Gemeentelijk Rioleringsplan

Transcriptie

1 Gemeentelijk Rioleringsplan 2011 t/m 2016 Verbreed GRP voor Borne Gemeente Borne oktober 2010 definitief GRP

2

3 Gemeentelijk Rioleringsplan 2011 t/m 2016 Verbreed GRP voor Borne dossier : C registratienummer : ON-D versie : 4 Gemeente Borne oktober 2010 definitief GRP DHV B.V. Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DHV B.V., noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitssysteem van DHV B.V. is gecertificeerd volgens ISO 9001.

4

5 INHOUD BLAD SAMENVATTING 3 1 INLEIDING Waarom een Gemeentelijk Rioleringsplan? Procedure Leeswijzer, de gemeentelijke zorgplichten gesplitst Positie van riolering binnen het watersysteem 9 2 EEN KORTE TERUGBLIK 11 3 DE HUIDIGE SITUATIE Het rioolstelsel anno Kenmerken rioolstelsel Beheer en onderhoud Hydraulisch functioneren van het rioolstelsel Gevolgen voor het milieu Nieuwbouw Vergunningen Van rioolrecht naar rioolheffing 21 4 ZORGPLICHT AFVALWATER Inleiding zorgplicht afvalwater Kwaliteit oppervlaktewater Ongezuiverde lozingen in het buitengebied Toekomstige afvalwaterlozingen Beheer en onderhoud Vergunningen en monitoring Samenwerking 28 5 ZORGPLICHT HEMELWATER Inleiding zorgplicht hemelwater Wijze van hemelwaterafvoer in Borne Hemelwateroverlast Afkoppelen Accenten bij nieuwbouw Communicatie naar de gebruikers 34 6 ZORGPLICHT GRONDWATER Inleiding zorgplicht grondwater Invulling grondwaterzorgplicht Borne Grondwaterzorgplicht toegepast in Borne Waterloket Conclusies zorgplicht grondwater 39 7 SAMENVATTING MAATREGELEN 41 ON-D

6 8 VERBREDE RIOOLHEFFING, WAT IS ER NODIG Lopende kapitaallasten voor investeringen t/m Nieuwe investeringen planperiode Exploitatielasten Uniformeren tariefklassen Ontwikkeling rioolheffing Formatiecheck 48 9 COLOFON 49 BIJLAGEN 1 ONTWIKKELINGEN IN HET WATERBELEID 2 KOSTENDEKKINGSPLAN 3 FUNCTIONELE EISEN, MAATSTAVEN EN MEETMETHODES 4 BEGRIPPENLIJST 5 AFKOPPELKANSENKAART 6 GEREALISEERDE AFKOPPELING 7 THEORETISCH BENODIGDE FORMATIE 8 PERSONELE MIDDELEN ON-D

7 SAMENVATTING Zoals beschreven in de Wet Milieubeheer dient iedere gemeente te beschikken over een actueel en vastgesteld Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP). Een groot verschil met het vorige GRP wordt gevormd door de genoemde nieuwe zorgtaken die per 1 januari 2008 aan de gemeenten zijn opgedragen. Het gemeentelijk beleid omtrent deze twee nieuwe zorgplichten (voor grondwater en de inzameling van hemelwater) dient vóór 2013 in het GRP verankerd te zijn. Wanneer, in een GRP beschreven is hoe invulling wordt gegeven aan de nieuwe zorgtaken (zoals in voorliggend plan), spreekt men van een Verbreed GRP. Een korte terugblik De afgelopen periode is de gemeente Borne voortvarend te werk gegaan met uitvoering van maatregelen om de vuiluitworp van het rioolstelsel verder te verminderen (in het kader van de basisinspanning). Dit is vooral bereikt door verhard oppervlak af te koppelen van de riolering en door de aanleg van bergbezinkbassins. Door met name in te zetten op afkoppeling kiest de gemeente voor bronmaatregelen die naast het behalen van de basisinspanning ook zorgen voor een robuuster systeem (waardoor wateroverlast nu en in de toekomst beperkt wordt). Problemen met wateroverlast (bij extreme buien) hebben zich voornamelijk voorgedaan in de omgeving van de Van Bemmelstraat (Wensink Noord), het centrum van Borne, industrieterrein Molenkamp, de Planetenbuurt, in de omgeving van de Casimirschool en in de Hoofdstraat in Zenderen. Tijdens de hevige neerslag in augustus 2006 en 2010 hebben meerdere woningen waterschade opgelopen. De gemeente zet de komende jaren in op onderzoeken (herziening basisrioleringsplannen) en de uitvoering van maatregelen om wateroverlast op deze (en andere) locaties te beperken. De tariefstijging heeft de afgelopen planperiode plaatsgevonden zoals voorgesteld in het oude GRP. Voor 2010 is de heffing per perceel vastgesteld op 184,08 tot 250 m 3 drinkwaterverbruik (huishouden). In vergelijking met andere gemeenten in de provincie Overijssel ligt de rioolheffing op een gemiddeld niveau (de gemiddelde heffing bedraagt 182,-). De huidige situatie In de gemeente Borne ligt 121,5 km vrijverval riolering. Het grootste gedeelte van het vrijvervalstelsel is aangelegd in de jaren 70. Afvalwater vanuit de gemeente Borne wordt afgevoerd richting de Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) aan de Wegtersweg in Hengelo. In het buitengebied voeren de percelen af middels drukriolering. Momenteel is 17,5 ha verhard oppervlak afgekoppeld. Hemelwater dat op dit oppervlak valt wordt niet langer afgevoerd richting de RWZI, maar wordt plaatselijk geïnfiltreerd of afgevoerd naar oppervlaktewater. Zorgplicht afvalwater Het beleid voor het afvalwater kent twee pijlers: het verminderen van de vervuiling uit de overstorten en een goed beheer van alle voorzieningen. Verminderen vervuiling uit overstorten De basisinspanning is de landelijke norm voor rioleringen om de emissies vanuit overstorten op oppervlaktewater tot een aanvaardbaar niveau te brengen. Doel is om de lozingen vanuit afvalwatersystemen, dus riooloverstorten en effluent van de zuivering, op oppervlaktewater te reduceren met 50% ten opzichte van het niveau van ON-D

8 De kernen Zenderen en Hertme voldoen kerngericht aan de basisinspanning. De kern Borne voldoet aan de vereisten van de basisinspanning na de aanleg van een ringleiding (in samenwerking met het waterschap). Dit zal in 2011 het geval zijn. Het huidige waterbeleid is gericht op het creëren van een gezond en veerkrachtig watersysteem en een duurzame waterketen. Concreet houdt dit onder meer in dat hemelwater niet wordt vermengd met vuilwater, maar afzonderlijk wordt verwerkt. Het schone hemelwater wordt bij voorkeur op de locatie waar het valt vastgehouden of geborgen. Als dat niet kan wordt het afgevoerd naar oppervlaktewater. Beheer en onderhoud De reiniging van het rioolstelsel vindt plaats in een cyclus van 7 à 8 jaar en de inspectie van het stelsel in een cyclus van 15 jaar. Uit de inspectieresultaten blijkt dat het stelsel in een goede onderhoudstoestand verkeert. Toch is het voorgekomen dat er incidenteel gaten in wegen ontstaan als gevolg van instorting van riolering. Door de komende jaren de frequentie van rioolinspectie op te voeren naar een frequentie van eens per 10 jaar wordt een beter beeld verkregen van de kwaliteit van de riolering, zodat tijdig ingegrepen kan worden bij problemen. De komende jaren zal de gemeente (moeten) investeren in het plaatselijk repareren van gebreken aan de riolering. Daarnaast zullen er rioolvervangingen plaats moeten vinden. Vervanging vindt, tenzij deze urgentie vereist, plaats in combinatie met andere ingrepen in de openbare ruimte (uit het oogpunt van doelmatigheid). De vervanging van pompen en gemalen vindt planmatig plaats. Voor de komende periode ligt er met name een vervangingsopgave voor 20 minigemalen (in het buitengebied) die aangelegd zijn vóór Er zijn de komende jaren geen bouwkundige vervangingen gepland. Zorgplicht Hemelwater Het beleid van de gemeente Borne is er op gericht dat hemelwater dat in het stedelijk gebied valt, niet tot wateroverlast mag leiden. Onder wateroverlast wordt verstaan: economische schade, (verkeers)onveiligheid, verminderde leefbaarheid en verminderde volksgezondheid. Wanneer water-opstraat niet tot wateroverlast leidt, is het binnen grenzen acceptabel. Incidenteel mag er water-op-straat voorkomen bij verkeersknooppunten, vaker ter plaatse van minder drukbereden wegen en (woon)straten, maar niet in woningen of bedrijven. De gemeente hanteert hierbij als uitgangspunt dat er minimaal voldaan moet worden aan de landelijk gehanteerde norm dat er bij bui 08 (theoretische bui) geen overlast op mag treden. Afkoppelen is het scheiden van de hemelwater- en afvalwaterstromen met als doel om wateroverlast tegen te gaan en de verontreiniging van oppervlaktewater te reduceren. Door afkoppeling wil de gemeente de komende jaren de vuiluitworp van het rioolstelsel nog verder terugdringen en wateroverlast beperken. Met betrekking tot afkoppeling van bestaande verharde oppervlakken richt de gemeente Borne zich met name op kansrijke gebieden. Daarnaast onderzoekt de gemeente bij herstructurering- en renovatieprojecten of afkoppeling kansrijk is. Door de klimaatverandering verandert ook het stedelijk waterbeheer. Door communicatie moet voor iedereen duidelijk zijn in welke mate water-op-straat toelaatbaar is en wie waar verantwoordelijk voor is. In de praktijk betekent dit het bijstellen van de verwachtingspatronen. Particulieren moeten leren omgaan met de nieuwe typen hemelwatervoorzieningen en zullen moeten accepteren dat het voor kan komen dat er water-op-straat vóórkomt. Wanneer dit beperkt blijft tot maximaal enkele uren en het water tussen de banden blijft, is er ook geen sprake van overlast, maar slechts van hinder. ON-D

9 Zorgplicht Grondwater Particulieren, gemeenten, waterschappen en provincies hebben ieder hun verantwoordelijkheid bij het voorkómen en oplossen van problemen met grondwater. Het is daarom niet eenvoudig om te spreken over algemene maatregelen om grondwaterproblemen tegen te gaan. Gemeenten zijn hét aanspreekpunt / loket (lees: aanspreekbaar, niet aansprakelijk) voor problemen met grondwater. Bij dit loket kunnen alle perceelseigenaren terecht voor vragen en klachten. De gemeente zorgt voor de afwikkeling en voert achter de schermen overleg met de verantwoordelijke instanties. Ook het waterschap en de provincie hebben verantwoordelijkheden ten aanzien van grondwater. De provincie is in principe verantwoordelijk voor het diepere grondwater, het waterschap voor een goed peilbeheer en daardoor voor de grondwaterstand in de buitengebieden. De gemeente neemt iedere melding van inwoners serieus en stelt zo nodig onderzoek in. Door een betere structuur aan te brengen in de registratie en afhandeling van meldingen wordt een eenduidige en efficiënte werkwijze verkregen en wordt invulling gegeven aan de zorgplicht. Waterloket De gemeente is al sinds jaren hét aanspreek- en informatiepunt voor iedere burger. Ook de wetgever is zich bewust van deze speciale functie. Zowel de nieuwe waterwet als de Wabo geeft de gemeente een officiële loketfunctie. Wettelijk heeft de gemeente drie functies ten aanzien van haar loketfunctie water. 1. De gemeente is het aanspreekpunt wat betreft riolering en (grond)water in de stad. Bij elke gemeente moet een mogelijkheid bestaan om vragen of klachten over dit onderwerp te melden. Vooralsnog vervult de back-office van de gemeente Borne deze rol. De gemeente is zich ervan bewust dat de waterloketfunctie bij de front-office moet liggen. Hiervoor moet er geïnvesteerd worden in kennisontwikkeling van medewerkers van de front-office, om zodoende een goede service te kunnen leveren en aan haar wettelijke verplichtingen te kunnen voldoen. Daarnaast is de gemeente Borne bezig met het opzetten van een digitaal meldloket. 2. Sinds de inwerkingtreding van de Waterwet is de gemeente de frontoffice voor de aanvraag van een watervergunning. Iedere aanvraag voor een Watervergunning kan bij de gemeente worden ingediend, ongeacht of de gemeente bevoegd gezag is. De gemeente dient er zorg voor te dragen dat de aanvraag of melding doorgestuurd wordt naar het desbetreffende bevoegd gezag (Rijkswaterstaat, Provincie of Waterschap). In het kader van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) is het de bedoeling dat er één loket bij de gemeente komt, waar de burger terecht kan voor al zijn vergunningsaanvragen. De gemeente Borne koppelt haar werkwijze voor de aanvraag van een Watervergunning (afvalwatervergunning, maar ook voor hemelwater- en grondwatervergunningen) aan de Wabo-loketfunctie, per 1 oktober Voor watergerelateerde vergunningen vereist dit samenwerking met Waterschap Regge en Dinkel en de provincie Overijssel. 3. De waterwet stelt de gemeenten verplicht, daar waar zich overlast voordoet met grond- en of hemelwater aan te kunnen tonen (door middel van een meetnet) wat en hoeveel de overlast is. De gemeente Borne neemt iedere melding serieus en zoekt uit wat de oorzaak kan zijn van de problematiek. De gemeente beschikt over een aantal peilbuizen; overwogen wordt om de grondwaterstanden via internet inzichtelijk te maken voor haar inwoners. ON-D

10 Vebrede rioolheffing, wat is er nodig Om de toename van de lasten te kunnen dragen is een stijging van de rioolheffing niet te voorkomen. De voorziening wordt enerzijds gebruikt om de stijging de komende jaren enigszins af te zwakken en anderzijds om de sterke toename van de lasten in de toekomst op te vangen. De voorziening wordt enkel aangewend voor vervangingen en groot onderhoud. Andere lasten worden niet uit de voorziening gefinancierd. Uitgangspunt hierbij is dat de voorziening ten behoeve van groot onderhoud en vervangingen ingezet wordt om de te activeren bedragen zo laag mogelijk te houden (zodat lage kapitaallasten bereikt worden, waardoor er geen hoge lasten doorgeschoven worden naar latere jaren). Om eventuele tegenvallers op te kunnen vangen wordt voor de voorziening een ondergrens van aangehouden (buffer). Om een eenduidige en daardoor meer doelmatige uitvoering van de werkzaamheden van het Gemeentelijk Belastingkantoor (GBT) te kunnen bereiken, wordt voorgesteld de tariefklassen van Borne gelijk te trekken aan die van de overige gemeenten. Het gevolg is dat er één klasse komt voor een drinkwaterverbruik van 0 tot 500 m3, in plaats van de huidige twee klassen (0 tot 250 m 3 en 250 tot 500 m 3 ). De consequentie hiervan is dat het huidige basistarief à 184,08 per heffingseenheid (peil 2010) met 0,96% stijgt om dezelfde inkomsten te genereren. Hierdoor bedraagt het basistarief voor 2011 minimaal 185,84. Het tarief voor grootverbruikers à 188,40 per 500 m 3 (bovenop het basistarief) kan gehandhaafd blijven. Onderstaande tabel toont de voorgestelde ontwikkeling van de rioolheffing in cijfers (exclusief jaarlijkse indexatie op basis van prijswijzigingen). Personele middelen De theoretisch benodigde formatie is vergeleken met de daadwerkelijk aanwezige formatie in Borne op riolering- en watergebied. In totaal is er een formatie van 4,8 fte beschikbaar. De binnendienst (planvorming, onderzoek en facilitair) heeft een theoretisch tekort van 0,6 fte (2,4 benodigd minus 1,8 beschikbaar). De beschikbare formatie van de buitendienst komt goed overeen met de theoretisch benodigde formatie (onderhoud en maatregelen). De te beperkte bezetting in de binnendienst wordt ook daadwerkelijk zo ervaren. Om deze reden wordt geadviseerd de binnendienst met 0,5 tot 1,0 fte uit te breiden. Met de extra personele lasten is vooralsnog geen rekening gehouden in de exploitatielasten (c.q. berekening van de kostendekkende rioolheffing). ON-D

11 1 INLEIDING 1.1 Waarom een Gemeentelijk Rioleringsplan? Om afvalwater uit de woonomgeving te verwijderen is de riolering een onmisbare voorziening. Het zorgt voor de bescherming van de volksgezondheid en het milieu. De inzameling en transport van afvalwater zijn gemeentelijk taken, die vanaf 2008 aangevuld zijn met doelmatige inzameling en verwerking van hemelwater en voorkomen van structurele grondwateroverlast (op openbaar gebied). Daarnaast hebben particulieren (perceeleigenaren) meer verantwoordelijkheden gekregen ten aanzien van grond- en hemelwater. De wettelijke basis hiervoor is opgenomen in de nieuwe Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken die met ingang van 22 december 2009 onderdeel uitmaakt van de Waterwet. Volgens de Wet Milieubeheer dient elke gemeente te beschikken over een Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP). Hierin moet staan hoe invulling is gegeven aan de drie zorgplichten (afvalwater, hemelwater en grondwater). Indien ook de nieuwe zorgtaken beschreven worden in het GRP, spreekt men van een verbreed GRP. Een groot verschil met het vorige GRP wordt gevormd door de genoemde nieuwe zorgtaken die per 1 januari 2008 aan de gemeenten zijn opgedragen. Het gemeentelijke beleid omtrent deze twee nieuwe zorgplichten (voor grondwater en de inzameling van hemelwater) moet vóór 2013 in het verbrede GRP verankerd zijn. In dit verbrede GRP Borne, met een looptijd van 2011 tot en met 2016, zijn deze verbredingstaken beschreven. Een verdere uitdieping van de nieuwe zorgplichten zal in de komende planperiode plaatsvinden. De invulling van voorliggend plan is afgestemd op de overige beleidsterreinen van de gemeente en het beleid van waterschap Regge en Dinkel en de provincie Overijssel. 1.2 Procedure De beoogde afstemming is bereikt door de provincie en waterschap te betrekken bij het opstellen van het GRP. Tijdens het ambtelijk overleg van 6 september 2010 is het concept GRP met vertegenwoordigers van de gemeente en waterschap Regge en Dinkel besproken. Het ontwerp GRP is voor een reactie naar waterschap en provincie verzonden. Deze reactie wordt bij de stukken voor het raadsbesluit gevoegd. Na vaststelling van het GRP door de gemeenteraad zal een exemplaar van het definitieve GRP naar deze instanties worden verzonden. In een plaatselijk nieuwsblad (Bornsche Courant) wordt aangekondigd op welke wijze kennis van het plan kan worden genomen. Dit verbreed GRP heeft een looptijd (planperiode) van 2011 tot en met Aangezien er momenteel geen nieuwe wetgeving wordt ontwikkeld, is de looptijd van dit GRP met een jaar verlengd ten opzichte van het vorige GRP. Jaarlijks wordt een evaluatie gehouden, waarbij met name kosten, rioolheffing en planning c.q. stand van zaken met betrekking tot uitvoering van maatregelen behandeld worden. Met beknopte rapportages wordt de gemeenteraad geïnformeerd over de voortgang van de geplande projecten, gestelde doelen en ambities. ON-D

12 1.3 Leeswijzer, de gemeentelijke zorgplichten gesplitst In hoofdstuk 2 is aan de hand van een aantal thema s teruggekeken op de afgelopen planperiode. Vervolgens is in hoofdstuk 3 de huidige situatie van het rioolstelsel beschreven. Verbrede zorgplicht De Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken, kortweg Wet gemeentelijke watertaken, is op 1 januari 2008 in werking getreden (en maakt onderdeel uit van de Waterwet). De gemeente heeft (in samenwerking met andere overheden) tot taak de volksgezondheid te beschermen, droge voeten te houden en een goede waterkwaliteit te bereiken. De bepalingen zijn opgenomen in de al bestaande wetten, zoals de Wet Milieubeheer. Op grond van de uitgebreide zorgplichtbepaling uit de nieuwe wet draagt de gemeente zorg voor: De inzameling en verwerking van stedelijk afvalwater dat vrijkomt bij de binnen het grondgebied van de gemeente gelegen percelen. Stedelijk afvalwater bevat in ieder geval huishoudelijk afvalwater en mogelijk alle andere vormen van afvalwater. De wetgever maakt nog eens expliciet duidelijk dat gemeenten bedrijfafvalwater (zoals proceswater) niet hoeven te ontvangen, maar dat de houder daarvan zelf verantwoordelijk gesteld kan worden voor de verwerking daarvan. Onder stedelijk afvalwater wordt verstaan het huishoudelijke afvalwater en al het andere water dat daar eventueel mee gemengd wordt. De doelmatige inzameling en verwerking van afvloeiend hemelwater Afvloeiend hemelwater is het water dat de perceelseigenaar, naar oordeel van de gemeente, redelijkerwijs niet zelf kan verwerken. Dit houdt in dat afvoer van hemelwater via een gemeentelijk systeem nodig is. Doelmatigheid en vergelijking van kosten zijn hierbij belangrijk. Het in openbaar gemeentelijk gebied treffen van maatregelen om structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming te voorkomen of te beperken, voorzover doelmatig. De zorgplicht heeft het karakter van een inspanningsplicht. De gemeente is niet verantwoordelijk voor handhaving van het grondwaterpeil in bebouwd gebied. Tevens werkt de zorgplicht niet met terugwerkende kracht en leidt niet tot aansprakelijkheid voor schadesituaties uit het verleden. Overigens was zorgplicht 1 (afvalwater) vanuit het verleden al een verplichting. Zorgplicht 2 (hemelwater) bestond eigenlijk al, maar biedt gemeenten nu onder andere meer mogelijkheden om nadere eisen te stellen voor het gescheiden afvoeren van hemelwater. Door de grondwaterzorgplicht (nr. 3) heeft de gemeente nu specifieke taken toegewezen gekregen. Voor de zorgplicht voor grondwater moet de gemeente uiterlijk in 2013 over beleid beschikken. Met betrekking tot de grondwaterzorgplicht wordt nog eens duidelijk aangegeven dat de gemeente aanspreekbaar is voor waterproblemen, niet aansprakelijk! Ten aanzien van het oplossen van grondwateroverlast heeft de gemeente een inspanningsverplichting en géén resultaatsverplichting. ON-D

13 In de volgende hoofdstukken worden respectievelijk de afvalwaterzorgplicht (hoofdstuk 4), de hemelwaterzorgplicht (hoofdstuk 5) en de grondwaterzorgplicht (hoofdstuk 6) beschreven. Aan de orde komt hoe de gemeente aan haar zorgplichten invulling geeft of gaat geven en wat hiervoor nodig is. In hoofdstuk 7 staat samengevat weergegeven wat de gemeente de komende jaren gaat doen, wanneer zij dit gaat doen en welke investering hiermee gemoeid gaat. De financiële en personele consequenties van de zorgplichten en de gemeentelijke ambities worden beschreven in hoofdstuk Positie van riolering binnen het watersysteem De riolering vormt een onderdeel van het watersysteem. Bij het beheer van het gemeentelijk deel van het watersysteem zijn gemeente en waterschap Regge en Dinkel betrokken. De rol van samenwerking tussen beide organen wordt als belangrijk (en steeds belangrijker wordend) ervaren. Er is en moet van beide zijden bereidheid zijn om in diverse projecten binnen het watersysteem mee te denken, werken en betalen. Voorbeeld hiervan is het realiseren van de ringleiding langs Borne. De gemeente Borne heeft in 2002 een actualisatie van het basisrioleringsplan (BRP) opgesteld. In het BRP wordt bepaald (berekend) welke maatregelen nodig zijn om de vuilvracht vanuit de riolering terug te dringen én wateroverlast tot een minimum te beperken. Enkele belangrijke deelsystemen van het stedelijk watersysteem ON-D

14 ON-D

15 2 EEN KORTE TERUGBLIK Het opstellen van een GRP vloeit voort uit de verplichting uit de Wet milieubeheer, waarin de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor aanleg, onderhoud en beheer van riolering is vastgelegd. In 2005 is voor Borne het GRP opgesteld. In dit hoofdstuk wordt omschreven hoe er invulling is gegeven aan het GRP en welke maatregelen uit het GRP zijn uitgevoerd. Maatregelen basisinspanning De afgelopen planperiode heeft de gemeenten maatregelen uitgevoerd om de vuiluitworp van het rioolstelsel te verminderen. Jaarlijks is ongeveer 1,5 hectare verhard oppervlak afgekoppeld. In totaal is nu circa 17,5 ha afgekoppeld (meer dan 9% van het verhard oppervlak, zie bijlage 6). Daarnaast zijn de afgelopen jaren drie bergbezinkbassins gerealiseerd. De kernen Zenderen en Hertme voldoen hierdoor kerngericht aan de basisinspanning. De kern Borne voldoet hieraan na de realisatie van de ringleiding. De ringleiding wordt in 2011 in samenwerking met Waterschap Regge en Dinkel aangelegd. De gemeente Borne heeft de regierol en is voor de aanleg financieel gezien afhankelijk van het waterschap. Hierover zijn ambtelijke en bestuurlijke afspraken gemaakt. Door de aanleg van de ringleiding kunnen twee geplande randvoorzieningen komen te vervallen. Tevens is de geplande aanleg van regelputten en een telemetriesysteem overbodig. Voor de gemeente kan de maatregel kostenneutraal worden toegepast, het waterschap heeft reeds een bijdrage (van ruim vier ton Euro) toegezegd. Overlast voor de omgeving In het waterplan staan de locaties met grondwateroverlast weergegeven. In de praktijk blijken dit ook de locaties te zijn waar de meeste klachten van afkomstig zijn. Grondwateroverlast komt voor aan de Bornerbroeksestraat (Borne West, omgeving Molenkamp), Erve Jenneboer (Stroom Esch) en Wensinkstraat (Wensink Noord). Veel van de klachten worden veroorzaakt door zogenaamd hangwater : hemelwater dat niet snel genoeg infiltreert in de bodem en daardoor kan leiden tot overlast. Bij wegrenovatie, rioolvervanging of herstructurering worden (indien mogelijk en doelmatig) maatregelen getroffen om grondwateroverlast op te lossen. Hiermee geeft de gemeente al voor een groot deel invulling aan haar grondwaterzorgplicht. Wateroverlast 4 augustus 2006, Bussemakerstraat ON-D

16 In het GRP zijn verschillende maatregelen benoemd om wateroverlast te beperken. Problemen met wateroverlast (bij extreme buien) komen voornamelijk voor in de omgeving van de Van Bemmelstraat (Wensink Noord), het centrum van Borne, industrieterrein Molenkamp, de Planetenbuurt, in de omgeving van de Casimirschool en in de Hoofdstraat in Zenderen. Tijdens de hevige neerslag in augustus 2006 en 2010 hebben meerdere woningen waterschade opgelopen. Stankoverlast (op inprikpunten van drukriolering op het vrijvervalstelsel) is de afgelopen periode voorgekomen in de omgeving Oonksweg - Prins Bernhardlaan. De gemeente verwacht dat deze problemen worden opgelost door de aanleg van de ringleiding. Daarnaast zijn er klachten over stankoverlast in de omgeving van het scholencomplex De Wheele. Deze overlast doet zich met name voor in droge periodes. Borne Neerslag in mm van tot , bron KNMI Riolering buitengebied Op een aantal uitzonderingen na zijn alle percelen in het buitengebied aangesloten op drukriolering of voorzien van een IBA (systeem voor individuele behandeling afvalwater). Voor de percelen die nog niet zijn aangesloten, is ontheffing verleend voor de gemeentelijke zorgplicht buitengebied tot Deze percelen kunnen en zullen door ontwikkelingen en/of uitbreidingen (zoals bedrijventerrein De Veldkamp en woonwijk Bornsche Maten) in de nabije toekomst vervallen of aangesloten worden op het vrijvervalstelsel. Wateroverlast kelder, 26 augustus 2010, Kaufmannstraat Afkoppeling De gemeente heeft de afgelopen periode circa 1,5 hectare verhard oppervlak per jaar afgekoppeld (planperiode ). Hiermee is voldaan aan de afkoppeldoelstelling uit het GRP In totaal is nu ca. 17,5 ha afgekoppeld. Dit komt overeen met meer dan 9% van het totaal verhard oppervlak in de gemeente. Op de lange termijn streeft de gemeente naar 20% afkoppeling van Wateroverlast 26 augustus 2010, Kaufmannstraat verhard oppervlak. In bijlage 6 is een overzicht opgenomen van de gebieden die afgekoppeld zijn. De gemeente heeft een afkoppelkansenkaart opgesteld waarin aangegeven is op welke locaties afkoppeling kansrijk is (zie bijlage 5). Indien op kansrijke locaties ingrepen in de openbare ruimte plaatsvinden (wegrenovatie, herstructurering, rioolvervanging, e.d.) wordt afkoppeling gerealiseerd door werk met werk te maken. De gemeente heeft de voorkeur uitgesproken om een hemelwaterafvoerstelsel te realiseren, waardoor ook afkoppeling plaats kan vinden op locaties waar relatief hoge grondwaterstanden voorkomen, weinig ruimte aanwezig is voor bovengrondse infiltratievoorzieningen (zoals wadi s) en geen oppervlaktewater in de nabijheid aanwezig is. De gemeente heeft de afgelopen jaren een bijdrage van waterschap Regge en Dinkel ontvangen voor de afkoppeling van verhard oppervlak. ON-D

17 DHV B.V. Nieuwbouw In nieuwbouwwijken wordt het watersysteem ontworpen door eerst een waterstructuur op hoofdlijnen te ontwerpen alvorens de waterstructuur op detailniveau wordt uitgewerkt. Het aantal nieuwbouwwoningen dat voor de afgelopen planperiode gepland was, is achter gebleven bij de verwachtingen. Vanaf 2005 zijn in totaal 604 woningen gerealiseerd in plaats van de geplande woningen in de periode Dit is voornamelijk veroorzaakt door de stagnerende woningbouw in de Bornsche Maten. Wadi s in de Bornsche Maten Daarnaast wordt in de Veldkamp een bedrijventerrein ontwikkeld. Onderstaande foto s tonen de reeds gerealiseerde waterberging. Waterbergingsvijvers in de Veldkamp Kwaliteit en beheer riolering Het reinigen en inspecteren van vrijvervalriolering heeft de afgelopen periode plaatsgevonden op basis van ouderdom, klachten en ervaring (expert judgement). De afgelopen jaren heeft de gemeente conform de doelstelling 7 à 8 km riolering per jaar gereinigd en geïnspecteerd. In totaal is er nu 45% van het vrijvervalstelsel geïnspecteerd. De gegevens van de inspecties zijn opgenomen in het rioleringsbeheersysteem. De kwaliteit van het vrijvervalstelsel is over het algemeen goed. Problemen met bijvoorbeeld zettingen of wortelingroei komen niet bovengemiddeld voor. Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan ON-D oktober 2010, versie

18 Beheer en onderhoud De gemeente voert zelf het straatvegen, kolkenzuigen en kleine acute reparaties uit (putten, huisaansluitingen). De gemeente beschikt over een eigen 24-uurs dienst, met name voor drukriolering, verstoppingen en storingen aan pompen en gemalen. Als gevolg van capaciteitsgebrek zijn er specifieke taken die niet uitgevoerd kunnen worden door de buitendienstmedewerkers. Doordat de clusters Realisatie en Beheer en Onderhoud 6-wekelijks gezamenlijk overleg voeren, vindt er afstemming plaats over het uitvoeren van werkzaamheden. Daarnaast worden door korte lijnen te onderhouden mogelijkheden benut om werk met werk te kunnen maken, waardoor ingrepen in de openbare ruimte efficiënt uitgevoerd worden. Gemalen, pompen en randvoorzieningen Alle hoofdgemalen in de gemeente Borne zijn voorzien van een gemaalsignaleringssysteem. De drukrioolgemalen zijn voorzien van een rode lamp. Storingsmeldingen van drukrioolgemalen komen tijdig binnen en worden adequaat verholpen. De afgelopen periode zijn er bergbezinkbassins gerealiseerd aan de Hanzestraat en de Azelosestraat. De aanleg van bergbezinkbassins aan de Oude Hengeloseweg en de Burenweg komen te vervallen door de realisatie van de ringleiding. De realisatie van een bergbezinkleiding in de Hertme is komen te vervallen doordat er voldoende afkoppeling heeft plaatsgevonden (hierdoor werd reeds voldaan aan de basisinspanning). De gemeente is van mening dat bronmaatregelen hier de voorkeur hadden boven de end-of-pipe oplossing, te weten de realisatie van een randvoorziening. Waterplan In het GRP stonden een aantal maatregelen vanuit het Waterplan omschreven. Hieronder staat weergegeven welke maatregelen gerealiseerd zijn: Onderzoek persleiding Zenderen, Molenkamp, Hertme en Stroom Esch; Inventarisatie gebieden met grondwateroverlast; Opstellen visie Azelerbeek; Opstellen notitie belevingswater Borne; Uitvoeren scan afkoppelkansen; Vervaardigen afkoppelkansenkaart; Alternatieven duurzaam bluswatergebruik; Opstarten communicatie richting burgers (doorlopend). ON-D

19 Klachtenafhandeling Meldingen en klachten komen bij de gemeente binnen middels een het ACIS-systeem. De meldingen worden geregistreerd en vervolgens doorgestuurd naar de verantwoordelijke medewerker. De meldingen hebben vooral betrekking op verstoppingen, water op straat, storingen aan drukrioolgemalen en incidenteel stankoverlast. Naast telefonisch bij de melddesk komen meldingen ook rechtstreeks bij beleids- en buitendienstmedewerkers terecht. Ook het ons-kent-ons karakter binnen de gemeente zorgt ervoor dat bewoners de medewerkers gemakkelijk weten te vinden. In onderstaande figuur staat de aard van de meldingen weergegeven over de periode Aantal meldingen Water op weg (kolk); 9 Stankoverlast in huis; 2 Verstopping huisaansluiting particulier; 9 Verstopping huisaansluiting gemeente; 39 Storing pomp drukriool; 46 Verstopt drukriool; 15 Stankoverlast; 25 Water blijft op straat; 81 ON-D

20 Financiën In het vorige GRP was voor 2010 berekend dat de stand van de voorziening circa ,- zou bedragen. In werkelijkheid bedraagt deze op 1 januari 2010 circa ,-. Redenen voor het verschil ten opzichte van de raming, zijn de uitgestelde realisatie van verbeteringsmaatregelen ten behoeve van de basisinspanning. De tariefstijging heeft de afgelopen planperiode plaatsgevonden zoals voorgesteld in het oude GRP. Voor 2010 is de heffing per perceel vastgesteld op 184,08 tot 250 m 3 drinkwaterverbruik. Bij een verbruik tussen 250 m 3 en 500 m 3 is de toeslag 53,76, terwijl de basisheffing bij meer dan 500 m 3 met 53,76 vermeerderd wordt én 188,40 voor elk volume van 500 m 3 of een gedeelte daarvan. In vergelijking met andere gemeenten in de provincie Overijssel ligt de rioolheffing op een gemiddeld niveau (de gemiddelde heffing bedraagt 182,-). rioolheffing (meerpers, eig.) Rioolheffing Overijsselse gemeenten (2010) Gemiddelde heffing ( 182,-) Zwolle Dalfsen Oldenzaal Enschede Haaksbergen Kampen Deventer Raalte Staphorst Zwartewaterland Ommen Almelo Borne Hengelo Dinkelland Losser Olst-Wijhe Twenterand Hellendoorn Hof van Twente Hardenberg Rijssen-Holten Wierden Tubbergen Steenwijkerland ON-D

21 3 DE HUIDIGE SITUATIE 3.1 Het rioolstelsel anno 2010 De gemeente Borne bestaat uit de drie kernen Borne, Hertme en Zenderen. Op 1 januari 2010 telde de gemeente Borne inwoners (bron: CBS Statline) en woningen. De twee kernen Hertme en Zenderen voeren af op het stelsel van Borne. In onderstaande figuur staan de afvalwaterstromen van de gemeente Borne weergegeven. Zenderen Hertme Borne Toekomstige afvalwatertransportleiding RWZI Wegtersweg Hengelo Het vrijverval rioolstelsel binnen de gemeente Borne bestaat voornamelijk uit gemengde riolering. Daarnaast is er de afgelopen decennia een aantal (verbeterd) gescheiden stelsels gerealiseerd, of is er enkel vuilwaterriolering aangelegd, daar waar het hemelwater ter plaatse verwerkt wordt. Een voorbeeld is de herstructurering van het Mercuriusplein (zie onderstaande foto s). Wadi Jupiterstraat (Borne, maart 2010) Nieuw ingezaaide wadi Mercuriusplein (Borne, april 2010) ON-D

22 3.2 Kenmerken rioolstelsel In tabel 3.1 staan de kenmerken van de riolering weergegeven. Onderstaande grafiek toont de leeftijdsopbouw van het vrijverval stelsel binnen de gemeente Borne. Aanlegperiode riolering lengte aangelegde riolering (m) Aanlegperiode Tabel 3.1: Kenmerken riolering Beschrijving Aantal / lengte - Verhard oppervlak aangesloten op riolering (2002) 190,8 ha - Afgekoppeld verhard oppervlak (zie bijlage 6) 17,5 ha - gemengd rioolstelsel 90,7 km - gescheiden stelsel vrijverval 27,6 km - verbeterd gescheiden stelsel vrijverval 3,2 km - aantal overstorten gemengde stelsel 12 stuks - randvoorzieningen (bergbezinkbassins) 6 stuks - mechanische riolering 39,0 km - perceelaansluitingen (op riolering) stuks - kolkaansluitingen ±9.600 stuks - hoofdgemalen 26 stuks - pompen en gemalen (buitengebied) 181 stuks - aantal IBA s 2 stuks - wadi s m 2 - drainage 70 km - HR- slibafscheiders bij randvoorzieningen 6 stuks ON-D

23 3.3 Beheer en onderhoud De gemeente houdt voor het beheer, onderhoud en reparaties aan de riolering de volgende frequenties aan: Reiniging kolken: 2 maal per jaar Inspectie riolering: 1 maal per 15 jaar (7 à 8 kilometer per jaar) Reiniging riolering: 1 maal per 7 jaar Reiniging IT-riool: 1 maal per 5 jaar Reiniging persleidingen: 1 maal per 10 jaar (4 kilometer per jaar) Reiniging en inspectie hoofdgemalen: 3 maal per jaar Straatvegen: 4 tot 5 maal per jaar HR-slibafscheiders: 2 maal per jaar Onderhouden van bergbezinkbassins: 1 maal per jaar Reparaties: incidenteel Wadi-onderhoud (grasmaaien): 15 maal per jaar (circa) (verticuteren, inzaaien): 1 maal per jaar Waterdoorlatende verharding nader te bepalen op basis van ervaringen De gehanteerde frequenties voor beheer en onderhoud zijn tot stand gekomen op basis van ervaringen. Door deze frequenties te hanteren treden geen problemen op in het functioneren van de voorzieningen. De gemeente heeft nog weinig ervaring met het onderhoud van doorlatende verharding. De komende jaren wordt het beheer en onderhoud hiervan afgestemd op ervaringen van de gemeente. 3.4 Hydraulisch functioneren van het rioolstelsel Het hydraulisch functioneren 1 van de rioolstelsels in de gemeente Borne is in het basisrioleringsplan (BRP) onderzocht. Het BRP is in 2002 geactualiseerd. Uit de hydraulische berekeningen blijkt dat er bij een bui die theoretisch eens in de twee jaar voorkomt (bui 08 uit Leidraad Riolering 2 ), in de Kleiweg, Stroom Esch, Industrieterrein Molenkamp, Kerkdennen, Vogelbuurt, Wensink Noord en Zuid, centrum van Borne en Zuid-Esch water op straat voorkomt (theoretisch). De locaties waar water op straat berekend is, komen overeen met de locaties met wateroverlast die bij de gemeente bekend zijn door meldingen van bewoners. De gemeente voert maatregelen uit (met name afkoppeling) om wateroverlast in de toekomst zoveel mogelijk te beperken. De wateroverlast in de wijk Stroom Esch is inmiddels beperkt. Uit doelmatigheidoogpunt lift zij hierbij mee met overige ingrepen in de openbare ruimte, waardoor niet alle bekende overlastlocaties binnen een paar jaar opgelost zijn. Het BRP wordt vanaf 2011 geactualiseerd, zodat beter bepaald kan worden hoe het functioneren van de riolering verbeterd kan worden, rekening houdend met de klimaatverandering. 1 Hydraulisch functioneren is de wijze waarop een rioolstelsel reageert op hevige neerslag (kan het stelsel de neerslag verwerken of treedt er waterhinder of overlast op). 2 Bui 08 is een standaardbui ter grootte van 19,8 mm (in 60 minuten) die theoretisch eens in de 2 jaar voorkomt. Een rioolstelsel moet deze bui zonder noemenswaardige problemen kunnen verwerken ON-D

24 3.5 Gevolgen voor het milieu Het beleid dat de gemeente Borne de afgelopen jaren heeft gevoerd en ook de komende jaren voornemens is te gaan voeren werpt zijn vruchten af; de vuiluitworp uit riooloverstorten neemt af en de gemeente Borne krijgt (als gevolg van afkoppeling) een meer en meer robuust rioolsysteem. Overstorten Overstorten worden door de gemeente gemonitord op volume en tijdsduur. Bij de overstorten in de kern Hermte en in Hoge Maat wordt nog meetapparatuur aangebracht in het najaar van Na realisatie van de ringleiding worden de overstorten Enk-1, Enk-2, Deldensestraat en Oonksweg/ Beerninksweg gesaneerd. Milieubeleidsplan Op 11 november 2008 heeft de gemeenteraad van Borne het milieubeleidsplan vastgesteld. Dit plan geeft de rode draad weer die voor wat betreft het te voeren gemeentelijk milieubeleid wordt gevolgd. Het Milieubeleidsplan dient als basis voor de uitvoering van de verschillende taken van de gemeente Borne in de komende jaren. Het doel van het milieubeleidsplan is een bijdrage leveren aan het creëren van een prettige, gezonde en duurzame leefomgeving voor nu en in de toekomst. Het mileubeleidsplan heeft als leidraad gefungeerd bij het tot stand komen van dit GRP; de ambities en doelstellingen zoals verwoord in het milieubeleidsplan sluiten aan op de ambities en te treffen maatregelen in dit GRP. Het Milieubeleidsplan is digitaal in te zien op Nieuwbouw Bij nieuwbouwlocaties (in- en uitbreidingslocaties) wordt het stedelijk afvalwater en hemelwater gescheiden. Het vuilwater wordt ingezameld en getransporteerd naar de RWZI, terwijl het schone hemelwater zoveel mogelijk geborgen en geïnfiltreerd wordt. De verwachting is dat er de komende jaren jaarlijks ongeveer 150 woningen worden gebouwd. Het grootste deel van de uitbreiding vindt plaats in de woonwijk Bornsche Maten. 3.7 Vergunningen De gemeente beschikt over de vereiste Wvo aansluit- en overstortvergunning. Een belangrijk gevolg van de Waterwet, die op 22 december 2009 in werking getreden is, is dat de huidige zes vergunningstelsels uit de afzonderlijke waterbeheerwetten worden gebundeld tot één watervergunning. De overstortvergunning wordt afgeschaft, daarvoor in de plaats komt een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB). De Tweede Kamer heeft bepaald dat overstorten worden uitgezonderd van heffingsbetaling aan het waterschap. De lozingen op de riolering zijn opgenomen in de Wabo (zie hoofdstuk 4.6). Hierbij is de gemeente het bevoegd gezag. ON-D

25 3.8 Van rioolrecht naar rioolheffing Op 1 januari 2010 is de rioolheffing ingevoerd. De rioolheffing komt in de plaats van de rioolrechten. Tot 1 januari 2010 mochten gemeenten nog rioolrechten heffen. Vanaf 2010 is de rioolheffing het aangewezen financieringsinstrument. De rioolheffing is een belasting. Dat betekent dat het verband tussen het directe belang van de betalers en de gemeentelijke voorzieningen is losgelaten. Toch is de rioolheffing daarmee nog niet een normale belasting. Anders dan bij bijvoorbeeld de OZB mogen de opbrengsten van de rioolheffing maar aan één doel worden uitgegeven, te weten: de gemeentelijke watertaken. Fiscaal-juridisch wordt de rioolheffing daarom een bestemmingsbelasting genoemd. De gemeente kan er voor kiezen twee afzonderlijke heffingen in te voeren. Uit de tekst van artikel 228a Gemeentewet blijkt dat de gemeente niet de vrije keuze heeft. Als de gemeente twee heffingen wil invoeren, moet het één heffing voor het huishoudelijk afvalwater en één heffing voor het hemel- en grondwater zijn. Andere combinaties van twee heffingen zijn niet toegestaan. Het lijkt op de korte termijn best lastig om over te gaan op twee heffingen. De gemeente moet hiervoor een splitsing maken tussen de kosten die gepaard gaan met de zorgplicht voor afvalwater en de kosten voor de zorgplichten voor hemel- en grondwater. Met name voor gemeenten waar in het verleden veel gemengde stelsels aangelegd zijn, is dit lastig. De gemengde stelsels voeren zowel afvalwater als hemelwater af. Het met terugwerkende kracht splitsen van de investeringskosten van deze stelsels in kosten die gemaakt zijn voor de zorgplichten hemel- en afvalwater is een ingewikkelde klus. Een tweede punt bij het instellen van twee heffingen is dat het overgrote deel van de percelen in de gemeente zowel afvalwater als hemelwater aanbieden aan de gemeente. Die ontvangen dan allemaal twee aanslagen. Dubbel werk, terwijl via differentiatie in een enkelvoudige heffing een vergelijkbaar resultaat kan worden bereikt. Naast het feit dat een splitsing van de heffing (en heffen op basis van afvoerend oppervlak) vereist dat de handhavings-inspanningen toenemen, is de verdeling van de lasten naar zorgplichten (juridisch) ook moeilijk. Geadviseerd wordt de huidige (toegestane) heffingswijze te handhaven. Het stimuleren van particuliere afkoppeling kan eenvoudiger gerealiseerd worden door het instellen van een gebiedsgerichte hemelwaterverordening en / of het financieel stimuleren van particuliere afkoppel-initiatieven (door bijvoorbeeld een gemeentelijke afkoppelsubsidie). ON-D

26 ON-D

27 4 ZORGPLICHT AFVALWATER 4.1 Inleiding zorgplicht afvalwater De zorgplicht voor de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater is opgenomen in artikel van de Wet milieubeheer (Wm). De gemeente moet al het afvalwater dat binnen de gemeentegrenzen vrijkomt inzamelen en naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) brengen. Dit kan door middel van riolering, maar er mag ook gekozen worden voor andere passende voorzieningen, zolang het effect maar hetzelfde is. Wanneer het inzamelen en transporteren van afvalwater niet doelmatig is (denk bijvoorbeeld aan het buitengebied), verleent de provincie de gemeente ontheffing voor deze zorgplicht. Hoofddoel van de zorgplicht voor afvalwater is een goede volksgezondheid, waarbij het de inzet van de gemeente is om deze taak snel en adequaat uit te voeren. Dit betekent dat het grootste deel van de rioleringsactiviteiten bestaat uit het beheer en het onderhoud van het rioolstelsel. Goed beheer en onderhoud voorkomt echter niet dat het rioolwater periodiek kan overstorten op oppervlaktewater en zichtbaar wordt. Hoewel het een fractie is van de totale hoeveelheid afvalwater dat op jaarbasis wordt afgevoerd, krijgen overstortingen (terecht) veel aandacht. De wens is zo min en zo schoon mogelijk rioolwater over te laten storten. Het beleid voor het afvalwater kent twee pijlers: het verminderen van de vervuiling uit de overstorten en een goed beheer van alle voorzieningen. 4.2 Kwaliteit oppervlaktewater Basisinspanning In 1992 is door de Commissie Intergraal Waterbeheer (CIW, destijds nog CUWVO) bepaald dat een basisinspanning riooloverstorten gerealiseerd diende te worden. De basisinspanning is de landelijke norm voor rioleringen om de emissies vanuit overstorten op oppervlaktewater tot een aanvaardbaar niveau te brengen. Doel is om de lozingen vanuit afvalwatersystemen, dus riooloverstorten en effluent van de zuivering, op oppervlaktewater te reduceren met 50% ten opzichte van het niveau van Door de aanleg van een bergbezinkbassin en afkoppeling van hemelwaterwater voldoen de kernen Zenderen en Hertme kerngericht aan de basisinspanning. De kern Borne voldoet aan de vereisten van de basisinspanning na de aanleg van de ringleiding (in samenwerking met het waterschap). Dit zal in 2011 het geval zijn. Afvalwaterakkoord De gemeente Borne (en dertien andere Twentse gemeenten) en het waterschap Regge en Dinkel hebben op 10 september 2009 een regionaal afvalwaterakkoord ondertekend. Dit akkoord is een stap op weg naar realisatie van de toekomstbeelden uit het plan 'Verbindend water'; de nieuwe nationale lange termijn visie op de waterketen. De gemeentelijke medewerkers en medewerkers van het waterschap hebben voor het afvalwatersysteem relevante ontwikkelingen benoemd. Daarbij is breder gekeken dan de afvalwaterketen alleen. Ook ruimtelijke ontwikkelingen, milieukwaliteit en leefbaarheidsaspecten zijn meegenomen. Deze ontwikkelingen zijn vertaald in kansen om de dienstverlening in de afvalwaterketen waardevoller te maken voor bewoners en bedrijven. ON-D

28 Door het akkoord bestuurlijk te ondertekenen heeft de gemeente Borne de intentie uitgesproken om de gesignaleerde kansen de komende jaren nader uit te werken. Voor de gemeente Borne gaat het om de volgende kansen: Gezamenlijk onderzoek naar toepassen niet-uitlogende materialen; Aanleggen ringleiding om Borne; Uitwisselen personeel; Inhoudelijk samenwerken Netwerkstad 5; Samenwerken bij opzetten waterloket. Foutieve rioolaansluitingen en illegale lozingen De gemeente heeft de afgelopen periode enkel klachten ontvangen van overlast door hemelwateraansluitingen op het drukrioolstelsel (Braamhaarsstraat, Zenderen). De gemeente heeft hier onderzoek naar uitgevoerd en de eigenaren van woningen met hemelwateraansluitingen op drukriolering aangeschreven deze aansluitingen ongedaan te maken. Indien daar aanleiding toe is, zal de gemeente Borne ook de komende jaren onderzoek verrichten naar illegale hemelwateraansluitingen op de drukriolering of foutaansluitingen op gescheiden stelsels (hemelwater op het vuilwaterriool en/of afvalwateraansluitingen op het hemelwaterriool). Water (bodem)kwaliteit Hoewel het met de waterkwaliteit in Borne in het algemeen redelijk gesteld is, kan deze worden verbeterd en is het een punt van aandacht. Een aantal vijvers moet worden gebaggerd omdat de bodem vervuild is. De komende jaren worden vier vijvers gebaggerd (Bekenhorst, Gaspeldoorn, Stroom-Esch en t Olthof). De sliblaag in deze vijvers is veroorzaakt door overstortingen vanuit de (gemengde) riolering en bezinkbare deeltjes die aanwezig zijn in het hemelwater van RWZ-stelsels. Om deze reden worden de kosten die gemoeid zijn met het uitbaggeren van genoemde vijvers gefinancierd vanuit de rioolheffing. In het baggerplan is hiervoor een planning opgenomen. Overdracht stedelijk waterbeheer Het waterschap heeft het voornemen al het stedelijk water dat actief deel uitmaakt van het watersysteem te beheren en te onderhouden. Daarmee kan het duurzaam functioneren van het watersysteem worden gewaarborgd. Het proces dat moet leiden tot de overdracht van stedelijk water is door de gemeente en het waterschap in gang gezet. 4.3 Ongezuiverde lozingen in het buitengebied De afgelopen jaren zijn nagenoeg alle percelen in het buitengebied voorzien van een rioolaansluiting (drukriolering) of van een IBA-systeem. De meeste percelen die nog niet zijn aangesloten liggen in planontwikkelingsgebieden. Daarnaast zijn er zogenaamde niet-rendabele percelen. Voor deze percelen is een ontheffing verleend. Het merendeel wordt in de toekomst aangesloten op het vrijverval stelsel van Borne. ON-D

29 4.4 Toekomstige afvalwaterlozingen Het huidige waterbeleid is gericht op het creëren van een gezond en veerkrachtig watersysteem en een duurzame waterketen. Deze principes zijn afkomstig uit de 4 e nota Waterhuishouding en de aanbevelingen van de Commissie Waterbeheer 21 e eeuw, waarbij afwenteling van lokale problemen op (boven)regionale systemen zo veel mogelijk wordt voorkomen en aanpak van de bron prevaleert boven "end of pipe" maatregelen. Concreet houdt dit onder meer in dat hemelwater niet wordt vermengd met vuilwater, maar afzonderlijk wordt verwerkt. Het schone hemelwater wordt bij voorkeur op de locatie waar het valt vastgehouden of geborgen. Als dat niet kan wordt het afgevoerd naar oppervlaktewater. Toekomstige afvalwaterlozingen zijn met name van belang voor de RWZI. De verwachting is dat de woningvoorraad de komende jaren (tot en met 2015) toeneemt met circa 8,4%. De bevolkingsgroei zal naar verwachting beperkter zijn, waardoor een lagere gemiddelde woningbezetting zal ontstaan. Er zal derhalve geen grote toename van de omvang van de afvalwaterstroom plaatsvinden. Bij nieuwbouw wordt (stedelijk) afvalwater en hemelwater gescheiden. De gemeente hanteert hierbij de uitgangspunten zoals verwoord in hoofdstuk Beheer en onderhoud Met een goed beheer weet de gemeente wat er in de grond ligt en hoe het erbij ligt. Inspecties geven een beeld van de kwaliteit van de ondergrondse infrastructuur en waar nodig worden reparaties, renovaties en vervangingen gepleegd. Dit alles met het doel de opvang en het transport van het afvalwater zo onopvallend mogelijk te laten verlopen. Beheerstrategie Doordat het rioolstelsel stelselmatig wordt gereinigd en geïnspecteerd heeft de gemeente een goed beeld van de kwaliteit van het rioolstelsel. De reiniging van het stelsel vindt plaats in een cyclus van 7 à 8 jaar en de inspectie van het stelsel in een cyclus van 15 jaar. Kwaliteit van de riolering Uit de inspectieresultaten blijkt dat het stelsel in een goede onderhoudstoestand verkeert. Problemen in het stelsel zoals wortelingroei, verdraaiingen, scheuren en instroming van grondwater komen niet bovengemiddeld voor. Toch is het voorgekomen dat er gaten in wegen vallen door instorting van riolering. Door de komende jaren de frequentie van rioolinspectie op te voeren naar een frequentie van eens per 10 jaar wordt een beter beeld verkregen van de kwaliteit van de riolering, zodat tijdig ingegrepen kan worden bij problemen. Vervangingen en reparaties De komende jaren zal de gemeente moeten investeren in het plaatselijk repareren van gebreken aan de riolering. Daarnaast zullen er rioolvervangingen plaats moeten vinden. Vervangingen vinden, tenzij deze urgentie vereisen, plaats in combinatie met andere ingrepen in de openbare ruimte. Reling wordt enkel toegepast op drukke verkeerknooppunten. Er wordt zoveel mogelijk riolering vervangen. ON-D

30 Ook reparaties hoeven over het algemeen niet direct uitgevoerd te worden, tenzij dit de veiligheid in het geding brengt (instortingsgevaar), kan leiden tot overlast (verstoppingen of belemmeringen van de doorstroming) of het milieu schaden (grote lekkages vanuit het afvalwaterriool). Minder urgente reparaties kunnen vervallen indien deze riolering de komende jaren vervangen wordt. Ten aanzien van de theoretische levensduur van de rioolbuizen (60 tot 80 jaar afhankelijk van de kwaliteit, gerelateerd aan de periode van aanleg) heeft de gemeente een achterstand in rioolvervangingen. Echter, zolang de oude buizen nog goed functioneren is autonome vervanging niet noodzakelijk. De kwaliteit van de buizen wordt in de gaten gehouden door middel van inspecties. Op basis van het restlevensduurmodel (DHV rioleringsbeheerpakket, gebaseerd op basis van ouderdom riolering en inspectieresultaten (ingrijpmaatstaven)), hoeft er de komende jaren (theoretisch beschouwd) weinig riolering vervangen te worden en vindt de vervangingspiek plaats vanaf Aangezien echter nog niet alle riolering geïnspecteerd is (en het theoretische vervangingjaar daardoor nog ver voor ons ligt), is de gemeente van mening dat er de komende jaren een budget van circa per jaar benodigd is voor rioolvervangingen. Dit wordt gestaafd door het feit dat er de afgelopen periode riolering acuut vervangen diende te worden die op het eerste gezicht (inspectieresultaten) nog van voldoende kwaliteit was. Daarnaast kan hierdoor gemakkelijker meegelift worden met andere ingrepen in de openbare ruimte én wordt de toekomstige vervangingspiek (met investeringen van 3 à 4 miljoen per jaar) afgevlakt. Onderstaande grafiek toont de voorgestelde vervangingsinvesteringen voor vrijvervalriolering. De rode kolommen tonen de uitkomsten van de restlevenduurmodelberekening. Zoals te zien is, zijn de voorgestelde investeringen constanter in de tijd (beter afgestemd op capaciteit bezetting) en wordt de toekomstige vervangingspiek afgevlakt. De theoretische vervanginsinvesteringen op basis van het restlevensduurmodel zijn de komende jaren laag, waardoor het risico aanwezig is dat de rioolheffing niet afgestemd is op eventuele hogere investeringen. Om deze reden wordt geadviseerd van de voorgestelde vervangingsinvesteringen (gebaseerd op de afgelopen jaren en ontwikkelingen) uit te gaan (blauwe kolommen). investering Vervanging vrijvervalriolering voorgestelde vervangingsinvestering vervanging o.b.v. restlevensduur (afgevlakt) jaar ON-D

31 Gemalen Problemen met gemalen doen zich voornamelijk voor door oneigenlijk gebruik van de riolering. Door aan te sluiten bij voorlichtingscampagnes van de rijksoverheid worden inwoners geïnformeerd over goed gebruik van de riolering. De gemeente beschikt over 199 pompen en gemalen. Het merendeel bestaat uit drukrioolgemaaltjes (moeder en dochter). Daarnaast zijn er 5 pompen in bergbezinkbassins, 8 drainagegemalen, 7 centrale voedingskasten en 11 rioolgemalen. Er is een vervangingsplanning opgesteld voor de gemalen, waarin onderscheid gemaakt is in mechanisch/elektrische vervangingen (inclusief kast) en bouwkundige vervanging. Mechanisch/elektrische vervangingen vinden eens in de 15 jaar plaats (financiële en technische afschrijving), terwijl bouwkundige vervanging eens in de 45 jaar benodigd is (technische afschrijving). Voor de komende periode ligt er met name een vervangingsopgave voor 20 minigemalen die aangelegd zijn vóór Er zijn de komende jaren geen bouwkundige vervangingen gepland. In 2020 is er een grote vervangingspiek (mechanisch/elektrisch) te verwachten, aangezien de circa 100 drukrioolgemaaltjes die aangelegd zijn in 2005 op dat moment vervangen dienen te worden. Onderstaande grafiek toont de (totale) vervangingskosten voor alle in eigendom van de gemeente zijnde pompen en gemalen Vervanging pompen en gemalen investering jaar Beheer en onderhoud wadi s Het beheer en onderhoud van wadi s kan bekostigd worden vanuit de rioolheffing, aangezien wadi s onderdeel uitmaken van het (hemelwater)rioleringsstelsel. Het totale oppervlak aan wadi s binnen de gemeente Borne bedraagt circa m2. De kosten voor onderhoud van de wadi s bedragen in totaal ,- per jaar, uitgaande van toerekening van 1,50 per m2 aan het GRP). ON-D

32 Grondroerdersregeling Begin 2008 is de Grondroerdersregeling (Wet Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten, Wion) van kracht geworden. Deze wet verplicht gemeenten informatie uit te wisselen over de ondergrondse netten die bij de gemeente in het beheer zijn, met het Kabel- en Leidingen Informatie Centrum (KLIC). De gegevens moeten uiterlijk 1 juli 2010 zijn aangeleverd. De gemeente is in het kader van dezelfde wet eveneens verplicht het beheerbestand actueel te houden. Vooralsnog vormen huisaansluitingen (tot de perceelsgrens) en kolken hierop een uitzondering. De informatie van de gemeente moet betrouwbaar, actueel en digitaal zijn. Het doel van de wet is het verbeteren van de informatievoorziening bij graafwerkzaamheden. De gegevens moeten volledig en actueel worden gehouden. De gemeente heeft momenteel alle riolering ingemeten. Deze gegevens moeten nog worden verwerkt in het rioolbeheerpakket. Na de verwerkingsslag voldoet de gemeente op rioleringsgebied aan de in de Wion gestelde eisen. 4.6 Vergunningen en monitoring Monitoren gemalen en overstorten De hoofdgemalen in de gemeente zijn voorzien van telemetrie. Meldingen over storingen komen binnen op de hoofdpost. De gemeente kiest er voor om alleen grote gemalen te voorzien van telemetrie. De komende jaren wordt dit systeem uitgebreid voor de resterende grote gemalen en de drainagegemalen (totaal circa 15 stuks). De gemeente wil tevens telemetrie toepassen voor het grondwatermeetnet. Door dit systeem toe te passen kunnen gemeten grondwaterstanden in peilbuizen automatisch worden verwerkt. Drukrioolgemalen in de gemeente zijn voorzien van rode lamp-signalering. Uit ervaringen blijkt dat storingen bij drukrioolgemalen tijdig bij de gemeente bekend zijn. Bij overstorten wordt de tijdsduur en het overstortvolume van overstortingen gemonitord. Momenteel vindt dit bij 11 overstorten plaats. Bij de overstorten in de kern Hermte en in Hoge Maat wordt de meetapparatuur in het najaar van 2010 geïnstalleerd. Eén loket In het kader van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) is het de bedoeling dat er één loket bij de gemeente komt, waar de burger terecht kan voor al zijn vergunningsaanvragen. Dit geldt ook voor de vergunningen die bij de andere overheden thuis horen. Vervolgens worden de aanvragen doorgestuurd naar het betreffende bevoegd gezag. Dit geldt overigens niet alleen voor de afvalwatervergunning, maar ook voor hemelwater- en grondwatervergunningen (Watervergunning). Voor de invulling die de gemeente Borne geeft aan de wettelijke taken wordt verwezen naar hoofdstuk Samenwerking Samenwerking met het waterschap vindt op verschillende manieren plaats. Momenteel zijn de gemeente en het waterschap in overleg over de overdracht van stedelijk water. Daarnaast wordt er samengewerkt bij het doorlopen van watertoetsprocedures voor bestemmingsplannen. De komende planperiode wordt gebruikt om nader te bekijken waar winst behaald kan worden door samenwerking met het waterschap. ON-D

33 5 ZORGPLICHT HEMELWATER 5.1 Inleiding zorgplicht hemelwater De nieuwe wetgeving geeft gemeenten een zorgplicht voor doelmatige inzameling en verwerking van hemelwater, dat perceelseigenaren redelijkerwijs niet zelf kunnen verwerken. In de oude wetgeving was de gemeente ook al impliciet voor hemelwaterinzameling verantwoordelijk. De zorgplicht legt de nadruk op de verantwoordelijkheid van de perceelseigenaar om het hemelwater zoveel mogelijk zelf te verwerken. Nadat het hemelwater door de gemeente is ontvangen, is het aan de gemeente om te bepalen hoe het hemelwater wordt verwerkt. Voorbeelden zijn: bergen, transporteren, nuttig toepassen, terugbrengen in bodem of oppervlaktewater of afvoeren naar een zuiveringsinrichting. Bij hemelwater geldt dat lokale lozing van hemelwater in het milieu (al dan niet via een gemeentelijk hemelwatersysteem) de voorkeur geniet boven lozing op een gemengd stelsel. Uiteraard is samenspraak met de waterpartners onontbeerlijk. In bestaand bebouwd gebied zijn de mogelijkheden voor perceeleigenaren om zelf het hemelwater te verwerken vaak niet aanwezig. Bijvoorbeeld omdat er geen oppervlaktewater is of de infiltratiemogelijkheden (ruimte) en capaciteit beperkt zijn. In deze situaties zal het vaak niet redelijk zijn om van de particulier te vragen zelf het hemelwater te verwerken. Daarnaast is in een bestaande wijk vaak een gemengd stelsel aanwezig. Het is dan niet redelijk van de perceeleigenaar te vragen het afvalwater en hemelwater gescheiden aan te bieden. Bij nieuwbouwwijken kan de gemeente de perceelseigenaar verplichten zelf het hemelwater gescheiden te leveren of naar oppervlaktewater af te voeren. Circa 80% van het rioolsysteem in Borne bestaat uit een gemengd stelsel. Nieuwbouwlocaties worden voorzien van (verbeterd) gescheiden systemen, waarbij er een voorkeur voor bovengrondse hemelwaterafvoer is. Voor de gemengde stelsels is het beleid om bij vervangingen en wegreconstructies altijd de mogelijkheid tot afkoppelen te onderzoeken en bij een positief advies ook tot uitvoering over te gaan. Dit hoofdstuk gaat in op de (rioolgerelateerde) wateroverlast in Borne, op het afkoppelbeleid en de wijze waarop water in de ruimtelijke plannen wordt meegenomen. Het beschrijft de stand van zaken, de voorgenomen maatregelen en het beleid voor de aankomende planperiode. 5.2 Wijze van hemelwaterafvoer in Borne In de huidige situatie wordt het hemelwater voor het grootste deel afgevoerd middels de (gemengde of gescheiden) riolering. Er wordt (in theorie) geen hemelwater door drukriolering afgevoerd. Percelen die een directe aansluiting hebben op de drukriolering, zorgen voor hun eigen hemelwaterafvoer. ON-D

34 5.3 Hemelwateroverlast Klimaatverandering Het KNMI stelt dat Nederland als gevolg van het broeikasaffect warmer wordt (is geworden) en met meer hevige regenval te maken krijgt (en al heeft gekregen). In het rapport De toestand van het Klimaat 2008 staat dat het klimaat in Nederland sneller verandert dan in eerdere studies verwacht werd. De zomers worden natter en de onweersbuien heviger. Ook blijft een regenwolk meer dan voorheen hangen op één locatie, waardoor er grote neerslagverschillen kunnen optreden tussen locaties. Het beleid van de gemeente Borne is dat hemelwater dat in het stedelijk gebied valt, niet tot wateroverlast mag leiden. Onder wateroverlast kan verstaan worden: economische schade, (verkeers)onveiligheid, verminderde leefbaarheid en verminderde volksgezondheid. Wanneer water-op-straat niet tot wateroverlast leidt, is het binnen grenzen acceptabel. Incidenteel mag er water-op-straat voorkomen bij verkeersknooppunten, vaker ter plaatse van minder drukbereden wegen en (woon)straten, maar niet ín woningen of bedrijven. Waterhinder en -overlast Allereerst moet duidelijk zijn wat er onder wateroverlast wordt verstaan (onderscheid in wateroverlast, waterhinder, of zelfs waterpret). De afvoercapaciteit van rioolstelsels is en blijft beperkt, waardoor water-op-straat tijdens hevige neerslag onvermijdelijk is. (Regen)water op straat bij zeer zware buien is zelfs een van de ontwerpcriteria bij nieuwe regenwaterstelsels. Vaak is water op straat kortdurend van aard en leidt dit niet tot noemenswaardige hinder of schade. Bewoners accepteren een incidentele waterschijf op straat wanneer het extreem regent of geregend heeft, maar de acceptatie is aan grenzen gebonden. Waar deze grens ligt en in welke gevallen er sprake is van hinder of overlast hangt enerzijds af van de frequentie en locatie van water op straat en anderzijds van de gevolgen hiervan. Los daarvan moeten bewoners (leren) accepteren dat er als gevolg van klimaatverandering vaker sprake kan zijn van hevige neerslag en dus ook van water-op-straat. De gemeente Borne spreekt van regen- of afvalwateroverlast indien: - puur afvalwater (als gevolg van een storing of calamiteit) op straat staat en/of huizen of gebouwen instroomt; - afvalwater afkomstig uit een gemengd rioolstelsel langer dan 4 uur op straat staat én dit stinkt en /of er toiletpapier en andere visuele verontreinigingen in aanwezig zijn (volksgezondheidsrisico). - water via de straat huizen of gebouwen instroomt; - water verkeersaders en doorgaande (ontsluitings)wegen en tunnels gedurende meer dan 4 uur blokkeert; - water langer dan 4 uur hinder oplevert voor het verkeer (gemotoriseerd, fietsers en voetgangers). - (afval)water langer dan 4 uur in een tuin staat en dit afkomstig is uit het rioleringssysteem. Naast overlast kan er sprake zijn van waterhinder. Voorbeelden van hinder zijn water tussen de trottoirbanden of water op straat dat geen schade tot gevolg heeft (water dat slechts in beperkte mate stinkt en/of geen of in beperkte mate verontreinigingen achterlaat), ondergelopen achterpaden of tuinen. Dit kan overlast worden wanneer de hinder meerdere uren aanhoudt. Met het oog op klimaatverandering dienen maatregelen getroffen te worden om wateroverlast tegen te gaan of te voorkomen. In het BRP van 2002 is met bui 03, 04, 08 en 09 uit de Leidraad Riolering berekend ON-D

35 waar wateroverlast optreedt bij hevige neerslag (deze buien komen theoretisch tweemaal per jaar (bui 03 en 04), eens per twee jaar (bui 08) en eens per 5 jaar (bui 09) voor). Anticiperen op klimaatverandering is een proces dat niet van de een op de andere dag gerealiseerd kan worden. Er wordt bij rioolvervangingen en andere ingrepen in de openbare ruimte rekening gehouden met een robuuster systeem. Uit het oogpunt van doelmatigheid kiest de gemeente Borne ervoor om mee te liften met wegbeheer, herinrichtingen en reconstructies en niet alle projecten (ingrepen) autonoom uit te voeren. Borne kent locaties waar water-op-straat voorkomt bij zeer hevige buien. Dit heeft deels een relatie met de klimaatverandering en betreft deels bestaande knelpunten. Dit onderscheid in huidige water-op-straat locaties en toekomstige locaties als gevolg van klimaatsverandering, worden in een nieuw BRP inzichtelijk gemaakt door het stelsel ook te toetsen aan een zeer zware theoretische bui, te weten bui 10 (die theoretisch eens in de 10 jaar voorkomt). Naar verwachting heeft de toename van het verhard oppervlak een grotere invloed op de kans op waterop-straat dan de klimaatverandering. Daarnaast worden alle rioolbuizen een keer vervangen (ze hebben niet het eeuwige leven). Dat is bij uitstek de gelegenheid om te bekijken hoe het stelsel het beste kan worden vormgegeven, rekening houdend met de klimaatsverandering. De vervangingscyclus wordt aangegrepen om te anticiperen op de klimaatsverandering. Aanpak wateroverlast De gemeente heeft in augustus 2010 te maken gehad met extreme hoeveelheden neerslag. Hierdoor is op diverse plaatsen wateroverlast ontstaan. Om wateroverlast in de toekomst zoveel mogelijk te voorkomen wordt plaatselijk gekeken of maatwerkoplossingen mogelijk zijn. Daarnaast wordt in 2011 een herberekening van het rioolstelsel uitgevoerd om te achterhalen waar hydraulische knelpunten liggen. Tevens wordt met behulp van hoogtegegevens van het maaiveld geanalyseerd hoe water over het maaiveld stroomt in situaties met water-op-straat. Op basis van deze gegevens kan water naar locaties worden afgevoerd waar het tot minder overlast leidt. Water-op-straat-berekeningen Periodiek worden de rioolstelsels in Borne met behulp van een model doorgerekend (Sobek). In de loop der jaren verandert het rioolstelsel en het verhard oppervlak dat op de buizen afwatert. Daarom worden bij elke herberekening de meest actuele rioleringsgegevens gebruikt. Aan de hand van de berekeningen wordt bekeken welke maatregelen noodzakelijk zijn om water-op-straat situaties te verminderen. Het streven is niet om een stelsel te maken waar nooit water-op-straat voorkomt. Dan raakt de verhouding tussen de kosten en de baten uit balans (doelmatigheid). In plaats daarvan mag het rioolwater sporadisch ongezuiverd op het oppervlaktewater worden afgelaten om te voorkomen dat water leidt tot overlast in stedelijk gebied. In 2011 worden de BRP-en van de gemeente Borne geactualiseerd. Hierin wordt rekening gehouden met de ontwikkelingen, zoals klimaatverandering. De actualisatie van de BRP-en kan aanleiding geven om de definitie van wateroverlast te herzien of aan te scherpen. Dit zal vóór 1 januari 2013 gerealiseerd worden (deadline beleidsverankering conform Waterwet). ON-D

36 Rioolvreemd water Naast afvalwater en regenwater wordt soms ook ander water met de riolering afgevoerd naar de RWZI. Dit water wordt rioolvreemd water genoemd en bestaat meestal uit grondwater. Belangrijke bronnen van rioolvreemd water zijn: drainages, bodemsaneringen, negatieve overstorten (oppervlaktewater), koelwater, bronneringen bij bouwwerkzaamheden en lekkende riolen. Aangezien het rioolvreemde water meestal schoon grondwater is, is de afvoer naar de RWZI ongewenst. Door de verdunning verslechtert het rendement van een rioolwaterzuiveringsinrichting. Terugdringen van rioolvreemd water komt de prestatie van een RWZI ten goede. Bij afkoppelprojecten kan rioolvreemd water zichtbaar worden. Het is bij uitstek de gelegenheid om de schone waterstromen anders af te voeren, dan wel stop te zetten. Om deze reden zal de gemeente dit onderwerp bij elk concreet project in Borne als aandachtpunt meenemen. Uit het uitgevoerde DWAAS-onderzoek is gebleken dat drainage de grootse bron van rioolvreemd water is. Borne ligt in een soort kom waardoor veel drainage nodig is om stabiliteit van de wegen te waarborgen. Bij rioolvervanging wordt drainage afgekoppeld van het vuilwaterriool. 5.4 Afkoppelen Afkoppelen is het scheiden van de hemelwater- en afvalwaterstromen met als doel om wateroverlast tegen te gaan en de verontreiniging van oppervlaktewater te reduceren. Het rioolstelsel van Borne bestaat voor circa 80% uit een gemengd systeem, waar het regen- en afvalwater gezamenlijk door worden afgevoerd. Door de waterstromen te scheiden neemt de belasting van de zuiveringinrichting af en vinden er mindere vervuilende overstortingen vanuit een gemengd stelsel plaats. Het hemelwater wordt geïnfiltreerd in de bodem of afgevoerd naar oppervlaktewater (of een combinatie van beide). Om hemelwater te kunnen infiltreren, moet de ondergrond geschikt zijn voor infiltratie. In de gemeente Borne is dit als gevolg van de voorkomende leemlagen niet overal het geval. Afhankelijk van de bodemopbouw wordt hemelwater geïnfiltreerd of afgevoerd richting oppervlaktewater. Tegenover de positieve punten van het afkoppelen, staan ook kanttekeningen. Als eerste ontstaan er door afkoppelen twee systemen: een hemelwatersysteem en een afvalwatersysteem. Dit betekent hogere aanlegkosten en hogere exploitatielasten (meer beheer en onderhoud) vooral ten laste van de gemeente. Tegenover minder vervuiling uit het gemengde stelsel staat vervuiling uit het hemelwatersysteem door verkeerd gebruik, foutieve rioolaansluitingen (huisaansluiting van afvalwater op hemelwatersysteem) en door straatvuil. Dit vereist nadrukkelijke voorlichting aan de gebruikers, meer beheer, stoppen met chemische bestrijdingsmiddelen en het (nog) actiever schoonhouden van de straten. Verder is het een utopie om naar 100% gescheiden systemen te streven. Daarvoor moeten namelijk alle afvoersystemen in de huizen gescheiden zijn. In de praktijk beperkt het afkoppelen zich (naast afkoppelen in openbaar gebied) tot de voorkant van de daken van de huizen en daar is medewerking van de huiseigenaar voor nodig. Met betrekking tot afkoppeling van bestaande verharde oppervlakken richt de gemeente Borne zich met name op kansrijke gebieden. De kansrijke gebieden voor afkoppeling staan weergegeven in de afkoppelkansenkaart in bijlage 5. Daarnaast onderzoekt de gemeente bij herstructurering- en renovatieprojecten of afkoppeling kansrijk is. ON-D

37 Bij afkoppeling hanteert de gemeente de voorkeursvolgorde zoals aangegeven in onderstaand kader. Wel of niet afkoppelen? In de Wet milieubeheer (Wm, artikel 10.29a) is een voorkeursvolgorde opgenomen voor het omgaan met o.a. hemelwater. De voorkeursvolgorde beschrijft een algemene voorkeur voor omgaan met hemelwater en afvalwater aan de bron. Bij hemelwater geldt dat lokale lozing van hemelwater in het milieu (al dan niet via een gemeentelijke hemelwatersysteem) de voorkeur geniet boven lozing op een gemengd stelsel. Lozing op oppervlaktewater is gelijkwaardig aan lozing op de bodem. De voorkeursvolgorde luidt: a. Het ontstaan van afvalwater wordt voorkomen of beperkt b. Verontreiniging van afvalwater wordt voorkomen of beperkt c. Afvalwaterstromen worden gescheiden gehouden, tenzij het niet-gescheiden houden geen nadelige gevolgen heeft voor een doelmatig beheer van afvalwater d. Huishoudelijk afvalwater en daarmee vergelijkbaar afvalwater wordt ingezameld en naar een rioolwaterzuiveringinstallatie (RWZI) getransporteerd e. Ander afvalwater dan bedoeld in onderdeel d wordt hergebruikt (zo nodig na zuivering bij de bron) f. Ander afvalwater dan bedoeld in onderdeel d (in de praktijk dus met name hemelwater) wordt lokaal in het milieu teruggebracht (zo nodig na zuivering bij de bron) g. Ander afvalwater dan bedoeld in onderdeel d wordt als stedelijk afvalwater ingezameld en naar een RWZI getransporteerd. Afkoppeling in Borne De gemeente Borne streeft naar afkoppeling van 20% van het verhard oppervlak. Momenteel is 9,2 % afgekoppeld (17,5 ha). Bij afkoppelprojecten wordt van de burger verwacht dat medewerking wordt verleend bij de afkoppeling van de voorzijde van de woning. Door communicatie wordt getracht zoveel mogelijk medewerking te verkrijgen van bewoners. De gemeente heeft ook de mogelijkheid om afkoppeling te verplichten, hiervoor kan een gebiedsspecifieke hemelwaterverordening worden toegepast. Deze moet door de gemeenteraad worden vastgesteld. 5.5 Accenten bij nieuwbouw Niet-aankoppelen bij nieuwbouwprojecten In- en uitbreidingen mogen niet leiden tot een toename van de vuilemissie en ook niet tot het vergroten van de kans van water-op-straat. Om beide doelstellingen te bereiken worden bij alle nieuwbouwprojecten het afvalwater en het hemelwater van elkaar gescheiden gehouden. Hier is dus geen sprake van afkoppelen, maar van bewust niet-aankoppelen van verhard oppervlak (lees: hemelwater) op een gemengd rioleringssysteem. Per locatie wordt bekeken op welke wijze het hemelwater het best kan worden verwerkt, zodanig dat aan alle doelstellingen wordt voldaan. Uitgangspunt is hydrologische neutraal bouwen, hetgeen wil zeggen dat de waterhuishoudkundige situatie na de bouw niet afwijkt van voor de bouw. Het hemelwater wordt bij voorkeur geïnfiltreerd, maar dat is gezien de ondergrond in Borne niet overal mogelijk. Om deze reden wordt het hemelwater ook afgevoerd naar oppervlaktewater. ON-D

38 De watertoets Voor alle nieuwbouwlocaties geldt dat het water in een zo vroeg mogelijk stadium van de ruimtelijke plannen moet worden meegenomen. Wettelijk is dit vastgelegd door middel van de waterparagraaf in het bestemmingsplan. De gemeente toetst de ruimtelijke plannen met betrekking tot de waterhuishoudkundige aspecten in samenspraak met het waterschap. Met de introductie van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (juli 2008) heeft de provincie alleen nog een adviserende rol en geen toetsende rol meer. Naast het hemelwater worden in de watertoets ook het afvalwater, het grondwater en de Kaderrichtlijn Water (KRW) in de beschouwing meegenomen. 5.6 Communicatie naar de gebruikers Door de klimaatverandering verandert ook het stedelijk waterbeheer. Het moet voor iedereen duidelijk zijn welke mate van water-op-straat toelaatbaar is en wie waar verantwoordelijk voor is. In de praktijk betekent dit het bijstellen van de verwachtingspatronen. Particulieren moeten leren omgaan met de nieuwe typen hemelwatervoorzieningen en zullen moeten accepteren dat het voor kan komen dat er water-op-straat vóórkomt. Wanneer dit beperkt blijft tot maximaal enkele uren en het water tussen de banden blijft, is er ook geen sprake van overlast, maar slechts van hinder. De gemeente heeft zich bijvoorbeeld in 2009 aangesloten bij de landelijke publiekscampagne Goed Rioolgebruik. Nevenstaande foto toont onjuist gebruik van de riolering, te weten het lozen van verfresten in een kolk. Illegale lozing verfresten in kolk (Borne) Inwoners van wijken waar hemelwater gescheiden wordt afgevoerd, worden voorgelicht over duurzaam bouwen, de (consequenties van) bovengrondse afvoer van hemelwater, het gebruik van uitlogende materialen in de woningbouw en het beheer van de infrastructuur, waaronder: - terugdringen van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen - strooien van zout in afgekoppelde gebieden - autowassen in afgekoppelde gebieden - uitlaten van honden De gemeente zelf strooit slechts incidenteel in woonstraten met een gescheiden afvoer van afvalwater en hemelwater. Uitgangspunt is wel dat de verkeersveiligheid voor gaat (dus mocht het noodzakelijk zijn zouten te strooien, zal de gemeente dit niet nalaten in straten met een gescheiden waterafvoer). Poster campagne Goed Rioolgebruik ON-D

39 6 ZORGPLICHT GRONDWATER 6.1 Inleiding zorgplicht grondwater De aanpak van grondwaterproblemen is maatwerk. Grondwaterproblemen kennen vaak meerdere oorzaken en oplossingen die sterk gevals- en gebiedsafhankelijk zijn. Bovendien hebben particulieren, gemeenten, waterschappen en provincies ieder hun verantwoordelijkheden bij het voorkomen en oplossen van problemen met grondwater. Het is daarom niet eenvoudig om te spreken over algemene maatregelen om grondwaterproblemen tegen te gaan. In januari 2008 is de Wet gemeentelijke watertaken in werking getreden. In deze wet is de zogenaamde gemeentelijke zorgplicht voor het grondwater opgenomen. De letterlijke tekst van de wet luidt als volgt: Gemeenten dragen zorg voor het in het openbaar gemeentelijk gebied treffen van maatregelen teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken, voor zover het treffen van die maatregelen doelmatig is en niet tot de zorg van het waterschap of de provincie behoort. Concreet betekent de zorgplicht voor grondwater het volgende: De eerste verantwoordelijkheid bij grondwaterproblemen ligt bij de particulier. Daarna is het een samenspel van particulieren, gemeenten, waterschappen en provincies. De gemeente is het eerste aanspreekpunt voor de burger bij structurele grondwaterproblemen. De gemeente treedt op als regisseur bij grondwaterproblemen. De gemeente is niet verantwoordelijk en aansprakelijk voor de grondwaterstand. De zorgplicht werkt niet met terugwerkende kracht en het leidt niet tot aansprakelijkheid voor schadesituaties uit het verleden. De grondwaterzorgplicht is alleen van toepassing op de kwantiteit. De grondwaterzorgplicht heeft betrekking op grondwateroverlast, hetgeen is gedefinieerd als een teveel aan grondwater. Problemen door een tekort aan grondwater heet grondwateronderlast en valt niet onder de grondwaterzorgplicht. De grondwaterzorgplicht is een inspanningsverplichting en geen resultaatsverplichting. De gemeente heeft de regie Geen enkele instantie is [alleen] verantwoordelijk en dus aansprakelijk voor de grondwaterstand. Bij klachten over de grondwaterstand maakt de gemeente een analyse van oorzaken, gevolgen en mogelijke maatregelen. De maatregelen bepaalt zij zo veel mogelijk in samenspraak met alle betrokken partijen. Maatregelen voor transport van overtollig grondwater in openbaar gebied komen voor rekening van de gemeente en kan zij bekostigen uit de rioolheffing. De gemeente legt haar grondwaterbeleid vast in het Gemeentelijk Rioleringsplan. Bron: RIONED nieuws, nummer 1, januari 2008 ON-D

40 6.2 Invulling grondwaterzorgplicht Borne Definitie grondwateroverlast Calamiteiten zoals extreme neerslag en zeer hoge waterstanden in oppervlaktewater kunnen leiden tot een tijdelijk hogere grondwaterstand. De gebruiksfunctie wordt daardoor tijdelijk verminderd, maar dat betekent niet dat deze ook op de langere termijn wordt aangetast. Een zeker (normaal maatschappelijk) risico wordt bij de perceeleigenaar gelegd: incidentele gevallen van overlast komen voor zijn of haar rekening. Grondwateroverlast op lokale schaal (wijk- of perceelniveau) wordt vooral veroorzaakt: doordat bouwgrond niet goed bouwrijp is gemaakt; doordat drainage niet goed is aangelegd dan wel niet goed (meer) functioneert; door bouwkundige gebreken; door een te laag bouwpeil (vloerpeil) of te diepe kruipruimten (in combinatie met bouwkundige gebreken); door het vervangen van lekke rioleringen die jarenlang (onbedoeld) als drainagebuis werkten en het teveel aan grondwater konden afvoeren. Meer regionale oorzaken hangen samen met het gevoerde oppervlaktewaterpeilbeheer door het waterschap en het stopzetten of verminderen van grondwateronttrekkingen door drinkwaterbedrijven en industrie. Grondwater kan ook leiden tot structurele overlast op het perceel van de perceeleigenaar. Voordat de gemeente maatregelen kan nemen, toont ze met het grondwatermeetnet eerst aan wat de grondwaterstand indicatief is. Naar aanleiding van de meetgegevens kan vastgesteld worden wanneer en waar we spreken van een structureel hoge (of lage) grondwaterstand. Als gevolg van de aanwezigheid van keileemschotten, kunnen de grondwaterstanden in de gemeente Borne lokaal sterk variëren. Grondwaterstanden waargenomen in peilbuizen zijn om deze reden dan ook niet altijd representatief. De gemeente kiest voor maatwerk en onderzoekt per melding of er daadwerkelijk sprake is van structurele hoge (of lage) grondwaterstanden. Op basis van ervaringen van andere gemeenten wordt door de gemeente Borne het volgende als uitgangspunt genomen voor de termen structureel nadelige gevolgen : Indien de grondwaterstand op gemeentelijk terrein leidt tot nadelige gevolgen in de vorm van structurele overlast bij een cluster (meerdere woningen in een bepaald gebied) wordt de gemeente verantwoordelijk voor haar zorgplicht, behalve wanneer er sprake is van bouwkundige gebreken. Er wordt gesproken over structurele overlast indien de grondwaterstand op gemeentelijk terrein zorgt voor een herhaaldelijk of langdurige verslechtering van de gebruikersfunctie van het betreffende gebied. De termen herhaaldelijk en langdurig kunnen op verschillende manieren geïnterpreteerd worden. Omdat de gemeente op dit moment nog niet voldoende inzicht heeft in de exacte grondwaterstanden worden voorlopig de volgende criteria gebruikt: o Minimale eis voor herhaaldelijk is: ieder jaar terugkerend en reeds geruime tijd aanwezig. o Minimale eis voor langdurig is: tenminste twee maanden ononderbroken durend. ON-D

41 Verantwoordelijkheid van burger en gemeente De zorgplicht is van toepassing op de openbare ruimte in bebouwd gebied, dus vanaf de perceelsgrens. Het is mogelijk om door middel van maatregelen in openbaar gebied problemen op particuliere percelen op te lossen. In andere situaties zullen dergelijke maatregelen echter niet afdoende of niet doelmatig zijn. In die gevallen kan het af te voeren grondwater door particulieren (huishoudens en bedrijven) aan de perceelsgrens worden aangeboden. De gemeente neemt het water over en voert het door middel van openbaar ontwateringstelsel af. De particulier is verantwoordelijk voor maatregelen op eigen terrein. De zorgplicht gaat niet zover dat de gemeente ook maatregelen moet nemen op de percelen die in particulier eigendom zijn. Eigenaren dienen zelf te zorgen voor een goede staat van hun percelen en gebouwen. Indien nodig moeten zij zelf waterhuishoudkundige en/of bouwkundige maatregelen treffen. Wanneer andere werkzaamheden door en binnen de gemeente leiden tot een grondwaterstandverhoging en tot problemen in gebouwen, dan heeft de gemeente de taak de particulieren te waarschuwen en compenserende maatregelen te treffen. Tevens is het aan de gemeente om gerelateerde klachten adequaat af te handelen. Rol van de gemeente De gemeenten zijn het aanspreekpunt / loket (lees: aanspreekbaar, niet aansprakelijk) voor problemen met grondwater. Bij dit loket kunnen perceelseigenaren terecht voor vragen en klachten. De gemeente zorgt voor de afwikkeling en voert achter de schermen overleg met de verantwoordelijke instanties. Ook het waterschap en de provincie hebben verantwoordelijkheden ten aanzien van grondwater. De provincie is in principe verantwoordelijk voor het diepere grondwater, het waterschap voor een goed peilbeheer. De gemeente is geen (grond)waterbeheerder en de zorgplicht geeft de gemeente geen specifieke bevoegdheden binnen de verplichting. De gemeente heeft wel een ontwateringstaak om goed gebruik van bebouwd gebied mogelijk te maken en daartoe heeft zij diverse instrumenten tot haar beschikking. Zo bestaat er de mogelijkheid tot het vaststellen van een grondwaterverordening. Verder komt de zorg voor het grondwater terug in het bestemmingsplan via de watertoets. Bij de inrichting van een gebied kunnen maatregelen getroffen worden door middel van grondexploitatie en bouwvoorschriften (denk aan het wel of niet toestaan van kruipruimtes). En via convenanten kunnen bestuurlijke afspraken worden gemaakt met betrokken waterpartners. De wetgeving schrijft voor dat de burger bij de gemeente terecht moet kunnen met zijn grondwaterproblemen. De gemeente is het eerste aanspreekpunt voor de burger en dient door middel van een probleemanalyse als regisseur richting een oplossing te werken. Deze functie wordt in 2010 vormgegeven door middel van het (water)loket dat in het kader van Wabo wordt ingericht voor het verwerken van de vergunningsaanvragen (zie Eén loket, hoofdstuk 4.6). Verder is het de bedoeling dat bij de aanvraag van een bouwvergunning er tevens aanwijzingen worden meegegeven wanneer er een kans is op hoge grondwaterstanden. ON-D

42 Doelmatige aanpak grondwaterproblemen Aanpak van grondwateroverlast is een samenspel van perceeleigenaar, gemeente, waterschap en provincie, waarbij de gemeente de regierol heeft. De perceeleigenaar is primair zelf verantwoordelijk voor haar eigen grond. De gemeente treft ook maatregelen als perceeleigenaar voor haar eigen gronden. Indien de gemeente structureel overlast veroorzaakt op grond van de perceeleigenaar, zal de gemeente maatregelen treffen. Maatregelen moeten problemen oplossen en doelmatig zijn. Bij de concrete vraag of eventuele maatregelen doelmatig zijn, staat in de nieuwe wet een doelmatigheidscriterium centraal. De toelichting op de wetgeving zegt hierover: Factoren als de omvang en de duur van de overlast, het aantal getroffen percelen, evenals de functie en de hydrologische toestand van het betrokken gebied de financiële implicaties alsmede de verschillende mogelijke oplossingen om grondwateroverlast tegen te gaan, kunnen een rol spelen bij de vraag of maatregelen doelmatig zijn. De zorgplicht betekent dus niet dat de gemeente overal maar afwateringsmiddelen moet aanleggen. Waar geen overlast is, is aanleggen niet doelmatig en daar wel overlast is moet eveneens de doelmatigheidsvraag positief kunnen worden beantwoord. De doelmatigheid van maatregelen dient aan de onderstaande uitgangspunten getoetst te worden: De perceeleigenaar ervaart structureel nadelige gevolgen. (zie beleid ) Bouwkundige maatregelen hebben de voorkeur boven waterhuishoudkundige maatregelen. De gemeente is voor bouwkundige maatregelen niet verantwoordelijk. De gemeentelijke zorgplicht geldt voor maatregelen die niet tot de verantwoordelijkheden van andere overheden behoren. Als het doelmatiger is om problemen via maatregelen van andere overheden op te lossen dan hoeft de gemeente niets te doen (behalve te regisseren). Bij de inzet van maatregelen dient er getoetst te worden op duurzaamheid (3) en effectiviteit in combinatie met de kosten-baten analyse van de maatregel. Bij voorkeur, indien maatregelen te combineren zijn met andere maatregelen in de openbare ruimte, zoals het realiseren van een gescheiden stelsel, zal er werk met werk gemaakt worden. 6.3 Grondwaterzorgplicht toegepast in Borne Grondwateroverlast De gemeente neemt iedere melding en klacht van inwoners serieus en stelt zo nodig onderzoek in. Door een betere structuur aan te brengen in de registratie en afhandeling van meldingen wordt een eenduidige en efficiënte werkwijze verkregen en wordt invulling gegeven aan de zorgplicht. Borne kent relatief weinig grondwateroverlast. Er zijn weinig activiteiten nodig in het kader van de zorgplicht grondwater. Het accent komt te liggen op de regisseursrol en communicatie richting de inwoners. Daarnaast worden problemen met grondwateroverlast lokaal aangepakt door bij herstructurering of rioolvervanging drainage toe te passen. Bij nieuwbouw wordt het terrein bouwrijp gemaakt door grondwaterneutraal te bouwen (ophoging maaiveld i.p.v. grondwater afvoeren). 3 Milieuvriendelijk en voor langere termijn voordeel behalen ON-D

43 Grondwatermeetnet De gemeente heeft diverse peilbuizen die gezamenlijk een grondwatermeetnet vormen. De komende planperiode worden deze peilbuizen voorzien van telemetrie. Hiermee kunnen de grondwaterstanden centraal worden verzameld en verwerkt. Daarnaast worden binnen projecten, projectspecifieke peilbuizen geplaatst. Hiermee wordt beter inzicht verkregen in de grondwaterstanden in de gemeente. 6.4 Waterloket De gemeente is al sinds jaren het aanspreek- en informatiepunt voor iedere burger. Ook de wetgever is zich bewust van deze speciale functie. Zowel de nieuwe waterwet als de Wabo geeft de gemeente een officiële loketfunctie. Hieronder wordt beschreven hoe de loketfunctie van de gemeente voor wat betreft het waterloket er uit ziet. Invulling wettelijke verantwoordelijkheden Wettelijk heeft de gemeente drie functies ten aanzien van haar loketfunctie water. 1. De gemeente is het aanspreekpunt wat betreft riolering en (grond)water in de stad. Bij elke gemeente moet een mogelijkheid bestaan om vragen of klachten over dit onderwerp te melden. Vooralsnog vervult de back-office van de gemeente Borne deze rol. De gemeente is zich ervan bewust dat de waterloketfunctie bij de front-office moet liggen. Hiervoor moet er geïnvesteerd worden in kennisontwikkeling van medewerkers van de front-office, om zodoende een goede service te kunnen leveren en aan haar wettelijke verplichtingen te kunnen voldoen. Daarnaast is de gemeente Borne bezig met het opzetten van een digitaal meldloket. 2. Sinds de inwerkingtreding van de Waterwet is de gemeente de frontoffice voor de aanvraag van een watervergunning. Iedere aanvraag voor een Watervergunning kan bij de gemeente worden ingediend, ongeacht of de gemeente bevoegd gezag is. De gemeente dient er zorg voor te dragen dat de aanvraag of melding doorgestuurd wordt naar het desbetreffende bevoegd gezag (Rijkswaterstaat, Provincie of Waterschap). In het kader van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) is het de bedoeling dat er één loket bij de gemeente komt, waar de burger terecht kan voor al zijn vergunningsaanvragen. De gemeente Borne koppelt haar werkwijze voor de aanvraag van een Watervergunning (afvalwatervergunning, maar ook voor hemelwater- en grondwatervergunningen) aan de Wabo-loketfunctie, per 1 oktober Voor watergerelateerde vergunningen vereist dit samenwerking met Waterschap Regge en Dinkel en de provincie Overijssel. 3. De waterwet stelt de gemeenten verplicht, daar waar zich overlast voordoet met grond- en of hemelwater aan te kunnen tonen (door middel van een meetnet) wat en hoeveel de overlast is. De gemeente Borne neemt iedere melding en klacht serieus en zoekt uit wat de oorzaak kan zijn van de problematiek. De gemeente beschikt over een aantal peilbuizen; overwogen wordt om de grondwaterstanden via internet inzichtelijk te maken voor haar inwoners. 6.5 Conclusies zorgplicht grondwater Met het vaststellen van dit GRP wordt invulling gegeven aan de grondwaterzorgplicht in Borne. In dit document staat beschreven wat wordt verstaan onder structurele grondwateroverlast, wat de rol van de particulier en van de gemeente is en op welke wijze het begrip doelmatig wordt ingevuld. Borne kent relatief weinig grondwateroverlast. Er zijn weinig activiteiten nodig in het kader van de zorgplicht grondwater. Het accent komt te liggen op de regisseursrol van de gemeente en de communicatie richting de inwoners van de gemeente. Dit laatste wordt meegenomen in het in 2010 op te zetten waterloket. ON-D

44 ON-D

45 7 SAMENVATTING MAATREGELEN In de vorige hoofdstukken staat omschreven hoe de gemeente invulling geeft aan haar zorgplichten en wat hiervoor nodig is. In onderstaande tabel is samengevat welke maatregelen hiervoor worden uitgevoerd, wanneer deze maatregelen worden uitgevoerd en welke investering dit vereist. Maatregelen (afschrijven in 30 jaar) Aansluiten percelen buitengebied (alsnog) Aanleg afvalwatertransportleiding Beperken wateroverlast bestaand stedelijk gebied (o.a. afkoppeling) TOTAAL Rioolvervanging (afschrijven in 30 jaar) Vervanging drainage (verdisconteerd in rioolvervanging) Vervanging riolering TOTAAL Gemalen (afschrijven in 15 jaar) Uitbreiding telemetrie hoofd- en drainagemalen Vervanging rioolgemalen (planmatig) TOTAAL Onderzoeken (afschrijven in 5 jaar) Overdracht stedelijk waterbeheer Opstellen nieuwe Basisrioleringsplannen (Borne, Zenderen en Hertme) Opstellen nieuw Gemeentelijk Rioleringsplan (2016) Toepassen telemetrie grondwatermeetnet Onderzoek H2S (lozingspunten) Simulatie SOBEK aan straatprofiel (2D) Uitwerking afvalwaterakkoord (5 jaar) TOTAAL Maatregelen Groot Onderhoud (niet activeren) Baggeren vijvers - Bekenhorst Gaspeldoorn Stroom-Esch 't Olthof TOTAAL Maatregelen aanvullend op exploitatie (niet activeren) Onderhoud wadi's (ca m2) Opzetten waterloket (in 2010) Communicatie over goed rioolgebruik+waterbeleid Kennisontwikkeling medewerkers waterloket Uitbesteding KLICmeldingen (Wion) Actualiseren rioolbeheer (o.b.v. inmeting putten GPS) Tijdelijke toename inspectie (2.500 m extra) TOTAAL ON-D

46 ON-D

47 8 VERBREDE RIOOLHEFFING, WAT IS ER NODIG In dit hoofdstuk worden de kosten en baten (inning van de rioolheffing) van de rioleringszorg behandeld. De Commissie Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) stelt dat de rioolheffing kostendekkend moet zijn. Het is daarnaast toegestaan om voor toekomstige rioolvervangingen of groot onderhoud een voorziening in het leven te roepen en voor deze toekomstige uitgaven te sparen. Een meer dan 100% kostendekkende rioolheffing is niet toegestaan. Aan de uitgavenzijde wordt onderscheid gemaakt in lopende kapitaallasten, nieuwe investeringen (vervanging en afkoppeling), exploitatielasten (personele inzet en beheer en onderhoud stelsel) en overige maatregelen (zoals onderzoeken). Deze aspecten worden onderstaand behandeld. De inkomstenkant is de exponent van de uitgavenzijde. In hoofdstuk 8.5 wordt de heffing berekend die nodig is om een kostendekkend geheel te hebben en in de toekomst te houden. Om deze reden wordt een periode van 55 jaar in ogenschouw genomen. Er kan geanticipeerd worden op een toekomstige stijging of daling van de lasten. 8.1 Lopende kapitaallasten voor investeringen t/m 2010 Investeringen in de riolering moeten op grond van de gemeentelijke financiële voorschriften worden geactiveerd. Activeren leidt tot kapitaallasten. De gemeente Borne hanteert een financiële afschrijvingstermijn van 30 jaar voor rioolvervangingen en van 15 jaar voor de elektrisch / mechanische vervanging van pompen en gemalen. Onderzoeken worden over een periode van 5 jaar afgeschreven (indien er ene reëel zicht is op de verwezenlijking van de plannen en het gaat om de verwezenlijking van tastbare zaken). Onderstaande grafiek toont de lopende kapitaallasten van geactiveerde investeringen tot en met Vanaf 2040 is deze nul (aangezien de langste afschrijvingstermijn 30 jaar bedraagt). Daarnaast zijn de nieuwe kapitaallasten uitgezet. Dit betreft kapitaallasten van vervangingsinvesteringen (waarbij rekening is gehouden met een gedeeltelijke financiering vanuit de voorziening) Kapitaallasten riolering kapitaallast jaar nieuwe kapitaallasten lopende kap.last (investeringen tot 2010) ON-D

48 8.2 Nieuwe investeringen planperiode Zoals in de tabel in hoofdstuk 7 aangegeven zullen er de komende jaren forse investeringen plaatsvinden door rioolgerelateerde maatregelen uit te voeren. Vervangingsinvesteringen ten behoeve van pompen, gemalen en riolering worden geactiveerd en afgeschreven over 30 jaar. Een eventuele bijdrage vanuit de Voorziening vervanging en groot onderhoud wordt in mindering gebracht op de investeringskosten alvorens deze geactiveerd worden. Investeringen ten behoeve van Groot onderhoud, zoals het baggeren van vijverbodems, mogen niet geactiveerd worden. Deze komen ineens ten laste van de rioolheffing. Een eventuele bijdrage vanuit de Voorziening vervanging en groot onderhoud is toegestaan. Investeringen in de riolering, zoals de aanleg van de ringleiding, afkoppeling van afvoerend oppervlak en de aansluiting van panden in het buitengebied, worden geactiveerd en financieel afgeschreven over 30 jaar. Het is niet toegestaan deze investeringen (deels) te financieren vanuit de voorziening. Onderzoeken worden, zoals aangegeven in 5 jaar financieel afgeschreven. Hiervoor geldt eveneens dat het niet toegestaan is de investeringen (deels) te financieren vanuit de voorziening. Tenslotte zijn er nieuwe maatregelen aanvullend op de exploitatie, zoals: o Wadionderhoud o Opzetten waterloket o Communicatie richting bewoners (over goed rioolgebruik en waterbeleid) o Kennisontwikkeling medewerkers o Uitbesteding KLIC-meldingen (Wion) o Actualiseren rioolbeheer (op basis van inmeting putten in GPS) o (tijdelijke) toename inspectiefrequentie Deze investeringen worden niet geactiveerd, maar komen direct ten laste van de rioolheffing. 8.3 Exploitatielasten De structurele exploitatielasten bedragen circa ,- per jaar, exclusief lopende kapitaallasten. Genoemd bedrag is inclusief ,- per jaar voor wadi-onderhoud (werd voorheen niet gefinancierd vanuit de rioolheffing). Zie bijlage 2 voor de componenten van de exploitatielasten. Daarnaast zijn er in de planperiode gemiddeld circa ,- per jaar aan specifieke (niet-structurele) exploitatielasten. Straatvegen De gemeente Borne rekent 50% van de straatveegkosten toe aan de rioolheffing. Dit percentage is gangbaar in Nederland. Als gevolg van de toename van het percentage gescheiden stelsels, wordt het nog belangrijker de straten en wegen goed en frequent te vegen. Hierdoor neemt enerzijds de verontreiniging van wadi s en andere infiltratievoorzieningen af en verzamelt zich minder afval in de kolken (afname kosten kolkenzuigen), anderzijds neemt de kans op waterhinder en overlast als gevolg van verstoppingen af. De structurele lasten (toe te rekenen aan de rioolheffing) bedragen circa ,- per jaar. BTW De gemeente Borne rekent Jaarlijks een constant bedrag à ,- toe als compensabele btw last aan de rioolheffing (bestaand beleid). Dit is derhalve een grondslag voor de berekening van de rioolheffing. Toegekende btw betreft de door derden uitgevoerde (en dus btw-plichtige) werkzaamheden behorende tot de exploitatie. Deze systematiek wordt door verschillende gemeenten in Nederland toegepast. ON-D

49 8.4 Uniformeren tariefklassen De gemeente Borne werkt op het gebied van belastinginning samen met de gemeenten Enschede en Hengelo. De gemeentelijke belastingen worden geïnd door het Gemeentelijk Belastingkantoor Twente (GBT), zie nevenstaand artikel uit Twentse Courant Tubantia (d.d. 25 september 2010). Om een eenduidige en daardoor meer doelmatige uitvoering van de werkzaamheden van het GBT te kunnen bereiken, wordt voorgesteld de tariefklassen van Borne gelijk te trekken aan die van de overige gemeenten. Het gevolg is dat er één klasse komt voor een drinkwaterverbruik van 0 tot 500 m3, in plaats van de huidige twee klassen (0 tot 250 m 3 en 250 tot 500 m 3 ). De consequentie hiervan is dat het huidige basistarief à 184,08 per heffingseenheid (peil 2010) met 0,96% moet stijgen om dezelfde inkomsten te genereren. Hierdoor bedraagt het basistarief voor 2011 minimaal 185,84. Het tarief voor grootverbruikers à 188,40 per 500 m 3 (bovenop het basistarief) kan gehandhaafd blijven. De genoemde wijziging van het basistarief staat geheel los van eventuele stijgingen van de rioolheffing om kostendekkend te kunnen zijn en blijven. Het betreft enkel een tariefswijziging als gevolg van een herindeling van tariefklassen. 8.5 Ontwikkeling rioolheffing Ontwikkeling aantal aansluitingen Binnen de gemeente Borne zijn momenteel circa (2010) aansluitingen aanwezig (2010). Deze worden aangeslagen voor de rioolheffing. De hoogte van de heffing is afhankelijk van het drinkwaterverbruik. Voor 2010 is de volgende heffing gehanteerd: Tot 250 m 3 184,08; Van 250 m 3 tot 500 m 3 237,84; Meer dan 500 m 3 237,84 vermeerderd met 188,40 voor iedere 500 m 3 of een gedeelte daarvan. In hoofdstuk 8.4 is aangegeven dat er uit het oogpunt van uniformiteit vanaf 2011 één tarief wordt gehanteerd voor het waterverbruik van 0 tot 500 m 3. Dit betekend dat de uitgangssituatie voor de bepaling van de tarieven vanaf 2011 is (peil 2010): Tot 500 m 3 185,84; Meer dan 500 m 3 185,84 vermeerderd met 188,40 voor iedere 500 m 3 of een gedeelte daarvan. ON-D

50 Het aantal huishoudens zal de komende jaren stijgen als gevolg van een aantal uitbreidingsplannen. Voor de berekening van de rioolheffing wordt uitgegaan van de in onderstaande tabel aangegeven toename (bron: gemeente Borne). 200 Netto toename aantal aansluitingen netto toename jaar Om de toename van de lasten te kunnen dragen is een stijging van de rioolheffing niet te voorkomen. De voorziening wordt enerzijds gebruikt om de stijging de komende jaren enigszins af te zwakken en anderzijds om de sterke toename van de lasten in de toekomst op te vangen. De voorziening wordt enkel aangewend voor vervangingen en groot onderhoud. Andere lasten worden niet uit de voorziening gefinancierd. Onderstaande grafiek toont de ontwikkeling van de rioolheffing in de periode 2010 t/m 2040 (exclusief inflatie). Uitgangspunt hierbij is dat de Voorziening ten behoeve van groot onderhoud en vervangingen ingezet wordt om de te activeren bedragen zo laag mogelijk te houden (zodat lage kapitaallasten bereikt worden). Om eventuele tegenvallers op te kunnen vangen wordt voor de voorziening een ondergrens van aangehouden (buffer). ON-D

51 Onderstaande tabel toont de voorgestelde ontwikkeling van de rioolheffing in cijfers (exclusief jaarlijkse indexatie op basis van prijswijzigingen). Ontwikkeling rioolheffing (klasse m3) rioolheffing jaar jaar rioolheffing grootverbruik stijging opmerking (basistarief) (extra per 500 m3) ,08 188,40 uitgangspunt 185,84 188,40 op basis van nieuwe klasse-indeling ,77 189,34 0,5% ,70 190,29 0,5% ,64 191,24 0,5% ,58 192,20 0,5% ,53 193,16 0,5% ,49 194,12 0,5% ,44 195,09 0,5% ,0% per jaar uiteindelijke heffing ON-D

52 8.6 Formatiecheck Om inzicht te krijgen in de benodigde personele middelen is gebruik gemaakt van de module D2000 personeel aspecten van gemeentelijke watertaken uit de Leidraad Riolering. Hierin worden voor de reguliere gemeentelijke rioleringszorg een aantal deeltaken onderscheiden. De gemeente Borne telt (per 1 januari 2010) inwoners, waardoor de gemeente onder de categorie tot inwoners valt. Voor een gemeente van deze grootte wordt onderstaand per onderdeel een inschatting gemaakt van de benodigde formatie voor iedere deeltaak. Bij deze inschatting is uitgegaan van de in Borne geldende situatie. Nieuwe taken en de verbreding van de rioleringszorg, zijn hierin meegenomen. Samenvatting tijdsbesteding Tijdsbesteding FTE (theoretisch benodigd, Leidraad Riolering) [dagen] (175 dagen per jaar) Planvorming, onderzoek en facilitair 427 2,4 Onderhoud 333 1,9 Maatregelen 191 1,1 Totaal (theoretisch benodigd) 951 5,4 Voor de onderliggende berekeningen wordt verwezen naar bijlage 6. De beschikbare formatie binnen de gemeente bedraagt 1,8 fte voor de binnendienst (2.560 uur) en 3,0 fte voor de buitendienst (5.160 uur, inclusief straatvegen à 900 uur: 3,7 fte inclusief en 3,0 fte exclusief straatvegen). Voor een overzicht van de beschikbare uren en uit te voeren werkzaamheden wordt verwezen naar bijlage 7. In totaal is er derhalve een formatie van 4,8 fte beschikbaar. De binnendienst (planvorming, onderzoek en facilitair) heeft theoretisch een tekort van 0,6 fte (2,4 benodigd minus 1,8 beschikbaar). De beschikbare formatie van de buitendienst komt goed overeen met de theoretisch benodigde formatie (onderhoud en maatregelen). De te beperkte bezetting in de binnendienst wordt ook daadwerkelijk zo ervaren. Om deze reden wordt geadviseerd de binnendienst met 0,5 tot 1,0 fte uit te breiden. Met de extra personele lasten is vooralsnog geen rekening gehouden in de exploitatielasten (c.q. berekening van de kostendekkende rioolheffing). ON-D

53 9 COLOFON Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan ON-D Opdrachtgever : Gemeente Borne Project : Gemeentelijk Rioleringsplan Dossier : C Omvang rapport : 49 pagina's Auteur : Marco de Kraker en Rinus Hoogeslag Bijdrage : Stef van Wanrooij (gemeente Borne) Projectleider : Marco de Kraker Projectmanager : Dorine Kolkman Datum : 18 oktober 2010 Naam/Paraaf : ON-D

54 Water Verlengde Kazernestraat ZA Deventer Postbus AX Deventer T (0570) F (0570)

55 BIJLAGE 1 ONTWIKKELINGEN IN HET WATERBELEID Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 1 ON-D

56 Op het gebied van waterbeleid vinden er veel ontwikkelingen plaats. Op Europees niveau is de KRW ingevoerd. Het landelijke beleid is verwoord door de Commissie Waterbeheer 21 e eeuw (WB21, trits vasthouden bergen afvoeren ) en de 4 e nota waterhuishouding (NW4, bronaanpak). Verder is de nieuwe wet Gemeentelijke watertaken vanaf 2008 geïmplementeerd. Beleidsbrief regenwater en riolering In het vernieuwde regenwaterbeleid staan 4 pijlers centraal: 1) Aanpak bij de bron: het voorkomen van verontreiniging van regenwater; 2) Regenwater vasthouden en bergen; 3) Regenwater gescheiden van afvalwater afvoeren; 4) Integrale afweging op lokaal niveau Voor de toepassing van de pijlers van het regenwaterbeleid gelden de volgende bestuurlijke uitgangspunten: A. Doelmatigheid van maatregelen is uitgangspunt; Uit oogpunt van doelmatigheid is een goede afstemming van maatregelen, de termijnen en een pragmatische invulling cruciaal, zodat een te groot beslag op maatschappelijke middelen wordt voorkomen. B. Verantwoordelijkheden van partijen worden duidelijk geformuleerd De primaire verantwoordelijkheid voor het omgaan met regenwater draagt diegene bij wie het regenwater als gevolg van verharden en overkappen vrijkomt. C. Gemeente is regisseur De integrale afweging wordt onder regie van de gemeente gemaakt, in nauw overleg met de waterschappen, binnen de door de provincie gegeven kaders. De gemeentelijke regierol vloeit logisch voort uit de veranderingen, die in het stedelijk gebied moeten plaatsvinden. Europese kaderrichtlijn water Sinds eind 2000 is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht. De kaderrichtlijn richt zich op een goede toestand van oppervlakte- en grondwater. Essentiële elementen zijn het bestrijden van verontreinigingen bij de bron (chemische doelstelling), het realiseren van een goede ecologische toestand van oppervlaktewateren en het beschermen van het grondwater. De aanpak is brongericht en omvat naast het verminderen van diffuse bronnen het uitvoeren van rioleringsmaatregelen en de aanpak van RWZI s en overstorten. De hoofdlijnen in deze kaderrichtlijn zijn: Behoeden voor verdere achteruitgang, beschermen en verbeteren van ecosystemen op het land en in het water; Stimuleren van duurzaam watergebruik door beschikbare waterbronnen voor de lange termijn te beschermen; Progressieve vermindering van de verontreiniging van oppervlaktewater en grondwater en voorkomen van verdere verontreiniging hiervan; Bijdragen aan het afzwakken van de gevolgen van extreme neerslag en perioden van droogte. Het streven is om de KRW-maatregelen zoveel mogelijk uit te voeren in combinatie met de maatregelen die voortvloeien uit het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW). In het algemeen is de directe relatie van deze maatregelen met de riolering echter beperkt. Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 1 ON-D

57 4 e nota waterhuishouding en het waterkwaliteitsspoor Het huidige waterbeleid is gericht op het creëren van een gezond en veerkrachtig watersysteem en een duurzame waterketen. Deze principes zijn afkomstig uit de 4 e nota Waterhuishouding en de aanbevelingen van de Commissie Waterbeheer 21 e eeuw, waarbij afwenteling van lokale problemen op (boven)regionale systemen zo veel mogelijk wordt voorkomen en aanpak van de bron prevaleert boven "end of pipe" maatregelen. In deze lijn hebben de CUWVO/CIW in 1992 het milieubeleid uitgewerkt in een twee sporenbeleid: emissiespoor of basisinspanning én het waterkwaliteitsspoor. De basisinspanning betreft een inspanningsverplichting van de gemeente om de vuilemissie vanuit de riolering zodanig te reduceren dat deze voldoet aan een referentie vuilemissie. Daarbij wordt het effect van de vuilemissie op het ontvangend oppervlaktewater buiten beschouwing gelaten. In het waterkwaliteitsspoor wordt gekeken naar de effecten van riooloverstorten op de zuurstofhuishouding en naar de invloed van de overige bronnen op de algehele waterkwaliteit (nutriënten, ecologie, etc.). Indien de vuilemissie tot knelpunten leidt, dienen aanvullende maatregelen getroffen te worden. Dat kunnen maatregelen in de riolering zijn maar ook in het watersysteem. Verbeteringsmaatregelen in het kader van de basisinspanning zijn de verantwoordelijkheid van de gemeente. Maatregelen in het kader van het waterkwaliteitsspoor zijn een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de gemeente en waterschap. Wet gemeentelijke watertaken (bron: De wet gemeentelijke watertaken is op 1 januari 2008 in werking getreden. De wet maakt de verbreding van het gemeentelijke rioolrecht tot een bestemmingsheffing mogelijk. Hiermee kunnen gemeenten ook voorzieningen bekostigen voor regenwaterafvoer en de aanpak van grondwaterproblemen in bebouwd gebied. De Wet gemeentelijke waterkaten is per 22 december 2009 geïntegreerd in de Waterwet. Tevens hebben gemeenten via een zorgplicht een formele rol toegekend gekregen in de aanpak van stedelijke grondwaterproblemen. Het gemeentelijke beleid hiervoor komt in het verbrede gemeentelijk rioleringsplan (GRP) dat hiertoe wettelijk een bredere grondslag heeft gekregen. Dit past binnen de door de VNG geformuleerde visie op de gemeentelijke watertaken. Aanpak grondwaterproblemen Het wetsvoorstel gaat uit van de verantwoordelijkheid van de perceelseigenaar voor maatregelen op het eigen terrein. Indien er in het bebouwde gebied sprake is van structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming, dan heeft de gemeente een zorgplicht. Dit betekent dat de gemeente maatregelen in de openbare ruimte moet nemen, waarmee problemen zoveel mogelijk voorkomen worden. Deze gemeentelijke zorgplicht geldt alleen als het gaat om maatregelen die doelmatig zijn en niet tot de verantwoordelijkheid van waterschap of provincie behoren. Regenwaterbeleid Ook is de gemeente nu verantwoordelijk voor de doelmatige inzameling van afvloeiend hemelwater, voor zover de perceelseigenaar dit water zelf niet kan verwerken. De gemeente heeft een bevoegdheid om via een verordening regels te stellen aan het regen- en afvalwater, dat perceelseigenaren aan de gemeente willen overdragen. Voor alle duidelijkheid: deze zorgplicht is geen plicht tot gescheiden afvoer van regenwater. Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 1 ON-D

58 Bekostiging en planvorming De Waterwet geeft tenslotte aan, dat alle voorzieningen die direct of indirect samenhangen met de gemeentelijke stelsels voor afvalwater, hemelwater en grondwater uit de verbrede rioolheffing kunnen worden bekostigd. De wettelijke verplichtingen die al golden voor gemeentelijke rioleringsplannen zijn nu ook van toepassing op gemeentelijke voorzieningen voor regenwaterinzameling en aanpak van grondwaterproblemen. Klimaatveranderingen Het klimaat verandert, waardoor de kans op extreme neerslaggebeurtenissen toe neemt. Over de oorzaken van de klimaatverandering wordt nog veel gediscussieerd, maar met betrekking tot de waterhuishouding zijn met name de gevolgen van belang. Het is zaak tijdig in te spelen op het feit, dat er vaker hoosbuien voorkomen in Nederland. Het hydraulisch functioneren van de bestaande vrijvervalstelsels is niet berekend op intensievere buien. Daardoor is de kans aanwezig, dat vaker waterop-straat voorkomt en de overstorten meer frequent in werking treden. Water-op-straat leidt tot overlast voor bewoners en een hogere overstortfrequentie heeft tot gevolg, dat de oppervlaktewaterkwaliteit negatief beïnvloed wordt. Op deze klimaatverandering kan ingespeeld worden door onder andere meer verhardoppervlak af te koppelen van de gemengde riolering en bij geplande rioolvervangingen na te gaan of toepassing van grotere diameters leidt tot een reductie van (voorziene) problemen. Voor nieuwe bebouwing wordt er naar gestreefd om water conform de trits vasthouden-bergen-afvoeren te verwerken. Nationaal bestuursakkoord Water-Actueel Samenwerken aan het op orde brengen en houden van het watersysteem is de rode draad van het Nationaal Bestuursakkoord Water-Actueel dat op 25 juni 2008 door het Rijk, het IPO, de Unie van Waterschappen (UvW) en Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is ondertekend. Genoemde organisaties geven hiermee aan dat zij zich in willen zetten om op zo kort mogelijke termijn en tegen de laagst maatschappelijke kosten het watersysteem op orde te brengen. Wat er nieuw is in het NBW-Actueel? Een duidelijkere omschrijving van begrip Wat is op orde met name in stedelijk gebied. Hoe om te gaan met de klimaatscenario s. Naast waterkwantiteit maken waterkwaliteit en watertekorten onderdeel uit van het akkoord. Er is meer aandacht voor de doorvertaling van de integrale wateropgave naar het ruimtelijk domein. De werkwijze van gebiedsnormering voor regionale wateroverlast. Instrumentarium Waterwet. Vernieuwde rijksimpuls in de vorm van synergiegelden van 115 miljoen en 75 miljoen innovatie. Duidelijkheid over wanneer er weer momenten zijn waarin we als NBW-partijen kunnen nagaan of er voldoende middelen zijn om wateropgave te realiseren. Belangrijke onderwerpen van het Nationaal Bestuurakkoord Water-Actueel zijn: Samen anticiperen op klimaatverandering De nieuwste inzichten volgens KNMI klimaatscenario s 2006 sluiten in het algemeen goed aan bij de weg zoals die in 2000 met de WB21-strategie is ingeslagen. De afspraak is dan ook dat kan worden vastgehouden aan de wateropgave zoals die toen in beeld is gebracht. Dit betekent dat de uitvoering van de maatregelen doorgang kan vinden en de wateropgave niet opnieuw Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 1 ON-D

59 berekend of onderbouwd hoeft te worden. Partijen hebben afgesproken om de systemen waar dit ruimtelijk en financieel mogelijk is extra robuust in te richten. Samenwerken aan het op orde brengen van het watersysteem Met watersystemen op orde in 2015 wordt bedoeld dat er geen onacceptabele wateroverlast meer optreedt volgens de gemaakte afspraken in de (WB21-)gebiedsprocessen. De provincie stelt de gebiedsnorm vast. Om aan de afgesproken norm (in het NBW) te voldoen wordt een passend pakket maatregelen uitgewerkt, inclusief afspraken over de financiering en uitvoeringsagenda. Partijen zijn aan te spreken op de uitvoering van de maatregelen. Als maatregelen door bijvoorbeeld het meekoppelen met ruimtelijke ontwikkelingen in de periode na 2015 tegen substantieel lagere kosten kunnen worden gerealiseerd komen partijen onderling overeen dat maatregelen uiterlijk in 2027 zijn gerealiseerd. Voor het op orde brengen van het watersysteem in bestaand stedelijk gebied geldt een relatief grote financiële inspanning. Gemeente en waterschap bepalen gezamenlijk wanneer sprake is van onacceptabele overlast en daarmee de mate van urgentie van de wateropgave (overlast die onwenselijk is als men kijkt naar de effecten (frequentie, duur, schade, veiligheid, etc.). In wijken waar onacceptabele wateroverlast plaatsvindt, wordt van gemeenten en waterschap verwacht dat zij uiterlijk in 2015 maatregelen nemen om overlast tegen te gaan. Hierbij wordt ook de waterkwaliteitsopgave meegenomen. Als er geen sprake is van een urgente opgave dan dient deze uiterlijk in de periode tot en met 2027 te worden uitgevoerd, zodat maatregelen kunnen meeliften met andere projecten en goedkoper kunnen worden gerealiseerd. Samenwerken aan goede besluitvorming De argumentatie en motivatie achter de besluitvorming van KRW- en WB21-maatregelen is bijzonder van belang. NBW-partijen zullen in ieder geval een motivatie moeten kunnen geven op de vraag waarom bepaalde maatregelen op bepaalde plaatsen niet of juist andere wel worden voorgesteld of als uitstel aan de orde is. Over deze motivatie is publieke besluitvorming nodig en daarbij is ook de opstelling van de provincie van belang. Bestuursakkoord Waterketen Op 5 juli 2007 hebben Rijk, gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven een bestuursakkoord waterketen afgesloten. In het bestuursakkoord wordt onderkend dat lastenstijgingen als gevolg van investeringen voor met name vermindering van het risico op wateroverlast en verbetering van de waterkwaliteit nodig zijn. Het gezamenlijk streven vanuit het bestuursakkoord is er op gericht deze lastenstijging zoveel mogelijk te beperken door doelmatiger te werk te gaan. Het akkoord gaat er hierbij van uit dat een verbetering van de doelmatigheid van 10 à 20% over een periode van tien jaar haalbaar is. Onder doelmatigheid wordt hierbij verstaan het leveren van een product (voor gemeenten: rioleringszorg) tegen een zo goed mogelijke prijs/prestatie-verhouding. Hierbij is voor alle partijen de vrijheid behouden om zelf de meest geschikte aanpak te bepalen. Dit biedt partijen beter de gelegenheid om aan te sluiten bij de lokale situatie. Belangrijk onderdeel van het bestuursakkoord is het werken op een transparante wijze. De burger mag hierbij verwachten dat de partijen helder inzicht geven in de geleverde prestaties (kwaliteit, milieu, droge voeten, contacten met de burger) en tegen welke prijs deze prestaties worden geleverd. Het bestuursakkoord heeft als basis dat de huidige verantwoordelijkheidsverdeling in de waterketen ongewijzigd blijft. Afstemming tussen rioleringsbeheer en het beheer van de openbare ruimte blijft op dezelfde wijze gestructureerd. Daarnaast geeft het akkoord aan dat er bij waterketenoptimalisatie rekening mee gehouden moet worden dat de riolering in veel gevallen ook een functie heeft in de afvoer van overtollig hemelwater. Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 1 ON-D

60 Waterwet De Waterwet is op 22 december 2009 in werking getreden en integreert de voorheen geldende wetten voor waterbeheer, te weten: Wet op de waterhuishouding Wet op de waterkering Grondwaterwet Wet verontreiniging oppervlaktewateren Wet verontreiniging zeewater Wet droogmakerijen en in dijkringen ( ) Wet beheer rijkswaterstaatswerken (zgn. natte gedeelte ) Waterstaat 1900 Daarnaast is vanuit de Wet bodembescherming de regeling voor waterbodems ondergebracht bij de Waterwet. De wet regelt het beheer van oppervlaktewater en grondwater. Daarnaast verbetert de wet de samenhang tussen waterbeleid en ruimtelijke ordening. Een belangrijk gevolg van de Waterwet is dat de huidige zes vergunningstelsels uit de afzonderlijke waterbeheerwetten worden gebundeld tot één watervergunning. De overstortvergunning wordt afgeschaft, daarvoor in de plaats komt een AMvB. De Tweede Kamer heeft bepaald dat overstorten worden uitgezonderd van heffingsbetaling aan het waterschap. De lozingen op de riolering zijn opgenomen in de Wabo. Hierbij is de gemeente het bevoegd gezag. Gemeenten en waterschappen zijn volgens de Waterwet verplicht bestuurlijke waterafspraken te maken. Het gaat om afspraken over de aanpak van de wateropgave, gebaseerd op bestaande planvormen zoals het GRP en afvalwaterakkoorden. De bestuurlijke afspraken zijn vormvrij. Wet Informatie-uitwisseling ondergrondse netwerken (WION) Per 1 juli 2008 is de WION van kracht. Deze wet geeft een nadere invulling en een wettelijke verplichting voor kabels en leidingen, waaronder dus ook riolering. Doel van de WION is om het aantal graafincidenten met kabels en leidingen te reduceren. Gevolg van de WION is dat de gemeente de gegevens van al haar kabels en leidingen volledig en nauwkeurig in beeld moet hebben. Deze gegevens kunnen per 1 juli 2010 digitaal uitgewisseld worden met het Kadaster. Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 1 ON-D

61 BIJLAGE 2 KOSTENDEKKINGSPLAN Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 2 ON-D

62 Gemeente Borne Kostendekkingsplan riolering Huidige rioolheffing, 2010 (verbruik <250 m3) 184,08 uitgaande van aanpassing tariefklassen: 185,84 Uiteindelijke Rioolheffing: 310 Saldo 2065: Inflatie: 0% huidige lopende kap.lasten uiteindelijke kapitaallasten (2065): Uitgangspunten financiering: - Lineaire afschrijving rioolrenovaties, BBB's en monitoring - Afschrijvingstermijn: (econ. levensduur) 30 jaar (Grote investeringen) 15 jaar (gemalen) 5 jaar (onderzoeken) - Rentepercentage: 5 % (wordt jaarlijks berekend) - alle uitgaven exclusief BTW - Technische levensduur kan afwijken van de economische levensduur - 100% kostendekkend tarief - Voorziening mag niet negatief staan - Geegaliseerde tariefstijging en inzet voorziening stand voorziening vervangingen en groot onderhoud jaar Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 2 ON-D

63 JAAR INKOMSTEN Procentuele Nieuwe Heffingseenheden Riool Grootverbruikers Extra heffing Opbrengst Kwijtschelding Totaal stijging aansluitingen verbruik <500 m3 heffing (verbruik >500 m3) per 500 m3 verbruik rioolheffing rioolheffing woningen en niet-won. 0,8*groei # aansl , , ,5% , , ,5% , , ,5% , , ,5% , , ,5% , , ,5% ,5% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 2 ON-D

64 JAAR LASTEN Jaarlijkse lasten Exploitatie kap. last Maatregelen Aandeel Straatvegen Subtotaal lasten oude invest. (m.u.v. vervanging) compens. Btw aandeel 50% A constant Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 2 ON-D

65 JAAR VOORZIENING VOORZIENING Jaarruimte Stand voorz Nw. kap.lst. baten -/- per 1 januari Investering Bruto investering Onttrekking uit Netto investering Stand voorz tot 'jaar-1' lst A en KPL (incl. jaarruimte) Groot Onderhoud vervangingen Voorziening vervangingen per 31 december totaal vanaf 2011 baggeren Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 2 ON-D

66 Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 2 ON-D Investeringen gemeente Borne tbv GRP Maatregelen (afschrijven in 30 jaar) Aansluiten percelen buitengebied (alsnog) Aanleg afvalwatertransportleiding Beperken wateroverlast bestaand stedelijk gebied (o.a. afkoppeling) TOTAAL Rioolvervanging (afschrijven in 30 jaar) Vervanging drainage (verdisconteerd in rioolvervanging) Vervanging riolering TOTAAL Gemalen (afschrijven in 15 jaar) Uitbreiding telemetrie hoofd- en drainagemalen Vervanging rioolgemalen (planmatig) TOTAAL Onderzoeken (afschrijven in 5 jaar) Overdracht stedelijk waterbeheer Opstellen nieuwe Basisrioleringsplannen (Borne, Zenderen en Hertme) Opstellen nieuw Gemeentelijk Rioleringsplan (2016) Toepassen telemetrie grondwatermeetnet Onderzoek H2S (lozingspunten) Simulatie SOBEK aan straatprofiel (2D) Uitwerking afvalwaterakkoord (5 jaar) TOTAAL Maatregelen Groot Onderhoud (niet activeren) Baggeren vijvers - Bekenhorst Gaspeldoorn Stroom-Esch 't Olthof TOTAAL Maatregelen aanvullend op exploitatie (niet activeren) Onderhoud wadi's (ca m2) Opzetten waterloket (in 2010) Communicatie over goed rioolgebruik+waterbeleid Kennisontwikkeling medewerkers waterloket Uitbesteding KLICmeldingen (Wion) Actualiseren rioolbeheer (o.b.v. inmeting putten GPS) Tijdelijke toename inspectie (2.500 m extra) TOTAAL

67 Vervangingskosten Pompen en gemalen Jaar Mech/elekt Bouwk Totaal Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 2 ON-D

68 Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 2 ON-D Exploitatielasten (gegroepeerd) electriciteit en telefonie **020 en **930 nummers spec. gebruiksgoed **210 nummers Onderhoud door derden (exclusief rioolinspectie) **510 nummers Kosten vuilverwerking (vrijvervalriolering) **520 nummer Vergoeding voor diensten (vrijvervalriolering en onderhoud drainage) **940 nummers Tractie (vv, drukriol., buitengebied, pompen en gemalen, rioolaansl., beerptn, onderh.drainage) **119 nummers Structurele Personeelskosten: - Bestuur en Management (B&M) **130 nummers - Planrealisatie **140 nummers - B.O.R **150 nummers Jaarlijks onderhoud riolering buitengebied door derden Inspectie riolering post Vergoeding voor gel.diensten post Lidmaatschapskosten/contributie (bv. RIONED) post Nieuwe lasten uit GRP: Onderhoud wadi's (ca m2) Communicatie over goed rioolgebruik+waterbeleid tot en met 2016 Kennisontwikkeling medewerkers waterloket eenmalig Uitbesteding KLICmeldingen (Wion) jaarlijks Actualiseren rioolbeheer (o.b.v. inmeting putten GPS) Tijdelijke toename inspectie (2.500 m extra) tot en met 2016 TOTAAL BEGROOT VOOR EXPLOITATIE (excl. kap.lasten)

69 BIJLAGE 3 FUNCTIONELE EISEN, MAATSTAVEN EN MEETMETHODES Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 3 ON-D

70 Doelen, functionele eisen, maatstaven en meetmethoden. Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden Doel 1: Inzameling van al het op het gemeentelijk gebied geproduceerd afvalwater. 1.1 Alle percelen binnen het gemeentelijk gebied, waar afvalwater vrijkomt, moeten van een rioolaansluiting zijn voorzien, uitgezonderd in situaties waar locale behandeling doelmatiger is. 1.2 Er dienen geen ongewenste lozingen op de riolering plaats te vinden Alle percelen voorzien van een aansluiting op de riolering, uitgezonderd in situaties waar lokale behandeling van het afvalwater doelmatiger is conform het provinciaal ontheffingenbeleid. Geen overtredingen van de lozingsvoorwaarden conform de Wet milieubeheer 1.3 De objecten dienen in goede staat te zijn. Ingrijpmaatstaven voor waterdichtheid en stabiliteit mogen niet voorkomen. 1.4 De inzameling van afvalwater via huisaansluitingen en kolken dient ongehinderd plaats te vinden. Plasvorming bij kolken dient in omvang en tijd beperkt te zijn. De riolering moet voorzien zijn van voldoende ontluchting, ook in de binnenhuisriolering. Verstoppingen van huisaansluitingen dient binnen 24 uur te zijn verholpen (eigen verantwoordelijkheid van de gebruiker). Registratie van percelen die nog niet zijn aangesloten op de riolering en geen eigen zuivering hebben. Controle en handhaving van vergunningen, ad hoc bezoeken van overige instellingen naar aanleiding van klachten, rioolinspecties etc.,gegevens uitwisseling tussen gemeente en waterschap. Inspectie en beoordeling NEN 3398 Waarneming en klachtenregistratie Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 3 ON-D

71 Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden Doel 2: Inzameling van het hemelwater waarvan men zich wenst te ontdoen. 2.1 Alle percelen binnen het gemeentelijk gebied, waar hemelwater vrijkomt waarvan men zich wenst te ontdoen moeten zijn voorzien van een aansluiting op de riolering. 2.2 Schoon water is bij voorkeur niet aangesloten op een riolering die afvoert naar de zuivering. 2.3 De instroom in riolen via de kolken dient ongehinderd plaats te vinden. 2.4 Objecten dienen te zijn voorzien van een gescheiden hemelwaterafvoer. Alle percelen zijn voorzien van een aansluiting op de riolering, tenzij men zich niet van hemelwater wil ontdoen en het voor de lokale waterhuishouding of andere doeleinden wil gebruiken of wanneer directe lozing veroorloofd is. Afkoppelen van schoon en licht vervuild verhard oppervlak. Drainagewater mag niet worden aangesloten. Plasvorming bij kolken zodanig beperken, dat de verkeersveiligheid niet in het geding komt. Alle nieuwe en gerenoveerde gebouwen zijn voorzien van een gescheiden hemelwaterafvoer. 2.5 De objecten dienen in goede staat te zijn. Ingrijpmaatstaven voor stabiliteit mogen niet voorkomen. Registratie van percelen die nog niet zijn aangesloten op de riolering, waar men zich wenst te ontdoen van het hemelwater en niet direct mag lozen. De gemeente koppelt bij rioolvervangingen af, indien dit doelmatig is. Particulieren worden gestimuleerd om af te koppelen, maar worden hiertoe niet verplicht. De gemeente legt hiertoe, bij gemeentelijke projecten, gescheiden uitleggers aan tot aan de perceelgrens. Indien daar aanleiding toe is, onderzoekt de gemeente of er (ondoelmatig) drainagewater aangesloten is op de gemeentelijke riolering. Waarneming en klachten. Controle door Bouw- en woningtoezicht. Inspectie en beoordeling NEN 3398 Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 3 ON-D

72 Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden Doel 3: Transport van het ingezamelde afvalwater en hemelwater naar een geschikt lozingspunt. 3.1 De afvoercapaciteit moet op alle plaatsen voldoende zijn om bij droog weer het aanbod van afvalwater te verwerken. 3.2 De afvoercapaciteit moet voldoende zijn om wateroverlast te voorkomen, uitgezonderd bepaalde buitengewone omstandigheden. 3.3 Het afvalwater dient, zonder dat overmatige aanrotting optreedt, de RWZI te bereiken 3.4 Riolen dienen in voldoende mate waterdicht en stabiel te zijn en de afstroming dient voldoende te zijn. De objecten moeten in goede staat zijn. Optimaal stelselontwerp volgens Leidraad Riolering, deel B ontwerpgrondslagen. Geen water op straat bij bui 08 uit de module C2100 van de Leidraad Riolering, behalve in verzakte gebieden. Wateroverlast mag slechts 1 keer per 2 jaar voorkomen. Dit mag echter niet leiden tot schade. De ledigingstijd van het stelsel is maximaal 15 uur in de onderbemalingsgebieden. Ingrijpmaatstaven (volgens NEN 3398) voor waterdichtheid, stabiliteit en afstroming mogen niet voorkomen. Hydraulische controleberekening conform leidraad Riolering module C2100. Hydraulische controleberekening conform leidraad Riolering module C2100. Hydraulische controleberekening conform leidraad Riolering module C2100. Meting en registratie. Waterdichtheidsbeproeving voor nieuwe riolen. Foto- en video-inspectie volgend NEN 3398 en classificatie volgens NEN Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 3 ON-D

73 Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden Doel 4: Voorkomen van vuilemissie naar oppervlaktewater, bodem en grondwater. 4.1 De vuilemissie door overstortingen op oppervlaktewater dient beperkt te zijn. 4.2 De vuilemissie door lozingen van vervuild regenwater op oppervlaktewater dient beperkt te blijven. 4.3 De vervuilingtoestand van de riolering dient acceptabel te zijn. 4.4 Riolen en andere objecten dienen in hoge mate waterdicht te zijn, zodat de hoeveelheid uittredend rioolwater beperkt blijft. De vuiluitworp uit gemende rioolstelsel moet kleiner of gelijk zijn aan de vuiluitworp van het referentiestelsel volgens de eenduidige basisinspanning van de CIW. De vuiluitworp mag de doelstelling voor oppervlaktewaterkwaliteit niet in gevaar brengen. Alleen relatief schoon regenwater mag worden geloosd in de bodem of op het oppervlaktewater. Ingrijpmaatstaven voor afstroming mogen niet voorkomen. Ingrijpmaatstaven voor waterdichtheid mogen niet voorkomen. Het lekverlies bij afpersen van nieuwe riolen mag niet te groot zijn. Vuilemissie berekening volgens de Leidraad Riolering en de richtlijnen van de waterkwaliteitsbeheerder. Waterkwaliteitsspoor in overleg met de waterkwaliteitsbeheerder. Meten aan gemalen en overstorten. Toetsing uitgangspunten en overleg met waterkwaliteitsbeheerder. Inspectie en beoordeling NEN 3398 Inspectie en beoordeling NEN 3398 Waterdruk beproeving voor nieuwe riolen volgens Standaard RAW-systematiek en Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 3 ON-D

74 Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden Doel 5: Voorkomen van overlast voor de omgeving. 5.1 De bedrijfszekerheid van de gemalen en andere kunstwerken dient in voldoende mate gewaarborgd te zijn. 5.2 De stabiliteit van de riolen dient zodanig gewaarborgd te zijn dat instortingen niet voorkomen. 5.3 De riolering dient zonodig te worden be- en ontlucht dat overlast door stank wordt voorkomen. 5.4 Overlast tijdens werkzaamheden aan de riolering dient beperkt te zijn. 5.5 De afvoercapaciteit moet voldoende zijn om wateroverlast te voorkomen, uitgezonderd bepaalde buitengewone omstandigheden. 5.6 Voorkomen van versnelde afvoer van (schoon) hemelwater. 5.7 De grondwaterstand in stedelijk gebied is zodanig dat hiervan geen noemenswaardige nadelige gevolgen wordt ondervonden. Het aantal storingen per bemalinggebied dient beperkt te zijn. Registratie van optredende storingen. Geen ingrijpmaatstaven voor stabiliteit. Inspectie en beoordeling NEN Het aantal klachten per jaar dient beperkt te zijn. Afstemming met andere werkzaamheden, bereikbaarheid handhaven. Geen water op straat bij bui 08 uit de module C2100 van de Leidraad Riolering, behalve in verzakte gebieden. Wateroverlast mag slechts 1 keer per 2 jaar voorkomen. Dit mag echter niet leiden tot schade. Voldoen aan de trits vasthouden, bergen en afvoeren. Bij uitbreidingsplannen maximale afvoer conform landelijke afvoer. Er zijn minimale klachten over de grondwaterstand Registratie van klachten. Procedure voor afstemming. Waarneming en klachten. Hydraulische controleberekening conform leidraad Riolering module C2100. Beoordelen waterhuishoudkundige plannen. Registratie van meldingen en klachten. Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 3 ON-D

75 Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden Doel 6: Doelmatig beheer en een goed gebruik van de riolering. 6.1 Het rioleringsbeheer dient zo goed mogelijk te worden afgestemd met interne en externe overheidstaken en particuliere initiatieven. 6.2 De gebruikers van de riolering dienen bij de gemeente bekend te zijn en ongewenste lozingen op de riolering dienen voorkomen en opgeheven te worden. 6.3 De actuele conditie van de riolering dient bekend te zijn. 6.4 Er dient gebruik gemaakt te worden van milieuvriendelijke materialen. Tevens dient gelet te worden op ruimtebeslag en energieverbruik. Goede communicatie bij inrichting van gebieden en beleidsplannen door gemeente, waterbeheerders, provincie en overige betrokkenen. Vergunningen moeten afhankelijk van de aard van de bedrijven, minimaal eenmaal per 5 jaar worden gecontroleerd. Geen illegale aansluitingen en afvoer van regenwater via drukriolering. Minimaal 2 keer per jaar revisiegegevens verwerken in geautomatiseerd rioleringsbeheersysteem. Het rioolstelsel dient eens per 15 jaar te worden geïnspecteerd (camera inspectie). Automatische signalering op de rioolgemalen. Per werk wordt bekeken welke materialen het beste toegepast kunnen worden en hoe met ruimte en energie wordt omgegaan, mede gebaseerd op het dossier Duurzaam materiaalgebruik. 6.5 Klantgerichte benadering. Functioneel klachten- en meldingen registratiesysteem. Op klachten betreffende huisaansluitingen wordt direct gereageerd. 6.6 Uitvoeren van maatregelen tegen de laagst maatschappelijke kosten. Maken van kostenafweging ten opzichte van het effect van een maatregel. Communicatieplan voor inrichting en beleidsvorming. Vroegtijdig overleg met betrokkenen over GRP. Beschrijving van de afstemming in operationele programma s. Steekproefsgewijs controleren van bedrijven conform systematiek gemeentelijke Milieuafdeling. Controle aansluitingen indien bij vermoeden van foutieve aansluitingen (b.v. op aanwijzing van waterbeheerders). Conform maatstaf. Waarneming. Beschrijving van de afweging in operationele programma s. Klachtenregistratie en rapportage klachtenbeheer. Conform maatstaf. Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 3 ON-D

76 BIJLAGE 4 BEGRIPPENLIJST Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 4 ON-D

77 Aansluitvergunning Aantasting Afkoppelen Afvalwater Afvalwatersysteem Afzetting Basisinspanning Basisrioleringsplan (BRP) Bemalingsgebied Bergbezinkbassin (BBB) Bergbezinkleiding (BBL) Berging CIW CUWVO Droogweerafvoer (DWA) Vergunning voor het overdragen van het op gemeentelijk gebied ingezamelde rioolwater op een zuiveringstechnisch werk van de waterkwaliteitsbeheerder. Een wijziging van de structuur van de buiswand als gevolg van (bio)chemische of mechanische processen. Het hemelwater, afkomstig van verhard oppervlak, niet langer lozen op de riolering, maar op een andere wijze verwerken (hergebruik, infiltratie, lozing op oppervlaktewater). Verontreinigd water dat wordt geloosd door huishoudens, bedrijven en instellingen. Stelsel via welke uitsluitend afvalwater wordt ingezameld en afgevoerd. Ook wel dwa-stelsel of vuilwaterstelsel genoemd. Aankoeking van slib, vet en kalk op de buiswand; tevens afzetting van bodemmateriaal anders dan zand ter plaatse van een buisverbinding of scheur. De minimumeisen waaraan een rioolstelsel moet voldoen op het gebied van berging (inclusief randvoorzieningen) en pompovercapaciteit. De richtlijnen worden door de waterkwaliteitsbeheerder vastgesteld. Plan waarin op gedetailleerde wijze wordt aangegeven hoe de inzameling en afvoer van afvalwater en neerslag binnen een bepaald gebied dient te geschieden. Een gebied dat door één rioolgemaal wordt bemalen. Bij drukriolering het totale gebied dat op het systeem van pompputjes is aangesloten. Vuilreducerende randvoorziening met zowel een bergings- als een bezinkingsfunctie, in de vorm van een betonnen bassin, gelegen achter de overstorten. Indien uitgevoerd als leiding: bergbezinkleiding (BBL). Zie Bergbezinkbassin Nuttige inhoud van een rioolstelsel uitgedrukt in m3, of uitgedrukt in relatie tot het aangesloten afvoerend oppervlak (mm). Onderscheid wordt gemaakt tussen statische berging, dynamische berging, verloren berging en berging op straat. Commissie Integraal Waterbeheer. Commissie Uitvoering Wet Verontreiniging Oppervlaktewater. Officieel adviesorgaan voor de minister (naam inmiddels gewijzigd in CIW). Het totaal aan afvalwater dat via de riolering wordt afgevoerd. Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 4 ON-D

78 Duurzaam waterbeheer Drukriolering Dynamische berging Emissiespoor Externe overstort Gemengd rioolstelsel Gescheiden rioolstelsel Problemen in de waterhuishouding mogen niet doorgeschoven worden naar de toekomst, naar andere ruimten of andere milieucompartimenten (bijvoorbeeld: waterzuivering mag geen lucht- of bodemverontreiniging veroorzaken). Drie invalshoeken worden gebruikt om de verschillende aspecten van een duurzaam waterbeheer inzichtelijk te maken. Stromen: het volgen van de waterstroom van bron, gebruiker tot en met afvoer. De gemeente kan op lokaal niveau de stromen beïnvloeden door het voorkomen van vervuiling van waterbronnen en een goed functionerend rioolstelsel. Gebieden: beïnvloeden van de waterhuishouding door inrichting en beheer van gebieden. Voorbeelden op wijkniveau zijn de inrichting van een goed functionerend rioolstelsel, retentiemogelijkheden om piekafvoeren tegen te gaan en groenvoorzieningen. Actoren: collega-waterbeheerders en gebruikers. Een goede organisatie en afstemming tussen organisaties en instellingen die betrokken zijn bij het watersysteem bevordert een effectieve en efficiënte samenwerking. Inzameling van afvalwater, via een systeem van pompputten en persleidingen. Hierbij wordt uitsluitend afvalwater door pompunits via (kleine) persleidingen naar het dichtstbijzijnde vrijvervalriool geperst. Toepassingen hoofdzakelijk in buitengebieden. Hemelwater van percelen in het buitengebied mag niet via drukriolering worden afgevoerd, maar moet ter plaatse worden opgevangen. Het hemelwater mag worden hergebruikt, geïnfiltreerd in de bodem of rechtstreeks worden afgevoerd naar oppervlaktewater. De hoeveelheid water die in de riolering kan worden geborgen, gelegen boven het niveau van de laagst gelegen overstortdrempel en dat niet via de overstort tot afstroming (overstorting) komt. Onderdeel van het tweesporenbeleid van waterkwaliteitsbeheerders gericht op het tot een bepaald niveau terug brengen van de emissies (vuiluitworp) uit een rioolstelsel, ongeacht de werkelijke waterkwaliteit. Rioolput voorzien van een overstortdrempel die loost buiten het in beschouwing genomen rioolstelsel. Rioolstelsel waarbij afvalwater en hemelwater door hetzelfde buizenstelsel wordt ingezameld en afgevoerd naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Rioolstelsel waarbij afvalwater en hemelwater door afzonderlijke buizenstelsels (of andere systemen) wordt ingezameld. Het afvalwater wordt afgevoerd naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Het hemelwater wordt geïnfiltreerd in de bodem of (al dan niet vertraagd) afgevoerd naar oppervlaktewater. Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 4 ON-D

79 Gemeentelijk Rioleringsplan Gemeenten zijn volgens de Wet milieubeheer verplicht een Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (VGRP) op te stellen. In dit plan is de visie van de gemeente vastgelegd met betrekking tot het aanleggen van een geoptimaliseerd rioolstelsel en het zorgvuldig beheren van dit stelsel. IBA Individuele Behandeling Afvalwater. Een alternatief voor een aansluiting op de riolering in de vorm van een lokale zuivering op perceelsniveau. Inspectie Het waarnemen, herkennen en beschrijven van de toestand van een object. Integraal waterbeheer Samenhangend beleid en beheer dat de verschillende overheidsorganen met strategische (beheers)taken op het gebied van waterbeheer voeren in het perspectief van de watersysteembenadering Ledigingstijd Leidraad Tijd waarbinnen en gemengd of verbeterd gescheiden stelsel wordt geledigd na afloop van een overstortbui. Leidraad Riolering. Verzamelwerk, opgesteld door de Stichting RIONED, waarin advies wordt gegeven voor het opstellen van rioleringsplannen. OAS Optimalisatiestudie afvalwatersystemen. Onderdrempelberging Inhoud van het rioolstelsel gelegen beneden het niveau van de laagste overstortdrempel. Onderhoud Het handhaven van het goed functioneren van het rioolstelsel. Oppervlaktewater Water in rivieren, kanalen, meren, plassen, vennen, singels, vijvers, watergangen en sloten. Overstort Voorziening door middel waarvan bij regen het teveel aan rioolwater (hemelwater, al dan niet gemengd met stedelijk afvalwater) dat niet in het stelsel wordt geborgen, kan worden geloosd op oppervlaktewater. Overstortvergunning Vergunning binnen het kader van de Wet verontreiniging oppervlaktewater voor het incidenteel lozen van rioolwater op oppervlaktewater. Te verlenen door de waterkwaliteitsbeheerder aan de beheerder van de overstort. Pompcapaciteit (pc) Som van de droogweerafvoer (dwa) en de pompovercapaciteit (poc). Pompovercapaciteit (poc) De theoretische hemelwaterafvoercapaciteit (pompcapaciteit minus de droogweerafvoer). Randvoorziening Een tot de riolering behorend, op reductie van de vuilemissie gerichte voorziening in of achter een rioolstelsel (veelal ter plaatse van een overstort). Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 4 ON-D

80 Referentiestelsel Hemelwaterafvoer (hwa) RIONED RTC Rioolheffing RWA-stelsel Een fictief stelsel conform CUWVO VI-voorstellen, bedoeld als meetlat om verschillende stelsels met elkaar te kunnen vergelijken. Het totaal aan hemelwater dat via de riolering wordt afgevoerd. Stichting Platform Buitenriolering Nederland. Organisatie waarin onder andere overheden en adviesbureaus zitting hebben, die zich onder meer bezighoudt met vraagstukken op het gebied van riolering en tevens een standaardisatie aan wil brengen in berekeningen, beheersystematiek en dergelijke. Real Time Control. Het beïnvloeden van het gedrag van de riolering met behulp van regelbare schuiven, stuwen of gemalen op basis van actuele metingen in het stelsel. Doelheffing bij eigenaren of gebruikers (huurders) van onroerend goed. De inkomsten worden direct aangewend voor rioleringsdoeleinden. Rioolstelsel via welke uitsluitend hemelwater wordt afgevoerd. RWZI Rioolwaterzuiveringsinstallatie. Deze installatie reinigt afvalwater afkomstig van de riolering. Statische berging Stedelijk afvalwater Verbeterd gemengd stelsel Verbeterd gescheiden stelsel Verhard oppervlak Vrijvervalstelsel Vuilemissie Zie Onderdrempelberging. Huishoudelijk afvalwater of een mengsel daarvan met bedrijfsafvalwater, afvloeiend hemelwater, grondwater of ander afvalwater (definitie volgens art Wm). Gemengd stelsel voorzien van een bergbezinkvoorziening. Gescheiden rioolstelsel waarbij middels een koppeling tussen het hwastelsel en het dwa-stelsel wordt bewerkstelligd dat het eerste afstromende en verontreinigde hemelwater naar het dwa-stelsel wordt afgevoerd. Pas na vulling van zowel dwa- als hwa-riolering stort het in de hwa-riolering aanwezige relatief schone rioolwater over op oppervlaktewater. De vervuiling van oppervlaktewater als gevolg van afvloeiend hemelwater afkomstig van (potentieel) verontreinigde oppervlakken, wordt zo beperkt. Alle verharde oppervlakken, inclusief daken, waarvan het hemelwater wordt afgevoerd naar de riolering en/of oppervlaktewater. Stelsel van rioleringsbuizen waarbij het afvalwater onder invloed van de zwaartekracht van hoger gelegen buizen naar lagere stroomt. Hoeveelheid vuil welke per tijdseenheid of per gebeurtenis wordt geloosd op het oppervlaktewater (via de overstort). Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 4 ON-D

81 Water-op-straat Wateroverlast Waterplan Watersysteem Watertoets Waterkwaliteitsspoor WB21 Het verschijnsel waarbij enige tijd water op straat blijft staan (of vanuit putten uit het rioolstelsel terugstroomt naar straat) ten gevolge van hevige regenval. Het verschijnsel dat ten gevolge van water op straat overlast wordt ondervonden en/of schade ontstaat. Plan van een gemeente waarin wordt aangegeven hoe wordt omgegaan met alle aspecten van het water. Een gemeentelijk waterplan wordt vaak samen met de waterkwaliteitsbeheerder(s) opgesteld en gefinancierd. Het samenhangend geheel van grond- en oppervlaktewater. Ook oever, waterbodems en de technische infrastructuur die hiervoor nodig zijn, worden hiertoe gerekend. Verplichting van gemeenten en provincies om bij het maken van (ruimtelijke) plannen de gevolgen voor het water expliciet in beeld te brengen. Voor het waterkwaliteitsspoor geldt dat na het bereiken van de basisinspanning (zie emissiespoor) de resterende vuiluitworp uit het rioolstelsel op het oppervlaktewater geen belemmering mag zijn voor het bereiken van de gewenste waterkwaliteit. Is dit toch het geval, dan moeten boven op de basisinspanning nog aanvullende maatregelen worden getroffen. Waterbeheer 21 e eeuw Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 4 ON-D

82 BIJLAGE 5 AFKOPPELKANSENKAART Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 5 ON-D

83 Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 5 ON-D

84 Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 5 ON-D

85 Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 5 ON-D

86 BIJLAGE 6 GEREALISEERDE AFKOPPELING Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 6 ON-D

87 Jaar Locatie Afgekoppeld oppervlak [m2] vanaf BRP 2002 vóór BRP Gaspeldoorn Hoge Maat Bornerbroeksestraat (gedeelte) De Schoener Parkeerplaats BVV Ventweg (klinkers) Azelosestraat Oostermaat provinciehuis Schoolcomplex en speelplaats Hooiberg Schoolcomplex en speelplaats Jan Lighthard Plan Heidelberg Parkeerplaats Azelosestraat- Twickelerblokweg Parkeerplaats t Wooldrik Schoolcomplex en speelplaats t Olthof Marktstraat CJV Dijkhuis Zonnebloem / Meent Lidwinaweg (gedeelte) Woonwijk Clematishof Industriestraat Parkeerplaats De Haven- wooncomplex de Aak Scholencomplex Regenboog - Iemsschelf Dijkhuis / Trivium Nieuwbouw Wingerdschool Hanzestraat Molenkamp Campina Sancta Maria Meidoornhof / Floraschool Herinrichting kern Hertme Mercuriusplein De klippen Grotestraat Zuid Nettorama De Bornse hoven Subtotaal Totaal Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 6 ON-D

88 BIJLAGE 7 THEORETISCH BENODIGDE FORMATIE Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 7 ON-D

89 Areaal Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 7 ON-D

90 Investeringen Planvorming, onderzoek en facilitair Gemeente Borne/Gemeentelijk Rioleringsplan bijlage 7 ON-D