De Behandeling Van PTSS Door Middel Van Het PSYCHOTRAUMA BEHANDELPROTOCOL Nlpt Een Behandeling Zonder Pijnlijke Herbelevingen

Transcriptie

1 De Behandeling Van PTSS Door Middel Van Het PSYCHOTRAUMA BEHANDELPROTOCOL Nlpt Een Behandeling Zonder Pijnlijke Herbelevingen door Ton Naron / NLPT Therapeut EAP Het Psychotrauma Behandelprotocol NLPt voor de behandeling van Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS) biedt een geïntegreerde behandeling met kortdurende, resultaatgerichte strategieën voor het effectief behandelen van psychotrauma (zowel Acute Stress Stoornis als PTSS en chronisch PTSS DSM IV). Het hart van de behandeling wordt gevormd door NLP processen die (door)ontwikkeld zijn door Robert McDonald in zijn Destination methode. In zijn methodiek staan de processen op zichzelf en worden ze op basis van de vraag die de cliënt stelt aangeboden. Om te voorkomen dat de behandeling beperkt blijft tot het symptoom of de klacht waar de cliënt het meest last van heeft, in plaats van de Post Traumatische Stress stoornis in al zijn complexheid te behandelen, is er gedurende de afgelopen 9 jaar vanuit mijn praktijk het Psychotrauma behandelprotocol NLPt ontwikkeld. Tevens zijn er vanuit mijn praktijkervaring een aantal procesverbeteringen aangebracht waardoor de behandeling voor een aantal doelgroepen en specifieke traumata meer effectief is geworden. Het doel van de behandeling is het wegnemen van alle Post Traumatische Stresssymptomen en daaruit voortkomende overlevingsstrategieën, zodat de cliënt zich weer gezond en wel kan voelen, weer controle krijgt over zijn leven en hij weer in staat is, geestelijk en emotioneel, volwaardig te functioneren in werk en privé. Dat betekent dat de cliënt het traumatische gebeuren een plek heeft kunnen geven en het trauma een herinnering wordt en herbelevingen niet meer optreden. Het is dan niet langer nodig om levensterreinen of contacten te vermijden uit angst dat de traumatische ervaring weer in herbeleving naar boven komt. Na een aanloop- en ontwikkelingsperiode van 2 jaar, is het Psychotrauma Behandelprotocol NLPt uitgewerkt en vanaf de nazomer van

2 2000 was dit protocol de leidraad bij de systematische behandeling van mensen die lijden aan PTSS. De laatste 6 jaar is met name dit protocol gebruikt bij cliënten die lijden onder een chronisch PTSS syndroom. De behandelmethodiek die in het protocol wordt toegepast komt onder meer voort uit NLPt* en Destination Methode**. In de ruim 9 jaar praktijkervaring met deze methode zijn zo n 450 cliënten succesvol behandeld en meer dan 95% van hen zijn, voor zover bekend, klachtenvrij gebleven. De behandelduur, inclusief intake en nazorg kan, afhankelijk van ernst en complexiteit, en of er gebruik wordt gemaakt van een tolk, variëren van 10 tot 30 uur. Verderop in dit artikel staan een aantal voorbeelden vermeld. Ten behoeve van inzicht en voor het opheffen van overlevingsstrategieën die naar aanleiding van het trauma zijn ontwikkeld worden ook methoden en inzichten gebruikt uit de Systeemtherapie, NLPt, Gestalt therapie, Trans-Actionele Analyse, Psychosynthese, RET, e.d.. Deze behandeling is uniek en uitermate cliëntvriendelijk omdat er voor een succesvolle behandeling géén herbeleven nodig is. Ook omdat voor het behandelen van shock, trauma en elke bijkomende problematiek specifiek geprotocolleerde behandelprocessen worden ingezet. Na elk uitgevoerd proces kan het bereikte resultaat door testen worden vastgesteld. Bijzonder is de effectiviteit en snelheid waarmee gewenste veranderingen worden gerealiseerd. Belangrijk daarbij is dat de processen, voor zover mij nu bekend, nooit tot decompensatie of een toename van klachten hebben geleid. Het afgelopen jaar zijn 30 mensen uit andere landen en culturen met het ontwikkeld protocol succesvol behandeld. Het gaat hier om mensen die lijden aan een ernstig Post Traumatisch Stress Syndroom als gevolg van onder meer moord, oorlog, martelingen, verkrachtingen, vrouwenhandel, eerwraak ed.. Op dit moment zijn er 14 mensen in behandeling onder meer uit Marokko, Turkije, Irak, Iran, Afghanistan, Somalië, Ethiopië, Siërra Leone Burundi Kameroen. Met name met betrekking tot achtergrond, geloof en cultuur en de aard van het trauma zijn de processen in details gewijzigd. Bij de behandeling wordt vrijwel altijd gebruik gemaakt van een tolk.

3 Het is hoopvol en zeer indrukwekkend hoe toegankelijk de behandeling is voor allochtonen en hoe goed de behandeling bij deze mensen aanslaat. En juist bij deze behandeling hoeft men weinig in detail te treden ten aanzien van relaties en van hetgeen men heeft doorgemaakt. Een verbijzondering is hier wel aan de orde. Bij met name de Islamitische culturen, die op bepaalde aspecten van het leven meer emotioneel introvert zijn, blijken fysieke symptomen ernstig en moeilijk te behandelen. Een belangrijke reden hiervoor is dat, vanuit een wij en eercultuur, er veel taboes zijn om, over wat men heeft doorgemaakt, te spreken. Het is opvallend dat mensen uit bijvoorbeeld Centraal Afrika met een meer emotioneel extroverte cultuur de fysieke schade en uitval tijdelijk is en na de behandeling, geheel of in belangrijke mate, op natuurlijke wijze hersteld. Zo nodig of gewenst wordt er, samen met een aantal professionals en deskundigen op het terrein van integratie en loopbaanbegeleiding, gewerkt aan de ontwikkeling van een integraal samenwerkingsprogramma/product voor getraumatiseerde vluchtelingen, waarbij behandeling en loopbaanbegeleiding intensief op elkaar zijn afgestemd en hand in hand gaan. *Neuro-Linguïstische Psychotherapie (NLPt) NLPt is een bijzondere vorm van cognitieve therapie waarbij de therapeut doelgericht met een cliënt werkt aan een therapeutisch proces. Nadat NLP in de jaren 60 en 70 werd ontwikkeld gebaseerd op o.a. de therapeutische methoden van Milton Erickson, Virginia Satir en Fritz Perls, werd NLP in de jaren 90 als cognitieve therapie geaccepteerd binnen diverse psychotherapeutische richtingen. Sindsdien is deze cognitieve vorm van therapie succesvol toegepast door meer dan 3 generaties psychotherapeuten met name Verenigde Staten en enkele Europese landen **Destination methode Destination methode biedt effectieve, kortdurende, resultaatgerichte behandelstrategieën voor een groot scala aan problemen. De behandelstrategieën worden aangeboden in geprotocolleerde processen die leiden tot

4 toetsbare resultaten. Uniek is de effectiviteit en snelheid waarmee gewenste veranderingen met behulp van deze processen worden gerealiseerd. Belangrijk is het daarbij te vermelden dat de processen, voor zover bekend, niet tot een toename van symptomen hebben geleid. Destination methode is een diepgaande verfijning van NLP. Binnen de Destination methodiek is een achttal geprotocolleerde behandelprocessen ontwikkeld die uitermate effectief zijn voor de behandeling van o.a. angst, shock, traumaverwerking, fobie, vergevingproblematiek, emotionele verstrengeling, rouwverwerking en interne conflicten die rationeel moeilijk, tot niet, zijn op te lossen. Het bijzondere van deze Destination methode is de cliënt-vriendelijkheid: de cliënt wordt in een gedissocieerde neutrale toestand gebracht en hem wordt niet gevraagd om de traumatische ervaring opnieuw op te roepen en te herbeleven, zoals bij de andere methoden wel het geval is. Dit betekent uiteraard niet dat het beleven en uiten van emoties in deze behandelingswijze niet voorkomen. Destination methode is ontwikkeld door Robert McDonald. Hij is een internationaal bekend NLP trainer en therapeut. Hij ontwikkelde en verfijnde in de afgelopen 12 jaar de Destination methode; een methode die de kracht van een aantal NLP gereedschappen heeft uitgediept en heeft verfijnd, waardoor deze uitermate effectief zijn geworden. Daarnaast geeft hij over de hele wereld workshops, met als thema s: coaching, therapie en persoonlijke ontwikkeling. In de workshops wordt veel aandacht geschonken aan spiritualiteit, aan de wijze waarop de geest, het denken functioneren en kunnen worden beïnvloed. In mijn praktijk zijn een aantal processen van Robert McDonald in onderdelen aangepast en doorontwikkeld. ***Aantoonbare effectiviteit van de behandeling: 95% bij Autochtonen en bij Allochtonen is dit 70%, afhankelijk van cultuur, herkomst, leeftijd en duur van de traumatische ervaringen. Inmiddels zijn zo n 450 cliënten met PTSS behandeld en 95 % van de Autochtone hebben na deze behandeling hun leven weer volwaardig kunnen oppakken op gebied van werk en privé. Van de Allochtone mensen is dit per-

5 centage lager en blijken er significante verschillen te zijn tussen culturen en landen van herkomst. Door gebruik te maken van de PTSS klachtenschaal, een gevalideerd onderzoeksinstrument, zijn de behandelresultaten geëva- lueerd. Daarnaast is er gebruik gemaakt van de 4 DKL, een gevalideerde vragenlijst, die klachten van distress, depressie, angst en somatisatie-klachten in kaart brengt. Door steeds bij de intake, gedurende de behandeling en aan het eind van het traject de cliënt deze vragenlijsten voor te leggen, kon het effect van de behandeling worden vastgesteld. Tevens werd de cliënt uitdrukkelijk gevraagd om bij terugkerende klachten met name op het terrein van herbelevingen onmiddellijk contact op te nemen voor een kostenloze nabehandeling. Deze vraag werd me- de gesteld teneinde zo de behandelmethode te kunnen verfijnen en verder te ontwikkelen. Door de jaren heen is bij een tiental cliënten sprake geweest van voornoemde nabehandeling. Het Psychotrauma behandelprotocol NLPt Kenmerken: Unieke behandelmethode, verschilt van EMDR en de gangbare Cognitieve Gedragstherapie Door middel van het protocol wordt de behandeling op maat dus specifiek op de problematiek van de cliënt toegespitst. Vanuit de intake wordt het individueel behandelplan in protocol opgesteld. Géén pijnlijke herbelevingen nodig voor een effectieve behandeling Behandeling van herbelevingen van shock of trauma zonodig: Oplossen van stagnatie in rouwverwerking Vrijmaken van emotionele verstrengeling en schuldgevoelens Behandelen van vergevingsproblematiek Training/coaching en begeleiding om de vanuit het trauma ontwikkelde beperkende overlevingsstrategieën (coping) op te heffen, waardoor men weer met al zijn vermogens weerbaar kan functioneren en relaties kan aangaan

6 Hoe lang geleden de shock en/of traumatische gebeurtenis heeft plaats gevonden maakt voor het bereiken van een gewenst resultaat bij de NLPt Destination behandeling niet uit. De duur van of het aantal traumatische voorvallen vormt geen belemmering om het gewenste resultaat te bereiken. De behandeling werkt ook bij zogenoemd meervoudig trauma. De behandeling bestaat uit vijf essen- tiële elementen: 1. uitgebreide intake en psycho-educatie. 2. primaire behandeling van shock en / of trauma. 3. aanvullende behandeling gericht op bijkomende problematiek(en) zoals geblokkeerde rouwverwerking, vergevingsproblematiek, schuld- of schaamtegevoelens, interne conflicten, emotionele verstrengeling e.d.. 4. betekenisverlening en integratie. 5. behandeling van de door het trauma ontwikkelde ineffectieve overlevingsstrategieën en het daaruit voortvloeiende coping-gedrag. Dat is met name nodig bij Chronisch PTSS of als het trauma lang geleden heeft plaatsgevonden. Indicatie en contra-indicaties: De behandeling, zoals die nu is ontwikkeld, is geschikt voor mensen van ±14 jaar en ouder, die lijden aan een psychotrauma en de gevolgen daarvan. (Er is nog niet voldoende ervaring opgebouwd in het werken met kinderen). Absolute contraindicatie voor mensen die lijden aan een psychose of aan een ernstige persoonlijkheidsstoornis Deze behandeling is ook niet geschikt voor mensen die geheel gedissocieerd zijn van het traumatisch gebeuren en alleen rationeel terug kunnen kijken op wat men heeft ervaren zonder daarbij emoties te beleven. Voor mensen die verslaafd zijn aan bijvoorbeeld alcohol of drugs is deze behandeling alleen geschikt na het doorlopen van een detoxprogramma en de bereidheid deel te nemen aan een op de verslaving gerichte nazorg. Cliëntvriendelijk: De cliënt wordt niet gevraagd om de traumatische ervaring opnieuw op te roepen en te herbeleven. Bij deze NLPt behandeling is dit niet nodig. Dit is een belangrijk verschil met de tot op heden in gebruik zijnde

7 behandelmethoden, waarbij van de cliënt wordt gevraagd de ervaring in herbeleving op te roepen om tot verwerking te kunnen komen. Het bovenstaande verschil betekent uiteraard niet dat het beleven en uiten van emoties in deze behandelmethode niet mogen plaatsvinden. Verwijzing en intake: Cliënten worden naar de praktijk verwezen door huisartsen, Arbo-diensten, bedrijfsartsen, recht-streeks via Sociale Diensten, reïntegratiebedrijven, instellingen en bedrijven. Ook melden mensen zich zelf aan voor behandeling. Het protocol in de praktijk 1. Intake en Psycho-educatie Bij de intake wordt in grote lijnen besproken wat men heeft meegemaakt. Met behulp van twee vragenlijsten wor- den de klachten in kaart gebracht en gediagnosticeerd. Daarnaast krijgt de cliënt informatie over het ontstaan en de samenhang van zijn symptomen in relatie tot de traumatische ervaring(en). Het is voor de behandeling van essentieel belang dat de cliënt inzicht krijgt in de wijze waarop het psychotrauma interne (denken en voelen) en externe processen (gedrag) beïnvloedt. In deze psycho-educatie worden ook de elementen en stappen besproken waaruit de behandeling is opgebouwd. Ook gedurende de behandeling zelf zijn er regelmatig psycho-educatieve interventies. Indien gewenst wordt de partner betrokken bij de intake en behandeling. 2. Primaire behandeling van shock en/of trauma volgens het Psychotrauma behandelprotocol NLPt Bij het protocol wordt gebruik gemaakt van primaire en aanvullende processen. De primaire processen zijn gericht op het verwerken van de shock of trauma-ervaring zodat deze niet meer hoeft te worden herbeleefd. Voor de behandeling is het van essentieel belang eerst vast te stellen of er sprake is van shock en/of trauma. Daarnaast is behandeling in de juiste volgorde noodzakelijk. Wanneer er sprake is van shock dient altijd eerst het shockbeeld of shockgeluid te worden behandeld, daarna het trauma en doorgaans pas dan, indien aan de orde, stagnerende rouwverwerking, emotionele verstrengeling, vergevingsproblematiek, belemmerende overtuigingen en

8 blokkerende overlevingsstrategieën en dergelijke. De uitzondering op deze regel geldt voor het Stockholmsyndroom. In dat geval wordt met de cliënt eerst de emotionele verstrengeling, de vereenzelviging met de dader, opgeheven, zodat de cliënt weer zichzelf als Ik kan ervaren; pas daarna kunnen de shockbeelden en de traumatische film worden behandeld. Het Diagnosticeren: Shock of Trauma: Allereerst zijn er de symptomen zoals die in de DSM IV worden beschreven bij de Acute Stress Stoornis of de Post Traumatische Stress Stoornis. De ervaring wijst uit dat mensen niet gemakkelijk spreken over hun traumatische ervaringen. Regelmatig is de oorzaak van burn-out een niet verwerkte traumatische ervaring. Bij naar schatting 20 tot 25% van de cliënten, die de afgelopen 9 jaar naar de praktijk zijn verwezen voor de behandeling van burn out, bleek onverwerkte shock of traumatische ervaring(en) de uiteindelijke oorzaak te zijn. Bij mensen die langdurig zijn blootgesteld aan trauma- tische ervaringen in de meer introverte culturen zijn er veel ernstige fysieke aandoeningen ontstaan zoals hoofdpijn, migraine, gewrichtsaandoeningen, rug- en spierklachten fibromyalgie naast geheu- gen- en concentratiestoornis. Bij een aanzienlijk aantal cliënten was een niet verwerkte traumatische ervaring de oorzaak van gestagneerde rouwverwerking. Het is betrekkelijk eenvoudig om in de spreekkamer vast te stellen of er sprake is van onverwerkt trauma of shock. Diagnose: Kenmerken van shock: We spreken in dit protocol van shock als iemand last heeft van één intern beeld, als een foto. Meestal is er sprake van toenemende angst wanneer men met ervaringen wordt geconfronteerd, die de herbeleving van dit beeld oproepen. Doorgaans zijn beperkte stimuli voldoende om de traumatische shockervaring tot herbeleving te brengen. Sterke, aan het beeld gekoppelde, nare geassocieerde belevingen zijn dan het gevolg. Een traumatische shock kan duidelijk worden gediagnosticeerd. Indien er sprake is van een shock, zal de vraag: Is er sprake van één beeld? onmiddellijk bevestigend worden beantwoord. Door dit interne beeld

9 dichterbij of verderaf te laten plaatsen, kan worden vastgesteld of er sprake is van een shockbeeld. Dichterbij geplaatst geeft dit dan doorgaans een versterking van de nare gevoelens. Diagnose: Kenmerken van Trauma: Vanuit dit behandelprotocol spreken we van Trauma wanneer de cliënt op de vraag of hij last heeft van een film of nachtmerrie, waarin de traumatische ervaring opnieuw wordt beleefd, bevestigend antwoorden. Kenmerkend is dat het als een herbeleving wordt ervaren. De onverwerkte traumabeleving heeft een geassocieerde kwaliteit, dat wil zeggen dat zij gepaard gaat met intense gevoelens van bijvoorbeeld angst, verdriet, woede, schaamte en/of schuldgevoel. De tijdsbeleving bij onverwerkt trauma is anders. Normaal wordt de ervaring beleefd als een herinnering in het verleden, een gebeurtenis die voorbij is. Elke ervaring in ons leven heeft een begin en een eind en vindt zijn thuishaven tussen de ervaring die ervoor en die erna in ons leven heeft plaatsgevonden. Bij onverwerkt trauma voelt het alsof de ervaring los staat van het leven voor- en na het traumatisch gebeuren. Net als bij shock wordt het ervaren als een geïsoleerde ervaring. Twee primaire processen vormen het hart van de behandeling De primaire Destination processen zijn erop gericht om de foto en/of de film uit zijn geïsoleerde positie in het onderbewuste los te maken, met andere woorden het onderbewuste wordt informatie gegeven waardoor het bewustzijn zich realiseert dat het traumatische gebeuren feitelijk voorbij is en daardoor kan worden ervaren als een herinnering. Bij shock is er een geprotocolleerd proces om het shockbeeld te deprogrammeren, door het shock- beeld, de foto, in proces te brengen en zo ook af te kunnen sluiten. In proces brengen betekent, kort gezegd, dat de cliënt wordt gevraagd een filmpje te construeren waarin hij het shockbeeld ziet vervagen. Terwijl dat gebeurt, ontwikkelt hij een positief zelfbeeld, een beeld zoals hij eruit zou zien als hij het probleem al zou hebben opgelost. Zo wordt de shock opgelost, doordat in het onderbewuste het bewustzijn wordt aangeboden dat de shockervaring voorbij is. Het shockbeeld wordt vervangen door een aantrekkelijk beeld,

10 dat ook aantrekkelijk blijft, omdat het een gedissocieerde voorstelling is. In uitzonderlijke gevallen is er sprake van één shockgeluid, bijvoorbeeld een pistoolschot of remmen van een auto. Een specifiek proces is ontwik- keld om dit shockgeluid te neutraliseren. Het tweede proces, het traumaproces genoemd, richt zich op de film van het trauma. Hierbij wordt in het onderbewuste contact gemaakt met dat deel in de persoon dat de traumatische ervaring niet kan loslaten en afsluiten. Middels een proces van dissociatie en associatie wordt dit deel in de persoon duidelijk gemaakt dat het traumatische gebeuren in het verleden heeft plaatsgevonden en voorbij is. Daardoor kan de traumatische ervaring een herinnering worden en als zodanig worden beleefd en dus niet meer als iets dat nog steeds actueel is. 3. Aanvullende behandeling In een aantal gevallen is aanvullende behandeling nodig. Dit is het geval bij: a. Rouw, ofwel daar waar rouwverwerking is gestagneerd. Het komt regelmatig voor dat door het traumatische gebeuren er ook sprake is van verlies. Het kan zijn dat er iemand is overleden of vermoord en men daarvan getuige is geweest. Ook kan er sprake zijn van verlies aan fysieke mogelijkheden zoals we dit bijvoorbeeld zien na fysiek geweld of ongevallen. Behalve dat er dan sprake is van psychotrauma, is er ook sprake van rouw. Wanneer mensen met overlijden, moord of ander verlieservaringen worden geconfronteerd, kan dit als een shock of traumatische ervaring worden beleefd. In het algemeen is het zo dat wanneer shock en/of trauma niet zijn verwerkt, dit ook de rouwverwerking blokkeert. Kenmerk van gestagneerde rouwverwerking is dat men altijd een gedissocieerd intern beeld heeft van de overledene en dat men daarbij vaak ook een fysiek gevoel van leegte ervaart, als een soort holte, meestal in borst of buik. Voorbeelden van een gedissocieerd intern beeld zijn: een plat beeld zoals een foto, een zwart/wit beeld, of men ziet wat men verloren heeft maar ten dele of in een kader. Wanneer trauma en shock zijn behandeld, leert de ervaring dat bij zo n 50% van de mensen de rouwverwerking zich alsnog als een natuurlijk proces voltrekt. Als het proces van rouwen voltooid is,

11 kan de cliënt een positief, levensecht beeld oproepen van de overledene alsof die geestelijk aanwezig is, als een levend hologram. Ook wordt er geen fysieke holte of leegte meer ervaren. Verwerken betekent, voor de dui- delijkheid, niet dat men geen gevoelens van pijn of verdriet of gemis meer heeft ten aanzien van de overledene of datgene wat er niet meer is. Wat immers blijft, is het gemis van de fysieke aanwezigheid en een gezamenlijk leven en toekomst. Voor cliënten met een stagnerende rouwverwerking hebben Steven en Connirae Andreas een absoluut uniek proces ontwikkeld, dat door Robert McDonald verder is bewerkt en verfijnd, waarin de rouwblokkade in één zitting opgeheven kan worden. b. Vergeving Daar waar er sprake is van het niet kunnen vergeven van zichzelf of van anderen, zal ook de verwerking van psychotrauma of rouwverwerking stagneren. Vergeven is iets wat men vaak rationeel onmogelijk kan. Vergeven is dan ook een transrationeel gebeuren. Het is voor het leven en het welzijn van het grootste belang dat men leert te vergeven. Vergeeft men niet, dan is men gegijzeld in het trauma en blijft men vast zitten in het verleden, aan de dader of aan schuld of schaamte. Robert McDonald beschrijft vergeven als het loslaten van de wens dat de bron van de pijn die men ervaart verandert. Wanneer iemand niet kan vergeven dan stopt in veel opzichten zijn ontwikkeling en heeft de persoon geen toekomst meer. Wanneer de cliënt dit beseft, wordt hij zich bewust van een intern conflict, waarbij hij enerzijds weet dat hij zou moeten en willen vergeven en anderzijds dat hij dat juist onder geen beding wil of meent te kunnen. In het Psychotrauma behandelprotocol NLPt is er ook een Destination proces dat de cliënt helpt dit diepe interne conflict op te heffen om zodoende vergeving mogelijk te maken. c. Emotionele verstrengeling Bij sommige psychotraumata is er sprake van een sterke emotionele verstrengeling met de dader, andere betrokkenen of slachtoffers waardoor men het trauma niet kan verwerken. Dit komt meestal voor bij cliënten die in intieme relaties het slachtoffer zijn van geweld of ongewenste intimiteiten. Patronen van aantrekken en afstoten, het telkenmale weer opnieuw proberen en teruggaan, meestal vanuit angst of

12 schuldgevoelens. Vaak zijn het traumatische ervaringen die zich over een lange periode hebben afgespeeld zoals bij gijzeling. Naast het aanbieden van de primaire processen is hier een proces nodig dat de cliënt helpt om zich los te maken uit de emotionele verstrengeling. Een specifiek helingsproces, (dat kan worden ingezet) is ontwikkeld door Steven en Connirae Andreas en verfijnd door Robert McDonald. Een enkele keer is er sprake van het zogenaamde Stockholmsyndroom ; hier identificeert het slachtoffer zich met de gijzelnemer en gaat het opnemen voor de dader(s). Aangenomen wordt dat het Stockholmsyndroom tot ontwikkeling kan komen in omstandigheden waar de gijzelnemer absolute controle over de gegijzelde kan uitoefenen en binnen die absolute controle voorziet in de basisbehoeften van het slachtoffer, bijvoorbeeld door het geven van voedsel en beschutting. Sommige slachtoffers van seriële incest hebben het syndroom ontwikkeld om het misbruik te rationaliseren. Ten behoeve van deze mensen is in de praktijk een aanvullend proces ontwikkeld om deze dissociatie op te heffen. d. Oplossen van intern conflict Psychotrauma zorgt nogal eens voor interne conflicten waardoor mensen stagneren in hun ontwikkeling. We zien dit onder andere terug wanneer mensen overlevingsstrategieën hebben ontwikkeld, waardoor ze niet in contact hoeven te komen met hun diepere behoeften en gevoelens. Soms gaan mensen zich bijvoorbeeld extreem op anderen richten waardoor ze niet met zichzelf bezig hoeven te zijn. Om niet meer afhankelijk van anderen te zijn worden behoeften weggedrukt en heeft men soms zelfs geheel afgeleerd om iets voor zichzelf te vragen of op te eisen. Veelal leiden deze overlevingsmechanismen uiteindelijk tot burn-out. Voorbeelden: opkomen voor zichzelf versus aanpassen, werken en op anderen richten versus kiezen voor zichzelf, voor rust, ontspanning en genieten. Nadat het psychotrauma is behandeld, is het voor een volledig herstel nodig dat men de gevoelens en behoeften die men heeft, weer toestaat en zich daarnaar gaat gedragen. Daarvoor kan het nodig zijn om een intern conflict op te lossen. Ook hier is een specifiek proces voor beschikbaar.

13 e. Belemmerende of blokkerende overtuigingen Deze kunnen zich ontwikkelen als gevolg van onmachtgevoelens die in of na het traumatische gebeuren worden ervaren. De uitkomst daarvan kan zijn dat men zich niet meer ontwikkelt en plaatsen of gedragingen gaat vermijden. Men kan hier ernstig depressief van worden. Gedachten, interne beelden en vooral auditieven richten zich dan op onvermogen, zelfkwelling, zelfvernietiging of suïcide. Enkele voorbeelden hiervan: ik ben niets waard, ik kan het niet. In het protocol zijn specifiek voor het wijzigen van belemmerende of blokkerende overtuigingen meerdere Destination processen beschikbaar. Zo is er een specifiek behandelproces voorhanden dat destructieve gedachten en interne monologen kan deprogrammeren. Daar waar mensen vooral door geestelijke indoctrinatie zijn getraumatiseerd, is de ervaring dat er zich zelfvernietigende zinnen in de persoon hebben vastgezet (introjecten); dit met name bij mensen die zijn gemarteld of gedurende langere tijd hebben geleefd met of zijn gestalkt door een socio- of psychopaat. Voorbeelden zijn: jij bent niets, voor mij ben je minder dan lucht, je bent voor mij niet meer dan rottend afval. Als introject kan het dan na verloop van tijd worden tot: ik ben niemand, ik ben smerig, afval, minder dan lucht. Deze gedachten ondermijnen dan elk zelfvertrouwen en het recht op genezing en ontwikkeling. Er is een speciaal proces, auditieve switch genoemd, waarbij deze gedachten en zinnen kunnen worden gedeprogrammeerd, waardoor men zich weer veilig kan voelen en zichzelf in respect en zelfliefde weet te bevestigen. 4. Betekenisverlening en integratie Nadat de benodigde inzichten en processen zijn uitgevoerd, verdwijnen de meeste PTSS-symptomen en realiseert de cliënt zich vaak dat zijn leven ingrijpend is veranderd. Het meemaken van een traumatische ervaring confronteert mensen met kwetsbaarheid, hulpeloosheid en de vaak extreme en afschrikwekkende kanten van het menselijk gedrag. Men kan daardoor een diep wantrouwen in de mensheid ontwikkelen. De cliënt zal zichzelf, na deze intense en afschuwelijke emoties te hebben doorgemaakt, bepaalde fundamentele existentiële vragen gaan stellen. De cliënt wordt

14 uitgenodigd te praten over hoe hij de wereld, zichzelf, zijn familie en zijn werk etc. ziet. Hij wordt geholpen bij het toekennen van een waardevolle betekenis om zo na de behandeling beter te kunnen integreren. Het gaat erom dat de cliënt zich door de behandeling beter voelt dan tevoren en de betekenis en de waarde van het leven meer begint te waarderen. Vaak wordt de basis gelegd voor een nieuwe start, in het werk of op een ander gebied. In de korte behandeling kunnen alleen heel gericht psychodynamische thema s worden behandeld, zoals wezenlijke levenservaringen, specifieke relaties en daaruit voortkomende belevingen en gedragingen. 5. Behandeling van de door het trauma ontwikkelde ineffectieve overlevingsstrategieën In het in de praktijk ontwikkeld Psychotrauma Behandelprotocol NLPt voor de behandeling van psychotrauma wordt ook stil gestaan bij de overlevingsstrategieën. Deze hebben vaak hun diepere oorsprong in de kindertijd. Afhankelijk van de aard van het traumatisch gebeuren weet een belangrijk percentage mensen zelf-standig het trauma een plek te geven en te verwerken waardoor het hun leven niet meer verstoort. Wanneer mensen na een traumatische ervaring niet herstellen, dat wil zeggen dat het trauma intern niet op een natuurlijke wijze wordt verwerkt, dan ontstaat er in de persoonlijkheid een getraumatiseerd deel dat onder andere herbelevingen of nachtmerries naar de oppervlakte en terug in het bewustzijn brengt. Dit kan zeer beangstigend, pijnlijk en onverdraaglijk zijn. Om er niet door overvallen te worden ontwikkelt en gebruikt men overlevingsstrategieën. In de psychologie zijn ze bekend als afweermecha- nismen: ontkenning, vermijding, projectie, rationalisering en sublimatie. Wanneer mensen gedurende een lange tijd van één of meer van deze afweermechanismen gebruik maken ontstaan er sterke leefpatronen en kan er sprake zijn van een persoonlijkheidsverandering. Dit is vaak te zien bij mensen die lange tijd met onverwerkte traumatische ervaringen hebben rondgelopen. Daar waar dit het geval is, is het van groot belang dat gedurende de behandelingen de cliënt wordt geholpen zich

15 bewust te worden van deze mechanismen; vervolgens wordt hulp geboden om deze afweermechanismen af te bouwen en verarmde of niet tot ontwikkeling gebrachte leef- en omgangsvormen weer tot ontwikkeling te brengen. Wanneer dit achterwege gelaten wordt, zal weliswaar de lijdensdruk zijn weggenomen, maar we laten de cliënt onnodig arm en gehandicapt het leven verder leven. Het is te zien als een ethische en menselijke verantwoordelijkheid van de therapeut, de cliënt de overlevingsstrategieën die hij ontwikkeld heeft, bewust te laten worden; en zo, waar mogelijk, de cliënt te helpen door behandeling, training en/of coaching, zich weer volwaardig te ontwikkelen zodat de cliënt meer leeft in plaats van overleeft. Voorbeelden: Ter illustratie een paar voorbeelden: Bij een vrouwelijke cliënt, indien zij in de kindertijd getraumatiseerd is geraakt, zien we dat men lange tijd het herbeleven heeft weten weg te drukken door zich sterk op anderen te richten, bijvoorbeeld in dienst of hulpverlening. Door met anderen bezig te zijn is men niet of veel minder in contact met eigen behoeften en gevoelens en is de kans dat het onverwerkt trauma naar de oppervlakte komt kleiner. Veelvuldig is te zien dat deze cliënten tussen hun 40ste en 50ste uitvallen door burn-out. Vaak hebben deze cliënten weinig tot geen eigen levensinvulling, geen hobby s of intieme relaties of seksuele verlangens. Bij mannelijke cliënten zien we vaak als afweer: ontkenning en rationalisering, een sterk op carrière en materiële zaken gericht zijn. Bij allochtone mensen zien we afhankelijk van de cultuur, sexe en de religie naast dat men ontheemd is, lijdt onder status of functieverlies een nog ernstiger crisis op het niveau van zingeving en levensvervulling. Vaak is er een impliciet verbod of onvermogen om gevoelens in de eigen gemeenschap te uiten waardoor emoties en spanningen als stress in het lichaam worden opgeslagen en vastgehouden met als gevolg allerlei psychosomatische klachten en mentale gebreken. Wanneer door een burn-out het afweer systeem niet meer werkt en het traumatisch ervaren naar de oppervlakte komt, is het onverwerkt trauma behandelbaar. Als dan de lijdensdruk weg is

16 en de PTSS klachten niet meer worden ervaren, kan iemand zonder pijn en angst verder leven; doch als de behandeling stopt, zal het risico van uitputting en burn-out aanwezig blijven, omdat men niet heeft geleerd voor zichzelf te leven en goed voor zichzelf te zorgen. Hier is dus verdere bewustwording (psychoeducatie) en hulp absoluut noodzakelijk. Processen, methoden en technieken: Vanuit NLP zijn er diverse processen die in de vorm van coaching of training kunnen worden aangeboden om de effectiviteit van het denken en doen te versterken om zodoende nieuw gedrag, nieuwe strategieën en leefwijzen te ontwikkelen, waarmee het zelfvertrouwen en de kwaliteit van het leven worden bevorderd. In de praktijk wordt ook gebruik gemaakt van andere processen, methoden en technieken. Te noemen zijn: Trans Actionele Analyse, Gestalt therapie, Psychosynthese of RET en Systeemtherapie. Daar waar mensen vast zitten in hun projecties is het aan te bevelen, de methode te volgen die beschreven is in het boek van Byron Katie Vier Vragen. In deze publicatie wordt een zeer krachtige zelfhulpstrategie beschreven, die de cliënt helpt zich te bevrijden van projecties. In de praktijk is het soms raadzaam naar andere professionals te verwijzen, bijvoorbeeld naar een haptonoom: (voor het herstel van lichaamsbewustzijn en lichaamsbeleving voor het ervaren van en het omgaan met grenzen in menselijk contact. Aanvullende technieken die soms hun nut en bruikbaarheid hebben bewezen zijn: Tai Chi (als cliënten in conflictsituaties verharden in agressie als verdediging; Chi Gong en Aikido (wanneer cliënten geen innerlijke kracht ervaren en zich niet weten te verweren); theatersport of creatief spel (om intuïtie en creativiteit en speelsheid weer tot leven te brengen); de AA (als verslavingen deel uitmaken van het afweersysteem). Steeds gaat het om de specifieke afweersystemen die men heeft ingezet om te overleven. De ervaring is dat cliënten zich daar regelmatig maar beperkt van bewust zijn. Voor cliënten die lijden onder het onverwerkt trauma van hun ouders of zelfs van generaties daarvoor, kan de Familieopstelling (uitgevoerd door iemand die is gespecialiseerd), een belangrijke bijdrage leveren

17 aan het opheffen van de ongezonde en belastende verstrengelingen. De Duitse professor Dr. Frans Rupert heeft zich verdiept in de betekenis van psychotrauma, dat zich in voorgaande generaties heeft afgespeeld en leidt mensen op die zich in deze behandelwijze willen specialiseren. In Nederland wordt deze specia-lisatie en opleiding verzorgd door Interactiel in Tiel. Enerzijds is het van belang dat we de overlevingsstrategieën bij de cliënt respecteren en hun waarde erkennen. Anderzijds moeten we ze weer terug geleiden naar levensstrategieën, zodat wat er niet meer kon zijn of kon worden ervaren, weer bestaansrecht krijgt en zich kan ontwikkelen tot een volwaardig bestaan met kwaliteit van leven. Ton Naron 21 maart Psychotraumata over een lange periode in de kindertijd kunnen mede tot gevolg hebben dat zich een persoonlijkheidsstoornis ontwikkelt zoals de Borderline, de Narcistische of Afhankelijke Persoonlijkheidsstoornis ed. Het Psychotrauma behandelprotocol NLPt voorziet niet in de behandeling van deze stoornissen maar wel kunnen NLPt en Destination processen een zeer belangrijke bijdrage leveren aan het behandelen van deze stoornissen.