Psychologische zorg op maat van het kind met diabetes, de jongere en zijn gezin.

Transcriptie

1 Psychologische zorg op maat van het kind met diabetes, de jongere en zijn gezin. Van kwetsbaarheid naar weerbaarheid Julie De Muynck Psychologe kinderdiabetesteam UZA Jolien Laridaen Psychologe kinderdiabeteam UZ Gent 20 december

2 Rol van de psycholoog binnen het diabetesteam 2

3 Doorverwijzing psychologie Omwille van motivationele problemen behandeling diabetes ( => vaker op oudere (puber)leeftijd) angstklachten behandeling diabetes (=> vaker op jongere leeftijd; prikken-spuiten) pompgesprekken diagnose-intake hereducatie-opname jaarbilan co-consult arts/educator 3

4 Doorverwijzing psychologie Omwille van psychologische problemen specifiek samengaand met de diabetes (bv. aanvaarding, depressieve klachten ) losstaand van de diabetes (bv. sociale problemen, angststoornis, agressief gedrag, misbruik ) middengebied ( wat is de kip en wat is het ei? ) cfr. alle voorgaande problematieken 4

5 Doorverwijzing psychologie Omwille van Gezinsproblematieken! eigen aan de diabetesproblematiek (evenwichtsoefening: aanvaarding, onderhandeling praktische regelingen ) opvoedingsvaardigheden losstaand van de diabetesproblematiek faseproblematieken (vb. puberteit!) 5

6 Diabetes: een chronische ziekte Opgroeien onder stresserende omstandigheden Extra belasting op - individueel functioneren - familiaal functioneren Ouders: Extra taken met betrekking tot behandeling diabetes Hechte, intense relatie met kind met diabetes 6

7 Diabetes: een chronische ziekte Na diagnose grijpt het gezin niet terug naar het oorspronkelijke evenwicht, maar evolueert naar een nieuw evenwicht in het gezin Diabetes: nieuwe eisen crisis in het gezin reorganisatie van het familiaal functioneren aanpassing en emotionele verbondenheid 7

8 Diabetes: een chronische ziekte Diagnose: catastrofe toekomstplannen Verwerking: dynamisch en niet rechtlijnig bij elke nieuwe levensfase komen nieuwe inzichten en worden andere aspecten in vraag gesteld Moeilijk te verwerken emoties: woede, schaamte, angst, verdriet 8

9 Werkvormen psycholoog Begeleiding Opnames Ziekteproces Follow-up Teamgericht Therapie Cognitieve gedragstherapie Speltherapie Systeemtherapie Ontwikkelingsgericht! Integratief! 9

10 Begeleiding Geven van psycho-educatie Belangrijke motiverende rol Ventilatie Gevoelenscirkel Psychodrama Diabetesoorlog Als diabetes kon praten Aanvaarding Voor alle gezinsleden 10

11 Psycho-educatie 11

12 Gevoelenscirkel Bang voor toekomst Buitenbeentje Verdrietig Volwassener geworden Meer aandacht Meer toegevingen Dorine Waarom ik? Boos Deel van mezelf Schaamte Zelfmedelijden Opstandig minderwaardig Zelfstandiger 12

13 Aanvaarding = proces Baby s: weinig besef, wel angstig Nabijheid Peuters/kleuters: frustratie, misvattingen Uitleg geven Probleemgebieden Prikangst, angst voor spuitjes Pre-operationeel denken (verkeerde oorzaak-gevolg relaties, egocentrisme) 13

14 Aanvaarding = proces Basisschoolleeftijd: begrip, angst Probleemgebied: angst voor hypo s, flauwvallen Concreet-operationeel denken (denken over concrete, niet-abstracte problemen) Pubers: een geval apart 14

15 Leren omgaan met angst, boosheid Taal geven aan gevoelens! Diabetesteam (psycholoog, arts, educator, diëtist) Ruimte geven aan gevoelens! 15

16 Therapeutische positie Grondhoudingen Onvoorwaardelijke aanvaarding Empathie Echtheid Vertrouwensfiguur los van het medische (geen witte jas toch deel van het team) Mee de dieperik in, en dan toch weer naar omhoog Vuilnisbak 16

17 LUISTEREN Als ik je vraag naar mij te luisteren en jij begint mij adviezen te geven dan doe je niet wat ik je vraag. Als ik je vraag naar mij te luisteren en jij begint mij te vertellen waarom ik iets niet zo moet voelen als ik het voel, dan neem je mijn gevoelens niet serieus. Als ik je vraag naar mij te luisteren en jij denkt dat je iets moet doen om mijn problemen op te lossen, dan laat je mij in de steek, hoe vreemd dat ook mag lijken. Dus, alsjeblieft, luister alleen maar naar me en probeer me te begrijpen. En als je wilt praten, wacht dan even en ik beloof je dat ik op mijn beurt naar jou zal luisteren. Leo Buscaglia 17

18 Cognitieve gedragstherapie Bij kinderen die verbaal sterk zijn Bij kinderen met gemiddeld IQ Werken aan concreet probleemgedrag Angsten, driftbuien, neg. cognities, zelfbeeld Via denk en/of doe opdrachten Tokensysteem (leuke lijst) als motivator 18

19 GEBEURTENISSEN G-schema Anders denken, anders voelen, anders doen GEVOLGEN 19

20 Thuisopdracht 20

21 Thuisopdracht 21

22 Speltherapie Bij onderliggende psychische problematiek Als verbaal werken moeilijk is (leeftijd, karakter, ) Belevingsonderzoek + bespreking Sessies speltherapie Bespreking en/of begeleiding ouders 22

23 Gezinstherapie Focus op de betekenis van de problematiek binnen het gezin Werken met verschillende systemen Interacties! Circulaire processen 23

24 Werken met ouders Aanvaarding Opvoedingsvaardigheden Loslaten van de diabetes Opbouwen Even loslaten om betere ouder te zijn Verdelen tussen partners Echtscheidingen 24

25 Werken met pubers Probleemgebieden Wie ben ik? Angst voor de (hun) toekomst Anders zijn ( erbij willen horen) Vermijding verzet 25

26 Tienerbrein 26

27 Lastige puber! Zelfstandig willen zijn Rebellie tegen ouderlijk gezag Dagstructuur verandert Hier-en-nu 27

28 Lastige puber! Niet willen praten 28

29 Lastige puber! Experimenteren - risicovol gedrag (grenzen verkennen) Alcohol Drugs Prikkelbaar, wisselende stemming 29

30 Adolescentie & diabetes: een extra uitdaging?! Diabetes tijdens adolescentie: Hormonale en lichamelijke veranderingen: ontregeling diabetes Ontregelde glycemie-index Anders dan de leeftijdgenoten Conflicten met ouders Problemen rond eten en spuiten (hereducatie?) 30

31 En wat nu? Ik wil hem wel vertrouwen en me minder bemoeien met zijn diabetes, maar dan moet ik wel zeker weten dat hij ook alles goed doet; hij denkt niet aan de complicaties later, maar leeft nu! Gevoelens van (over)bezorgdheid, machteloosheid en schuld kunnen zorgen voor een problematische, verwijtende communicatie tussen ouders en adolescent/ jongvolwassene 31

32 Zoeken naar balans Evenwicht tussen loslaten en toch nog voldoende steun bieden Wie doet wat wanneer? Hoe wordt wat gecommuniceerd? Onderhandelen! (zijn/haar eigen manier van hoe met diabetes om te gaan!) Afhankelijk gedrag van de adolescent/jongere (voordelen) Blijven praten Niet doodpraten! Niet zagen In het hier en nu 32

33 Zoeken naar balans Leeftijdsafhankelijke regels en afspraken Consequent handelen Voor-wat-hoort-wat (contractwerking?) Aanmoedigen blijft heel belangrijk! Respect voor privacy Hamvraag: wat is een goed geregelde diabetes? 33

34 Soorten angst bij diabetes Angst bij kinderen Prik- en spuitangst Angst om te sterven Angst om alleen te zijn Angst bij pubers 34

35 Spuit- en prikangst Iedere leeftijdscategorie Prevalentie: 1,6% Diabetes: 25% Link met Depressie Angst voor hypoglycemie Diabetesgerelateerde stress Fobieën 35

36 Spuit- en prikangst Uitstellen, aarzelen, minder spuiten, spanning Vicieuze cirkel angst Spanning / te snel injecteren pijn 36

37 Spuitangst Controle / inspraak geven kiezen in welke arm geprikt wordt, wie vasthoudt, zelf aftellen Afhankelijk van wens van het kind 37

38 Angst bij kinderen Angst om te sterven Normale angst kleuter begin lagere school Diabetes: versterkend effect Diagnose, opnames Modeling ouders! Duidelijke boodschappen Evenwicht realiteit - geruststellen Angst om alleen te zijn Afhankelijkheid Ziektewinst kind Kind ouder 38

39 Angst bij jongeren Sociaal: (on)afhankelijkheid (over)bescherming door de ouders? meer schoolafwezigheden? zich buitenbeentje voelen? Lichamelijk/seksueel partner? seksuele activiteiten? (wanneer) zal ik het vertellen? Professioneel studies? job? verzekeringen? 39

40 Angst bij jongeren Angst voor afwijzing Sociale isolatie Angst voor verdikken Eetproblemen Eetstoornissen Angst voor de toekomst Angst voor 'anders-zijn (erbij willen horen) 40

41 Eetstoornissen Adolescenten met type 1: > 2x zo vaak eetstoornissen Negatief lichaamsbeeld Sterke focus op eten en voedingsgewoonten 41

42 Eetstoornissen Boulimia nervosa > binge-eating Insuline omissie als compensatie-strategie Eerste diagnostische signalen: Extreme fluctuaties in de bloedglucosespiegel Herhaaldelijke ernstige ontregeling van de diabetes (ketoacidose/hypoglykemie) Extreem verhoogd HbA1c Frequente eetbuien Angst voor gewichtstoename 42

43 Alarmsignalen? Opkroppen Moeite met hulp vragen Ontkenning van de problematiek Sociaal isolement Negatief zelfbeeld Psychosomatische klachten Coërcief gedrag Alertheid voor internaliserende en externaliserende problemen (angst, depressie, ) Ouderproblematiek Eetstoornissen 43

44 44