Understanding the Varieties of Green-driven Growth. Cities and Renewable Energy in the Global South U. Mans
|
|
- Hugo de Smedt
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Understanding the Varieties of Green-driven Growth. Cities and Renewable Energy in the Global South U. Mans
2 Samenvatting Dit proefschrift heeft zijn oorsprong in de wens bij te dragen aan de academische discussie over twee belangrijke trends: urbanisatie en duurzaamheid. De eerste trend verwijst naar het toenemende belang van steden, een ontwikkeling die een kritische mijlpaal bereikte in In dat jaar woonde 50 procent van de wereldbevolking in steden. Volgens de VN zal dit aandeel toenemen tot 67 procent in Deze transitie zal met name voelbaar zijn in het mondiale Zuiden: het aantal stadsbewoners in ontwikkelingslanden zal naar verwachting significant toenemen in de komende decennia. De meest urgente sociale uitdagingen zullen opdoemen in steden buiten Europa en buiten de OESO. Als we willen begrijpen hoe samenlevingen veranderen door urbanisatie, moeten we daarom de context van middelgrote Zuidelijke steden, waar demografische en economische groei zich het snelst voltrekt, als uitgangspunt nemen. De tweede trend kan worden beschreven als een toenemende belangstelling voor het ontwikkelen van meer duurzame manieren van samenleven. Het groeiend bewustzijn van dreigende schaarste in termen van water, energie, voedsel en andere hulpbronnen, gekoppeld aan de verwachte consequenties van verdergaande klimaatverandering, hebben geleid tot een mondiale roep om meer duurzaamheid. Daardoor is er onder sociale wetenschappers veel belangstelling voor de bestuurlijke uitdagingen die ten grondslag liggen aan sociale transitieprocessen. Verschillende aspecten van duurzaamheidstransities zijn toenemend onderwerp van onderzoek; en de toekomst van energie krijgt daarbij bijzondere aandacht. Veel van dit werk concentreert zich echter op bestaande energiesystemen in de geïndustrialiseerde landen; energietransities in het mondiale Zuiden blijven in het algemeen buiten beschouwing. Dit is een belangrijke ommissie. Omdat mondiale duurzaamheid steeds meer een kwestie wordt van stedelijke duurzaamheid in ontwikkelingslanden, roepen urbanisatie en duurzaamheidstransities om een gecombineerde onderzoeksagenda. De toekomstige energievoorziening vraagt hierbij bijzondere aandacht. Als de huidige trends doorzetten, zullen meer stedelijke agglomeraties een groeiend aantal stedelingen van energie moeten voorzien, zij het voor industriële productie, huishoudens of transport. Deze studie wil daarom een bijdrage leveren aan het begrijpen van de dynamiek van duurzame energietransities in de context van steden in het mondiale Zuiden. De wetenschappelijke relevantie van deze studie is gelegen in de noodzaak om perspectieven uit ontwikkelingsstudies toe te voegen aan het veld van economische geografie aan de ene kant en de literatuur over duurzaamheidstransities aan de andere. Economische geografie, het discours over world city networks in het bijzonder, heeft tot nog nu weinig aandacht gehad voor de manier waarop steden in het mondiale Zuiden geïntegreerd zijn in internationale bedrijfsnetwerken. London, Tokyo en New York domineren de huidige ranglijsten van top-steden en aanverwante onderzoeksprojecten. Steden in het mondiale Zuiden blijven buiten het gezichtsveld van de meeste onderzoeken. Het discours over duurzaamheidstransitie, dat een meer recent onderzoeksterrein is, heeft eenzelfde hiaat wat betreft de
3 aandacht voor ontwikkelingslanden. Low-carbon initiatieven in OESO steden zijn een gangbaar onderzoeksonderwerp geworden, terwijl steden in het mondiale Zuiden aan de zijlijn van wetenschappelijke belangstelling blijven. In deze studie ga ik daarom dieper in op de rol van hernieuwbare energie in middelgrote steden in het mondiale Zuiden dit zijn steden waar de energiebehoefte naar verwachting bijzonder snel zal groeien. De centrale onderzoeksvraag is als volgt geformuleerd: wat is de rol van steden in het mondiale Zuiden bij het vormgeven van lokale economische ontwikkeling, in de context van een toenemend aandeel van duurzame energie in de mondiale economie? Deze dissertatie bestaat uit vijf onderling samenhangende artikelen. Twee daarvan zijn gepubliceerd in toonaangevende tijdschriften, twee artikelen zijn ingediend en een artikel is gepubliceerd in een boek. Elk van de vijf artikelen neemt een onderwerp onder de loep dat gerelateerd is aan de theoretische discussie binnen de economische geografie of binnen de literatuur over duurzaamheidstransities. Artikelen 1 en 2 vallen binnen het discours van de economische geografie en onderzoeken de stad als knooppunt binnen een mondiaal bedrijvennetwerk. Artikel 3 kijkt naar de politieke en economische manoevreerruimte voor een stad en introduceert het centrale idee van greendriven-growth. Artikelen 4 en 5 zijn gerelateerd aan het discours over duurzaamheidstransities. De verhaallijn is als volgt opgebouwd. Het eerste artikel is methodologisch van aard. Het maakt gebruik van het concept van peer cities om te komen tot een meer adequate analyse van het zogenaamde world city network. Het belangrijkste argument in dit artikel is dat de dominante kijk op stedelijke netwerken gekenmerkt is door de nadruk op advanced producer services (APS), zoals mondiale accountantsdiensten en bedrijven die juridisch advies leveren. Een focus op dit soort diensten is niet geschikt om de verbondenheid van steden die niet in OESO landen liggen aan te tonen. Het alternatief is om te kijken naar de eigen kenmerken van steden onafhankelijk van de stedelijke APS ranglijsten, zoals bijvoorbeeld Durban s maritieme handel die kan worden beschouwd als een lokaal kenmerk dat de stad met de rest van de wereld verbindt. Deze notie wordt een stap verder gebracht in artikel 2, dat de verbindingen tussen soortgelijke steden in India s hernieuwbare energiesector analyseert. Deze connecties creëren een ander type netwerken en voorzien in een alternatieve analyse. Deze verschilt van de gangbare methodes die zich concentreren op hierarchische interpretaties, zoals bestaande stedenranglijsten. Artikel 3 kijkt naar de ontwikkelingen op het terrein van hernieuwbare energie in een aantal Indiase steden en introduceert een nieuwe nuance in het debat over de groene economie. Het centrale argument is dat er een verschil moet worden gemaakt tussen green-conscious growth aan de ene kant (waar milieuvriendelijke productie centraal staat) en greendriven growth aan de andere kant (waar de productie van milieuvriendelijke producten centraal staat). Artikel 4 bediscussieert het concept van green-driven growth, refererent aan het huidige debat over de groene economie. Het presenteert bevindingen op basis van Kaapstad s ervaringen met hernieuwbare energie en laat zien hoe de ambitieuze duurzaamheidsvisie van de stad geleidelijk is verschoven van een radicale milieuagenda naar een meer economisch gedreven agenda.
4 Het laatste artikel 5 kijkt naar green-driven growth vanuit het perspectief van stedelijke netwerken en keert als zodanig terug naar het world city network thema van artikelen 1 en 2. Op basis van een studie naar het duurzaamheidsbeleid in Marokko en Zuid Afrika voegt het een empirische onderbouwing toe aan de stelling dat een varieties of glocalisation benadering kan helpen een beter zicht te genereren op de onderliggende dynamiek van green-driven growth. Het artikel presenteert een analyse van de geografische spreiding van kantoorlocaties in internationale bedrijvennetwerken, die betrokken zijn bij de nationale aanbestedingsprocessen voor hernieuwbare energie. Gebaseerd op mijn bevindingen beargumenteer ik dat green-driven growth in steden in het mondiale Zuiden gezien moet worden als een context-specifieke ontwikkeling die de politieke en economische positie van een stad vis-à-vis de nationale beleidsagenda en het mondiale bedrijvennetwerk reflecteert. Hierbij moet de stad begrepen worden in haar pro-actieve en passieve rol. Artikelen 1 en 2 laten zien dat bedrijven keuzes maken ten aanzien van internationale kantoorlocaties en daarmee verbanden leggen tussen steden dit benadrukt de passieve rol van steden aan de ontvangende kant van besluitvorming in de mondiale economie. Tegelijkertijd kunnen stedelijke autoriteiten nationale strategieën beïnvloeden en specifieke industriële ontwikkelingen faciliteren. In het geval van hernieuwbare energie claimen steden in toenemende mate het mandaat over een duurzaamheidsagenda. Dit herbergt het potentieel in zich om bedrijvigheid op het terrein van hernieuwbare energie aan te trekken voor de stad. Stedelijke autoriteiten hebben daarom een zekere mate van vrijheid om te besluiten welke ontwikkelingen op het terrein van hernieuwbare energie ze willen omarmen (artikel 3). In artikel 4 kijk ik naar de rol van de stad als een bestuurlijke laag binnen de nationale bestuursstructuur en spanningsveld tussen lokale overheid, provincie en nationale instituties ten aanzien van de notie van groene economie. Van belang is dat de nationale autoriteiten verreweg de meeste verantwoordelijkheden hebben voor het energiesysteem. De casussen van Kaapstad (artikelen 4 en 5) en Casablanca (artikel 5) laten de varianten zien van bovenstande in verschillende nationale contexten. Deze observaties leiden tot een heuristisch kader voor green-driven growth, dat vijf aspecten van stedelijke vraagstukken samenbrengt. Ten eerste beïnvloedt de nationale context de wijze waarop stedelijke autoriteiten kunnen opereren, hoeveel vrijheid zij kunnen claimen en welke beleidsagenda verandering teweeg kan brengen. Ten tweede werkt de mondiale context als een externe kracht die invloed heeft op de positie van een stad als bedrijfslocatie. Ten derde kan de stad beslissen in hoeverre zij haar beleidsruimte als politieke of economische actor inzet. Pro-actieve stedelijke overheden investeren tijd en middelen in het creëren van lokale en internationale netwerken, passieve steden doen dat niet of minder. Het opbouwen van een specifieke bedrijfshub is één voorbeeld van een manier waarop een stad meer kan zijn dan simpelweg een ontvanger van het strategisch locatiebeleid van het bedrijfsleven. De stad kan zo invloed uitoefenen op de manier waarop nationaal beleid en bedrijvennetwerken lokale economische ontwikkeling stimuleren. Hierbij moet ook de nationale beleidsomgeving in ogenschouw genomen worden. Ten vierde is green-driven growth afhankelijk van
5 de hybride arrangementen tussen verschillende spelers op verschillende niveaus. Nationale fondsen kunnen bijvoorbeeld belangrijk zijn voor de financiering van een windmolenpark (Cape Town); een stedelijke bedrijfshub elders in het land kan ervoor zorgen dat een stad niet met gelijksoortige steden kan concurreren (Casablanca). Hoe meer de hernieuwbare energiesector groeit en over internationale grenzen heen vernetwerkt is, hoe complexer deze arrangementen zijn. Deze vier aspecten geven op hun beurt het vijfde aspect vorm, dat ik urban imaginaries noem. Deze urban imaginaries staan voor de politieke visie die social-economische verandering in het veld van stedelijke duurzaamheid aandrijft. Ze vormen een belangrijk element in het begrijpen van de manier waarop stedelijke autoriteiten handelen in een wereld die in toenemende mate onderling verbonden is, waarin kennisoverdracht snel gaat en waar stedelijk beleid gemakkelijk kan reizen om elders te worden toegepast. Dit heuristische kader kan worden toegepast om te begrijpen hoe green-driven growth in een specifieke locatie tot stand komt. Het is met name nuttig voor wetenschappers die zich bezighouden met internationale ontwikkelingsstudies omdat het aandacht geeft aan specifieke arrangementen in een Zuidelijke context. De toekomstige ontwikkelingen op het terrein van hernieuwbare energie, van de groene economie in het algemeen en de hieruit voortvloeiende consequenties voor duurzaamheidsbeleid zullen verre van homogeen zijn. Afhankelijk van de context kan duurzaamheid en duurzame energie in het bijzonder verschillende vormen aannemen in uiteenlopende delen van de wereld. Omdat hernieuwbaar energiebeleid wereldwijd nog in de kinderschoenen staat levert deze dissertatie een tijdige bijdrage aan het debat. Toekomstige studies kunnen nieuwe inzichten toevoegen aan de manier waarop urban imaginaries interacteren met de nationale politiek en de mondiale economie; en de mate waarin deze afhangen van hybride arrangementen tussen en over bestuurslagen heen. De notie van varieties of green-driven growth biedt een mogelijke richtlijn voor het samen brengen van economische geografie en de transitieliteratuur.
De toekomst van energie
De toekomst van energie Duurzame Energie door Redactie ElectricityMatters 15-08-2017 Dat ons wereldwijde energiesysteem niet duurzaam is, blijkt duidelijk uit onze steeds schaarsere hulpbronnen, de regelmatig
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde vwo 2010 - I
Wereld Opgave 1 Demografische ontwikkelingen in Afrika Bestudeer de bronnen 1 en 2 die bij deze opgave horen. Stelling: In ontwikkelingslanden ligt het geboortecijfer in steden doorgaans lager dan op het
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Wereldwijd zijn meer dan 3 miljard mensen afhankelijk van biomassa brandstoffen zoals hout en houtskool om in hun dagelijkse energie behoefte te voorzien. Het gebruik van deze
Nadere informatieZELFVOORZIENEND: TRENDS, MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN
ZELFVOORZIENEND: TRENDS, MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN Lezing ter gelegenheid van het GEO Promotion Congres van eigen bodem 10 maart 2017 Groningen. door prof. em. Pier Vellinga Waddenacademie Colin OPBOUW
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Introductie In dit proefschrift evalueer ik de effectiviteit van de academische discussie over de ethiek van documentaire maken. In hoeverre stellen wetenschappers de juiste
Nadere informatieGeachte commissarissen, leden van het Europees Parlement, collega s,
Speech door staatssecretaris Dijksma van Milieu op de Klimaatsessie over burgerluchtvaart en zeescheepvaart tijdens de gezamenlijke Informele Transport- en Milieuraad op 15 april 2016. Geachte commissarissen,
Nadere informatieIk ben als bestuurder in deze provincie bijzonder geïnteresseerd in de kansen van nieuwe energie voor onze kenniseconomie.
Welkomstwoord van Jan Franssen, Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland, bij het Lustrumcongres 'Geothermal Heat is Cool' van het Platform Geothermie, Den Haag, 24 oktober 2012 ---------------------------------------------------------------------------------
Nadere informatieIn de afgelopen decennia heeft ongehuwd samenwonen overal in Europa. toegenomen populariteit van het ongehuwd samenwonen is onderdeel van
Nederlandse samenvatting (summary in Dutch) De verschillende betekenissen van ongehuwd samenwonen in Europa: Een studie naar verschillen tussen samenwoners in hun opvattingen, plannen en gedrag. In de
Nadere informatieZittingsdocument B7-0000/2013 ONTWERPRESOLUTIE. naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B7-0000/2013
EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Zittingsdocument 22.4.2013 B7-0000/2013 ONTWERPRESOLUTIE naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B7-0000/2013 ingediend overeenkomstig artikel 115, lid 5, van het
Nadere informatieVeerkracht en burgerschap Sociaal werk intransitie. Voorstelling boekproject Lerend Netwerk, 10-9-2014
Veerkracht en burgerschap Sociaal werk intransitie Voorstelling boekproject Lerend Netwerk, 10-9-2014 Uitgangspunten Kader van Een veerkrachtige samenleving: verder ontwikkeld 5 jaar publicaties Internationaal
Nadere informatieNaar een Hybride Mondiale Energie Orde - Staatsoliemaatschappijen, bedrijfselite-netwerken en bestuur
Nederlandse Samenvatting Naar een Hybride Mondiale Energie Orde - Staatsoliemaatschappijen, bedrijfselite-netwerken en bestuur Inleiding Energie ligt aan de basis van onze levensstijl. Met name olie vormt
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) onderhoudt middels de organisaties Kerk in Actie (KiA) en ICCO Alliantie contacten met partners in Brazilië. Deze studie verkent de onderhandelingen
Nadere informatieInhoudsopgave. Voorwoord 7
Inhoudsopgave Voorwoord 7 1 Beginselen van academisch-juridisch onderzoek 9 1.1 Academisch-juridisch onderzoek 9 1.2 Verschillen met ander juridisch onderzoek 10 1.3 Het onderzoeksproces 11 1.4 Eisen waaraan
Nadere informatieWerkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg
Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Na een regionale werkconferentie in Venlo, zijn op 24 september 2018 zo n 70 medewerkers van verschillende Zuid-Limburgse gemeenten, het Waterschap, het Rijk,
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Stettina, Christoph Johann Title: Governance of innovation project management
Nadere informatieLatijns-Amerika aarzelt over hernieuwbare energie zaterdag, 15 augustus 2015 12:30
Waterkrachtcentrale's vormen een belangrijke energiebron in Zuid-Amerka, zoals hier bij de Itaipudam, een Braziliaans-Paraguyaanse stuwdam in de rivier de Paraná op de grens van de Braziliaanse staat Paraná
Nadere informatiePre-Academisch Onderwijs. Ontwikkelingslijnen en leerdoelen
Pre-Academisch Onderwijs Ontwikkelingslijnen en leerdoelen LEERDOELEN PER ONTWIKKELINGSLIJN Ontwikkelingslijn 1: De leerling ontwikkelt een wetenschappelijke houding 1.1 De leerling ontwikkelt een kritische
Nadere informatieExamenprogramma aardrijkskunde havo
Examenprogramma aardrijkskunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatieSpeech van commissaris van de koning Max van den Berg, debatavond Europese Commissie 'Energievoorziening in de toekomst', 30 januari 2014
Speech van commissaris van de koning Max van den Berg, debatavond Europese Commissie 'Energievoorziening in de toekomst', 30 januari 2014 Dames en heren, [Intro] Europa begint in Groningen. Zéker als het
Nadere informatiePerspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid. Jaar van de Ruimte VvG congres 12 november Nathalie Harrems
Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid Jaar van de Ruimte 2015 VvG congres 12 november 2014 Nathalie Harrems Directie Ruimtelijke Ontwikkeling Wat is er aan de hand? Tijdperk van de
Nadere informatieBeoordeling van het PWS
Weging tussen de drie fasen: 25% projectvoorstel, 50% eindverslag, 25% presentatie (indien de presentatie het belangrijkste onderdeel is (toneelstuk, balletuitvoering, muziekuitvoering), dan telt de presentatie
Nadere informatieThe Governance of International Migration in Turkey and Morocco: Irregular Migrants Access to Right to Stay A.E. Üstübici
The Governance of International Migration in Turkey and Morocco: Irregular Migrants Access to Right to Stay A.E. Üstübici Nederlandse samenvatting Deze thesis analyseert de ervaringen van illegaliteit
Nadere informatieBoodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010
Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie: Conferentie over Biodiversiteit in een veranderende wereld 8-9 september 2010 Internationaal Conventiecentrum
Nadere informatieondetafelcyclus Goed Bestuur: van de letter naar de geest!
R ondetafelcyclus Goed Bestuur: van de letter naar de geest! Insights van het Best Practice onderzoek bij beursgenoteerde ondernemingen Met de steun van: BELGISCHE VERENIGING VAN BEURSGENOTEERDE VENNOOTSCHAPPEN
Nadere informatieABiodiversiteit en natuur & landschap in de samenleving
ABiodiversiteit en natuur & landschap in de samenleving Voorzichtig herstel bedreigde soorten Verdere achteruitgang functioneren van ecosystemen en biodiversiteit Meer aandacht voor natuur als basisvoorwaarde
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
Nadere informatieafgelopen jaren beweren vele professionele organisaties specifieke human resource (HR)
Nederlandse Samenvatting Welke mensen bekleden de top posities van professionele organisaties? In Nederland, net zoals in veel andere westerse landen, klinkt waarschijnlijk het antwoord op deze vraag ongeveer
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Summary in Dutch)
Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) 159 Ouders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van participatie van kinderen [1]. Participatie, door de Wereldgezondheidsorganisatie gedefinieerd als
Nadere informatieMeerwaarde voor onderwijs. De Pijlers en de Plus van FLOT
Meerwaarde voor onderwijs De Pijlers en de Plus van FLOT De vijf Pijlers: Cruciale factoren voor goed leraarschap Wat maakt een leraar tot een goede leraar? Het antwoord op deze vraag is niet objectief
Nadere informatieRegionale verscheidenheid in bevolkingsconcentraties
Deel 1: Gemiddelde leeftijd en leeftijdsopbouw Mathieu Vliegen en Niek van Leeuwen De se bevolkingskernen vertonen niet alleen een ongelijkmatig ruimtelijk spreidingspatroon, maar ook regionale verschillen
Nadere informatieDatum 13 november 2013 Betreft Motie Sjoerdsma (33625, nr. 8) inzet private sector bij klimaatfinanciering
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 13 november 2013 Betreft Motie Sjoerdsma
Nadere informatiePROFIELSCHETS RAAD VAN TOEZICHT. 1. Beschrijving van de aard en de omvang van de stichting
PROFIELSCHETS RAAD VAN TOEZICHT 1. Beschrijving van de aard en de omvang van de stichting NMG Een mooi en duurzaam Groningen. Dat is waar de Natuur en Milieufederatie Groningen (NMG) voor staat. De organisatie
Nadere informatieCover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation:
Cover Page The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: http://hdl.handle.net/1887/68261 Author: Eijk, R.J. van Title: Web privacy measurement in real-time bidding systems.
Nadere informatieSamenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s
Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische
Nadere informatieVisiedocument Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (EKJP)
Visiedocument Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (EKJP) I/ Inleiding Het aantal kinderen en jongeren met ernstige psychische problemen is goed bekend. Zowel in Nederland als in andere landen
Nadere informatieNL.IN.BUSINESS Mondiale uitdagingen, Nederlandse oplossingen
NL.IN.BUSINESS 2020 Mondiale uitdagingen, Nederlandse oplossingen MONDIALE UITDAGINGEN Verstedelijking, economische groei en verduurzaming brengen uitdagingen met zich mee op bijvoorbeeld het gebied van
Nadere informatieWetenschapscommunicatie en/of democratisch debat? Pieter Maeseele
Wetenschapscommunicatie en/of democratisch debat? Pieter Maeseele Wie ben ik? Communicatiewetenschappen UA Media, Wetenschap & Democratie Media & Democratie - Evalueren van mate waarin media bijdragen
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting 167 Dit proefschrift gaat over patiëntenparticipatie bij medische besluitvorming in de laatste levensfase van oncologie patiënten. Wanneer patiënten niet meer kunnen genezen,
Nadere informatieSamen werken aan goed openbaar bestuur
Samen werken aan goed openbaar bestuur SAMEN WERKEN AAN GOED OPENBAAR BESTUUR Gemeenten, provincies, waterschappen, het Rijk, de EU en hun samenwerkingsverbanden vormen samen het openbaar bestuur in ons
Nadere informatieOnze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen
Nadere informatieBesturen in Europese grootsteden, een complex patchwork? Elke Devroe
Besturen in Europese grootsteden, een complex patchwork? Elke Devroe Telephone number: +31 (0)70 800 9375 E-Mail: e.devroe@cdh.leidenuniv.nl Faculty / Department: Faculteit Campus Den Haag, Instituut Bestuurskunde
Nadere informatieSamenvatting project Blueprint - Toekomstbestendige vaardigheden voor de maritieme transportsector (Sector Skills Alliances for implementing a new
Samenvatting project Blueprint - Toekomstbestendige vaardigheden voor de maritieme transportsector (Sector Skills Alliances for implementing a new strategic approach ( Blueprint ) to sectoral cooperation
Nadere informatieOnze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen. Heleen de Coninck, 13 september 2011
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen
Nadere informatieDWSI Trendalert S E P T E D
Dutch Water Sector Intelligence Vier Scenario's voor de Circulaire Economie DWSI Trendalert Vier Scenario's voor de Circulaire Economie Inleiding Het KIDV is op 1 januari 2013 opgericht naar aanleiding
Nadere informatieSamenvatting. Inleiding
Samenvatting In dit proefschrift wordt de ontwikkeling beschreven van een voorraad-gestuurd model voor dynamische materiaalstroomanalyse (materials flow analysis, MFA) dat kan worden gebruikt voor het
Nadere informatieWerkgevers Ondernemers. In gesprek over de inhoud van het onderwijs
Werkgevers Ondernemers In gesprek over de inhoud van het onderwijs 1 Algemeen Doe mee en praat mee! Antwoord of reactie op deze vraag? Dé landelijke dialoog over ons onderwijs en de toekomst. Deel gedachten,
Nadere informatieDe Drievoudige Bottom Line, een noodzakelijke economische innovatie
De Drievoudige Bottom Line, een noodzakelijke economische innovatie Feike Sijbesma, CEO Royal DSM In de loop der tijd is het effect van bedrijven op de maatschappij enorm veranderd. Vijftig tot honderd
Nadere informatieAAN BURGEMEESTER & WETHOUDERS. Onderwerp: Reactie OESO Rapport
AAN BURGEMEESTER & WETHOUDERS Kenmerk: 130376 Sector: Secretaris Team : Bestuursadviseur Onderwerp: Reactie OESO Rapport Besluit: 1. Kennis te nemen van de hieronder weergegeven samenvattingen van het
Nadere informatieResearch in Higher Professional Education: A staff perspective. Mw. D.M.E. Griffioen
Research in Higher Professional Education: A staff perspective. Mw. D.M.E. Griffioen This chapter is part of: Griffioen, D.M.E. (2013). Research in Higher Professional Education: A Staff Perspective. Chapter
Nadere informatieWAAR JE ZIT IS WAAR JE STAAT
WAAR JE ZIT IS WAAR JE STAAT Posities als antecedenten van management-denken over concernstrategie ACHTERGROND (H. 1-3) Concernstrategie heeft betrekking op de manier waarop een concern zijn portfolio
Nadere informatieDe Bilt, 7 februari 2019
De Bilt, 7 februari 2019 De Global Goals (1) Wereldwijde agenda met 17 doelen voor duurzame ontwikkeling: Sustainable Development Goals Duurzaamheid in de breedste zin In 2015 vastgesteld door VN Te realiseren
Nadere informatieUITDAGINGEN VOOR ONTWIKKELINGSSAMENWERKING. Arnout Justaert Directeur ngo-federatie
UITDAGINGEN VOOR ONTWIKKELINGSSAMENWERKING Arnout Justaert Directeur ngo-federatie INHOUD 1. Een internationale agenda: aangepast aan de uitdagingen van vandaag? 2. Een hedendaagse Belgische ontwikkelingssamenwerking?
Nadere informatieTopsectoren. Hoe & Waarom
Topsectoren Hoe & Waarom 1 Index Waarom de topsectorenaanpak? 3 Wat is het internationale belang? 4 Hoe werken de topsectoren samen? 5 Wat is de rol voor het MKB in de topsectoren? 6 Wat is de rol van
Nadere informatieWereldvoedselvoorziening en mondiale voedselzekerheid als uitdaging
Wereldvoedselvoorziening en mondiale voedselzekerheid als uitdaging Prof. Dr Ir Rudy Rabbinge Universiteitshoogleraar Duurzame Ontwikkeling & Voedselzekerheid, Wageningen UR Debatreeks De toekomst van
Nadere informatieZoals gezegd kent de monetaire manier van armoedemeting conceptuele en methodologische bezwaren en is de ontwikkeling van multidimensionele
1 Samenvatting Kinderarmoede is een ongewenst, en voor velen, onaanvaardbaar fenomeen. De redenen hiervoor zijn enerzijds gerelateerd aan het intrinsieke belang van welzijn voor kinderen in het hier en
Nadere informatieDocentenhandleiding De Europese Unie en de Syrische vluchtelingencrisis
Docentenhandleiding De Europese Unie en de Syrische vluchtelingencrisis Inleiding Het simulatiespel De Europese Unie en de Syrische vluchtelingencrisis draait om een van de grote uitdagingen waar de Europese
Nadere informatieSmart Energy Systems Op weg naar een energiediensten economie
Smart Energy Systems Op weg naar een energiediensten economie Suzanne van Kooten 26 november 2012 9 februari 2012 De Energietransitie Vraag naar energie blijft stijgen Aandeel duurzaam moet omhoog De Energietransitie
Nadere informatieNaar een lokaal klimaatbeleid 2.0
Naar een lokaal klimaatbeleid 2.0 Notitie voor noodzaak Donald van den Akker September 2011 Deze notitie is geschreven als onderdeel van een opdracht van AgentschapNL, i.h.k.v. het Innovatieprogramma Klimaatneutrale
Nadere informatieSamen naar de Europese Agenda Stad
Samen naar de Europese Agenda Stad VNG Bestuurdersdag 30 November 2015 Nicolaas Beets Dutch Urban Envoy Inhoud Doelstellingen van het NL se EU Voorzitterschap 12 Thema s voor de Europese Agenda Stad Partnerschappen
Nadere informatieStation Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West
Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West 2030 Station Nieuwe Meer is niet alleen een nieuwe metrostation verbonden met Schiphol, Hoofddorp, Zuidas en de Amsterdamse
Nadere informatieHet Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten
Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder
Nadere informatieVoorbereiding hbo kunstonderwijs
Keuzedeel mbo Voorbereiding hbo kunstonderwijs gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0184 Penvoerder: Sectorkamer ICT en creatieve industrie Gevalideerd door: Sectorkamer ICT en creatieve
Nadere informatieDutch Summary. Dutch Summary
Dutch Summary Dutch Summary In dit proefschrift worden de effecten van financiële liberalisatie op economische groei, inkomensongelijkheid en financiële instabiliteit onderzocht. Specifiek worden hierbij
Nadere informatieHet gebruik van de mobiele telefoon camera in het nachtelijk landschap creëert niet alleen de mogelijkheid te onderzoeken hoe deze hybride wordt
Samenvatting Problematiseren van de nachtelijke openbare ruimte en surveillance Deze dissertatie houdt zich bezig met surveillance-technologie binnen uitgaanscentra in Nederlandse steden.surveillance en
Nadere informatieHartelijk dank aan de Raad voor het Openbaar Bestuur voor dit advies over de relatie tussen decentrale overheden en Europa.
Het gesproken woord geldt Speech VNG-voorzitter Jorritsma Rob, 25 november 2013 Hartelijk dank aan de Raad voor het Openbaar Bestuur voor dit advies over de relatie tussen decentrale overheden en Europa.
Nadere informatieonderzoek in transitie?
Transitieonderzoek: onderzoek in transitie? Erik Paredis (UGent) Yves De Weerdt (VITO) Frank Nevens (VITO) Opstartworkshop INTRAP 31 mei 2012, Leuven www.steunpunttrado.be Opbouw 1. De uitdagingen waarvoor
Nadere informatieCongres Ademloos
Congres Ademloos 12.09.12 VAN OOSTERWEELVERBINDING TOT OVERKAPPING VAN DE ANTWERPSE RING VAN MOBILITEIT TOT VOLKSGEZONDHEID 10 JAAR VOORTSCHRIJDEND INZICHT 1. De voorgeschiedenis 1 e Masterplan in 1998
Nadere informatieSamenvatting. Adviesaanvraag
Samenvatting Adviesaanvraag De afgelopen decennia is de omvang en het maatschappelijk belang van toezicht op de gezondheidszorg gegroeid. De introductie van marktwerking, de privatisering en de toenemende
Nadere informatieTraject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid
Traject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid Lieven Van Lieshout Econext 8 april 203 Uitdagingen van het energiebeleid Bron: IEA, WEO 202 2 Uitdagingen van het energiebeleid Bron : EC, Impact
Nadere informatieDeze perskit bevat informatie over Ecofys, de geschiedenis van het bedrijf, de kenmerken, enkele feiten en cijfers en de belangrijkste activiteiten.
Ecofys Perskit Ecofys Experts in Energy Inleiding Ecofys is al meer dan 25 jaar een toonaangevend internationaal consultancybedrijf in energie en klimaatbeleid. De visie van Ecofys is "sustainable energy
Nadere informatieHet businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1
Het businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1 Muriel Van Gompel - Director Retail Banking, Triodos Bank In 1980 zette Triodos Bank een ander bancair model in de
Nadere informatieGebruikersgroepen zoals internationale investeerders, journalisten, officiële nationale en multilaterale hulporganisaties, 318
Dit proefschrift bevat een uitgebreide analyse van de problemen rond de constructie en het gebruik van indicatoren voor de kwaliteit van het openbare bestuur, bekend als governance indicatoren. De kwaliteit
Nadere informatieDOCENTENDAG MAATSCHAPPIJLEER
DOCENTENDAG MAATSCHAPPIJLEER 2018 The Spirit Level Een authentieke toetstaak in de praktijk Niels Hoendervanger Stedelijk Gymnasium Nijmegen The Spirit Level Wat gaan we doen? Korte introductie op de taak
Nadere informatieVoedselvoorziening in het tijdperk van verstedelijking
Voedselvoorziening in het tijdperk van verstedelijking Prof.dr.ir. Han Wiskerke Wageningen Universiteit Leerstoelgroep Rurale Sociologie http://www.rso.wur.nl/uk/ http://ruralsociologywageningen.wordpress.com/
Nadere informatieDeze vraagstelling is nader toegespitst op de volgende sub-vragen:
Samenvatting Dit proefschrift gaat over ervaringen en leerprocessen in de ontwikkeling van de theorie en praktijk van Moreel Beraad als methode van ethiekondersteuning in de gezondheidszorg. Hoofdstuk
Nadere informatieDrempels. droom. werkelijkheid
Drempels tussen droom en werkelijkheid Een dynamisch groen kennissysteem, midden in de praktijk In de groene sector spelen vraagstukken waar direct en gerichte antwoorden voor nodig zijn. Goede oplossingen
Nadere informatieEuropastrategie van Velsen EU-strategie die als leidraad geldt voor alle activiteiten en investeringen van Velsen op dit vlak
Europastrategie van Velsen EU-strategie die als leidraad geldt voor alle activiteiten en investeringen van Velsen op dit vlak 1. Wat willen wij: Visie op Velsen Met het vaststellen van de Visie op Velsen
Nadere informatieAardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo)
Aardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden Kernen 1. Burgerschap 36: hoofdzak de Nederlandse
Nadere informatie1. De uitdagingen waarvoor we staan
Opbouw 1. De uitdagingen waarvoor we staan en / in transitie 2. Denken over transities Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Universiteit Gent 3. En wat met cultuur? 4. Bestaande transitienetwerken
Nadere informatieLidmaatschap Burgemeestersconvenant voor Klimaat en Energie. LTA ja: Maand Jaar LTA nee: Niet op LTA
Raadsvoorstel Onderwerp Lidmaatschap Burgemeestersconvenant voor Klimaat en Energie Registratienr. 6238328 Steller/telnr. Geert.Kamminga/ 0652759635 Bijlagen 3 Classificatie Openbaar Portefeuillehouder
Nadere informatieStand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer
Stand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer AUTEURS Jonathan Desdemoustier, onderzoeker-doctorandus, Smart City Institute, HEC-Liège, Universiteit van Luik (België)
Nadere informatieMacro-economie van offshore wind-energie
Macro-economie van offshore wind-energie Windkracht14 World Trade Center, Rotterdam 22/01/2014 David de Jager Stelling > De (potentiële) economische waarde van de Nederlandse toeleverende economische sectoren
Nadere informatieHOOFDSTUK 14: MERKEN BEHEREN OVER GEOGRAFISCHE GRENZEN EN MARKTSEGMENTEN
HOOFDSTUK 14: MERKEN BEHEREN OVER GEOGRAFISCHE GRENZEN EN MARKTSEGMENTEN 1 INTRODUCTIE H:14 Er zijn diverse factoren die bedrijven aansporen om producten en diensten buiten de eigen thuismarkt te verkopen.
Nadere informatieGrond moet leren stromen
Grond moet leren stromen Dynamische vraag vereist fluïditeit in inzet Geert Teisman Hoogleraar Bestuurskunde Complex System Thinking Trainer en adviseur in samengesteld denken en doen De opdracht We hebben
Nadere informatieManifest Circulair Onderwijs
Manifest Circulair Onderwijs de rol van onderwijs in verantwoord innoveren 2 Waarom urgentie De jeugd heeft de toekomst. Wij maken de toekomst. Wij brengen kinderen en jong volwassenen het gedachtengoed
Nadere informatieSamenstelling bestuur
Presentatie KvO 2.0 Samenstelling bestuur Krachtteam Peter Beckers : voorzitter Jan van Loon : initiatiefnemer Theo Vinken : initiatiefnemer Paul Jansen : aanvoerder werkorganisatie 2a Karel Jan van Kesteren
Nadere informatieDe ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016
De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening
Nadere informatieZero Based Begroten. De andere kant van de kaasschaafmethode
Zero Based Begroten De andere kant van de kaasschaafmethode Je moet de tijd nemen voor Zero Based Begroten, en je moet lef hebben Zero Based begroten legt een duidelijke relatie tussen de doelstellingen,
Nadere informatiePilot informatievoorziening
PARTNERS + PRÖPPER Verslag (conclusies) Pilot informatievoorziening Aan Provincie Noord-Brabant, de commissie RVL, gedeputeerde en de heer F. Koldewee Van Deanneke Steenbeek en Rob Paulussen Vught, 15
Nadere informatieHET CO-CREATIEF PROCES
HET CO-CREATIEF PROCES Tijs Van Steenberghe, vakgroep sociaal werk, expertisecentrum Quality of Life Jessica De Maeyer, vakgroep orthopedagogiek, expertisecentrum Quality of Life Didier Reynaert, vakgroep
Nadere informatieEnergie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030
IP/3/661 Brussel, 12 mei 23 Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 23 In 23 zal het wereldenergieverbruik verdubbeld zijn; fossiele brandstoffen, voornamelijk
Nadere informatieLANDSEXAMEN VWO Het examenprogramma Het examenprogramma voor het commissie-examen Aardrijkskunde bestaat uit de volgende (sub)domeinen:
Examenprogramma AARDRIJKSKUNDE V.W.O. LANDSEXAMEN VWO 2017-2018 1 Het eindexamen Het vak Aardrijkskunde kent slechts het commissie-examen. Er is voor Aardrijkskunde dus geen centraal examen. Vanaf het
Nadere informatieRegionalisering als strategie
Regionalisering als strategie Contouren van een Internationale Noordzee Strategie Jan van Tatenhove, Noordzeedagen 2014, 3 oktober 2014 Inhoud Gebiedsagenda 2050 Regionalisering als machtsstrijd Geografisch:
Nadere informatieGfK Panel Services Benelux. GfK - Growth from Knowledge
GfK Panel Services Benelux GfK - Growth from Knowledge GfK - Growth from Knowledge Kennis en informatie vormen de basis voor een adequate besluitvorming van bedrijven, overheden en instellingen. GfK vormt
Nadere informatieDuurzame Ontwikkeling
Duurzame Ontwikkeling Korte toelichting op het begrip Praktische invulling - in bedrijven - technologie Invulling in het onderwijs J. Venselaar 17 november Duurzame ontwikkeling in het onderwijs 1 Duurzaam..
Nadere informatieSociaaleconomische Toekomstscenario s
Sociaaleconomische Toekomstscenario s Geschikt voor zoet en zout? door Gert Jan van den Born 1 Toekomstverkenningen Scenario s zijn gekoppeld aan onzekerheden in de toekomst Binnen domein van ruimtelijke
Nadere informatieOpleidingsprogramma DoenDenken
15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor
Nadere informatieSamenvatting. Inleiding
Inleiding Overgewicht en obesitas bij kinderen is een serieus volksgezondheidsprobleem. Het wordt veroorzaakt door een complex geheel van onderling samenhangende persoonlijke, sociale en omgevingsfactoren.
Nadere informatieDe Nieuwe Overheid: nieuwe mogelijkheden, nieuwe vragen
1 De Nieuwe Overheid: nieuwe mogelijkheden, nieuwe vragen In het publieke domein worden allerlei nieuwe technieken gebruikt: ambtenaren gebruiken Twitter, games, webplatformen en monitoringtools om de
Nadere informatieWerkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg
Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Op 11 september 2018 zijn zo n 80 medewerkers van verschillende Noord- en Midden-Limburgse gemeenten, het Waterschap, het Rijk, Provinciale Staten, andere
Nadere informatie