Samenvatting. Van veiligheid als probleem naar veiligheid als resultaat

Transcriptie

1 Samenvatting Van veiligheid als probleem naar veiligheid als resultaat De veiligheidsaanpak van Rotterdam werkt. Het veiligheidsniveau in de stad is gemiddeld naar een 7+ gegaan. Dat resultaat is het gevolg van onze aanpak op het gebied van repressie en handhaving van de afgelopen tien jaar. Die aanpak zetten wij onverminderd voort. Het doel is om het bereikte stadsbrede veiligheidsniveau op zijn minst te handhaven. We blijven repressieve maatregelen treffen, maar pakken daarnaast ook de sociale en fysieke oorzaken van onveiligheid aan. Voor de veiligheidsaanpak komt de focus te liggen in de wijken het Oude Westen, Tarwewijk, Hillesluis en het Nieuwe Westen. We betrekken de burgers actief bij onze ambities. De ontwikkelingen gaan snel. We spelen daarop in als zij de veiligheid van de stad onder druk zetten, zoals de huidige recessie. Daarom bekijken we halverwege de looptijd van dit actieprogramma hoe we ervoor staan en of we de doelen die we ons hebben gesteld moeten aanpassen. Dat doen we in een zogenoemde midterm review. Openbaar Ministerie, maar ook burgers. Het is cruciaal dat Rotterdammers de komende jaren een actievere bijdrage (kunnen) leveren aan de uitvoering van het veiligheidsactieprogramma. In de loop van de totstandkoming van dit actieprogramma zijn vele gesprekken gevoerd met Rotterdammers. Hun inbreng is in dit programma verwerkt. We hebben de volgende ambitie: In 2014 zijn er geen onveilige en probleemwijken meer. Het gemiddelde stedelijke veiligheidsniveau is gestabiliseerd op 7+, wat geldt als ondergrens. Om dit ambitieniveau te halen, geven we de veiligheidsaanpak langs drie lijnen vorm: Gebiedsgerichte aanpak: de specifieke veiligheidsopgaven in de wijken worden aangepakt via de gebiedsgerichte aanpak. Fenomeengerichte aanpak: fenomenen als (uitgaans)geweld, woonoverlast en mensenhandel worden daar waar het zich manifesteert hard aangepakt. Tegelijkertijd zetten we ook preventieve maatregelen in. Persoonsgerichte aanpak: De focus van deze aanpak ligt in alle gevallen op het realiseren van een op maat gesneden aanpak in een combinatie van zorg en harde aanpak. Dit veiligheidsactieprogramma ondersteunt het gemeentelijk veiligheidsbeleid. Het legt de afspraken vast die nodig zijn om dat beleid te realiseren. We werken toe naar vijftien meetbare targets en voeren maatregelen uit. We vragen een forse inzet van alle partijen: gemeentelijke diensten, deelgemeenten, de politie, het De bestaande aanpak van handhaving en repressie vormt de basis voor de aanpak voor de komende vijf jaar, waarbij de aandacht sterker naar de wijken verschuift. Door verbindingen te leggen met sociale, economische en fysieke factoren pakken we de oorzaken van onveiligheid aan. Repressie, ontwikkeling en preventie komen in een integrale aanpak samen. In de wijken waar het minder goed gaat, zetten we extra in op het aanpakken van de oorzaken van de problemen rondom veiligheid. Deze hangen samen met sociale, fysieke en/of economische factoren. Een meer duurzamere aanpak is noodzakelijk. We moeten investeren in de kwaliteit van de woningvoorraad en het voorzieningenniveau, en het taal-, kennis- en vaardighedenniveau van bewoners omhoog brengen. De verschillende beleidstakken veiligheid, sociaal, fysiek, economie worden met elkaar verbonden in de Integrale Wijk Actie Programma s (IWAP s). In het nieuw te ontwikkelen wijkprofiel bundelen we informatie uit de Veiligheidsindex met informatie uit de 1

2 Sociale en de Fysieke indexen. Daardoor kunnen we snel reageren op veranderingen in een wijk en preventieve maatregelen nemen om te voorkomen dat een wijk afglijdt. Het verzamelen en delen van informatie is cruciaal in onze veiligheidsaanpak. We monitoren de ontwikkelingen in de wijken en waar nodig grijpen we direct in. Gebiedsgerichte aanpak De gebiedsgerichte aanpak gaat uit van de specifieke veiligheidsopgave in de wijken. De deelgemeenten voeren de regie op de integrale aanpak (veilig, sociaal, economisch en fysiek). Per wijk zal de aanpak verschillen. Samenwerking met partners in de wijk is cruciaal; deelgemeente, gemeentelijke diensten, politie, organisaties en instellingen, ondernemers en bewoners doen samen mee. Gebiedsmanagers stellen per wijk een IWAP op waarin de verbinding wordt gelegd tussen veiligheid en sociaal en fysieke investeringen op wijkniveau. Op plaatsen waar extra inspanningen nodig zijn, kunnen in opdracht van het College stadsmariniers worden ingezet. De focus ligt op de wijken Oude Westen, Tarwewijk, Hillesluis en Nieuwe Westen. Met behulp van het wijkprofiel en actuele informatie uit het early warning system zullen we ontwikkelingen in de wijken goed monitoren. Indien wijken in onbalans raken of dreigen af te glijden ondernemen we actie, zonodig direct. Jaarlijks actualiseren we de IWAP s waarbij op basis van de analyses de noodzakelijke acties worden bepaald. We geven hierbij extra aandacht aan de wijken die in de laatste Veiligheidsindex t.o.v. het jaar 2005 niet of nauwelijks zijn verbeterd. Halverwege de looptijd van dit actieprogramma bekijken we opnieuw hoe alle wijken er voor staan en bepalen we welke wijken gelet op de problematiek onze extra aandacht en inzet verdienen. De fenomeengerichte en persoonsgerichte aanpak worden in vier thema s verder uitgewerkt. Het gaat om geweld, overlast, de verbinding tussen onder- en bovenwereld en crisisbeheersing en openbare orde handhaving. De onderwerpen jeugd en genotsmiddelen lopen als een rode draad door die thema s heen. Voor elk thema zijn concrete targets geformuleerd. Daarnaast beschrijven we voor elk thema wat er aan de hand is en welke maatregelen we treffen. Geweld Geweld is en blijft een veiligheidsprobleem. Het aantal aangiften op het gebied van geweld daalt nauwelijks en burgers ervaren geweld als een vaak voorkomend buurtprobleem. Steeds duidelijker wordt dat er een relatie bestaat tussen het gebruik van alcohol en (soft)drugs en geweld. Rotterdam gaat onderzoeken in welke mate dat het geval is. Op basis van dit onderzoek worden maatregelen genomen om het aantal aan alcohol gerelateerde geweldsincidenten terug te dringen. Veertig procent van alle aangiften van geweld betreft vormen van huiselijk geweld. Wij willen huiselijk geweld stoppen en voorkomen. Geweld in de relatiesfeer is niet normaal en die boodschap dragen we uit. Vrijwel alle instellingen op het terrein van onderwijs, zorg en welzijn hebben inmiddels de meldcode huiselijk geweld geïmplementeerd. In 2014 moet tachtig procent van alle meldingen bij het Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld leiden tot een passende interventie. We stimuleren het vermogen van families om zelf problemen op te lossen en geweldloos te communiceren. Uitgaansgeweld pakken we aan door de inzet van instrumenten zoals horeca- en gebiedsverboden, preventief fouilleren en integraal toezicht. We werken intensief samen met horecaondernemers. Om het geweld onder jongeren beter te kunnen aanpakken, analyseren we de problematiek: welke jongeren maken zich schuldig aan welke vormen van geweld en waarom? Welke risicofactoren zijn bepalend voor agressief gedrag? Op basis daarvan zetten we gericht instrumenten in als peer mediation en agressie regulatietrainingen. Geweld onder jongeren pakken we verder aan via jeugdbuurtnetwerken, de Deelgemeentelijke Organisaties Sluitende Aanpak en het justitieel casus overleg. Technopreventieve maatregelen zoals tourniquets en camera s helpen het voetbalgeweld tegen te gaan. We 2

3 ontwikkelen maatregelen om ongewenste personen sneller te herkennen en uit de stadions te weren. Wij leggen verder een verbinding tussen voetbalgeweld, uitgaansgeweld en evenementengeweld om te komen tot een effectieve aanpak. Geweld tegen publieke functionarissen zoals politiemensen en ambulancepersoneel wordt aangepakt door onder andere betere registratie van de incidenten en het ontwikkelen van civiel- en bestuursrechtelijke aanpakken naast de strafrechtelijke aanpak. Geweld bij ondernemingen pakken we aan samen met ondernemers en bedrijven. De gebiedsgerichte aanpak Veilig Ondernemen wordt gecontinueerd. Daarnaast pakken we door op samenwerking met branches. In 2014 voelt 85 procent van de ondernemers zich veilig in hun onderneming. Samen met de RET blijven we inzetten op veiligheid in en in de directe omgeving van het openbaar vervoer. Overlast Overlast is een verzamelbegrip voor al die gebeurtenissen en ervaringen die de veiligheid in de stad bedreigen. Het kan dan gaan over objectieve veiligheid, zoals in het geval van vernielingen, maar ook om subjectieve veiligheid zoals een onveilig gevoel in de buurt van rondhangende jongeren. Rotterdam wil de overlast in de stad verder terugdringen. Het percentage Rotterdammers dat aangeeft last te hebben van groepen jongeren daalt de komende jaren met 25 procent, bijvoorbeeld door de kloof tussen volwassenen en jongeren te verkleinen, hardnekkige opvoedingsproblemen aan te pakken en taakstraffen te laten uitvoeren in de buurt om de status van daders in de straatcultuur terug te dringen. We besteden aandacht aan de sociaaleconomische positie van gezinnen en investeren in de fysieke voorzieningen voor jongeren in die wijken waar sprake is van veel jeugdoverlast. We nemen maatregelen om het gebruik van alcohol- en softdrugs door jongeren terug te dringen. We zetten de gebiedsgerichte aanpak van drugsoverlast voort. Door potentiële huurders van panden in kwetsbare wijken te screenen en zonodig panden op te kopen, gaan we de drugsoverlast verder te lijf. Veelplegers die relatief veel criminaliteit en overlast veroorzaken in Rotterdam pakken we op een persoonsgerichte manier aan. Die aanpak is inmiddels ondergebracht in het Veiligheidshuis. Ex-gedetineerden krijgen actief nazorg aangeboden, opdat voorkomen wordt dat zij terugvallen in de criminaliteit. Door de legale prostitutie streng te reguleren en illegale prostitutie hard aan te pakken, dringen we de overlast in deze sector verder terug. Het voorkomen, terugdringen en bestrijden van woonoverlast is een speerpunt de komende jaren. We blijven interventieteams inzetten om woonoverlast te bestrijden en de sociale verbondenheid in wijken te versterken. Verbinding tussen onder- en bovenwereld Criminele en malafide organisaties maken gebruik van legale maatschappelijke structuren. Om dit tegen te gaan, is het actieprogramma Maatschappelijke Integriteit ontwikkeld. We doen systematisch onderzoek naar mensenhandel binnen en buiten de prostitutie om de uitbuiting van mensen tegen te gaan. Het Regionaal Informatie- en Expertise Centrum (RIEC) speelt een belangrijke rol bij het effectief in kaart brengen van netwerken. We hanteren een gestandaardiseerde aanpak: in drie maanden moet de omvang van de problematiek in een specifieke branche in kaart zijn gebracht en daarna volgt negen maanden lang een controleprogramma in de hele branche. We zorgen ervoor dat er voldoende opvang is voor slachtoffers van uitbuiting. Misstanden in de vastgoedbranche signaleren we in een zo vroeg mogelijk stadium en we brengen de (financiële) transacties helder in kaart. Dit is belangrijk, omdat vastgoed een cruciale en faciliterende rol bij talloze criminele activiteiten blijkt te spelen. Ook hier geldt dat we informatie analyseren en bundelen om tot een integrale aanpak te komen. Elk jaar pakken we een crimineel vastgoednetwerk aan, waarbij we ook kijken naar de faciliteerders, zoals malafide notarissen, taxateurs, bemiddelaars en hypotheekadviseurs. Het aanbod van softdrugs dringen we verder terug door 3

4 het coffeeshopbeleid nog strikter te handhaven en de meldingsbereidheid van burgers en publieksfunctionarissen te versterken. Iedere ontmanteling van een hennepkwekerij resulteert aantoonbaar in een vervolging, een kostenverhaal en/of het innen van belasting. Bij vergunningsplichtige bedrijven zoals garages wordt de Wet Bibob ingezet om te voorkomen dat malafide ondernemers reguliere bedrijven misbruiken. Om foute bedrijvigheid in andere sectoren op te sporen, waaronder de horeca, gebruiken we risicoprofielen. Crisisbeheersing en openbare orde handhaving Handhaving van de openbare orde is een verantwoordelijkheid van de burgemeester. Daarbij wordt hij bijgestaan door de politie. De gemeente speelt een belangrijke rol om onrust te voorkomen, te kanaliseren en te beheersen. Oorzaken en gevolgen van (dreigende) maatschappelijke onrust kunnen met een quick scan in kaart worden gebracht, opdat we zo nodig snel kunnen ingrijpen. Rotterdam wil zich blijven profileren als dé evenementenstad van Nederland. Om die evenementen goed te laten verlopen, worden evenementen op risico s gecategoriseerd, vindt spreiding plaats van evenmenten en wordt het aangescherpte evenementen(vergunningen) beleid ingevoerd. Het Informatieschakelpunt Radicalisering (ISPR) heeft de regie als het gaat om de aanpak van radicalisering en polarisatie. We besteden daartoe veel aandacht aan de religieuze, culturele, politieke en sociaal-maatschappelijke opvattingen van Rotterdammers. Professionals worden voorgelicht om radicalisering vroegtijdig te signaleren. We doen nader onderzoek naar extremisme en radicalisering, wijzen jongeren op de gevolgen van radicalisering en gaan samen met onder meer de deelgemeenten de bestaande infrastructuur rond jeugd benutten om radicalisering te signaleren en aan te pakken. Op het gebied van crisisbeheersing is de totstandkoming van de Veiligheidsregio Rotterdam Rijnmond (VRR) van belang. De VRR is verantwoordelijk voor het uitvoeren van uiteenlopende taken op het gebied van risico- en crisisbeheersing waaronder de brandweerzorg, ambulancezorg, de geneeskundige hulpverlening en het alarmeren bij ongevallen en rampen. Alle convenanten worden regionaal afgestemd en er komt een regionaal crisisplan. Wij gaan burgers actief betrekken bij het beheersen van crises en bieden waar nodig ondersteuning om hun zelfredzame vermogen vorm te geven. Daarbij zetten we ook nieuwe technologische middelen in. In 2014 maakt minimaal twintig procent van de Rotterdammers in crisissituaties gebruik van multi-mediale toepassingen, zoals Burgernet. Leeswijzer actieprogramma Dit Veiligheidsactieprogramma is langs drie lijnen uitgewerkt: de gebiedsgerichte- de fenomeengerichteen de persoonsgerichte aanpak. In het inleidende hoofdstuk geven we een beeld van de aanpak in brede zin. In hoofdstuk 2 staat het gebiedsgerichte werken centraal en komt de speciale inzet op de vier focuswijken veilig aan de orde. De fenomeengerichte en persoonsgerichte aanpak worden in vier thema s verder uitgewerkt. Deze vier thema s komen in de hoofdstukken 3, 4, 5 en 6 aan de orde. Ieder hoofdstuk begint met één of meer targets: dat zijn de doelstellingen waaraan het college van Burgemeester en Wethouders zich de komende vijf jaar verbindt. Daarna volgt een korte analyse en geven we aan welke maatregelen we treffen. 4

5 1 Van veiligheid als probleem naar veiligheid als resultaat Veiligheid blijft een absolute topprioriteit in Rotterdam. In de afgelopen twee collegeperioden heeft de versterkte aandacht voor het veiligheidsbeleid geleid tot het zichtbaar terugdringen van criminaliteit en overlast in de stad. Bewoners, ondernemers en bezoekers voelen zich veiliger dan in In het oog springende problemen zoals de drugsoverlast in het centrumgebied en Spangen zijn aangepakt. De stad staat onder druk. Er zijn wijken waar de negatieve spiraal tot staan is gebracht, terwijl andere wijken worden bedreigd. Nieuwe ontwikkelingen in de stad, zoals de recente economische tegenwind, kunnen tot een toename van veiligheidsrisico s leiden. Niet alles is te beïnvloeden: Rotterdam kent een grotere sociale onderklasse dan andere grote steden en zal altijd met grootstedelijke problemen te maken hebben. Dus we gaan onze aanpak verbreden om nog effectiever te worden. 1.1 Doelstelling van dit Vijfjarenactieprogramma Veiligheid De veiligheidsaanpak van Rotterdam werkt. Het veiligheidsniveau in de stad is gemiddeld naar een 7+ gegaan. Dat resultaat is het gevolg van onze aanpak op het gebied van repressie en handhaving van de afgelopen tien jaar. Die aanpak zetten wij onverminderd voort. Het doel is om het bereikte stadsbrede veiligheidsniveau op zijn minst te handhaven. We blijven repressieve maatregelen treffen, maar pakken daarnaast ook de sociale en fysieke oorzaken van onveiligheid aan. Verder besteden we speciale aandacht aan de concentratie van veiligheidsproblemen in een paar specifieke gebieden. Rotterdam wordt dus ook de komende vijf jaren weer veiliger: veiliger voor bewoners, veiliger voor bezoekers en veiliger voor ondernemers. We pakken onveilige situaties aan en we willen ook het gevoel van veiligheid van Rotterdammers versterken. Dat gaan we samen met de Rotterdammers doen. De ontwikkelingen gaan snel. We spelen daarop in als zij de veiligheid van de stad onder druk zetten, zoals de huidige recessie. Daarom bekijken we halverwege de looptijd van dit actieprogramma hoe we ervoor staan en of we de doelen die we ons hebben gesteld moeten aanpassen. Dat doen we in een zogenoemde midterm review. We hebben de volgende ambitie: In 2014 zijn er geen onveilige en probleemwijken meer. Het gemiddelde stedelijke veiligheidsniveau is gestabiliseerd op 7+, wat geldt als ondergrens. Om dit ambitieniveau te halen, geven we de veiligheidsaanpak langs drie lijnen vorm: 1. Gebiedsgerichte aanpak De gebiedsgerichte aanpak gaat uit van de specifieke veiligheidsopgave in de wijken. De deelgemeenten voeren de regie op de integrale aanpak (veilig, sociaal, economisch en fysiek). De integrale wijkactieprogramma s (IWAP S) zijn een belangrijk instrument. Voor de veiligheidsaanpak komt de focus te liggen in de wijken het Oude Westen, Tarwewijk, Hillesluis en het Nieuwe Westen. 2. Fenomeengerichte aanpak Elke Rotterdammer ziet op straat dingen gebeuren en kan daar last van hebben: jongeren die overlast veroorzaken, geweld tegen publieke functionarissen, overlast van hennepkwekerijen en ga zo maar door. Deze fenomenen worden daar waar nodig hard aangepakt. Tegelijkertijd zetten we preventieve maatregelen in om te voorkomen dat excessen zich verder voordoen. De focus van deze aanpak ligt vooral op die plekken waar de problemen het grootst zijn. De aanpak zal vaak bestaan uit een samenhangend pakket van preventieve en repressieve maatregelen. 3. Persoonsgerichte aanpak Niet elke Rotterdammer heeft of geeft problemen. Daar waar de veiligheid van anderen in het geding komt of de overlast in het publieke domein groot is, wordt een persoonsgerichte aanpak geformuleerd. In veel gevallen houdt een persoonsgerichte aanpak ook een gezinsof systeemgerichte aanpak in. Bijvoorbeeld bij een jongere die overlast veroorzaakt of bij de aanpak van huiselijk geweld. De focus van de aanpak ligt in alle gevallen op het realiseren van een op maat gesneden aanpak in een combinatie van zorg en hard optreden. Naast het formuleren van een integrale manier om de 5

6 oorzaken van de onveiligheid aan te pakken, is het van belang dat we inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Ontwikkelingen die zich in de stad afspelen en die de veiligheid kunnen bedreigen. Het kan dan gaan om een verschuiving van bepaalde criminele activiteiten, maar ook om de virtualisering van criminaliteit, om veranderingen van daderprofielen in groepen of bij personen die overlast geven. Informatiegericht werken is hierbij van cruciaal belang. Een actieprogramma, geen beleidsstuk Het Veiligheidsactieprogramma van de gemeente ondersteunt het veiligheidsbeleid. Het legt de afspraken vast die nodig zijn om dat beleid te realiseren. We werken toe naar vijftien meetbare targets, waarop het college van Burgemeester en Wethouders zich laat beoordelen, en voeren maatregelen uit. Het doel is de stad te verbinden in een gezamenlijke aanpak. In gesprek met Rotterdammers In de loop van de totstandkoming van dit actieprogramma zijn vele gesprekken gevoerd met Rotterdammers. Met burgers, maar ook met frontlijnwerkers in de gemeente zoals medewerkers van de Roteb, Stadstoezicht of de RET. Met georganiseerde groepen in de stad zoals onder andere de jongerenraad, maar ook met professionals uit de zorg, het onderwijs en met ondernemers. We wilden met hen bespreken wat er nodig is om de veiligheid in deze stad te bevorderen. Wat werkt en wat niet. Hun inbreng is in dit programma verwerkt. De gesprekken hebben er ook toe geleid dat we een bredere samenwerking met Rotterdammers zoeken bij de uitvoering van het plan. De quotes in dit actieprogramma spreken voor zich. 1.2 Integraliteit bevorderen De complexiteit van de veiligheidsproblemen neemt toe. Om de oorzaken van de veiligheidsproblematiek aan te pakken, is een vergaande analyse van de problemen nodig. Tegelijkertijd vragen de problemen om een meer integrale aanpak. In dit Vijfjarenactieprogramma zoeken wij uitdrukkelijk de verbinding met sociale en fysieke maatregelen. Een goede samenwerking met alle partijen in de stad is onontbeerlijk. Deze meer integrale benadering vindt haar weerslag vooral bij het gebiedsgericht werken. Op een aantal plekken in de stad werkten we al eerder succesvol met de combinatie tussen repressie, handhaving en (her)ontwikkeling, zoals in de Millinxbuurt, de Dordtselaan en in Spangen. Ook op andere plaatsen, in het bijzonder in de vier focuswijken veilig Oude Westen, Tarwewijk, Hillesluis en Nieuwe Westen, moet die aanpak effect gaan sorteren. Belangrijk is dat we vanuit de verschillende invalshoeken werken. Zo is de aanpak vanuit veiligheid bijvoorbeeld gericht op het fenomeen (bijvoorbeeld diefstal of overlast) en de sociale aanpak op de persoon (bijvoorbeeld strafrecht, inkomen, zorg). Fysiek komt de ruimtelijke inrichting aan de orde (bijvoorbeeld de woon- en winkelvoorziening). Al deze benaderingen -veiligheid, sociaal, fysiek- moeten we goed op elkaar laten aansluiten als we een concrete actie nemen in een bepaalde buurt of wijk. Dat is een uitdaging. De gemeenschappelijke aanpak vergroot de kansen op succes voor een sociaal-economisch sterke en veilige stad. Het bestuur zal bij elke actie bewust de keuze moeten maken welke bijdrage elk domein levert. Verbinding met het Vijfjarenactieprogramma Sociaal De Sociale Strategie en het Vijfjarenactieprogramma Sociaal (VJAS) zijn opgesteld om een duurzame inzet Sociaal voor de langere termijn te richten met als uiteindelijk doel de Sociale Index in 2020 tot gemiddeld 7,1 te laten stijgen. De relatie met het VJAS ligt in de thema s als huiselijk geweld, preventieve aanpak genotsmiddelen en in de kwetsbare en risicogroepen waarop we ons richten. Het VJAS geeft prioriteit aan talentontwikkeling, participatie, binding en zelfredzaamheid. Deze ambities worden toegesneden naar de hoofdgroepen: de Sociaal sterke mensen, de Sociaal kwetsbare mensen en de Overlevers, afglijders. Per hoofdgroep wordt een afzonderlijke strategie op hoofdlijnen geformuleerd: voor de sociaal sterken: vasthouden en aantrekken, voor de kwetsbaren: sociale stijging, ondersteunen en kansen creëren, en voor de overlevers en afglijders: beheersbaar houden, opwaartse spiraal vinden en aanpakken. 6

7 Ook de totstandkoming van de Tweede Maasvlakte en de doorlopende realisatie van het nieuwe Centraal Stationsgebied, vragen om specifieke aandacht. Nieuwe gebieden trekken immers veel mensen aan: waar kunnen zij wonen en hun vertier zoeken? Op dergelijke vragen zijn sterke antwoorden nodig, opdat niet een nieuw veiligheidsprobleem ontstaat. Er zijn vergaande ontwikkelingen in de regionalisering. Meer en meer gaat Rotterdam samenwerken met de omliggende gemeenten, in het bijzonder als het gaat om problemen die de stadsgrenzen overschrijden en bij welke de wijk als werkgebied niet voldoende is. Het gaat dan vooral om de bestrijding van de verbindingen tussen onder- en bovenwereld en de georganiseerde criminaliteit. Vanuit het VJAP ligt het accent op het terugdringen van overlastgevend en crimineel gedrag. Belangrijke verbinding tussen VJAP en het VJAS heeft betrekking op de ambities zelfredzaamheid en talentontwikkeling uit het VJAS. Beiden zijn belangrijk voor het slagen van de veiligheidsaanpak. Zo kijken we bijvoorbeeld bij de aanpak van jeugdgroepen die jeugdoverlast veroorzaken juist ook naar het aanwezige talent bij de jongeren zelf: hoe kunnen we deze talenten optimaal benutten ten goede voor henzelf maar ook voor hun omgeving. 1.3 Wat speelt er in de stad de komende jaren? De Rotterdamse maatschappij verandert. Nieuwe immigranten komen vooral uit de nieuwe landen van de Europese Unie en veranderen de samenstelling van de stad. De economische ontwikkelingen blijven in Rotterdam de komende jaren duidelijk voelbaar. Hoewel het onduidelijk blijft hoe diep de recessie precies zal ingrijpen en voor hoe lang, is helder dat de toename van de werkloosheid juist in Rotterdam, met een relatief laag opleidingsniveau en relatief veel oude industrie, zal oplopen. In geval van jeugdwerkeloosheid onder kwetsbare groepen is het afglijden in criminaliteit niet denkbeeldig. Andere negatieve effecten van de recessie spanning op de woningmarkt en vermindering van investeringen vergroten de druk op Rotterdam. Kwetsbare groepen lopen extra risico s. Vooral als zij in de kwetsbare wijken wonen, kan dit gevolgen hebben voor verloedering, sociaal isolement en gevoelens van onvrede en onveiligheid. Rotterdam is de meest multiculturele stad van Nederland. Om effectief te zijn moet de veiligheidsaanpak rekening houden met die verschillende culturen. Andere trends die waar te nemen zijn De straatcultuur beïnvloedt in toenemende mate de Rotterdamse jeugd. Rondhangen op straat hoort vaak gewoon bij de grootstedelijke en cultureel diverse samenleving die Rotterdam is. Met verreweg de meeste jongeren gaat het goed. Maar voor sommige jongeren vervult de straat de rol van secundaire opvoeder. Op straat gelden eigen normen en waarden die kunnen botsen met de heersende maatschappelijke opvattingen. Materialisme wordt verheerlijkt en geweld wordt soms gewoon gevonden. Mensen lijken een steeds korter lontje te krijgen en in de openbare ruimte - maar ook thuis - problemen via fysiek of verbaal geweld te willen oplossen. In dat opzicht moet de houding van een deel van de Rotterdammers 7

8 echt veranderen. Het is niet gewoon om problemen gewelddadig op te lossen. Het is ook niet gewoon om geweld op straat of in huiselijke sfeer te tolereren of te negeren. Gemeenschappen in de stad moeten worden aangemoedigd op dit punt zichzelf (weer) te kunnen corrigeren. Daarvoor zijn investeringen nodig in de sociale pijler van de stad, in de sociale cohesie. Alcohol en drugs spelen bij delicten zoals geweld en vernieling steeds vaker een aantoonbare rol. In het bijzonder jongeren lijken het gebruik van deze genotmiddelen steeds normaler te vinden. Maar het gebruik van genotmiddelen schaadt nog niet volgroeide hersenen op een onherstelbare manier. Genotmiddelengebruik is op de eerste plaats vooral een sociaal vraagstuk en een kwestie van (volks)gezondheid, maar de invloed die alcohol en drugs hebben op de veiligheid krijgt ook in dit programma expliciet aandacht. Een recente ontwikkeling is de verplaatsing van geweld in en rondom voetbalstadions naar andere plaatsen zoals (grootschalige) evenementen. Groepen hooligans die buiten de directe omgeving van een voetbalstadion rotzooi trappen en in de openbare ruimte de directe confrontatie zoeken met de politie baren ons grote zorgen. De gevolgen hiervan kunnen groot zijn, zoals we hebben gezien tijdens het evenement in Hoek van Holland (augustus 2009). Ook de wijze waarop zij anderen meekrijgen in hun geweld vraagt om een krachtige aanpak.deze groepen hooligans worden hard aangepakt. Het evenementen(vergunningen)beleid wordt aangescherpt. In de afgelopen jaren is in toenemende mate een virtueel veiligheidsprobleem ontstaan. Internet maakt het makkelijker om onzichtbaar netwerken op te bouwen met verkeerde bedoelingen. Vaak is niet meer duidelijk wie achter bepaalde acties zit; denk aan digitaal pesten of stalken. Het uitwisselen van informatie tussen groepen bijvoorbeeld het maken van afspraken voor vechtpartijen is veel makkelijker dan voorheen. Bovendien verplaatsen bepaalde activiteiten zich naar de digitale wereld: de growshop zit niet meer om de hoek, maar op het internet en de bestelling wordt thuisbezorgd. Deze realiteit vraagt om een andere aanpak die zich niet alleen in de fysieke ruimte voltrekt. We moeten nieuwe methoden ontwikkelen om daders aan te pakken. 1.4 De vernieuwde basis voor het Rotterdamse veiligheidsbeleid Het veiligheidsbeleid blijft de komende jaren vooral gebaseerd op toezicht & handhaving, beheer & onderhoud en sociaal & fysiek investeren. We vragen een forse 8

9 inzet van alle partijen: gemeentelijke diensten, deelgemeenten, de politie, het Openbaar Ministerie, maar vooral ook burgers. Het is cruciaal dat Rotterdammers de komende jaren een actievere bijdrage (kunnen) leveren aan de uitvoering van het veiligheidsactieprogramma. Een veilige leefbare stad kan niet zonder actieve bewoners. We sturen aan op het vormen en ondersteunen van zogenaamde vitale coalities: initiatieven van Rotterdammers die zich inzetten voor hun directe leefomgeving. Initiatieven die niet primair berusten op afhankelijkheid van de gemeente. Denk hierbij aan buurtouderprojecten of het project drugs in kleur. Het gaat om vertrouwen en verantwoordelijkheid om de veiligheidsproblematiek gezamenlijk aan te pakken. De bestaande aanpak van handhaving en repressie vormt de basis voor de aanpak voor de komende vijf jaar, waarbij de aandacht sterker naar de wijken verschuift. score op de Veiligheidsindex betekent meestal ook een hoge score in de Sociale index en vice versa. In de wijken waar het minder goed gaat, zoals het Oude Westen, Tarwewijk, Hillesluis en Nieuwe Westen zetten we extra in op het aanpakken van de oorzaken van de problemen rondom veiligheid. Deze hangen samen met sociale, fysieke en/of economische factoren. Om het veiligheidsniveau in deze gebieden structureel te verbeteren, is naast constante inzet op veiligheid een veel duurzamere aanpak noodzakelijk. We moeten investeren in de kwaliteit van de woningvoorraad en het voorzieningenniveau, en het taal-, kennis- en vaardighedenniveau van bewoners omhoog brengen. De verschillende beleidstakken veiligheid, sociaal, fysiek, economie worden met elkaar verbonden in de Integrale Wijk Actie Programma s (IWAP s). Gebiedsgerichte aanpak in samenwerking met de deelgemeenten Specifieke problemen vragen om een specifieke aanpak, maar de gebiedsgerichte aanpak blijft centraal staan. Ook dit Veiligheidsactieprogramma krijgt zijn vorm door een samenspel van de deelgemeenten en de gemeentelijke diensten. Hierbij werken we vanuit de intenties van We kunnen zoveel beter : bundeling van krachten en een goede rol- en spelverdeling tussen deelgemeenten en stedelijk bestuur leiden uiteindelijk tot de beste resultaten. Ook bij de veiligheidsaanpak spelen deelgemeenten en diensten elk hun eigen rol. Het succes van de veiligheidsaanpak is voor een belangrijk deel in handen van de deelgemeenten. Op wijkniveau zorgen de deelgemeenten ervoor dat signalen worden opgepakt en de uitvoering integraal met een veelheid aan partners tot stand komt. Deelgemeenten zijn de eerstverantwoordelijke voor het betrekken en steunen van bewoners bij hun rol in de veiligheidsaanpak. Wijken in Balans De veiligheid in de wijken in Rotterdam is in de afgelopen vier jaren gemiddeld toegenomen; stadsbreed ging de score per wijk in de Veiligheidsindex van 6,9 naar 7,2. Veel wijken zijn in balans. De extra investeringen uit het vorige veiligheidsactieprogramma hebben dus effect gehad. Dat blijkt ook uit de score die deze wijken hebben op de Veiligheidsindex. Veelal ligt hier ook een direct verband met de Sociale index. Een relatief hoge Het Wijkprofiel De Rotterdamse Veiligheidsindex is de basis voor de veiligheidsaanpak, zowel gebieds- als themagericht. Dat blijft zo. Het wijkprofiel gaat informatie vanuit de Veiligheidsindex bundelen met informatie uit de Sociale en Fysieke indexen. Tegelijkertijd blijft het mogelijk specifiek op veiligheid of sociale aspecten te rapporteren. Het wijkprofiel krijgt, in lijn met de ontwikkeling van het actieprogramma, naast een indicatieve en resultaatmetende rol ook een preventieve rol. Door de analyse van beschikbare gegevens kan een early warning system tot stand komen. Een wijk die de verkeerde kant op dreigt te ontwikkelen, wordt op die manier snel in beeld gebracht. 9

10 en drugs in relatie tot veiligheid geldt hetzelfde: ook dat loopt als rode draad door het veiligheidsactieprogramma. Samenwerken aan nieuwe vormen van een informatiegestuurde aanpak Wij zijn vooruitstrevend als het gaat om het verzamelen en delen van informatie die voor de Rotterdamse aanpak nodig is. Zo hebben we samen met onze ketenpartners uit de zorg en de justitiële keten het Veiligheidshuis Rotterdam opgezet. Daar vindt de persoonsgerichte aanpak plaats van overlastgevers, veelplegers, zeer actieve veelplegers, stelselmatige daders en ex-gedetineerden. Inspelen op ontwikkelingen in wijken Met behulp van het wijkprofiel en actuele informatie uit het early warning system zullen we ontwikkelingen in de wijken goed monitoren. Als wijken in onbalans raken of dreigen af te glijden ondernemen we actie: bij acute problemen nemen we de noodzakelijke maatregelen en daarnaast actualiseren de deelgemeenten jaarlijks de IWAP s. We kijken speciaal naar de wijken die op de Veiligheidsindex 2009 ten opzichte van 2005 niet of nauwelijks zijn verbeterd. Halverwege de looptijd van dit actieprogramma bekijken we opnieuw hoe alle wijken er voor staan en bepalen we welke wijken gelet op de problematiek extra aandacht en inzet verdienen. Jeugd en straatcultuur als rode draad, bij alle thema s, op alle niveaus De jeugd van Rotterdam is onze toekomst. Belangrijk hierbij is dat we het talent van de jeugd optimaal benutten. Aandachtspunt hierbij is dat de dreigende kloof tussen oudere en jongere Rotterdammers duurzaam wordt overbrugd en verkleind. Dat vergt dat het vertrouwen tussen ouderen en jongeren in Rotterdam wordt hersteld en versterkt. Tegelijkertijd onderkennen we ook dat de jeugd een speciale rol speelt als het bijvoorbeeld gaat om groepsoverlast, het gebruik van genotmiddelen of geweld op straat. Er is al een specifieke aanpak gericht op het terugdringen van jeugdoverlast. Op die thema s waar jeugd oververtegenwoordigd is bij zowel daders als slachtoffers is in dit actieprogramma de specifieke aanpak helder benoemd. We bekijken steeds specifieke problemen en aanwijsbare oorzaken. Voor het thema genotmiddelen de aanpak van alcohol Rotterdam leidt verder de ontwikkeling van een Regionaal Informatie- en Expertisecentrum (RIEC) voor de regio Rotterdam Rijnmond. Het RIEC zal delen van de bestaande veiligheidsaanpak ondersteunen, in het bijzonder als het gaat om het actieprogramma Maatschappelijke Integriteit. Het RIEC vormt de spil in het omzetten van informatie in actie. Financiering De komende jaren worden we geconfronteerd met forse stadsbrede bezuinigingen. De exacte omvang van de bezuinigingen en de consequenties daarvan voor het Vijfjarenactieprogramma kunnen wij op dit moment nog niet overzien. Het voortbestaan van de doeluitkering veilig is niet gegarandeerd door de ontwikkelingen rond gebiedsgericht werken. Dit betekent dat we in tegenstelling tot de twee voorgaande vijfjarenactieprogramma s per jaar bekijken in hoeverre we aan het gestelde ambitieniveau voor kunnen voldoen. De bezuinigingen dwingen ons om scherper te kiezen. Per jaarschijf brengen wij de maatregelen en activiteiten in beeld. De focus van de aanpak komt in ieder geval te liggen op die wijken die kwetsbaar zijn en op die waar de problemen het grootst zijn (de vier focuswijken veilig). Bij de midterm review wordt het duidelijk in hoeverre de plannen moeten worden bijgesteld. 10

11 2 Gebiedsgerichte aanpak Onze missie is om de kwaliteit van het leefklimaat voor de inwoners, ondernemers en bezoekers van onze stad te verbeteren. Veiligheid heeft invloed op die kwaliteit. Wij werken aan een veilige stad waar mensen zich goed voelen. Targets In 2014 scoren de vier focuswijken veilig minimaal een voldoende (een zes) op de Veiligheidsindex. In 2014 staat iedere wijk (minimaal) in dezelfde categorie in de Veiligheidsindex als in In 2014 voelt ten minste 80 procent van alle Rotterdammers zich veilig in de eigen buurt, waarbij dit percentage in de vier focuswijken niet lager mag zijn dan 70 procent. Vertrouwen in veiligheid Uit de Veiligheidsindex 2009 blijkt dat in veel wijken de objectieve veiligheid stabiel blijft of verbetert, maar dat de subjectieve veiligheid verslechtert. Ongeveer 90 procent van deze verslechtering is te wijten aan het feit dat bewoners negatiever oordelen over de verschillende vormen van overlast en vuil op straat. In veel wijken is de tevredenheid met de eigen buurt flink afgenomen. Het gevoel van mensen over de veiligheid is vaak niet alleen een gevolg van feitelijke criminaliteit of overlast. Een gevoel van onveiligheid weerspiegelt vaak een veel breder gevoel van maatschappelijke onvrede en onbehagen. Het gaat om het publiek vertrouwen in veiligheid en veiligheidszorg (Eysink Smeets, 2008, p. 37). 2.1 Analyse Bij de meting van de Veiligheidsindex 2006, die gold als nulmeting voor het tweede Vijfjarenactieprogramma Veiligheid ( ), scoorde Rotterdam een 6,9. De stad telde één onveilige wijk, negen probleemwijken, negen bedreigde wijken, veertien aandachtswijken en 29 veilige wijken. Bij de meting van de Veiligheidsindex 2009, die nu als nulmeting geldt, scoort Rotterdam een 7,2 en telt de stad met het Oude Westen nog steeds één onveilige wijk, met de Tarwewijk, Hillesluis en het Nieuwe Westen nog drie probleemwijken, naast veertien bedreigde, tien aandachts- en 34 veilige wijken. Samenwerkende bewonersorganisaties: Negatieve verhalen over onveiligheid worden breed uitgemeten in de pers. Ze blijven ook langer hangen dan positieve verhalen. Sociaaleconomische en fysieke factoren dragen bij aan veiligheid Wijken die slecht scoren in de Veiligheidsindex scoren ook slecht op de Sociale index. De Tarwewijk was in 2008 de op één na onveiligste wijk en tegelijkertijd de sociaal zwakste wijk. Hillesluis was de op drie na onveiligste wijk en de op vier na sociaal zwakste wijk. Rotterdam is een relatief arme stad, met een laag gemiddeld inkomen en opleidingsniveau en een hoge werkloosheid. Bovendien sluit het opleidingsniveau onvoldoende aan op de vraag op de arbeidsmarkt. Groepen met een sociaaleconomische achterstand 11

12 concentreren zich in bepaalde wijken en buurten. Dit versterkt segregatie tussen meer en minder draagkrachtige Rotterdammers (Stadsfoto Rotterdam, 2008). Sociale cohesie de binding en betrokkenheid van bewoners met de wijk en met elkaar is sterk van invloed op de veiligheid (Analyse Rotterdamse Veiligheidsindex, Verwey-Jonker Instituut, 2009). Om de veiligheid duurzaam te verbeteren, is het belangrijk dat het taal-, kennis- en vaardighedenniveau van groepen Rotterdammers verbetert (Stadsfoto Rotterdam, 2008). Uit het onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut blijkt dat er een verband bestaat tussen de fysieke inrichting van een wijk (pleinen, portieken, garages, steegjes, concentratie zorgvoorzieningen) en de veiligheid in de wijk. Ook de kwaliteit van de woningen (veel goedkope huurwoningen, snel wisselende onderverhuur, dealpanden) en ontoereikende voorzieningen in bepaalde wijken hebben een negatief effect op de veiligheid en leefbaarheid. Om de veiligheid echt te kunnen verbeteren, zijn investeringen in de kwaliteit van de woningvoorraad en het voorzieningenniveau nodig (Stadsfoto Rotterdam, 2008). Campagne Roteb Schoon bepaalt in hoge mate de veiligheidsbeleving van bewoners. De Roteb heeft naast het schoonmaken op straat veel aandacht voor het voorkomen van vervuiling op straat. Die aandacht wordt geïntensiveerd. De Roteb gaat samen met deelgemeenten en haar ketenpartners in de buitenruimte - Gemeentewerken en Stadstoezicht - meer pro-actief inspelen op het beïnvloeden van gedrag van bewoners door op onorthodoxe wijze te communiceren over de omgang met afval. In de gebiedsgerichte campagne Schoon, Heel, Veilig (Waarom? Daarom?) die loopt tot en met 2010, wordt benadrukt dat bewoners zelf verantwoordelijk zijn voor het schoon houden van hun leefomgeving. Rotterdammers worden bewust gemaakt dat de stad niet alleen een plaats is waar zij leven, maar ook een plaats waar ze samen leven en dat de kwaliteit en de veiligheid van de Rotterdamse samenleving een gezamenlijke verantwoordelijkheid is. Risicofactoren en beschermende factoren Bij de aanpak van de veiligheidsproblematiek in de wijken wordt rekening gehouden met risico- en beschermende factoren. De belangrijkste risicofactoren voor de veiligheid zijn vuurwapenbezit, het dragen van slag- en steekwapens, het aandeel niet Westerse allochtonen 1, werkloosheid, fysieke verloedering en krappe behuizing (Boutellier, 2008) en drugshandel. Er zijn drie belangrijke beschermende factoren die de veiligheidsaanpak kunnen ondersteunen: zelfredzaamheid, leefbaarheid en vertrouwen in de buurt en de buurtbewoners (Boers 2008). De komende jaren houdt Rotterdam in de aanpak van de wijkveiligheid nadrukkelijker rekening met álle risico- en beschermende factoren. 2.2 Verbreding van gebiedsgericht werken Rotterdam gaat meer gebiedsgericht werken, vanuit de specifieke opgave van de wijk. De aanpak kan per wijk verschillen. Meer gebiedsgericht werken betekent betere samenwerking tussen de partners in de wijk: de deelgemeente, gemeentelijke diensten, instellingen, politie, bewoners en ondernemers. Doel is de bewoners, ondernemers en bezoekers van onze stad op de best mogelijke wijze van dienst te zijn. Om dat doel te bereiken, zijn gebiedsmanagers bij de deelgemeenten aangesteld. Zij zijn verantwoordelijk voor het opstellen van een Integraal Wijk Actie Programma (IWAP) per wijk en hebben de regie op de uitvoering daarvan. IWAP s vervangen de bestaande Wijkveiligheidsactieprogramma s (WVAP s) en wijkactieprogramma s sociaal (WAP s). Op die manier leggen we met een integrale aanpak de verbinding tussen veiligheid en sociaal fysieke investeringen op wijkniveau. De succesvolle onderdelen uit de WVAP s blijven behouden: wijkgerichte probleemanalyse (Veiligheidsindex, Sociale index en andere buurtinformatie); prioriteit voor de aanpak van de grootste problemen; concrete doelstellingen formuleren en die uitwerken in concrete maatregelen, afspraken maken met diensten, instellingen, politie, bewoners en ondernemers; consequente sturing op de uitvoering vanuit de deelgemeente; een goed opschalingsmodel voor hardnekkige veiligheidsproblemen (zoals de Stuurgroep Veilig). Vanaf 2010 is er voor iedere wijk een IWAP. In 2010 worden ook de eerste integrale gebiedsvisies opgesteld. 1) Hier wordt nadrukkelijk niet bedoeld dat de concentratie van niet Westerse allochtonen per definitie tot onveiligheid leidt, maar dat een concentratie van niet Westerse allochtonen in combinatie met andere risicofactoren een verhoogde kans van onveiligheid met zich meebrengt. 12

13 Bewoners Nieuwe Westen: Naast de aanwezigheid van politie, is de aanwezigheid van opbouw- en jongerenwerkers belangrijk. Minder professionals achter het bureau en meer op straat is het devies. Versterking uitvoering in de focuswijken veilig In het Oude Westen, Tarwewijk, Hillesluis en Nieuwe Westen waar de problemen op de verschillende domeinen (veilig, sociaal en fysiek) zeer hardnekkig zijn, gaan we de deelgemeenten beter ondersteunen om de benodigde resultaten te behalen. Op basis van gerichte analyses in deze wijken bepalen we waar de grootste problemen liggen, wat we daaraan gaan doen en welke resultaten we op korte en lange termijn gezamenlijk willen behalen. Uitgangspunt is dat deelgemeentebesturen en gebiedsmanagers van de deelgemeenten optimaal worden gesteund door de diensten om snelle en duurzame resultaten te behalen. Niet alleen focussen we veel van de maatregelen uit dit veiligheidsprogramma juist op deze wijken, ook zorgen we ervoor dat de beste mensen in deze gebieden aan de slag gaan. De integrale sturing wordt georganiseerd door de Stuurgroep Veilig in de wijk die vier keer per jaar wordt gehouden in de vier focuswijken. Om de integraliteit in de uitvoering te bewaken, roepen we een steungroep van directeuren van betrokken gemeentelijke diensten naar voorbeeld van de Mijnkintbuurt in het leven. Dit doen we uiteraard in nauw overleg met de betrokken deelgemeentebesturen. Mijnkintbuurt De Mijnkintbuurt ligt in de Tarwewijk in de deelgemeente Charlois. De hele Tarwewijk telt inwoners. Het vastgoed in de Mijnkintbuurt is verouderd en verpauperd; het grootste deel is in handen van kleine particuliere eigenaren die weinig binding hebben met hun bezit. In veel panden wonen veel Antillianen en Midden- en Oost-Europeanen. Er is sprake van onder meer drugsoverlast en vervuiling. Dealpanden worden systematisch gesloten en het niveau van handhaving wordt versterkt. Blijvend succes is slechts te verwachten als alle faciliterende factoren van de drugsscene worden uitgebannen. Dit betekent ook het kritisch tegen het licht houden van het aantal opvangvoorzieningen in de buurt. Het is noodzakelijk cameratoezicht uit te breiden naar onder meer de Mijnkintbuurt. Andere acties zijn het opruimen van kelderboxen, extra verlichting en speciale schoonmaakacties. Er is geen geld beschikbaar voor grootschalige sloop en nieuwbouw. De komende vijf jaar wordt er in de Mijnkintbuurt integraal ingezet op intensief beheer. Dit betekent dat er meer wordt gehandhaafd, meer wordt schoongemaakt en er sociaal maatwerk wordt geleverd. Stadsmariniers en gebiedsgericht werken In de eerste helft van 2009 is een evaluatie van het instrument stadsmariniers uitgevoerd door een breed onderzoeksteam onder leiding van prof. dr. P. Tops. Eén van de belangrijkste conclusies van het onderzoek is dat de stadsmariniers een onmisbare rol vervullen in het veiligheidsbeleid van Rotterdam. De stadsmarinier kenmerkt zich door verbindingskracht en doorzettingsmacht. In het geval van complexe (veiligheids-) problematiek is op sommige plaatsen extra inzet nodig. Zoals het evaluatieonderzoek vermeldt: bijzondere opgaven vragen nu eenmaal een bijzondere aanpak. De belangrijkste aanbevelingen zijn: Maak de stadsmarinier een wezenlijk en structureel element van het moderne stadsbestuur van Rotterdam. Maak de veiligheidsopgave - in de verbrede en verdiepte betekenis - tot een permanente en noodzakelijke focus van het stadsbestuur, in eendrachtige samenwerking met politie, justitie en maatschappelijke partners. 13

14 Geef de stadsmarinier daarbij op twee manieren een cruciale rol. Als een kleine vliegende brigade voor urgente veiligheidsproblemen en als een herstelmacht bij structurele veiligheidsproblemen. In opdracht van het College van B en W kunnen stadsmariniers gericht en specifiek worden ingezet op die plaatsen waar sprake is van een bovenmaatse opgave op het terrein van veiligheid. Stadsmariniers en gebiedsmanagers van de deelgemeenten werken samen in de aanpak van de veiligheidsproblematiek in de wijk. COS Zuid-Holland Zuid: Het is belangrijk dat politie-agenten een band krijgen met de wijk waar ze opereren. Ze komen nu alleen als ze een melding krijgen. Rotterdam-Zuid: Pact op Zuid De ontwikkeling van de veiligheid in Rotterdam-Zuid (het gebied dat bestaat uit de deelgemeenten IJsselmonde, Feijenoord en Charlois) laat de laatste paar jaar een lichte negatieve lijn zien (Veiligheidsindex 2009). Na een stijging van een 6,1 in 2005 naar een 6,5 in 2006 is de score langzaam weer afgenomen tot een 6,3 in Het zogeheten Pact op Zuid bundelt voor de periode de krachten van de gemeente, de deelgemeenten en de woningcorporaties om de fysieke en sociaaleconomische achterstanden op Rotterdam-Zuid aan te pakken en het woon- en werkklimaat te verbeteren. Dit Veiligheidsactieprogramma ondersteunt de activiteiten binnen Pact op Zuid. Rijksbeleid vitale wijken Om complexe en hardnekkige maatschappelijke problemen in een aantal wijken in Nederland aan te pakken, heeft het Rijk veertig gebieden aangewezen in Nederland, waarvan zeven in Rotterdam: 23 wijken. In deze wijken gaan steden, Rijk en corporaties samen aan de slag (tot 2017). Steden en Rijk willen deze wijken weer tot vitale woon-, werk-, leer- en leefomgevingen maken, waar het prettig wonen is en waar mensen betrokken zijn bij de samenleving. Hiertoe zijn wijkactieplannen opgesteld. Deze plannen zijn vooral gericht op extra investeringen in het fysieke en sociale domein; de 14

15 Rotterdamse wijkactieprogramma s zullen (op termijn) worden geïntegreerd met de IWAP s. Hotspots Een hotspot is een gebied van een of meer straten waar verloedering, criminaliteit en vervuiling het beeld bepalen. Er is vaak sprake van huisjesmelkers die illegaal kamers verhuren, van slooppanden en slecht onderhouden panden die bijdragen aan een slechte uitstraling van de buurt. In de hotspotgebieden werken we met een intensieve gezamenlijke aanpak, gericht op fysieke investeringen, het verbeteren van de veiligheid, schoon & heel en versterking van de sociale cohesie. De fysieke investeringen binnen die aanpak zijn langjarige trajecten. Voor de collegeperiode zijn de volgende gebieden aangewezen als hotspot: Maximilliaanstraat (Charlois); Frans Bekkerstraat en omgeving (Charlois); Verschoorblok (Charlois); Mijnkintbuurt (Charlois); Putsebocht/Hillevliet (Feijenoord); Boulevard Zuid + Beijerkop West (Feijenoord); Schepenbuurt (Delfshaven); Mathenesserdijk (Delfshaven). De integrale hotspotaanpak wordt in 2010 afgerond. De fysieke aanpak wordt volgens planning eind 2012 afgerond. gericht op handhaving en repressie. Het College van B en W zet juist voor deze wijken de stadsmariniers in. Het belangrijkste uitgangspunt is dat de beste mensen op de minst veilige plekken aan de slag zijn. Versterken van de verbinding in de aanpak tussen veiligheid, sociaaleconomische en fysieke investeringen in de wijk. Naast de veiligheidsaanpak is er extra aandacht voor het taal-, kennis- en vaardighedenniveau van de bewoners van de genoemde wijken en investeren we in kwalitatief goede woningen en goede voorzieningen in deze wijken. (b) In 2014 blijft in alle wijken de veiligheid ten minste op het huidige niveau. Omdat te bereiken, doen we het volgende: Periodiek actualiseren en aanscherpen van de wijkveiligheidsaanpak (als onderdeel van een IWAP) op basis van de uitkomsten van de Veiligheidsindex die jaarlijks uitkomt. Extra aandacht voor de wijken die op de Veiligheidsindex 2009 ten opzichte van de vorige nulmeting in 2005 niet of nauwelijks zijn verbeterd. Het gaat om: Middelland, Delfshaven, de Afrikaanderwijk, Feijenoord, Oud Crooswijk, Rubroek, Oude Noorden, Zuidwijk, Tussendijken, Kralingen West, Beverwaard, Groot IJsselmonde en Lombardijen. Risicofactoren en de beschermende factoren vormen onderdeel van de veiligheidsaanpak. Zij vormen mede de basis voor het early warning system dat wordt ontwikkeld. 2.3 Aanpak en maatregelen (a) De wijken Oude Westen, Tarwewijk, Hillesluis en Nieuwe Westen scoren tenminste voldoende op de Veiligheidsindex in Daarvoor doen we het volgende: Focus op de vier wijken Oude Westen, Tarwewijk, Hillesluis en Nieuwe Westen met de veiligheidsaanpak (c) In 2014 voelt ten minste 80 procent van alle Rotterdammers zich veilig in de eigen buurt, waarbij dit percentage in de vier focuswijken niet lager mag zijn dan 70 procent.om dat te bereiken, doen we het volgende: Verbeteren van de veiligheidsbeleving van mensen in Rotterdam. We willen (gevoelens van) onveiligheid wegnemen en (gevoelens) van veiligheid versterken. Op basis van ervaringen in de veiligheidsaanpak versterken we de communicatie met bewoners en ondernemers op straatniveau. Delicten en gebeurtenissen die voor bewoners het belangrijkst zijn, pakken we extra aan. We versterken de onderlinge tolerantie en de zichtbaarheid en aanspreekbaarheid van alle frontlijnwerkers (iedereen die dagelijks voor zijn werk in contact komt met bewoners en ondernemers). Onderzoeken van de mogelijkheid om overlastmeldingen bij verschillende instanties zoals de gemeente, de politie en de woningcorporatie te koppelen. 15

16 16

17 Fenomeen- en persoonsgerichte aanpak 3 Geweld Geweld ontwricht de samenleving en bedreigt de veiligheid in ernstige mate. Het tegengaan van geweld blijft daarom een van de topprioriteiten van de gemeente Rotterdam. Geweld is een complex verschijnsel dat veel gezichten heeft. Het kan op veel plaatsen de kop opsteken, op straat, thuis, op school. Het richt zich tegen personen, maar ook tegen dieren en goederen. Geweld heeft zonder uitzondering een grote impact op betrokkenen. Targets Rotterdam gaat inzichtelijk maken in welke mate alcohol of drugs een rol spelen bij geweldsincidenten in Rotterdam. Aan de hand van de verkregen gegevens wordt bij de mid term review een target geformuleerd met betrekking tot de terugdringing van aan alcohol gerelateerde geweldsincidenten. In 2014 wordt in 80 procent van alle meldingen bij het Advies- en steunpunt huiselijk geweld passende zorg aangeboden gericht op slachtoffer, pleger en kinderen volgens een vastgestelde ketenaanpak. Het aanbod is gericht op het stoppen en het voorkomen van geweld. In de midtermreview in 2012 wordt een target geformuleerd, gericht op echte vermindering van het huiselijk geweld. Alle geweldsincidenten tegen publieke functionarissen worden geregistreerd en leiden tot actie. In 2015 is het aantal geweldsincidenten tegen publieke ambtsdragers met minimaal 25 procent afgenomen. In het openbaar vervoer daalt het aantal geregistreerde incidenten per dienstregelingsuur (DRU) in de tram, bus en metro met één procent per jaar. In 2014 voelt 85 procent van de ondernemers zich veilig in hun onderneming en voelt 80 procent van de ondernemers zich veilig in de omgeving van hun onderneming 3.1 Wat is er aan de hand In de afgelopen jaren is het aantal aangiften en meldingen op het gebied van geweld bij de politie nauwelijks gedaald. Deels wordt huiselijk geweld beter geregistreerd. 15 Procent van alle aangiften in Rotterdam betreft geweldsdelicten. De politie geeft in haar trendanalyse aan dat de aanpak van geweld, waarbij steeds jongere verdachten een rol spelen, van belang is de komende periode. Uit de Veiligheidsindex blijkt dat burgers in de afgelopen periode geweldsgerelateerde delicten weer vaker als vaak voorkomend buurtprobleem ervaren. Een aantal jaren bleef dit percentage ongeveer gelijk (rond 10 procent), maar in 2008 blijkt dit percentage te zijn toegenomen naar 13 procent. Vooral bij bedreiging is een stijging te zien. Deskundigen twijfelen niet meer aan het verband tussen de consumptie van alcohol (en drugs) en geweld 2. Uit een recente proef in een aantal gemeenten, waarin verdachten van geweldsincidenten onmiddellijk na aanhouding een alcohol- of drugstest moesten doen, bleek dat tussen de 25 en 31 procent van de geweldsincidenten vooraf was gegaan door alcoholgebruik. Slechts in één à twee procent van de gevallen bleek sprake van drugsgebruik of meervoudig gebruik. Voor de zwaardere vormen van geweld ligt het percentage alcoholgerelateerde incidenten rond 45 procent 3. In Rotterdam wordt alcohol- of drugsgebruik nog niet geregistreerd bij geweldsincidenten. Het kabinet heeft, naar aanleiding van de eerdergenoemde proef, aangegeven deze registratie toch landelijk te willen invoeren. In Rotterdam wordt hier in 2010 invulling aan gegeven. 3.2 Huiselijk geweld Huiselijk geweld is vaak lange tijd onzichtbaar voor de buitenwereld. Het speelt zich af tussen de muren van een woning of in de armen van een intieme relatie. Daardoor lijkt het soms alsof huiselijk geweld de veiligheid van de samenleving niet direct raakt. Niets is minder waar. Huiselijk geweld is een groot maatschappelijk probleem dat de veiligheid van de stad ernstig ondermijnt. Het kan gaan om geestelijke of lichamelijke mishandeling, seksueel geweld of ouderenmishandeling tussen mensen die elkaar goed kennen. 2) O.a. Wells e.a. 2000, Giancola e.a. 2003, Klingemann ) Geweld onder invloed Bruinsma e.a

18 Van alle aangiften van geweld betreft 40 procent huiselijk geweld. De politie registreerde in Rotterdam in 2008 ongeveer incidenten van huiselijk geweld, in de regio Rotterdam Rijnmond ging het om incidenten. De GGD gaat er op basis van de Gezondheidsenquête van uit dat in minstens gezinnen in Rotterdam huiselijk geweld speelt. Aangezien huiselijk geweld tot voor kort een verborgen probleem was, is de gemeentelijke aanpak er primair op gericht huiselijk geweld zichtbaar te maken. Rotterdam communiceert de norm dat huiselijk geweld niet normaal is en maakt melding mogelijk via het Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld (ASHG). In 2007 heeft het College het Uitvoeringsprogramma Aanpak Huiselijk Geweld vastgesteld. Een regiegroep van gemeente, politie, OM en reclassering let op de uitvoering. In de afgelopen periode is het ASHG opgezet en verder ontwikkeld, in 2008 ontving het meldingen. Daarnaast is een dekkend stelsel van twaalf lokale teams huiselijk geweld (LTHG) opgezet. In 2008 werden al meer dan meldingen van het ASHG doorverwezen naar die LTHG s. Met het oog op vroege signalering hebben we de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling geïmplementeerd. De meeste instellingen in Rotterdam op het terrein van onderwijs, zorg en welzijn hebben de meldcode ondertekend. Recent hebben ook de gezamenlijke Rotterdamse ziekenhuizen de meldcode ondertekend. Naar het Rotterdamse voorbeeld heeft het kabinet aangekondigd dat er een landelijk verplichte meldcode komt en dat de positie van de ASHG s wordt versterkt. Per 1 januari 2009 is de Wet tijdelijk huisverbod in werking getreden. Op basis van de eerste drie maanden verwachten we dat in het eerste jaar al meer dan 400 huisverboden worden opgelegd. Lokaal zorgnetwerker (GGD): Wat zichtbaar is van huiselijk geweld is het topje van de ijsberg. In 70% van de gevallen is er een relatie met het gebruik van genotsmiddelen. Aanpak en maatregelen Tot nu toe hebben wij het accent steeds gelegd op melden en helpen. De volgende stap is gericht op voorkomen. We willen voorkomen dat huiselijk geweld wordt overgedragen op de kinderen van de slachtoffers en de plegers. Ervaringen in het buitenland hebben geleerd dat het vele jaren duurt voordat resultaten echt zichtbaar worden, juist vanwege deze generatieoverdracht. De aanpak om huiselijk geweld structureel terug te dringen vraagt dus om een lange adem, maar is ook gericht op het bereiken van een reductie op kortere termijn. Door gerichte benadering van maatschappelijke organisaties (voorlichting, discussie, participatieactiviteiten) wordt het huiselijk geweld meer preventief aangepakt. Daarnaast benadrukken we het vermogen van families om zelf problemen op te lossen (eigen kracht) en stimuleren we hen geweldloos te communiceren. (a) maatregelen om de huidige veiligheidssituatie te handhaven Voortzetten Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld en de lokale teams huiselijk geweld. Doorontwikkelen van de meldcode huiselijk geweld. Uitvoeren van het tijdelijk huisverbod. Bevorderen van een eenduidige aanpak in de regio Rotterdam Rijnmond mede in relatie tot het Veiligheidshuis. (b) maatregelen die inspelen op nieuwe ontwikkelingen Ontwikkelen van methodieken die zijn gebaseerd op het Eigen Kracht -principe. Agenderen van huiselijk geweld bij organisaties die actief zijn op uiteenlopende maatschappelijke terreinen. (c) maatregelen die samenhangen met sociaal, economisch en fysiek investeren Uitvoeren preventieprogramma. Uitvoeren van de campagne Geweld in je relatie is niet normaal. Organiseren van laagdrempelige voorlichting- en discussieprogramma s in de wijken in het kader van de integratie en participatiebevordering. 3.3 Uitgaansgeweld Hoewel Rotterdam de afgelopen jaren veel heeft gedaan om de horeca in de stad veiliger te maken en het uitgaan weer gezellig, blijft uitgaansgerelateerd geweld bestaan. Het is een specifieke vorm van geweld die zich voordoet in uitgaansgebieden op specifieke tijdstippen (donderdag-, vrijdag- en zaterdagavond van 18

19 uur). Het aantal meldingen van geweld op deze tijdstippen is in de afgelopen twee jaar zowel stadsbreed en in het stadscentrum ongeveer gelijk gebleven. Om het uitgaansgeweld de komende jaren verder aan te pakken, maakt Rotterdam afspraken met de politie, horecaondernemers en beveiligingsbedrijven over aanvullende maatregelen. Dit kunnen maatregelen in een bepaalde wijk tegen bepaalde personen zijn of maatregelen gericht op een specifieke gelegenheid. De Horecaveiligheidsscan voor ondernemers kan daarbij helpen. De gemeente hecht bijzonder aan de samenwerking met de ondernemers. Samen maken we aan het publiek duidelijk dat agressie en geweld in het uitgaansleven niet normaal zijn. Omdat de relatie tussen alcohol- en drugsgebruik in relatie tot uitgaansgeweld zo evident is, zal de aanpak van alcohol en drugsgebruik in het uitgaansleven een zeer belangrijke insteek zijn bij te nemen maatregelen. Aanpak en maatregelen (a) maatregelen om de huidige veiligheidssituatie te handhaven Ontwikkelen van nieuwe instrumenten (Stedelijke Taskforce Uitgaansgeweld) en onderbrengen daarvan in Horecabeleid, evenementenbeleid en de IWAP s. Doorzetten van bestaande maatregelen als horecaen gebiedsverboden, preventief fouilleren, integraal toezicht, panel deurbeleid, gezamenlijke trainingen in samenwerking met politie, Openbaar Ministerie, stadstoezicht, jeugd- en jongerenwerk, horecaondernemers en beveiligingsbedrijven. (b) maatregelen die inspelen op nieuwe ontwikkelingen Ontwikkelen aanpak voor dader(groepen) die systematisch en notoir uitgaansgeweld plegen. Nadrukkelijker investeren op het terugdringen van alcoholmisbruik door middel van de Horecanota en het evenementenbeleid. Uitvoering landelijk beleid met betrekking tot de registratie van alcohol- en drugs bij geweldsincidenten. Preventieve controles in uitgaansgebieden op het gebruik van alcohol in de buitenruimte. (c) maatregelen die samenhangen met sociaal, economisch en fysiek investeren Inzetten van jeugd- en jongerenwerkers in uitgaanscentra. 3.4 Geweld en jongeren Niet alleen in het uitgaansleven, maar ook daarbuiten komen jongeren in aanraking met geweld, als dader of als slachtoffer. Om dit probleem aan te pakken, is het belangrijk dat jongeren leren hoe zij meningsverschillen en conflicten geweldloos kunnen oplossen. We moeten 19

20 antisociaal en agressief gedrag bij kinderen en jongeren zo snel mogelijk signaleren en aanpakken om onnodig verergeren te voorkomen. Hierbij zoeken we aansluiting bij het actieprogramma risicojeugd Ieder kind wint dat zich richt op de kinderen met ernstige problemen in hun ontwikkeling, opvoeding en/of onderwijs. Jonge geweldplegers pakken we effectief en streng aan. Om een nog betere aanpak van geweld onder jongeren te ontwikkelen, analyseren we de geweldsproblematiek onder jongeren: welke jongeren maken zich schuldig aan welke vormen van geweld en waarom? Welke risicofactoren zijn het meest bepalend voor agressief gedrag, en hoe voorkomen we dat kinderen van geweldplegers, bijvoorbeeld in huiselijk verband, zelf naar geweld grijpen? convenant afgesloten waarin de verschillende maatregelen zijn vastgelegd, zoals de regels voor de toegangscontrole, de fouillering en het beleid rondom het gebruik van alcohol, drugs en het uiten van kwetsende spreekkoren. Wat de ordehandhaving betreft, hebben de politie en de voetbalclubs de taken verdeeld. De clubs zijn verantwoordelijk voor de veiligheid in het stadion, de politie is dat buiten het stadion. Een recente ontwikkeling is de verplaatsing van geweld in en rondom voetbalstadions naar andere plaatsen zoals (grootschalige) evenementen. Naar aanleiding van het incident in Hoek van Holland wordt dit fenomeen momenteel nader onderzocht. Op basis hiervan treffen wij maatregelen om deze ontwikkeling bij evenementen te keren. We leggen een verbinding tussen voetbalgeweld, uitgaansgeweld en evenementengeweld om te komen tot een effectieve aanpak. Aanpak en maatregelen (a) maatregelen om de huidige veiligheidssituatie te handhaven Inzetten van instrumenten als peer mediation en agressie regulatietrainingen om agressie en geweld onder leerlingen aan te pakken (Veilig Op School). Aandacht voor geweld onder meiden en de relatie met middelengebruik. (b) maatregelen die inspelen op nieuwe ontwikkelingen Onderzoeken van de oorzaken van geweld onder jongeren als basis voor nadere maatregelen. Aanpakken van jeugdgeweld via jeugdbuurtnetwerken, de Deelgemeentelijke Organisatie Sluitende Aanpak (DOSA) en het Justitieel Casus Overleg. (c) maatregelen die samenhangen met sociaal, economisch en fysiek investeren Uitvoeren van preventieve maatregelen in bestaande programma s zoals Veilig op School (+), Gezond in de Stad, en Veilig Ondernemen. Risicogroepen aan het werk krijgen en stage laten lopen bij bedrijven en beroepen waar geweld een probleem is voor de werknemers. 3.5 Voetbalgeweld De drie Rotterdamse Betaald Voetbal Organisaties (BVO s) Excelsior, Sparta en Feyenoord trekken wekelijks veel bezoekers. Om de wedstrijden in goede banen te leiden, werken de BVO s, gemeente, politie en justitie nauw samen. Veel aandacht gaat uit naar alles wat samenhangt met openbare orde en veiligheid. De BVO s hebben met de gemeente, politie en justitie een Naast de wedstrijd(voorbereiding) hebben de clubs een verantwoordelijkheid voor het gedrag van hun (jeugdige) supporters. Feyenoord heeft daartoe onder andere het Fancoachproject opgezet, samen met de directie Veiligheid. Het project heeft als doel voetbalvandalisme en geweld van Rotterdamse Feyenoord supporters in de leeftijd van 12 tot 23 jaar te verminderen, bijvoorbeeld door te zorgen voor minder aanwas bij de harde kern en minder recidive bij first soccer offenders. Aanpak en maatregelen (a) maatregelen om de huidige veiligheidssituatie te handhaven Inzetten van (techno)preventieve maatregelen (fouilleren, tourniquets, camera s, infrastructuur stadion en omgeving). 20