblemen Marieke Knol Gynaecoloog i.o. Isala Kliniek Zwolle 2007-2011: stollingsarts UMCG 3 oktober 2012 Menstruatie Ongesteldheid ut het is weer zover de rode vlag hangt uit
Nadere informatieJongetje of meisje? hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 24 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62534 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieAchtergrond borstkanker
Casus Ilse (32 jaar): geen kanker in voorgeschiedenis Moeder overleden op 43-jarige leeftijd toen Ilse 12 jaar was Ook oma en tante aan borstkanker overleden Erfelijkheidsonderzoek Achtergrond borstkanker
Nadere informatiePatiënten-informatie. Buitenbaarmoederlijke zwangerschap: operatietechnieken en vruchtbaarheid. ESEP studie
Patiënten-informatie Buitenbaarmoederlijke zwangerschap: operatietechnieken en vruchtbaarheid ESEP studie EUG in de eileider Eierstok Baarmoeder Buitenbaarmoederlijke zwangerschap: operatietechnieken en
Nadere informatieVoorlichtingsfolder obductie, gericht aan de nabestaanden
Voorlichtingsfolder obductie, gericht aan de nabestaanden U krijgt deze folder omdat uw partner, familielid of dierbare is overleden. De behandelend arts heeft u gevraagd of wij obductie mogen doen. Obductie
Nadere informatiePatiënteninformatie. Seksualiteit en gynaecologische kanker
Patiënteninformatie Seksualiteit en gynaecologische kanker Inleiding Deze brochure gaat over intimiteit en seksualiteit en is bedoeld voor vrouwen met kanker en hun partners. Kanker en seksualiteit is
Nadere informatieDoping en Sport. Douwe de Boer Centraal Diagnostisch Laboratorium, Maastricht Universitair Medisch Centrum
Doping en Sport Douwe de Boer Centraal Diagnostisch Laboratorium, Maastricht Universitair Medisch Centrum Lezing Gezondheidsuniversiteit december 2015 Lance Armstrong Professioneel wielrenner Meervoudig
Nadere informatieZijn wij familie? DNA verwantschapsonderzoek
Zijn wij familie? DNA verwantschapsonderzoek 2 Als er twijfels bestaan over biologisch vaderschap of andere familierelaties, dan kan een DNA test hierover uitsluitsel bieden. Deze testen worden door het
Nadere informatieBVD, het aanpakken waard! Monique Driesse en Ruben Tolboom Januari 2015
BVD, het aanpakken waard! Monique Driesse en Ruben Tolboom Januari 2015 Voorstellen Monique Driesse Rundveedierenarts 7 jaar praktijk, 5 jaar in Canada Sinds 2007 bij Boehringer Ingelheim Ruben Tolboom
Nadere informatieSexhormonen. Michael Fouraux & François Verheijen
Sexhormonen Michael Fouraux & François Verheijen Herhaling Endo I hypothalamus + - hypofyse + - klier hormoon Schildklier uit Endo I TRH + - TSH + - T4 & T3 Acties van hormoon Schildklier uit Endo I Endocrinologie
Nadere informatieObductie. gemini-ziekenhuis.nl
Obductie gemini-ziekenhuis.nl Inhoudsopgave Obductie 3 Wat is obductie? 3 Waarom is obductie soms wenselijk of nodig? 3 De gang van zaken rond obductie 3 Hoe wordt een obductie uitgevoerd? 4 Uitslag van
Nadere informatieALOPECIA ANDROGENETICA (KAALHEID BIJ MANNEN)
ALOPECIA ANDROGENETICA (KAALHEID BIJ MANNEN) WAT IS ALOPECIA ANDROGENETICA? Er zijn verschillende soorten van haarverlies en kaalheid. De meest bekende is de kaalheid van het mannelijke patroon die bij
Nadere informatie