Bijlage 1: de kleuterleerlijnen

Transcriptie

1 Bijlage 1: de kleuterleerlijnen Soesila Akkal, Monique Brown en Margo Illes-Deekman. Met medewerking van Jan Berkvens, Jan Greven, Anita Lek en Mieke Smits van het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling (SLO). Paramaribo, 25 april 2010

2 Inleiding Het Basic Education Improvement Project (BEIP) is in augustus 2009 onder verantwoordelijkheid van het Surinaamse Ministerie van Onderwijs en Volksontwikkeling (MinOV) begonnen met de revisie van het Surinaamse kleutercurriculum, het Speelwerkplan (SWP). Met ondersteuning van de Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) is begonnen met het opzetten van een 11-jarig basiscurriculum, waarvan de twee kleuterjaren de basis vormen. Hiertoe is begonnen met de ontwikkeling van de Surinaamse Kleuterleerlijnen. Deze Surinaamse Kleuterleerlijnen zijn beschreven in dit document. Verantwoording Een curriculum of leerplan beoogt de ontwikkeling van de lerende te bevorderen. In het geval van het kleutercurriculum omvat het leerplan activiteiten ter versterking van de sociale en emotionele ontwikkeling, de motorische ontwikkeling, spraak-taal ontwikkeling, rekenkundige ontwikkeling en creatieve ontwikkeling (HES, 2008). Deze gebieden zijn ondergebracht en beschreven in vijf leergebieden: Taal, Rekenen, Oriëntatie op Jezelf en de Wereld, Muzische Vorming en Beweging. Binnen deze leergebieden zijn leerlijnen uitgezet die de ontwikkeling van het kind gedurende de twee kleuterjaren ondersteunen. Elk jaar is verdeeld in twee perioden, waarin voor elk onderdeel is omschreven hoe de leerlijnen in elke periode eruit zien en hoe de kerndoelen aan de orde komen. Zo is een dwarsdoorsnede van tussendoelen voor alle leerlijnen van de vijf leergebieden ontstaan. Voor de ontwikkeling van de Surinaamse Kleuterleerlijnen is gebruikgemaakt van het programma Tule (SLO, 2008), het boekje Ontwikkelingsleerlijnen voor de groepen 1 en 2 (Sietses-Van Dam et al, 2001) en de map Doorgaan met taal (Smits, 2007). Op grond van de voornoemde documenten heeft een Surinaamse groep van verantwoordelijk kleuterleidsters en onderwijskundigen een eerste versie gemaakt van de leerlijnen. Dit document is vervolgens besproken met de ontwikkelgroep voor het SWP en aangevuld door de SLO. Het eindresultaat ligt thans voor u. Hoe kunt u dit document gebruiken? De Surinaamse Kleuterleerlijnen ondersteunen de ontwikkeling van onderwijs voor het jonge kind in de eerste twee (kleuter)jaren van de 11-jarige basisperiode binnen het Surinaamse onderwijs. Ze geven richting aan de thema s die in het SWP aan de orde komen, maar kunnen ook door leerkrachten gebruikt worden om zelf thema s en onderwijs vorm te geven. Alle onderdelen van de leerlijnen dienen in de omschreven perioden in elk geval aan de orde te komen om de ontwikkeling van het jonge kind te bevorderen. U kunt het document op meer manieren gebruiken. Bijvoorbeeld voor de voorbereiding van leeractiviteiten of thema s, maar ook als controle-instrument om na te gaan of voldoende eindtermen aan de orde zijn gekomen tijdens een leeractiviteit of thema.

3 Code Taal 1 e jaar, 1 e periode 1 e jaar, 2 e periode 2 e jaar, 1 e periode 2 e jaar, 2 e periode N.1 Taal - Luisteren N.1.1 De leerlingen leren hun passieve woordenschat (Surinaamse woordenlijst) te vergroten. Door te Korte instructies voor simpele concrete opdrachten (twee woorden of korte zinnen). Langere instructies voor concrete opdrachten. Instructies voor dubbele opdrachten. Geconcentreerd luisteren vóór het uitvoeren van meervoudige opdrachten. luisteren naar verhalen. Door naar de instructie te luisteren voor het uitvoeren van opdrachten. (Versneld voor NT2-leerlingen, zie NT2-woorden in de Surinaamse woordenlijst). N.1.2 De leerlingen leren eerst concrete en later abstracte begrippen te hanteren. Concrete, één- tot tweelettergrepige woorden. Van concreet naar abstract, ééntot tweelettergrepige woorden, concrete drielettergrepige woorden. Van concreet naar abstract, ééntot drielettergrepige woorden. Concrete drie- tot vierlettergrepige woorden. Alle woorden van concreet naar abstract. vierlettergrepige woorden. Zelf woorden kiezen. N.1.3 De leerlingen leren een juiste Met werkmateriaal leren op eigen Aandacht voor luisteractiviteiten minuten aandachtig 15 minuten aandachtig luisteren. luisterhouding aan te nemen. Ze kunnen 5-10 minuten aandachtig luisteren. plaats te werken, tussendoor bewegen en spelen, 5-7 minuten(in de kring). (vooral in de kring) tot 10 minuten. luisteren. N.2 Taal - Auditieve training (voorwaarde voor taalverwerving) N.2.1 De leerlingen leren woorden in reeksen en later woorden in een verhaal te herkennen. Ze kunnen ook verschillen tussenwoorden Nazeggen van concrete éénlettergrepige woorden, daarna tweelettergrepige woorden. Nazeggen van (abstracte) één- tot tweelettergrepige woorden. Horen van verschillen tussen klanken. Nazeggen meerlettergrepige woorden. Verschil tussen klanken kunnen aangeven. Woorden met dezelfde klanken kunnen herkennen en aan elkaar koppelen (eerst rijmwoorden, daarna begin en einde). waarnemen (bijvoorbeeld boem en bam ). En ze kunnen geluiden herkennen en hanteren. N.2.2 De leerlingen leren woorden te onderscheiden door voor elk woord een fysiek gebaar te maken (blokje leggen, klappen). Ze kunnen eerste en laatste woorden in zinnen onderscheiden en rijmzinnen in versjes af maken. - Voorbereiding woorden onderscheiden, éénlettergrepige woorden. Verschil eerste en laatste. Woorden onderscheiden (makkelijke woorden). één- tot tweelettergrepige woorden. Verschil eerste en laatste herhalen, en eerste en laatste woorden in zinnen onderscheiden. Rijmzinnen afmaken. Woorden onderscheiden (moeilijkere woorden). Drie tot vierlettergrepige woorden. Eerste en laatste letter onderscheiden, ook de middenletter. Rijmzinnen.

4 Code Taal 1 e jaar, 1 e periode 1 e jaar, 2 e periode 2 e jaar, 1 e periode 2 e jaar, 2 e periode N.2.3 De leerlingen leren klankgroepen samen te voegen tot een woord. (Met extra aandacht voor specifieke Nederlandse klanken (/ui/, /eu/, /l/, /r/, /h/, /g/ etc). Letters (klanken) van een woord kunnen herkennen en nazeggen (met gebaren) (/aa/, /m/, /u/, /r/, /ie/, /z/). Letters (klanken) van een woord kunnen herkennen en nazeggen (met gebaren) (/oo/, /a/, /n/, /k/, /l/, /s/, /h/, /w/). Letters van klankzuivere woorden kunnen samenvoegen. Letters (klanken) van een woord kunnen herkennen en nazeggen (met gebaren) (/aa/, /o/, /p/, /t/, /f/, /eu/, /g/, /oe/). Een woord (twee lettergrepen) in klankstukken kunnen verdelen. Letters (klanken) van een woord kunnen herkennen en nazeggen (met gebaren) (/ee/, /i/, /e/, /ui/, /d/, /v/, /b/, /ij/, /ou/, /j/). Een woord (drie lettergrepen) in klankstukken kunnen verdelen. N.2.4 Extra aandacht voor auditieve vaardigheden NT2 leerlingen (tweetekenklanken /ui/, /eu/ en /v/, /w/, /l/, /r/, /h/, /g/ N.2.5 De leerlingen vergroten het geheugen door verhaaltjes terug te vertellen. En door liedjes en versjes te reproduceren of na te zeggen. N.3 Taal - Spreken N.3.1 De leerlingen leren hun actieve woordenschat (Surinaamse woordenlijst) te vergroten door verhalen te vertellen (met extra aandacht voor typisch Nederlandstalige en Surinaamse uitdrukkingen). (Versneld voor NT2-leerlingen, zie NT2-woorden in de Surinaamse woordenlijst). N.3.2 De leerlingen leren eenvoudige woorden te vormen, onder meer werkwoordsvormen en Enkelvoudige klankzuivere woorden auditief kunnen plakken (synthetiseren) en hakken (analyseren) (mkm). /r/ en /ie/ /l/ en /w/ /eu/, /g/ en /oe/ /v/, /ij/ en /ou/ Vragen over een verhaal Deel van een verhaal kunnen Verhaaltjes kunnen terugvertellen. Verhaaltjes zelfstandig kunnen beantwoorden. navertellen. liedjes en versjes met twee vertellen. Korte liedjes en versjes (twee tot liedjes en versjes met drie tot vier coupletten(strofen) reproduceren drie zinnen) reproduceren. zinnen reproduceren. (twee coupletten/strofen van vier zinnen). Korte verhalen navertellen. Korte verhalen vertellen over Langere verhalen over concrete Langere verhalen (tot 10 zinnen of concrete gebeurtenissen (4-5 gebeurtenissen (tot 8 zinnen). meer). zinnen). Eenvoudige woorden gebruiken bij Werkwoordsvormen van Werkwoordsvormen en Volledige beheersing van navertellen. eenvoudige werkwoorden en meervouden van complexere werkwoordsvormen en concrete meervouden gebruiken. woorden. meervouden.

5 meervouden. Code Taal 1 e jaar, 1 e periode 1 e jaar, 2 e periode 2 e jaar, 1 e periode 2 e jaar, 2 e periode N.3.3 De leerlingen leren eenvoudige zinnen te bouwen. Eerst in de tegenwoordige en later ook in de Zinnen construeren met twee tot drie woorden in tegenwoordige tijd. Zinnen construeren van 4-5 woorden in de tegenwoordige tijd. Zinnen construeren van zes woorden in de tegenwoordige tijd, begin van de verleden tijd. Zinnen construeren van zeven tot acht woorden in de tegenwoordige en verleden tijd. verleden tijd. N.3.4 De leerlingen leren voorwerpen en plaatjes te verwoorden en te Voorwerpen categoriseren en simpel verwoorden met twee- tot Categoriseren ook met plaatjes en verwoorden met 4-5 woorden. Categoriseren en in zinnen kunnen verwoorden. Categoriseren en in een tekst kunnen verwoorden. categoriseren. (Versneld voor NT2 leerlingen, zie NT2 woorden in de Surinaamse woordenlijst). driewoordzinnen. N.3.5 De leerlingen leren voorzetsels te gebruiken. Makkelijke voorzetsels (op, onder etc), concreet. Complexere voorzetsel (naast, tegen, tussen etc). Toepassen Complexere voorzetsels toepassen. Zelfstandig gebruik van voorzetsels. makkelijkere voorzetsels. N.4 Taal - Voorbereidend lezen N.4.1 De leerlingen leren visueel te discrimineren door gebruik te maken van puzzels, memory, Eenvoudige puzzels (8-10 stukjes). Concreet plaatje met iets dat ontbreekt en aangevuld moet Eenvoudige puzzels (10-15 stukjes). Concrete platen met erbij te Complexere puzzels (15-20 stukjes). Abstractere platen en zelf Complexere puzzels (20-25 stukjes). Domino, zoek dezelfde spelletjes. domino en zoek dezelfde' spelletjes. Ze doen dat eerst met concrete voorstellingen, later met gedetailleerde afbeeldingen. worden (paraplu zonder steel, mens zonder handen, auto zonder wielen). tekenen onderdelen. onbrekende dingen erbij tekenen. N.4.2 De leerlingen leren letters Letters sorteren. Letters herkennen. herkennen tussen andere letters (visuele discriminatie). N.4.3 De leerlingen leren lezen met behulp van pictogrammen (oriëntatie op geschreven taal). Het lezen met behulp van pictogrammen. Het lezen met behulp van pictogrammen.

6 Code Taal 1 e jaar, 1 e periode 1 e jaar, 2 e periode 2 e jaar, 1 e periode 2 e jaar, 2 e periode N.5 Taal - Voorbereidend schrijven N.5.1 De leerlingen leren de bewegingen die bij schrijven horen: Door met potlood eenvoudige schrijfpatronen te Grove motoriekoefeningen door te krabbelen en doedelen. Eenvoudige schrijfpatronen voor grove motoriek. Fijne motoriek (krabbelen en kleuren van vlakken) voor kleinere eenvoudige schrijfpatronen voor de grove en fijne motoriek. Complexere schrijfpatronen grove en fijne motoriek. Namen overtrekken ( losse leesletters). volgen en bij kleuren binnen de lijnen te blijven. Door te krabbelen, te doedelen en figuren over te trekken. En door namen over te trekken. bewegingen. N.5.2 De leerlingen leren schrijven met behulp van pictogrammen Het schrijven met behulp van tekeningen. Het schrijven met behulp van pictogrammen. (oriëntatie op geschreven taal). N.6 Taal - Denken N.6.1 De leerlingen leren probleempjes op te lossen en taal- Problemen oplossen in concrete situaties in de klas (bijvoorbeeld bij Problemen oplossen in concrete situaties in de klas en sociale Problemen oplossen in concrete situaties in de klas en sociale Problemen oplossen in situaties in de klas en sociale omgeving. /denkwoorden die daarbij horen te gebruiken. materiaalgebruik, conflict). Eenvoudige taal-/denkwoorden (bv. en, maar, toen). omgeving. omgeving. N.6.2 De leerlingen leren oorzaakgevolg- en middel-doelrelaties te leggen en taal-/denkwoorden die Eerste confrontatie met oorzaakgevolg en middel-doel Oorzaak-gevolg en middel-doel concreet met plaatjes. Eenvoudige taal-/denkwoorden Oorzaak-gevolg en middel-doel complexer. Complexere taal-/denkwoorden Oorzaak-gevolg en middel-doel. Complexere taal-/denkwoorden (bv. trouwens). daarbij horen te gebruiken. (Versneld voor NT2-leerlingen, zie NT2-woorden in de Surinaamse woordenlijst). (bv. eerst, als...dan, omdat). (bv. daardoor, zodat, vervolgens). Code Rekenen 1 e jaar, 1 e periode 1 e jaar, 2 e periode 2 e jaar, 1 e periode 2 e jaar, 2 e periode R.1 Rekenen - Getalbegrip R.1.1 De leerlingen leren tellen en de telrij gebruiken. a. De leerlingen leren akoestisch tellen tot en met 20 (met ondersteuning van versjes, liedjes, Akoestisch tellen 1-5. Akoestisch tellen Akoestisch tellen Akoestisch tellen 1-20.

7 en spelletjes). b. De leerlingen leren synchroon tellen van 1 tot en met 10. Synchroon tellen 1-5. Synchroon tellen 1-5. Synchroon tellen 1-10 (heen en terug). Synchroon tellen 1-10 (heen en terug). c. De leerlingen leren resultatief tellen van 1 tot en met 10. Rangtelwoorden 1-5. Resultatief tellen 1-5. Resultatief tellen Resultatief tellen d. De leerlingen leren de cijfersymbolen herkennen en gebruiken (ze hoeven de cijfersymbolen nog niet te kunnen schrijven). Cijfersymbolen herkennen 1-5. Cijfersymbolen herkennen Cijfersymbolen herkennen e. De leerlingen leren de getallen ordenen op de getallenlijn. Introductie getallenlijn en die gebruiken tot 5. Getallenlijn gebruiken tot 5. Getallenlijn gebruiken tot 10. f. De leerlingen leren rangtelwoorden van 1 tot en met 10 te hanteren, inclusief de begrippen eerste en laatste. Rangtelwoorden 1-5. Rangtelwoorden Rangtelwoorden R.1.2 De leerlingen leren telpatronen herkennen en toepassen (bv. Dobbelsteenpatronen, vingerbeelden)

8 R.1.3 De leerlingen leren hoeveelheden ordenen, vergelijken en verschil bepalen. Hoeveelheden ordenen en vergelijken tot maximaal 10 voorwerpen. Hoeveelheden ordenen en vergelijken tot maximaal 12 voorwerpen. Hoeveelheden ordenen en vergelijken tot maximaal 16 voorwerpen. Hoeveelheden ordenen en vergelijken tot maximaal 24 voorwerpen. Veel/weinig Meer/minder Meest/minst R.1.4 De leerlingen leren structuur van getallen herkennen en getalrelaties ontdekken. Getalstructuur tot 5 (4 = of 3 + 1). Relaties tussen getallen tot 5 (5 is 2 meer dan 3). Getalstructuur tot 5. Relaties tussen getallen tot 5. Getalstructuur tot 10. Relaties tussen getallen tot 10. Getalstructuur tot 10. Relaties tussen getallen tot 10. R.1.5 De leerlingen leren informeel optellen en aftrekken. 1 erbij en 1 eraf, daarna 1 meer en 1 minder. 2 erbij en 2 eraf, daarna 2 meer en 2 minder. R.2 Rekenen - Meten R.2.1 De leerlingen leren eenvoudige kleuren en kleurnuances te onderscheiden: basiskleuren (rood, geel, blauw), tussenkleuren (bijvoorbeeld groen, oranje) en licht/donker. Hoofdkleuren (rood, geel, blauw). Mengkleuren en tussenkleuren (oranje, groen, paars etc.) Meerdere mengkleuren. Licht/donker. Alle kleuren (inclusief bruin, grijs etc). R.2.2 De leerlingen leren voorwerpen groeperen (ordenen), eerst op basis van ordeningen die zij zelf bedenken en daarna met opdrachten, eerst op een kenmerk en later op meerdere kenmerken. Groeperen naar eigen inzicht van de leerlingen, op grond van concrete eigenschappen van voorwerpen (bv. kleur). Groeperen van voorwerpen op verschillende eigenschappen (bv. op soortnaam als kleren ). Op meerdere kenmerken groeperen (kleur, grootte of vorm). Op meerdere kenmerken tegelijk laten groeperen (bv. kleur, grootte en vorm). R.2.3 De leerlingen leren verschillende grootheden als lengte, inhoud en gewicht te gebruiken door allerlei objecten te vergelijken en de juiste begrippen te gebruiken (groot/klein, lang/kort, dik/dun, breed/smal, licht/zwaar en Eenvoudige grootheden (groot, lang, etc) vergelijken. Grootheden in vergrotende trap vergelijken (lichter/zwaarder, even zwaar groter/kleiner, even groot etc) Grootheden in overtreffende trap vergelijken (het lichtst/zwaarst, grootst/kleinst, etc). Met natuurlijke maten meten (met touw meten, met bekertjes, met handen etc).

9 vergelijkend). R.3 Rekenen - Meetkunde R.3.1 De leerlingen leren vormen te herkennen, te benoemen over te trekken en te tekenen (rondje, vierkant, driehoek, rechthoek). R.3.2 De leerlingen leren driedimensionale vormen concreet te benoemen (bol, blokje, dakje, piramide, staaf, balk). R.3.1 De leerlingen leren eenvoudige begrippen te hanteren (lang/kort, dik/dun, hoog/laag, groot/klein). Later in de vergrotende (langer) en overtreffende trap (langste). Ze leren voorwerpen naar verhoudingen te herkennen en benoemen. R.3.2 De leerlingen leren posities van objecten ten opzichte van elkaar te benoemen (voor, achter, tussen, boven, onder etc). (zie taal N.3). - Herkennen van eenvoudige vormen in de omgeving (bv. rondje, vierkant). Oefenen met pictogrammen overtrekken. Herkennen, omtrekken en overtrekken van complexere vormen in de omgeving (bv. driehoek, rechthoek). Omtrekken en uitknippen van rondje en vierkant. Spelen met blokje en bol (1e en 2e Spelen met vormen (aanleren van Vormen (kubus, driehoek, gave) (3 vormen aanleren). 3 vormen) (3e en 4e gave). rechthoek) (5e gave). Concrete eenvoudige begrippen. Concrete eenvoudige begrippen. Eenvoudige begrippen en de vergrotende trap. Positiebepaling ten opzichte van Positiebepaling ten opzichte van 1 Positiebepaling ten opzichte van een voorwerp. voorwerp. meer voorwerpen vanuit verschillende perspectieven. Natekenen en zelf tekenen van vormen. Bouwen met bouwstenen (6e gave). Concrete eenvoudige begrippen, vergrotende en overtreffende trap. Positiebepaling ten opzichte van meer voorwerpen vanuit verschillende perspectieven. R.3.3 De leerlingen leren symmetrie te herkennen te voorspellen en toe te Herkennen van symmetrie (spiegelen, mozaïeken). Voorspellen van symmetrie. Toepassen van symmetrie (door een mozaïek te maken). Toepassen van symmetrie (door een mozaïek te maken). passen. R.3.4 De leerlingen leren constructies maken met behulp van materialen. Eenvoudige bouwwerken naar eigen inzicht (met behulp van Eenvoudige bouwwerken naar eigen inzicht (met behulp van Complexere bouwwerken zoals bijvoorbeeld bruggen, torens etc. Complexere bouwwerken aan de hand van (bouw) tekeningen. blokken etc). blokken etc). Code OJW 1 e jaar, 1 e periode 1 e jaar, 2 e periode 2 e jaar, 1 e periode 2 e jaar, 2 e periode O.1 Orientatie op jezelf

10 O.1.1 De leerlingen leren de eigen lichaamsdelen te herkennen, aan te wijzen en te benoemen, over te trekken en ze kunnen later het eigen lichaam tekenen. Herkenbare uiterlijke lichaamsdelen (ogen, mond, neus etc). Moeilijkere lichaamsdelen benoemen (armen, benen, tong etc), overtrekken en knippen van lichaamsdelen. Complexere begrippen als hoofd, romp, ledematen. Overtrekken en tekenen van lichaamsdelen. Abstractere lichaamsdelen: borst, buik, hart, longen, neusgaten etc. O.1.2 De leerlingen leren op een juiste wijze en hygiënisch met het eigen lichaam om te gaan en het te verzorgen. Tandenpoetsen, baden, handen wassen, ziek, gezond, vuil water, gevaar van spelen in plassen, toiletgebruik (ook de technieken). Het waarom van baden, tanden poetsen, handen wassen en toiletgebruik. Dieper ingaan op hygiëne, goed/slecht gebit etc. De tandarts, dokter etc. O.1.3 De leerlingen leren het belang van eetmomenten en gezonde voeding en om deze regels te volgen. Het waarom van bepaalde voedingsmiddelen niet mee naar school (ook voor de ouders) wat voor eten de leerlingen meebrengen, ongezonde voeding, eetmomenten volgens de dagkalender. Belang van ontbijt als eerste eetmoment, belang van gezonde voeding, volgen van eetmomenten op de dagkalender. De eetmomenten van de dag benoemen, met tijden erbij. Dieper belang van gezonde voeding aangeven. Verschillen in eetgewoonten tussen etnische groepen.(verschillende Surinamers) O.1.4 De leerlingen leren zich sociaal te gedragen (inclusief beleefdheidsvormen). Beginnen met (samen) spelen op hetzelfde moment, geven van simpele duidelijke gedragsregels (wat wel en niet mag). Met twee woorden spreken en groeten. Samenspelen, samendelen, samenwerken met dezelfde materialen. Volwassenen met u aanspreken, verontschuldigen en beleefd aankijken. In groepen spelen, samen iets opbouwen (inclusief regels), taakverdeling volgen. Groter en omvangrijker groepswerk. O.1.5 De leerlingen leren zelfstandig opdrachten voor te bereiden, uit te voeren en na afloop alles op te ruimen, De leerlingen leren respectvol en veilig met materialen om te gaan. Leerlingen halen klaargelegd materiaal op en leren af te wassen en op te ruimen. Leerlingen leren veilig en zorgvuldig met materialen om te gaan. Zelf materiaal te pakken en op te ruimen. Zorgvuldig en veilig omgaan met materialen. Uitvoeren van het eigen werk met zelf gepakte materialen en na afloop opruimen. Zorgvuldig en veilig omgaan met materialen. Afscheid nemen rond de dood, omgaan met onmacht en verdriet.

11 Code OJW 1 e jaar, 1 e periode 1 e jaar, 2 e periode 2 e jaar, 1 e periode 2 e jaar, 2 e periode O.2 Orientatie op de wereld O.2.1 a. De leerlingen leren hun leefomgeving kennen en kenmerken ervan te herkennen en De directe concrete omgeving van de klas, school en thuis. De woonomgeving in bredere zin. Culturele en nationale feestdagen. De regio's van Suriname. Suriname in de wereld: waar komen de bevolkingsgroepen vandaan. te benoemen. b. De leerlingen leren de plek van hun leeromgeving binnen Suriname aan te duiden. c. De leerlingen leren de plek van Suriname in de wereld aan te duiden. O.2.2 De leerlingen leren etnische en culturele verschillen aan te duiden en te waarderen. Noemen van de bevolkingsgroepen waaruit leerlingen in de klas komen, Vertellen over bevolkingsgroepen, gebruiken, godsdienstige gewoonten. Culturele en nationale feestdagen, voeding, respect voor elkaar vergroten en elkaar waarderen. Verschillen in talen, elkaars groeten leren. Respectvol met elkaars achtergrond omgaan. benadrukken dat we allemaal Surinamers zijn. O.2.3 De leerlingen leren zich veilig in het verkeer te bewegen. Vervoermiddelen waarmee leerlingen naar school komen Verkeersmiddelen (zebrapad, klaarover(verkeersbrigadier), Groeperen van vervoermiddelen, verkeersmiddelen en het leren van Verkeerslessen op straat, verkeersregels gebruiken. benoemen. stopbord, waterweg, zwemvest). simpele verkeersregels. O.3 Orientatie op de natuur O.3..1 De leerlingen leren respectvol en liefdevol met de natuur om te Aspecten die in de natuur voorkomen benoemen. Aspecten benoemen hoe met de natuur om te gaan (bron van Wandeling maken om te laten zien wat er in de natuur voorkomt. Het Aanleren wat te doen om onze natuur gezond te houden. gaan. leven). begrip natuur in brede zin. O.3.2 De leerlingen leren (onderdelen van) planten en dieren te Bij het leergesprek onderdelen van planten en dieren benoemen zoals Herkennen en benoemen, overtrekken, uitknippen en Planten en dieren uit het wild of in de dierentuin tekenen. Soorten planten en dieren groeperen. herkennen en te benoemen, over te trekken en later te tekenen. ze in de directe leefomgeving voorkomen. samenvoegen van onderdelen van planten en dieren. O.3.3 De leerlingen leren weercondities te herkennen en te benoemen Weerkalender gebruiken op grond van concrete leer-situaties Temperatuur (koud, warm) en weercondities (wind, regen, zon). Gevolgen van weersomstandigheden. Leren hoe een weerkalender zelf te gebruiken. (temperatuur, wind, regen, zon etc). (inclusief zonne-schijn, bewolkt, regenboog). O.4 Orientatie op de tijd O.4.1 De leerlingen leren onderscheid te maken in de tijd (dag/nacht, 's morgens 's middags Dag/nacht, lang/kort, jong/oud. Eenvoudige functies van de klok, aan de hand van tekeningen het Schoolweek, weekend, seizoenen.

12 dagritme/schoolritme, schoolweek/weekend, 's avonds dagritme en schoolritme beschrijven. ochtend/middag/avond, functies van de klok, lang/kort, jong/oud). Code Muzische Vorming 1 e jaar, 1 e periode 1 e jaar, 2 e periode 2 e jaar, 1 e periode 2 e jaar, 2 e periode M.1 Creatief M.1.1 De leerlingen leren flexibel, veilig De verschillende materialen op Probleempjes oplossen onder Zelfstandig oplossen van kleine Vrij creatief werken. en juist met het materiaal om te gaan. Ze leren kleine probleempjes bij materiaalgebruik op eigen initiatief op te lossen. En later zich expressief te uiten door middel van klei, kleuren, tekenen en knutselen. correcte wijze gebruiken onder begeleiding van de leerkracht (nog geen knutselen en schilderen). begeleiding, begin met schilderen en knutselen. Concreet creatief bezig zijn. probleempjes. Abstracter creatief werken. M.2 Muziek en beweging M.2.1 De leerlingen leren te luisteren naar muziek, muziekbegrippen Luisteren naar eenvoudige muziek en liedjes meezingen (tot 2 regels). 3-4 regelige liedjes meezingen en nazingen, kort/lang, hoog/laag. Complexere muziek beluisteren en zingen, ademhalingsoefeningen, Volledige liedjes zelfstandig zingen. Geheugenoefeningen. te herkennen en te hanteren (hard/zacht, kort/lang, hoog/laag, snel/langzaam) en naar liedjes te luisteren en ze (na te) zingen. Hard/zacht. improvisatie op dezelfde melodie. M.2.2 De leerlingen leren maat- en Eenvoudige muziekoefeningen, Complexere ritmische en Complexere muziekinstrumenten - ritmegevoel door eenvoudige muziekinstrumenten te gebruiken en te bewegen op muziek. ritme, maat en gebruik van eenvoudige muziekinstrumenten. maatoefeningen. gebruiken. M.3 Drama en expressie M.3.1 De leerlingen leren gevoelens, bedoelingen en emoties te herkennen en te tonen. Veiligheid bieden en op grond van emotie-plaatjes of hoeken de leerlingen laten kiezen en spreken Uitgebreider laten kiezen en bespreken van emoties en gevoelens (bang, boos, verdrietig, Gevoelens onder woorden brengen. Verwoorden van en spelletjes doen waarin gevoelens voor elkaar voorkomen. over gevoelens. ziek). M.3.2 De leerlingen leren houdingen, gebaren, mimiek te gebruiken bij het uiten van gevoelens, bedoelingen en emoties in - Eenvoudige korte rollenspelen of poppenkastspelletjes met een gegeven concreet verhaal, liedje of versje. Langere rollenspelen en poppenkastspelletjes met minder uitgewerkte verhalen. vrije spelen met rollen en poppenkast.

13 rollenspelen en dramatische expressie. M.3.3 De leerlingen leren door - Fantasie: zelf spelletjes voordoen Improvisatie door voor te doen. Vrije improvisatie. improvisatie en fantasie zich creatief en expressief te uiten. en verhaaltjes vertellen. Code Beweging 1 e jaar, 1 e periode 1 e jaar, 2 e periode 2 e jaar, 1 e periode 2 e jaar, 2 e periode B.1 Beweging B.1.1 De leerlingen leren fysieke bewegingen nadoen, maken en uitbreiden (ook hinkelen, springen, klauteren), balanceren, eerst eenvoudig (op de tenen staan), later moeilijker (op een been, op een blokje) en bewegen volgens een bepaald patroon. Fysieke bewegingen nadoen. Eenvoudige fysieke bewegingen maken aan de hand van een opdracht. Complexere fysieke bewegingen nadoen en maken, zoals balanceren. Bewegen volgens patroon, complexere opdrachten. Referenties HES (2008). In-service training hoofdkleuterleidsters Paramaribo. Hengelo: Hogeschool Edith Stein. Sietses-Van Dam et al. (2001). Ontwikkelings-leerlijnen voor de groepen 1 en 2. Baarn: Ajodidakt. SLO (2008). Tule. Enschede: SLO. Smits, M. (Ed.) (2007). Doorgaan met taal. Enschede: SLO.