KONINKLIJKE NEDERLANDSE BOSBOUWVERENIGNG. Strategienota. Koninklijke Nederlandse Bosbouwvereniging

Transcriptie

1 KONINKLIJKE NEDERLANDSE BOSBOUWVERENIGNG Strategienota Koninklijke Nederlandse Bosbouwvereniging

2 Inleiding Deze strategienota van de KNBV bouwt voort op de vorige uit Na ruim 6 jaar is het tijd voor een bijstelling. In die 6 jaar heeft er een aantal veranderingen plaatsgevonden. Tijdelijk heeft de KNBV gebruik kunnen maken van de inzet van een bestuursmedewerker. Hiervoor heeft medefinanciering plaatsgevonden uit de liquidatie van de voormalige stichting ProBos, die zich richtte op promotie van het bos en de bosbouw. De inzet was gericht op het schrijven van en het genereren van publiciteit over beleidsstandpunten, het organiseren van ontmoetingen en discussies met collegae uit aanverwante vakgebieden en talloze kleinere andere taken. In 2007 is besloten deze inzet niet te continueren om financiële redenen en vanwege de moeilijkheid om verenigingsbreed regelmatig met standpunten naar buiten te komen. Dat bleek en blijkt niet mee te vallen. Het financiële argument was mede ingegeven door de signalen dat voor een niet gering aantal leden en aspirant-leden de contributie van ruim 100 euro per jaar aan de hoge kant was. Het onderscheid dat in de vorige strategienota werd gemaakt tussen platform (de verenigingsleden) en apparaat (met name de inhoudelijke ondersteuning) is geleidelijk aan komen te vervallen. Platform en apparaat zijn weer in dezelfde personen verenigd: de verenigingsleden. Sinds het verschijnen van de vorige strategienota zijn bos en bosbouw als zelfstandig beleidsonderwerp in Nederland verder op de achtergrond geraakt. Bos wordt gezien als onderdeel van natuur, al is er een lichte revival van de specifieke aandacht voor houtproductie, biomassa, CO2 vastlegging en fijnstof. Geconstateerd moet worden dat beleidsmatige aandacht voor bos steeds in een bredere context moet worden gezien. Verheugend is dat eind 2008 door de bos- Strategienota 2

3 en houtsector (hiertoe uitgenodigd en gefaciliteerd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) De agenda van het Nederlandse bos tot 2020 is uitgebracht. Verheugend, omdat er specifiek aandacht is voor bos, in dit geval als uitwerking van onze Europese verplichting een nationaal bossenprogramma te hebben én omdat LNV de bossector aan tafel heeft genood. De KNBV heeft in 2007 aandacht aan de totstandkoming van deze agenda besteed. Het Nederlands BosbouwTijdschrift hield per 2004 op te bestaan en ging samen met het overheidsperiodiek Vakblad Natuurbeheer op in het Vakblad Natuur, Bos, Landschap. In het Vakblad heeft de KNBV haar verenigingspagina s. Het abonnement op het Vakblad is onderdeel van het lidmaatschap van de KNBV. In de periode van de vorige strategienota is onze website tot leven gekomen en geprofessionaliseerd. Deze website is een buitengewoon nuttige aanvulling op de KNBV-informatie in het Vakblad. Al onze commissies hebben een eigen pagina tot hun beschikking, stukken voor de ALV s zijn in te zien, het jaarprogramma wordt overzichtelijk gepresenteerd en over bijeenkomsten en excursies wordt snel en toegankelijk verslag uitgebracht. De website is daarmee voor onze leden een grote bron van informatie. Voor niet-leden biedt de KNBV-website een eerste ingang tot de wereld van bos en natuur in Nederland, onder meer via een pagina vol links. Tegen de achtergrond van een matige, maar niet afwezige, aandacht voor het Nederlandse bos in onze samenleving, de overweging om een laagdrempelige toetreding tot onze vereniging mogelijk te maken, de keuze om zonder professionele beleidsondersteuning te werken, is de KNBV in november 2008 in haar ALV tot belangrijke besluiten gekomen over het werkterrein, de relatie met het Vakblad Natuur, Bos, Landschap en de manier van werken, inclusief de inzet van de leden die daarbij nodig is. Die besluiten zijn bepalend voor deze strategienota en worden hieronder verder uitgewerkt. Binnen de periode die dit beleidsplan beslaat valt ons 100-jarig jubileum. Dat jaar komt er een speciaal programma, maar ook hebben we wat we inmiddels gewoon vinden, ons standaardjaarprogramma. De KNBV kan sinds enkele jaren uitgaan van een standaardjaarprogramma, met daarin een Bos- en Natuurdebat, 2 ALV s met middagprogramma, 2 maal 3 Pro Strategienota 3

4 Silva dagen, het Aardhuissymposium (in samenwerking met het Kroondomein), 1 of 2 studiedagen, enkele malen kijken bij collega s, aangevuld met regelmatig een grotere of kleinere buitenlandse excursie en andere activiteiten, zoals die worden georganiseerd door de commissie bosgeschiedenis en de commissie (in oprichting) natuurlijke verjonging. Dat geheel mag gerust worden bestempeld als een uitgebreid programma. Door de diverse organisatoren wordt samen met het bestuur gewerkt aan een redelijke spreiding over het jaar. Maar waaraan willen we in al die activiteiten aandacht besteden? Wat is het aandachtsveld van de vereniging? Strategienota 4

5 Geen verbreding, wel koppeling De Koninklijke Nederlandse Bosbouwvereniging heeft in haar Algemene Ledenvergadering van november 2008 twee discussies afgerond. De eerste ging over het werkveld van de vereniging. Voornaamste discussiepunt was of de KNBV moet verbreden naar een vereniging voor terreinbeheer. Dit werd mede ingegeven door de ontwikkelingen om ons heen: veel minder collegae dan vroeger hebben nu een 100% bos(bouw)baan. Dat zijn zelfs uitzonderingen geworden. Het werkt behelst vaak natuurbeheer of beleid in den brede, gebiedsontwikkeling, onderhoud van allerlei vormen van (natuur-)terreinen, combinaties met bijvoorbeeld waterbeheer of groenvoorzieningen in stad en stadsrand, etc. De vraag dringt zich dan op of we onze activiteiten terreinbeheerbreed moeten laten zijn en dus ook open moeten staan voor een ieder die in dat terreinbeheer in den brede actief is. Het antwoord daarop is door de ALV duidelijk gegeven: we blijven het bos centraal stellen, maar er is meer aandacht nodig voor de totale context van dat bos, de bospolitiek, het bosbeleid en het bosbeheer. De tweede discussie ging over het handhaven van de koppeling van het lidmaatschap van de KNBV met het abonnement op het Vakblad Natuur, Bos en Landschap. Ook daarin is de vereniging duidelijk: die koppeling blijft onverkort bestaan. Daarmee is en blijft het Vakblad ook ons verenigingsorgaan. Een verenigingsorgaan waarin nadrukkelijk ook aan natuur en landschap veel aandacht wordt besteed. Dat past in onze brede opvatting over ons vakgebied. Samenhangend met deze discussies is ook gesproken over het elan van onze vereniging, de betrokkenheid van de leden en in het algemeen hun wensen en verwachtingen. We konden daarover nog meer gefundeerd praten door een enquête over deze onderwerpen die door bijna 100 van onze ruim 600 leden in de zomer van 2008 is ingevuld. Het bestuur wilde door die peiling nog meer voeling krijgen met wat er onder de leden leeft. Wensen zijn er daarbij legio geuit. Strategienota 5

6 Samengevat vinden de meeste leden dat het volgende beter moet: presentatie van de nieuwste ontwikkelingen; de platformfunctie ; de KNBV als netwerk; lobby in Brussel, Den Haag en bij de provincies; de informatievoorziening aan het grote publiek; rol in het maatschappelijk debat. Het bestuur heeft de ALV voorgelegd dat het zal doen wat het kan op bovenstaande punten, maar dat vooraleerst geldt dat de actieve inbreng van veel leden mag worden vergroot. Daarvoor zijn de leden zelf verantwoordelijk. Voorts is het lobbyen en de informatievoorziening aan het grote publiek voor onze mogelijkheden vaak niet haalbaar. Incidenteel kan hier wel werk van worden gemaakt, maar dan ook niet meer dan dat. Rond ons 100-jarig jubileum in 2010 hebben we overigens wel de nodige ambities om voor die gelegenheid ook anderen dan de leden van onze kennis en inzichten en van het bos te laten meeprofiteren. Het geven van nieuwe impulsen aan de vereniging zoals boven beschreven vertoont veel overeenkomsten met de tijdschaal van een dunningscyclus. Om de Strategienota 6

7 6 jaar is er sprake van een herbezinning. Verdere overeenkomsten met dunningen zijn er nauwelijks. Hooguit deze dan: we zetten onze toekomstdromen weer beter in het licht. Zoals net al anders gesteld: dromen en wensen zijn mooi, daaruit voortvloeiende actie maakt het pas compleet. Een boom die licht krijgt groeit meestal zelf. Een idee dat licht krijgt moet wel nog worden uitgevoerd! Hierbij geldt, dat als leden kennis en ervaring willen uitwisselen (zoals dat uit de enquête blijkt), zij hierin moeten investeren, bijvoorbeeld door zelf een boodschap of een les te verzorgen. In de volgende paragrafen worden de uitkomsten van onze discussies, onze werkwijze en onze doelen samengevat weergeven. Een vereniging met ongeveer 600 leden heeft veel potentieel. En gezien het aantal leden, zullen aanpak en wensen niet voor iedereen gelijk zijn. Er is echter een zeer belangrijk element dat ons bindt: het bos. Dat is zo en dat blijft zo. En tegelijkertijd zullen we dat bos vanuit heel veel verschillende invalshoeken gaan benaderen, soms zelfs als klein onderdeel van een groter geheel. Strategienota 7

8 Visie, missie en doel Visie Bos heeft op velerlei manieren betekenis voor de maatschappij. Dat komt tot uitdrukking in het brede scala aan betrokkenen dat kan worden genoemd: van bosgebruikers tot bosbeheerders en natuur- en bosbeleidsmakers. Maar ook planologen, economen, milieudeskundigen, landschapsecologen, natuurbeschermers, klimaatdeskundigen, campinghouders, etc. Gebruik van bos roept vragen op over het te voeren beheer: hoe moeten we omgaan met deze natuurlijke hulpbron om optimaal te kunnen voorzien in de behoeften van de maatschappij? En het bos staat zelden alleen. Veel vragen zijn te bezien in een bredere context met andere vormen van grondgebruik, externe milieuomstandigheden, maatschappelijke ontwikkelingen betreffende recreatie, vrije tijd, biomassa, CO2-discussies, etc. Om deze vragen te beantwoorden is er bij mensen die zich beroepshalve met bos bezig houden, behoefte aan een platform voor discussie, kennisuitwisseling, visievorming en standpuntbepaling. Dat platform willen we ook gebruiken om op bescheiden schaal externe communicatie, belangenbehartiging en het uitdragen van standpunten te organiseren. Missie De KNBV biedt het platform voor het debat over bos in in eerste instantie de Nederlandse maatschappij. Maar vaak kijken we verder dan de landsgrenzen. Dat kan ook niet anders gezien de onderwerpen waar we ons mee bezig houden. Milieu, water, houthandel, CO2-vastlegging, gebruik van biomassa, en vele andere onderwerpen stoppen of beginnen niet bij onze landsgrenzen. De missie van de KNBV luidt: het leveren van een bijdrage aan de sociaalmaatschappelijke, ecologische en economische duurzaamheid van bos en bosbeheer in Nederland, gezien in een brede maatschappelijke context. En dat doen we ook door anderen bij het debat daarover te betrekken. Dat is een onderdeel van de vertaling van ons besluit bos in een brede context te bezien. Strategienota 8

9 Specifiek betekent dat ook dat we kunnen leren van en wellicht aan onze vakverenigingsgenoten van de Vereniging Tropische Bossen, de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, de Vereniging voor Bos in Vlaanderen, etc. Samenwerking tussen de KNBV en andere organisaties actief in het landelijk gebied wordt gestimuleerd. In feite is genoemde missie al heel lang aanwezig binnen onze vereniging. We voegen elementen toe als de maatschappij verandert en we zetten soms zelf onderwerpen op de agenda waar anderen over moeten vernemen. Speciale aandacht verdient het op peil blijven van de kennis van bosgelateerde onderwerpen. Dat geldt voor bosbeleid, bosbeheer en bosbouwonderwijs. Ook dat trekken we ons aan. En gezien de eerdere opmerkingen over het wegzakken van de aandacht voor bos als beleidsonderwerp alleen al is daar veel te doen. Maar er is nog meer! Er zijn steeds minder bosbeheerders. Het kenmerk van een in aantal afnemende beroepsgroep is dat de aanwezige kennis door steeds minder mensen wordt gedeeld. En dat terwijl het beheer op veel plaatsen juist ingewikkelder wordt en we voor nieuwe uitdagingen staan: geïntegreerd bosbeheer, bosontwikkeling door het ouder worden van onze bossen, natuurlijke verjonging, gewenste en ongewenste soorten, zeer brede functievervulling, etc. Strategienota 9

10 Voorts is het bosbouwonderwijs al even geïntegreerd in het onderwijs over het grotere geheel van natuur, gebiedsontwikkeling en maatschappij als het bosbeleid. Uitstekend, maar soms ook leidend tot minder diepgang inzake het bos. De KNBV vindt het van belang kennis en kunde niet verloren te laten gaan en daar waar nodig nieuwe kennis en kunde te ontwikkelen. Ook hiervoor is een actieve deelname van alle leden onmisbaar. Doel Het statutaire doel van de KNBV omvat: het bevorderen van de bosbouw in al zijn facetten, met het oog op verschillende functies die het bos kan vervullen. Het gaat daarbij om houtproductie, natuurbescherming, recreatie, milieu, en landschappelijk decor. Het primaire aandachtsgebied van de KNBV bestaat uit bos, bomen en bosschages. Het gaat daarbij om zowel het (biologisch) duurzaam functioneren van deze objecten, als om de maatschappelijke functies die deze objecten vervullen. Dit betekent ook dat het bos steeds in relatie tot zijn fysieke en maatschappelijke omgeving moet worden bezien. De KNBV onderscheidt twee doelgroepen: de leden van de KNBV (die binnen de vereniging vooral belang hebben bij het platform ) alle maatschappelijke groeperingen, sectoren, overheden en individuen die voor de bosbouwsector van belang zijn, die bediend worden door hen te betrekken bij discussies én door hen incidenteel van gerichte informatie of opinie te voorzien. Het Nederlandse bosareaal is in bezit van diverse eigenaren en vervult een grote verscheidenheid aan functies. De functies van de groene leefomgeving, en daarmee ook het bos, bepalen bij een toenemende welvaart ook in toenemende mate de kwaliteit van het leven. Door een toenemende bevolkingsdruk zal de aanspraak op deze functies, en de bosbouwkundige invulling ervan, toenemen. Afhankelijk van de maatschappelijke vraag, en de doelstelling van de boseigenaar kunnen accenten in functievervulling tot uiting komen. De eigenaar maakt daarbij Strategienota 10

11 zijn keuzes in het stramien van wetgeving (hard), maatschappelijke wensen (zachter), en haalbaarheid. Voor de realisatie is de bosbouw zijn instrument. De bosbouw zet de in gang gezette verandering naar meer op natuurlijke processen inspelende beheerssystemen, als geïntegreerd, natuurlijk bosbeheer en Pro Silva, voort. Met een verbeterde communicatie en marketing kunnen bos en bosbouw rekenen op een vergroot maatschappelijk draagvlak. Bos als drager van de groene infrastructuur levert veel collectieve voordelen. De bosbouw heeft in de afgelopen decennia verzuimd deze maatschappelijke baten te verzilveren. Zolang deze baten niet via het profijtbeginsel vergoed (kunnen) worden, zal een basisvergoeding van de overheid noodzakelijk blijven. Voor kostenfactoren zoals aansprakelijkheidsrisico s, waterschapslasten, toezicht en vandalisme moet vergoeding buiten het bosbedrijf gezocht worden. Teneinde een robuuste groene infrastructuur te realiseren moet het areaal met bos en bomen in Nederland fors worden vergroot. Op slimme manieren zijn daarbij diverse (nieuwe) functiecombinaties te realiseren, onder meer op het gebied van wonen, recreatie, gezondheid en veiligheid. Bij dat alles speelt overigens niet alleen het Nederlandse overheidsbeleid een grote rol, maar ook het Europese. Ook voor het landelijk gebied speelt dat in steeds sterkere mate. Rollen en taken van betrokkenen Van de leden van de KNBV wordt verwacht dat zij actief participeren. De leden dragen onder meer onderwerpen aan, brengen kennis in, en nemen deel aan visievormende en standpuntbepalende discussies. Ook organiseren zij bijeenkomsten. Het bestuur van de KNBV faciliteert dit alles. Het bestuur neemt initiatieven tot opiniërende discussies, stuurt activiteiten aan, definieert resultaten van discussies en activiteiten, houdt voeling met maatschappelijke ontwikkelingen. Strategienota 11

12 Thema s voor de nabije toekomst De KNBV vormt een platform voor discussie, kennisuitwisseling, visievorming en standpuntbepaling. De thema s die hierbij centraal staan, komen voort uit de maatschappelijke ontwikkeling in brede zin. De prioritering in de thema s wordt vooral door de leden bepaald. In de voorjaars-alv van 2009 zijn voor de nabije toekomst de volgende potentiële thema s vastgesteld: Het nieuwe Programma Beheer, Natura 2000 en de implementatie en evaluatie daarvan; Biodiversiteit en bosbeheer; Kennis over bosbeheer in het vakgebied en in het bosbouwonderwijs; Verantwoording afleggen aan de maatschappij; Rentabiliteit van het bosbedrijf; Gezondheidsaspecten van bos en natuur; Bos in de urbane omgeving; Bosuitbreiding in Nederland; Gebruik van hout als biomassa/brandstof; Bos als natuurlijke hulpbron voor de productie van grondstoffen; Certificeringsprogramma s voor bos en natuur. Strategienota 12

13 Instrumenten en middelen De KNBV staan verschillende instrumenten ter beschikking om zowel de inhoudelijke discussie te kunnen voeren als de communicatie vorm te geven. Dit overzicht is geen statisch gegeven. De KNBV gaat met zijn tijd mee en zoekt ook steeds naar een vernieuwing en verbetering van de instrumenten. De KNBV draait vooral op het enthousiasme en inzet van vrijwilligers uit eigen ledenkring. Het al genoemde jaarprogramma is daarbij cruciaal. De communicatie vindt onder meer plaats via de KNBV-pagina s in het Vakblad Natuur, Bos, Landschap en onze vertegenwoordiging aldaar in redactie en bestuur. Inmiddels even onmisbaar is onze website KNBV.nl, onderhouden door de webcommissie. De activiteiten van de KNBV worden voorbereid door het bestuur en de commissies. De volgende KNBV-commissies zijn actief: Activiteitencommissie; Commissie Studiekring; Commissie buitenland; Pro Silva; Webcommissie; Commissie Bosgeschiedenis; Jubileumcommissie; Commissie natuurlijke verjonging (in oprichting). Onze voeling met de certificeringsprogramma s FSC en PEFC is gewaarborgd door inbreng in beide initiatieven middels de landentafel van FSC en het landelijk forum van PEFC. Tenslotte is de KNBV betrokken bij het jaarlijkse bos- en natuurdebat. Winter 2008/2009. Strategienota 13