RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DIKKIE DIK BASISSCHOOL O.B.S. 'T HUNNIGHOUWERSGAT

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DIKKIE DIK BASISSCHOOL O.B.S. 'T HUNNIGHOUWERSGAT Locaties : : Brinnr. :18IU Plaats :8891 GH Midsland Onderzoeksnummer : Documentnummer : Datum onderzoek :22 november 2012 Datum vaststelling rapport :6 februari 2013 Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 9

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Terschelling. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie. De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Terschelling. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie. Werkwijze onderzoek en zijn bezocht door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprek met leidster en leerkracht gesprek met internbegeleider en zorgcoördinator gesprek met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 9

3 Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 14, waarvan 0 (geïndiceerde) doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep a: 27, waarvan 0 doelgroepkleuters (volgens de gewichtenregeling) Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 3 van 9

4 2. HET TOTAALBEELD Peuterspeelzaal en basisschool zijn gehuisvest in hetzelfde gebouw in het dorp Midsland op Terschelling. De peuters stromen van deze peuterspeelzaal niet alleen door naar, maar ook naar de basisscholen in Hoorn omdat daar geen peuterspeelzaal is. Op dit moment zitten er geen geïndiceerde doelgroepkinderen op de peuterspeelzaal en zijn er in de groepen 1 en 2 van de basisschool geen zogenaamde gewichtenleerlingen. Er blijkt echter een relatief groot aantal kinderen op Terschelling een taalachterstand te hebben. Om deze reden heeft de gemeente besloten om actief VVE-beleid te voeren o.a. door de aanschaf van Startblokken voor de peuterspeelzalen te subsidiëren en Schatkist voor de basisscholen. Daarnaast financieert de gemeente de VVE-scholing van de leidsters, de dubbele bezetting op de peuterspeelzaal en de uitbreiding van de VVE-tijd voor de doelgroeppeuters. Met de feitelijke uitvoering van VVE is pas recent gestart. Hierdoor zijn veel aspecten nog in ontwikkeling. De condities voor VVE zijn over het geheel genomen voldoende op orde. Ook de basis voor goed pedagogisch en educatief handelen is voldoende aanwezig. De ontwikkelpunten van de peuterspeelzaal en de basisschool liggen vooral op het gebied van het ouderbeleid, de zorg en begeleiding, de kwaliteitszorg en de doorgaande lijn. Ouderbeleid Tijdens het onderzoek heeft de inspectie alleen gesproken met ouders van de basisschool. Zij zijn tevreden over de open houding van de leerkrachten en de wijze waarop zij geïnformeerd worden over de werkwijze in de groepen. Specifiek waarderen zij het kijkuurtje vier keer per jaar in de kleutergroepen. De opkomst van de ouders is dit jaar echter teleurstellend. Daar dit een algemene klacht is bij de ouderactivititeiten die georganiseerd worden, is het zeker in het kader van VVE van belang meer aandacht te besteden aan de uitwerking van een gericht ouderbeleid, afgestemd op de wensen en behoeften van ouders. Zorg en begeleiding Leidsters en leerkrachten volgen de ontwikkeling van de kinderen zorgvuldig met behulp van een observatiesysteem en in de kleutergroepen ook met toetsen. De planmatigheid van de zorg die op basis daarvan gegeven wordt, moet nog verder ontwikkeld worden. Op dit moment is er nog niet voor alle kinderen die dat nodig hebben, sprake van gerichte handelingplanning. Kwaliteitzorg Zowel op de voor- als vroegschool wordt hard gewerkt aan de implementatie van VVE. Er is door de recente invoering van VVE nog geen sprake van een kwaliteitszorgcyclus, waarin afspraken over het monitoren van de kwaliteit zijn vastgelegd. Doorgaande lijn Het contact tussen peuterspeelzalen en basisscholen is groeiend. Onlangs is een start gemaakt met een structureel overleg. De invulling van de afstemming tussen voor- en vroegscholen moet echter nog verder uitgewerkt worden. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 9

5 3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Terschelling Terschelling A0.0 Samenwerking met voor/vroegschool Ja - A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 - A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse 2 - educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Startblokken Schatkist A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 - A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor VVE? 2 jaar 3 - A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd 3 - (opleiding) A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands 3 - A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVEprogramma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 2 - A0.1 Er is een recent GGD-rapport over de peuterspeelzaal. De GGD heeft echter het 8 e domein betreffende de basisvoorwaarden voor VVE niet getoetst. A3 Binnen de vroegschool is feitelijk geen sprake van een dubbele bezetting op de groep. De leerkracht slaagt er echter in om door middel van activiteiten in de kleine kring de kinderen die dat nodig hebben, voldoende zorg te bieden. Daarom beoordeelt de inspectie deze indicator ook bij de vroegschool als voldoende. A4.1 De door het consultatiebureau geïndiceerde VVE-kinderen krijgen 10 uur per week VVE. De inspectie merkt wel op dat de urenberekening krap is, omdat in de 10 uur ook de haal- en brengtijd zit. A5.4 De leidsters van de peuterspeelzaal hebben de scholing voor het VVE-programma nagenoeg afgerond. Dit is de reden waarom deze indicator bij de peuterspeelzaal toch de waardering 3 heeft gekregen. A5.5 Er is nog geen opleidingsplan voor de leidsters van de peuterspeelzaal. Dit wordt ontwikkeld na afloop van de huidige Overscholing. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 2 B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te 2 2 doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool 2 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 4 4 B7 Rekening houden met de thuistaal Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 9

6 B1.1 en B1.2 Zowel de voor- als de vroegschool heeft nog geen specifiek op VVE gericht ouderbeleid, gebaseerd op een analyse van de ouderpopulatie en een inventarisatie van de wensen en behoeften van ouders ten aanzien van participatie en VVE. Daardoor blijft onduidelijk - ook voor de ouders - wat de doelen van de peuterspeelzaal zijn qua betrokkenheid, inzet en participatie van de ouders in het kader van VVE. B4 en B5 Peuterspeelzaal en basisschool organiseren diverse activiteiten om ouders te stimuleren thuis ontwikkelingsbevorderende activiteiten met hun kind te doen. De deelname hieraan is echter gering. Ditzelfde geldt voor de participatie van ouders aan VVE-activiteiten op de (voor)school. B6 Ouders krijgen frequent informatie over de ontwikkeling van hun kind. Op de peuterspeelzaal vindt er na invulling van de observatielijst twee keer per jaar een gesprek plaats. Daarnaast is er tijdens het haal- en brengkwartiertje de gelegenheid voor een informeel gesprek met de leidsters. Op de basisschool zijn er naast de rapporten vier gespreksavonden en de bovengenoemde kijkuurtjes. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2 3 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt Gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 9

7 C1.2 De peuterspeelzaal werkt met een themaplanning die per dag uitgewerkt is in activiteiten en ontwikkelingsgebieden. Een ontwikkelpunt is deze planning uit te breiden naar een jaarplanning waarin aangegeven wordt welke concrete doelen de leidsters per thema willen bereiken. C1.4 In de uitwerking van het aanbod is nog geen sprake van een opklimming in moeilijkheidsgraad. Wel is in de praktijk te zien dat de activiteiten afgestemd worden op het niveau van de kinderen. C2.2 Leidsters en leerkrachten gaan op een plezierige, vriendelijke manier om met de kinderen. Een sterk punt is dat zij zeer duidelijke pedagogische gedragsgrenzen hanteren. C2.4 De leidsters in de peuterspeelzaal kunnen de zelfstandigheid van de kinderen nog vergroten door hen meer gelegenheid te geven tot het maken van eigen keuzes. C3.1 Tussen de leidsters zijn duidelijke afspraken gemaakt over de rol die zij vervullen (om en om verzorgend en activerend). Te overwegen valt om ook afspraken te maken over een educatieve taakverdeling tijdens de activiteiten, zodat er meer gelegenheid is om met kinderen mee te spelen en daar waar nodig extra begeleiding te bieden. C3.3 en C3.5 De leidsters kunnen de interactie met en tussen de kinderen verder bevorderen door meer open vragen te stellen en kinderen langere tijd te geven om te antwoorden. In het verlengde hiervan is het ook van belang om het aanpakgedrag van kinderen te bevorderen door hen de kans te geven zelf oplossingen te zoeken, waarbij de leidster vooral benoemt wat het kind doet. Op dit moment sturen de leidsters nog te veel. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine 2 2 (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 2 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg 2 2 D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden D1.2 en D1.3 De planmatigheid van de zorg is met name bij de peuterspeelzaal nog in ontwikkeling. Er zijn wel plannen voor kinderen met speciale aandacht, maar de doelen op deze plannen zijn nog te ruim geformuleerd om deze gericht te kunnen evalueren. In de basisschool wordt vooral gewerkt met groepsplannen. Op dit moment ontbreken deze nog voor groep 1, waardoor niet duidelijk is op welke wijze de begeleiding aan de zorgleerlingen in deze groep plaatsvindt. Op de groepsplannen kan de analyse van de problematiek van leerlingen nog aangescherpt worden, zodat ook de evaluatie van de aangeboden zorg concreter kan worden. Deze is nu nog te globaal. D2.1 Binnen de voor- en vroegschool is niet altijd duidelijk welke kinderen zorg krijgen van een externe instelling. Daar waar dit bekend is, blijven leidsters en leerkrachten de ontwikkeling van de kinderen wel volgen. Er is een goed contact met de externe hulpverlening. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 9

8 E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool 2 2 E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE 2 2 regelmatig E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de VVE-resultaten van alle 2 3 kinderen E4 De voor- c.q. vroegschool werkt planmatig aan VVEverbetermaatregelen E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar VVEeducatie 2 2 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken - 2 E1 Zowel binnen de voor- als de vroegschool bestaan geen duidelijke afspraken over de coördinatie van VVE. E3 De peuterspeelzaal volgt wel alle kinderen, maar een specifieke evaluatie van de VVEresultaten beperkt zich tot de geïndiceerde VVE-kinderen. E2, E4, E5 en E6 Peuterspeelzaal en basisschool werken gericht aan de invoering van VVE. Mede door de recente start daarvan is er echter nog geen sprake van specifieke op VVE-gerichte evaluatie van de kwaliteit en zijn er nog geen afspraken over de wijze waarop de kwaliteit geborgd wordt. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 2 2 F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten 2 - doorstromen naar een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht 2 2 F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar 2 2 afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- 2 2 en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de 2 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 2 F1 tot F7 De doorgaande lijn tussen voor- en vroegschool vraagt in zijn geheel om verdere uitwerking. Positieve stappen zijn de start van een gestructureerd overleg tussen peuterspeelzalen en basisscholen en de afspraken over de overdracht van gegevens. Een warme overdracht door middel van een gesprek vindt echter alleen plaats bij de specifieke zorgkinderen. Omdat de basisschool constateert dat veel leerlingen bij binnenkomst in groep 1 een taalachterstand hebben, is het van belang dat bij alle kinderen een gesprek plaatsvindt. Dit kan een goede input zijn voor de groepsplannen die de school vanaf januari ook voor groep 1 maakt. Daarnaast is het van belang om naar de peuterspeelzaal goed terug te koppelen hoe de zorg aan de kinderen verloopt. Dit zal niet alleen een positief effect hebben op de doorgaande lijn in de zorg, maar ook op de doorgaande lijn in het aanbod en het pedagogisch en educatief handelen. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 9

9 G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk - - afspraken G2 De resultaten zijn van voldoende niveau - - G3 Verlengde kleuterperiode - 3 G1, G2 Omdat er op gemeentelijk niveau geen afspraken zijn gemaakt over de te bereiken resultaten van VVE, onthoudt de inspectie zich van een oordeel over deze indicatoren. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 9 van 9