.vij xiiij A iij b c xi d PETRONILLE virgine.vij

Transcriptie

1 [schutblad] Tsomer stic vander GULDEN LEGENDE [B].ij. [-4r] d Van pinxteren..i. vij e VRBANI pape.vij vi f g BEDE presbiteri.vij xiiij A iij b c xi d PETRONILLE virgine.vij KL Iunius heuet dies.xxx. luna.xxviij. e PETRUS EXORCISTA. viij. BLANDINE. viij. xix f MARCELLINI et PETRI viij g IOHANNES ELEMOSINARIUS xi xvi A v b c xiij d ij e f PRIMI et FELICIANI xv x g ABARNABE apostoli xv xviij b NAZARIJ et CELSI xvj KUNERE xix vij c d xv e VITI et MODESTI xxi iiij f QUIRICUS xxij g xij A i b GERUASIJ et PROTHASIJ xxij c MARINE virgine xxiiij ix d e x. M martirum. xxiiij xvij f vi g Natiuitas IOHANNES BAPTIST xxvi A xiiij b IOHANNES et PAULI xxx

2 [-4v] iij c die seuen slapers.lxxxi. d LEO paeus.xxxij. xi e PETRUS ende PAULUS apostelen.xxxij. f PAULUS.xxxviij. KL Iulius heeft.xxxi. daghe die mane.xxx. xix g fides. spes. caritas.lxi. viij [a] S)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))Q b xvi c S)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))Q v d epelagia maghet.xlvij. xiij f ij g EPICTICUS ende ASTYON.xlviij. A x b die seuen brůeders.lxiiij. c xviij d vij e MARGRIETE maghet ende martelaerster.lxiiij. f xv g iiij A balexius.lxvi. xij c i d e SABINUS bisscop ix f PRAXEDIS maghet.lxix. g MARIA MAGDALENA.lxix. xvij A APPOLLINARIUS bisscop.lxxiiij. vi b CRISTINA maghet.lxxv. c IACOBUS apostel.lxxvi. CRISTOFFELS.lxxix. xiiij d SIMPLICIUS ende FAUSTUS.lxxxiij. [-3r] iij e f xi g MARTHA.lxxxiiij. LUPUS biscop.c.xxxv. A ABDON ende SENNES.lxxxv. xix b GERMEYN biscop.lxxxv. die.vij. MACHABEEN.lxxxviij.

3 KL Augustus heeft.xxxi. daghe die mane.xxx. viij c PETRES bande.lxxxix. xvi d STEUEN paeus.xci. e STEUENS vijndinge.xcij. f xiij g DOMINICUS.xciiij. ij A SIXTUS paeus.xcviij. b DONATUS biscop.xcix. die berch uan THABOR cclix x c CYRIACUS biscop xcxi d xviij e LAURENTIUS martelaer.c. vij f g xv A YPOLITUS.c.iiij. iiij v EUSEBIUS.lxxxvij. c onser vrouwen hemeluaert.c.v. xij d i e f ix g A BERNARDUS.C.xi. xvij b vi c THYMOTHEUS.cxvi. SIMPHORIAEN.C.xvi. d xiiij e BERTHELMEUS apostel.c.xvij. iij f g xi A [-3v] xix b AUGUSTINUS biscop.c.xx. viij c Sunte IANS onthoefdinge.c.xxix. SAUIJN maget.cxxxiij [-viij] d FELIX ende ADAUCTI.c.xxxiij. e MAMERTIJN.c.xxxvi. KL September heeft.xxx. daghe die mane.xxviij. xvi f GELIJS abt.c.xxxvij.

4 v g A xiij b ij c d x e f Onser vrouwen geboerte.c.xxxviij. ADRIAEN.c.xlv. xviij g GORGONUS ende DOROTHEUS.c.xlviij. vij A b prothus ende iacinctus ende eugenia.c.xlix. xv c iiij d e heilich cruus uerheffinge.c.li cornelius ende cypriaen.c.liiij. xij f i g eufemia maget.c.liiij. A Lambrecht biscop.c.lvi. ix b c xvij d vi e matheus apostel ende ewangelist.c.lvi. f mauricius mit sinen ghesellen.c.lix. xiiij g tecla maget.cc.lix. iij A b xi c cypriaen ende iustine.c.lxij. xix d cosma ende damiaen.c.lxiiij. [-2r] e forseus biscop.clxvi. viij f michael archangel.c.lxviij. g iheronimus priester.c.lxxiiij. KL October heeft.xxxi. daghe die mane.xxx. xvi A Remigius bisscop.c.lxxviij. v b leodegarius biscop.c.lxxix. xiij c ij d Franciscus.C.lxxx. e x f g

5 xviij A vij b dyonisius.c.lxxxvi c S)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))Q xv d iiij e f xij g calixtus paeus.c.lxxxix. i A b ix c d lucas ewangelist.c.xcij. xvij e vi f g die elf dusent maechden <+ursula>.c.xciiij. xiiij A iij b c xi d xix e f viij g Symon ende iuda apostelen.c.xcvi. [-2v] A xvi b v c quintijn.c.xcix. KL Nouember heeft.xxx. daghe die mane.xxix. d Alle gods heilighen.cc. xiij e Alle ghelouighe zielen ccv Eustasius ccxviij. ij f g x A b leonaert.c.xc. xviij c S)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))Q vij d die vier ghecroende.cc.xvij. e theodorus martelaer.cc.xvij. xv f iiij g Martijn bisscop.cc.xviij. A S)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))Q

6 xij b brixius biscop.cc.xxiiij. i c d ix e f xvij g vi A Elizabeth uan duringen.cc.xxv. b xiiij c iij d Cecilia maget.cc.xxxiij. e clement paues.cc.xliij. xi f crisogonus biscop.cc.xlviij. xix g Katherina maghet.cc.xlix. A iacob martelaer.cc.lvi. viij b c saturnijn ende perpetua [-*].cc.lv. xvi d [-1r] Van Sunte hughe de sancte victoer.cc.lviij. Van eenre maget die maria hiete.cc.lx. Van Sunte taurannus.cclxi. Van Sunte eulogius.cc.lxij. Van Sunte wingulanus.cc.lxiiij. Van barlaam ende iosaphat.cc.lxvij. Item die historie vander kercmisse of kercwynige.cc.lxxiij.

7 [1ra] Van der hoechtijt uan pinxteren. DIe HEILIGE GEEST is den apostelen gesent op den heiligen pinxterdach in vuerigen tongen alst boec vander apostelen werc tuget. Vander toecoemste of vander zendinge des HEYLIGEN GEESTES zellen wy.viij. dingen merken. Ten eersten van wien die HEILIGE GEEST gesent is. Ten.ij. in hoe meniger manieren die HEYLIGE GEEST gesent is. Ten.iij. in wat tiden hi gesent is. Ten.ijij. hoe dic hi gesent is. Ten.v. in wat menschen hi gesent is. Ten.vi. hoe dat hi gesent is. Ten.vij. waer om dat hi gesent is. Ten.viij. bi wat zaken dat hi gesent is. Totter eerster vragen Van wien die HEYLIGE GEEST gesent is. Is te weten dat die vader den HEYLIGEN GEEST gesent heeft. ende die zoen heeft den HEYLIGEN GEEST gesent. ende die HEYLIGE GEEST heeft hem seluen gesent ende gegeuen. Vanden eersten dat die vader den HEYLIGEN GEEST heeft gesent spreect Sunte IAN aldus inder ewangelien. Die trooster die HEYLIGE GEEST die die vader zenden zal in minen name die sal v alle dinc leren ende raden. daer bi ist kundich dattie vader sende den HEYLIGEN GEEST. Van den anderen dattie soen sende den HEILIGEN GEEST getuget Sunte IAN inder ewangelien ende seyt. Ten si dat ic van v ga die HEYLIGHE GEEST en sal niet tot v comen. [1rb] Mer als ic opgeuaren bin so sal icken v zenden. Siet dan dat CRISTUS die zone gods sinen iongeren den HEYLIGEN GEEST zendet. Nu suldi weten dat die zendinge inder werlt driesins geualt vanden dingen daer si of gesent werden. Eens sins geuet dat dinc dat daer sendet een wesen dien datter gesent wert. Als die sonne geuet den scijn sijn wesen dat hi van haer scijnt Een ander dinc dat daer sendet geuet macht den dinge dat hi sent. Als die scut geuet den bout of den pijl macht te vliegen. Ten derden die daer zendet geuet meysterscap ende sijn beuelinge der dingen die hi zent. Als een here beueelt sinen bode sijn gerecht of sijn ambocht te bewaren. Ende in desen drien manieren mach die HEYLIGE GEEST gesent werden. Want hi wert gesent vanden vader ende vanden sone als vanden genen daer hi of heeft beuelen ende machte ende oec wesen ende meysterscap te werken. Ten derden mael so geeft die HEYLIGE GEEST hem seluen Nu machmen proeuen mit redenen dattie HEYLIGE GEEST hem seluen heeft gegeuen ende gesent. Want hi god is gelijc den vader ende den soen daer om geeft hi hem seluen. Ende dat hi oec god is betoent ons AMBROSIUS inden boec vanden HEYLIGEN GEEST ende seyt Wt desen vieren machmen proeuen die openbaer glorie sijnre godheit Want hi wert god bekent om dat hi

8 zonder zunde is ende om dat hi die zunden vergeuet ende om dat hi geen creatuer en is [1va] mer hi is een scepper. Ende om dat hi niet en aenbedet. mer hi wert aengebeden. Ende aldus wert betoent dat die heylige drieuoudicheit te mael haer seluen ons gegeuen hevet. Die vader heeft ons al gegeuen dat hi had. Want als AUGustinus seit Hi heeft ons sinen zoen gegeuen tot enen coepscat onser verlossinge Ende den HEYLIGEN GEEST heeft hi ons gesent tenen vordel onser begeerten Ende hout ons hem seluen te mael tot enen loon In dien dat wi begeren erflic te hebben ende te besitten. Ende die soen heeft ons hem seluen gegeuen Want als Sunte BERNART seit Hi is die herde hi is die weyde hi is die verlossinge Want hi heeft ons sijn ziel gegeuen tenen coepscat onser verlossinge. Hi heeft ons gegeuen sijn bloet tot enen dranc ende sijn vleysch tot eenre spise ende sijn godheit tot enen ewigen lone. Ende oec heeft die HEYLIGE GEEST ons te mael hem seluen gegeuen ende geeft ons dagelix alle sijn gauen. Want als Sunte PAULUS seit Den enen wert ouermits den HEYLIGEN GEEST gegeuen reden ende wijsheyt Den anderen reden der consten ouermits den seluen geest Den anderen die geloue inden seluen geest Den anderen prophecien vanden seluen geest. Ende LEO die paeus seit aldus Die HEYLIGE GEEST is die inblaser der gelouen ende een leraer der consten. ende een vorme der minnen ende een litteiken der reynicheyt.ende een zake der alinger zalicheit. Totter ander vragen in hoe [1vb] meniger manieren die HEYLIGE GEEST gesent wert ende gesent is. Is te weten dattie HEILIGE GEEST gesent wert in tween manieren als sienlic ende onsienlic. Onsienlic wert die HEYLIGE GEEST gesent also dic als hi valt in reynen herten Ende sienlic wert hi gesent wanneer hi in enigen bescouweliken teyken gesien wert of betoent Vander onsienliker sendinge seit Sunte IAN inden ewangelie. Die geest geeftet daer hi wil ende du hoerste sine stemme. mer du en weetste niet waen hi coemt of waer hi gaet Ende dat en is geen wonder. Want als Sunte BERNAERT seit Vanden onbescouweliken woerden. Die ogen en begripens niet want ten is niet geuerwet. noch die oren en begripens niet want ten gaf geen geluut. noch ten coemt inden nasen want ten becommert die lucht niet noch ten gaet doer den mont niet Want ten is gegeten noch gedronken noch dat geuoelen en begripens niet. Want men machs niet tasten. Ende nv mogestu vragen na dien dat die wege des HEYLIGEN GEESTES dus onbegripelic sijn datmen se mit genen sinnen van buten en can begripen. hoe mach ic dan weten sijn toecoemst. Trouwen uten bernen mijnre herten bekenne ic sijn toecoemst Ende sijn tegenwoerdicheyt Ende in dien dattie zunden van mi vlien versta ic

9 die mogentheyt sijnre duecht. Ende dat mijn hert vruecht van sijnre verholentheit daer in bekenne ic ende verwonder die diepheit sijnre wijs[2ra]heit. Ende van dat ic bekenne dat ic in so groten zunden geweest heb daer hi mi in gespaert heeft so ondervinde ic sijn grondelose goetheit ende sijn sachtmoedicheit Ende dat mijn herte ende oec mijn gedachte weder gemaect is geworden ende weder geroepen totter minnen mijns sceppers heb ic vernomen die gedaente mijnre scoenheyt Ende als ic dit alte gader lese ende ouersie so vrese ic van der menichfoudicheit sijnre mogentheit. Ende als voerseit is so wert die HEYLIGE GEEST sienlic gesent wanneer hi vertoont wert in enigen sienliken teyken Ten eersten wert hi vertoont in die gedaente der duuen bouen CRISTUM doe hi gedoept wert Als LUCAS bescrijft. Die HEYLIGE GEEST clam neder op hem in lijfliker gedaenten als een duue. Ten anderen mael is die HEILIGE GEEST vertoont in die gedaente eenre wolken die blenkende licht was Ende dat was op den berch van THABOR doe CRISTUS verwandelt was voer Sunte PETER Sunte IACOB ende Sunte IAN als MATHEUS seit. Nochtan dat CRISTUS sprac so quam een lichte wolke ende bescheen CRISTUM ende sijn iongeren. Ten derden mael is die HEILIGE GEEST vertoont inden ademen. Als IOHANNES seit Hi ademde ende seyde Ontfanget den HEYLIGEN GEEST. Ten.iiij. mael is hi vertoont inden vuer. Ten vijften mael is hi vertoont indie gedaente der tongen. Ende in desen tween lesten gedaenten wert hi den apostelen vertoont [2rb] op den heyligen pinxterdach. Ende daer om is die HEILIGE GEEST vertoont in desen vijf gedaenten der dingen om dat hi den luden die hi in haer herte valt die maniere van desen vijf dingen werkende is. Die duue die zuchtet voer haer singen si en heeft geen galle ende si woent in die gate der steenre mueren Also doet die HEYLIGE GEEST die gene die hi veruullet die doet hi zuchten voer haer zunden. Ten anderen mael doet die HEILIGE GEEST die gene die hi veruullet sonder galle sijn dat is sonder toorn ende nidicheit of boesheyt. Als SALOMON seit inden BOEKE DER WIJSHEYT O here hoe zuet is dijn geest in ons Dit seldi dus verstaen dat hi die gene die hi veruult zuet maket ende goedertieren ende menschelic. Hi maect se zuet in der reden ende goedertieren inder herten ende menschelic inden werken Ten derden mael doet die HEYLIGHE GEEST die gene die hi veruult wonen inden gaten der steenre mueren dats inden wonden ons heren IHESU CRISTI so doet hi hem alle becoringe wederstaen Want als die mensche sijn gedachten settet ende daer mede zachtelic bliuet wonen inden wonden ons heren IHESU CRISTI so dunct hem alle armoede alle becoringe ende alle liden licht sijn. Ten

10 anderen mael is die HEYLIGE GEEST vertoont in die gedaente van eenre lichter wolken daer om want die wolc wert ver[2va]heuen bouen der eerden ende geuet coelnisse tegens die hetten ende si brenget den regen na haer. Aldus doet die HEYLIGE GEEST. Hi verheft vander eerden al die gene die hi veruult. Want hi doet hem die werlt ende alle genuechten versmaden Als Sunte GREGORIUS seit Alsmen des geestes heeft gesmaect so is alle vleysch bitter. Ten anderen mael vertoget die HEILIGE GEEST alle die gene die hi veruult om dat hi alle oncuuscheit vter herten verdrijft Ende daer om wert der heyliger maget MARIEN toe gesproken Die HEILIGE GEEST sel comen in di ende die cracht des alren ouersten sel die omschinen Dat is hi sel di of nemen ende coelen van allen quaden begeerten. Ten derden mael so maect die HEYLIGE GEEST enen regen inden genen die hi veruult Als DAVID seit. Hi wtsende sinen geest ende die wateren vloeyden ende wat wateren sijn dit anders dan die die mensche stortet om sijn zunden. Ten derden mael is die HEYLIGE GEEST vertoget in die gedaente des adems. Nu seldi weten dat die adem die wt den mensche gaet die is warm ende licht ende zacht ende nootorftich dat leuen mede te behouden Aldus is die HEYLIGE GEEST licht sijn gracie te storten in allen menschen Want lichte dingen die sijn snel Nu en sijn alle snel dingen niet also snel als die gracie des HEILIGEN GEESTES is haer te storten inden menschen diese mit begeerten geerne hadden. Ende daer om staet aldus gescreuen inder APOS[2vb]TELEN BOEC. Daer is haestelic een geluut gedaen van den hemel. Daer op seit die glose Die gracie des HEILIGEN GEESTES en can niet trage werden. Ten anderen mael is die HEILIGE GEEST warm want hi ontsteect die herten die hi veruult mit sijnre minnen. Als LUCAS scrijft inder ewangelien Ic bin gecomen te senden een vuer inder eerden ende wat wil ic anders dan dattet berne Ende daer om wert die HEYLIGE GEEST gelijct den zuden wijnde die werm is. In der MINNEN BOEC seit SALOMON Stant op noorden wint ende come zuden ende ouerweeyet mynen hof. Ten.iij. mael is die HEYLIGE GEEST zacht in te troesten den mensche in sijnre bedroefnisse Ende daer om noemt die heilige kerc den HEYLIGEN GEEST in haren zange een zalue Want hi zacht den menschen alle wonden sijnre bedroefnisse Ten.iiij. mael is die HEILIGE GEEST noot dat leuen te behouden Dat is oec also groot noot want waert dattie gracie des HEYLIGEN GEESTES ons een vre begaue wi en souden niet mogen leuen gelijc dat een mensche niet leuen en mach sonder sinen adem te hebben. Also en mach die mensche niet gedueren sonder die gracie des HEILIGEN GEESTS Als DAVID seit Neemt af haren geest ende si sellen

11 gebreken ende keren weder in haren gemulle. Ten vierden mael is die HEYLIGE GEEST vertoent in vuer ende ten vijften mael inder tongen. Ende waer om hi den [3ra] apostelen in desen tween vertoont is dat selmen na seggen in desen sermoen. Totter derder vragen In wat tiden dattie HEYLIGE GEEST den apostelen gesent is dat was opten vijftichsten dach van paesschen ende vander verisenisse gods op datment te verstaen geue dat vanden HEILIGEN GEEST die volmaectheit der ewen comet dat ewige loon ende die verlatenisse der zunden. Die volmaectheit der ewen is gecomen vanden HEILIGEN GEEST. Want van dien dage dattie kinder van ISRAEL dat paeschlam gegeten hadden wert hem die ewe in vuer gegeuen des vijftichsten dages Ende int NUWE TESTAMENT clam die HEYLIGE GEEST neder in vuer des vijftichsten dages na paeschen. Die ewe wert gegeuen inden berch SYNAI Die HEYLIGE GEEST inden berch SYON Die ewe wert gegeuen int ouerste der cameren vanden berge. Ende die HEYLIGHE GEEST inden eethuse Ende daer bi wert doen verstaen dattie HEILIGE GEEST doe hi inden apostelen quam dat hi doe die ewe volmaecte ende veruulde Ende die HEILIGE GEEST is den ewigen loon. Want gelijc dattie.xl. dage die CRISTUS op eertrijck was na sijnre verrisenisse beteykenden den troost der heyliger kerken in eertrijc Also beteykenden die.l. dage tusschen paesschen ende pinxteren dat ewige loon in hemelrijc. Ten.iij. mael so is vanden HEILIGEN GEEST gecomen verlatenisse der zunden. Want gelijc dat inder ewen int Iaer van Iubileo dat [3rb] was inden vijftichsten Iaer gesciede verlatinge Die sculdige worden quijt gelaten Die verdreuen waren quamen weder te lande. Verzumende ende verloren ende vercofte erfnissen quamen weder totten eersten erfgenamen Ende die eygen waren worden weder vry vanden eygendom Aldus gesciede inden vijftichden dage na paeschen doe die HEYLIGE GEEST quam inden apostelen doe quam ons mede aflaet van hem van onsen sunden ende dat hemelsche erue dat wi verloren hadden dat wert ons weder gegeuen ende quamen weder ten lande des paradises van daen wi verdreuen waren Ende die eygendom die die duuel an ons had is quijt ende wi sijn vry als PAULUS seit Die ewen des leuenden geestes in CRISTO heeft mi verlost vander ewen der zunden ende der doot. Hier bi ist kundich dat biden HEYLIGEN GEEST die misdadige werden verlost. Oec werden vergeuen die zunden vanden HEILIGEN GEEST als PAULUS seyt. Die minne bedect menichfoudicheit der zunden ende die verdreuen comen ten lande ouermits den HEILIGEN GEEST Die verloren erfnisse worden ons weder gegeuen Ende die eygendom wert vry gemaect ouermits den HEYLIGEN GEEST. Als PAULUS seit

12 Waer dat gods geest is daer is vriheit. Totter vierder vragen hoe dic die HEYLIGE GEEST den apostelen is gegeuen ende gesent is te weten tot drien stonden. Eens voer ons heren passie. Anderwerf na ons heren verisenis. ende derdewerf na ons heren opuaert. [3va] Ten eersten was die HEILIGHE GEEST den apostelen gegeuen miraculen te doen doe CRISTUS sijn apostelen sende te prediken ende gaf hen macht ouer die duuelen ende dat si die ziecten ende die qualen souden genesen Ende dustanige miraculen gescieden ouermits den HEILIGEN GEEST nochtan en seldi niet verstaen dat een igelic miraculen doet die den HEILIGEN GEEST heeft ontfaen want die miraculen en maken den mensche niet heylich mer si tonen dat hi heylich is Oec en hebben si al den HEILIGEN GEEST niet binnen die myrakulen doen Want quade menschen sellen hem vermeten ten ionxten dage dat si myrakulen hebben gedaen ende sullen seggen Here en prophetierden wi niet in dinen name. God doet myrakel ouermits sijns selfs mogentheyt Ende die engelen doen myrakel want haer natuer daer toe geset is. Die duuelen doen myrakel ouermits der macht die inder naturen verborgen is. Die touenaren doen myrakel ouermits haerre heymeliker wanderinge ende dadinge die si mitten duuelen hebben. Die duuelen goede menschen doen mirakel ouermits openbaerre gerechticheit. Ende die quade doen mirakel ouermits die teykenen van gerechticheit. Ten.ij. mael wert den apostelen den HEYLIGEN GEEST gegeuen na CRISTUS verrisenisse Doe CRISTUS op hem ademde ende seide Neemt den HEYLIGEN GEEST Ende doe gaf hem CRISTUS den HEYLIGEN GEEST op dat si den zundaren haer zunden souden vergeuen [3vb] inder biechten. Ende hier van so coemtet noch huden dages den priesteren dat si die lude absoluieren van haren zunden in also vele als hem beuolen is. Ten derden mael is die HEILIGE GEEST den apostelen gegeuen opten heiligen pinxterdach Ende doe worden si ouermits die toecoemste des HEYLIGEN GEESTES geuestiget inden geloue dat si geen pijn noch tormenten en ontsagen Want die gracie des HEYLIGEN GEESTES is sodanich daer si droefheit vint die verdrijft si ende maecter bliscap of. Vindet si quade begeerte die verdrijft si. Vindet si vrese die veriaget si. LEO die paeus seit Die apostelen hopeden naden HEYLIGEN GEEST. niet dat hi doe eerst begonste te wonen inden heyligen. mer om dat hi die herten die hem geheiliget waren heteliker onsteken soude ende mildeliken doen ouerlopen ende sijn gauen in hem hopen soude Ende daer om en was hi niet nuwe van werken om dat hi rijc was in miltheyden. Tot der vijfter vragen hoe die HEILIGE GEEST gesent is suldi weten dat hi den apostelen gesent is in gelude ende in vuerigen

13 tongen Ende die tongen openbaerden hem sittende op elkes hoefde mer dat geluut was haestich hemelsch vreselic ende veruullende. Haestich. Want die HEILIGE GEEST en can geen traecheit. Hemelsch. Want hi maectese naden hemel gherende. Vreselic. Want hi brochte kinderlike vrese in. of om dat hi ewich wee <+of> dede. Want hi veruer [4ra] ret dat hert van alre vleyscheliker minnen. Dat geluut was oec veruullende Want die HEYLIGE GEEST veruulde die iongeren al mit hem seluen. Drie dingen sijn inder manieren daermen bi verstaet dat een dinc vol is. Teerste is dattet niet en scolpt noch geen geluut en geeft. Alsmen proeuen mach aen een tonne alsi vol is en slaet si geen geluut noch en scolpt niet. IOB seyt. Sel een osse loeyen als hi voer een volle cribbe is Of hi seide Als de cribbe [-vol] van des menschen herte volheyt heuet vander gracien des HEYLIGEN GEESTES so heeft dat bolken of dat loeyen van onuerduldicheyt geen stat. Dit teyken hadden die apostelen Want als den apostelen droefheyt ouer quam so en gauen si geen geluut mit onuerduldicheit mer si gingen vten rade al verblidende dat si weerdich waren om CRISTUS name lachter te liden. Tander teyken is waer bi dat een dinc vol is dat is datter niet meer in en mach. Want als een vat vol is van eniger natheyt so en mach daer niet meer in Ende als een mensche sat is so en begeert hi niet meer. Aldus sijn die heiligen die vol sijn vander gracien des HEYLIGEN GEESTES geen werltlike genuechte noch geen natheyt van eertscher minnen en mogen si ontfangen. YSAIAS seit. Ic bin vol ende daer om sijn mi v offerhanden zwaer. Oec die geen die die zueticheit gesmaect hebben si en smaken niet [4rb] eertsches. AUGUSTINUS seit. Die drinct vander vloet des paradises daer een dropel meerre of is dan die noorden zee. Tis recht dat die dorst deser werlt in hem gedoot is. Ende dit teyken hadden die apostelen Want si en wouden niet eygens hebben mer si deylden alle dinc int gemeen. Dat derde teyken is oueruloeyen als die wassende riuier die ouerloept. Die veruult die wijsheyt als SYSON seit die WISEMAN Die vloet pleget sonderlinge wtuloeyen ende alt lant datter omtrint leget te bedecken Alsoe vloeyeden die apostelen ouer Want si twoert gods voerden luden spraken in allen tongen vander werlt. Daer op seit die glose. Siet een teiken van volheyden Een vol vat lopet ouer men mach tvuer niet bergen inden scoot Hier om so begonsten si te veruerschen die omtrent hem waren want Sunte PETER began thant te prediken ende bekeerde.iij M. menschen. Ten.ij. mael was hi gesent in vuerigen tongen Daer op salmen drie dingen merken. Eerst waer om die HEILIGE GEEST vertoonde den apostelen in vuerigen tongen. Ten anderen waer om hi meer gesent

14 wert in vuer dan in anderen elementen Ten.iij. waer om hi lieuer openbaerde in tongen dan in een ander teyken of in een ander lit. Totter eerster vragen suldi weten dat die HEYLIGE GEEST den apostelen vertoonde in vuerigen tongen om drie reden. Ten eersten om dat si vuerige woerde souden [4va] spreken. Ten.ij. op dat si vuerige woerde souden spreken dat is die ewe der minnen. Van desen tween seit BERnardus. Die HEYLIGE GEEST quam den apostelen in vuerigen tongen om dat si der lude tongen souden spreken vuerige woerde Ende dat die vuerige tongen een vuerige ewe souden prediken. Ten iij. op dat die lude bekennen zouden dattie HEYLIGE GEEST die een vuer is doer der apostelen monde sprake ende dat si aen haren woerden niet en souden twiuelen ende dat hem die apostelen niet aendragen en souden al bekeerden si die ander Ende om dat alle menschen haer woerde horen souden als gods woerde. Ter derder vragen suldi weten dattie HEILIGE GEEST om veel zaken indie gedaendte vanden vuer gesent is. Eerst om sijn.vij. gauen die hi geeft datmen opneemt biden natuer des vuers. Want die HEYLIGE GEEST maket die houerdige herten oetmoedich ende neder ouermits der vresen gaue. Hi maect herde herten morwe ouermits die gaue der goedertierenheit. Ende hi verlichtet donker herten ouermits die gaue der consten. Ende hi reyniget die oncuusche herten ouermits die gaue des raets Ende hi maect morwe herten vaste ouermits die gaue der stercheit. Ende hi maect roestige herten claer ende scoen ouermits die gaue der verstandenisse. Ende hi vuert die herten opwerts bider gauen der wijsheyt Ten.ij. noemtmen hem bi sijn weerdicheit ende hoecheyt. Want dat vuer gaet bouen allen elemen[4vb]ten in gedaenten in ordinancien ende in crachten. In gedaenten om dattet so scoon is in lichte. In ordinancien om dattet so hoge geset is In crachten om dattet so wel werct. Ende in allen desen gaet die HEYLIGE GEEST bouen. Ten.iij. so noemtmen hem om dat hi so veel crachten heeft in werkinge. Ende dese reden seit RABANUS aldus. Het wermt het bernt het zuuert ende het verlicht. Die HEYLIGE GEEST verbernt die zunden ende zuuert die herten ende verdrijft die traecheit ende verlicht twiuelinge. ZACHARIAS seit Bernt se biden vuer also zuluer bernt. DAUID seit oec Bernt mijn lenden ende mijn hert. Hi zuuert die herten YSAIAS seit. Dwaet dat bloet van IHERUSALEM van midden haer inden geest des ordels ende inden geest van hetten. Hi verdrijft die traecheit waer of PAULUS seyt tot hem. Die die geest veruult weest heet van geest. GREGORIUS seit Die HEYLIGE GEEST openbaerde inden vuer. Want wt alle herten die hi veruullet verdrijft hi die traecheit der couden ende onsteectse in de

15 begeerten der ewicheit. Hi verlicht die twiuelinge. Die WISEMAN seit. Wie sel weten dinen sinne ten si dattu die wijsheit geues ende zendes van binnen dinen HEYLIGEN GEEST. PAULUS seit God heeft ons ouerdect mit sinen geest Dat vuer noemtmen oec bider natueren sijnre minnen. Want men mach die minne geliken biden vuer om drie redenen. Eerst om dattet vuer altoos is in rueringe te wer[5ra]ken Ende ist dattet niet en werct so gatet wt. Aldus is die minne altoos in rueringe van goeden werken ende en mach niet ledich sijn. GREGORIUS seit die minne gods en is nummermeer ledich want si werct grote dingen so waer si is. mer versumet si te werken so en ist geen minne. Ten anderen om dattet vuer onder allen anderen elementen zeer vromelic is. ende het heeft luttel van materien mer veel van formen. Aldus doet die minne des HEYLIGEN GEESTES dien hi veruult dien laet hi luttel materien der werlt minnen. mer die formen der geesteliker minnen doet hi hem zeer begeren so dat hi die mitten HEILIGEN GEEST veruult is niet en minnet die vleyschelike dingen mer die geestelike. Sunte BERNAERT ondersceydet vier manieren van minnen. Dat vleysch te minnen vleyschelic. Den geest te minnen vleyschelic. Dat vleysch te minnen geestelic. Ende den geest te minnen geestelic. Ten derden om dattet vuer macht heeft die hoecheit te doen dalen ende opwert te risen ende die vlitende doen te gader lopen of te vergaderen. Ende bi desen drien verstaetmen drie crachten der mynnen dat is dalende hogende ende vergaderende. Want als Sunte DYONISIUS seit so hevet die minne drie crachten dat is dalende hogende ende vergaderende Dalende om dat si die hoge doet nederwert dalen. Hogende om dat si van beneden opwert heffet. Vergaderen om dat si die geliken vueget. Dese drie crachten der minnen maect die HEYLIGE GEEST [5rb] inden genen die hi veruult Want hi doet se dalen in oetmoedicheit tot volmactheit haers selues. Hi heffet se op totter begeerten van bouen ende hi vergadert se te gader tot eendrachticheyt van zeden Voert waer bi die HEYLIGE GEEST meer gesent is in tongen dan in anderen leden daer toe so machmen seggen drie ander reden. Want die tonge is een lit dat ontsteken is mitten helschen vuer. ende si is pijnlic te regieren Ende si is orberlic alsi wel geregiert wert. Ende om dattie tonge ontsteken was mitten helschen vuere daer om had si te doen van den vuer des HEYLIGEN GEESTES. IACOBUS seit. Onse tonge is enen vuer Om datmen die tonge qualic bedwingen mach daer om had si meer te doen der gracien des HEYLIGEN GEESTES dan ander leden IACOBUS seit Alle beesten machmen temmen mer die tonge en mach men niet temmen Ende om dat si herde orberlic is alsmen se wel regiert daer om

16 wast noot dat si den HEYLIGEN GEEST tot enen rectoer had Daer om openbaerde hi oec in tongen om te beteykenen dat hi den predikaers herde notorftich was. Want hi deedse hetelic spreken sonder traecheit ende daer om was hi in die gelikenisse van vuer gesent. Sunte BERNAERT seit Die HEILIGE GEEST quam in die gelikenisse van vuerigen tongen om dat die Iongeren vuerighe woerde prediken souden soutelic sonder vrese. Inder apostelen werc staet. Si worden alle veruullet [5va] mitten HEILIGEN GEEST ende spraken vromelic twoert gods. Si spraken menichfoudelic om dat die gene diet hoerden in menigerhande manieren verstonden Want si begonsten te spreken mit menigerhande tongen Oec is hi orberlic om voldoen ende gestichtelic YSAIAS seit. Die geest des heren is op mi om dat hi mi gesaluet hevet. Ten derden openbaerden die tongen sittende om te beteykenen dattie HEILIGE GEEST notorftich was den prelaten. IOHANNES spreect inder ewangelien So wie ghi sijn zunden vergeeft dien zullen si vergeuen sijn daer om Ontfanc den HEILIGEN GEEST. Hi geeft hem oec wijsheyt te ordelen. YSAIAS seit. Ic sel mijn ordel setten op der lude ordel. Hi geeft hem zachtmoedicheit om te verdragen. MOYSES seit Ic sel hem geuen mit dinen geest dat si dragen den last vanden volke. Want MOYSES geest was zachtmoedich als gescreuen is. MOYSES geest was die sachtmoedichste. Hi geuet hem wel besetheit in heylicheit om te leren. IOB seit Gods geest verciert die hemelen. Ten sesten In wien die HEYLIGE GEEST was gesent Dat was in den discipulen die reyne herberge ende zuuer vaten waren so hogen gast tontfangen Ende dat was om.vij. saken die in hem sonderlinge waren. Ten eersten waren si rustelic van herten dat merctmen in dien dat gescreuen is Doe voldaen waren die daghe van pinxteren dat waren die da[5vb]ge der rusten want die feest was ter rusten geset. YSAIAS seit Op wien sel mijn geest rusten dan op den vreedsamigen ende oetmoedigen. Ten.ij. waren si verenicht in minnen ende dat merctmen in dien dat gescreuen is Si waren alle te gader in een stat. Want si hadden een herte ende een ziele Want gelijc des menschen ziele die lede niet leuendich en maket noch in een en hout si en sijn versament aenden licham want wat lit dat vanden alingen lichaem gesceyden is dat blijft doot ende versterft. Also en maect die HEYLIGE GEEST die geestelike lude niet leuende si en sijn versament in minnen. Ende gelijc dat een vuer vergaet als die brande van een geleyt werden Also wert die HEYLIGE GEEST vten luden verdreuen ouermits twist ende onruste Ende daer om singt men van den apostelen. Hi vantse eendrachtich in caritaten ende daer om verlichte se die ouerlopende

17 godlicheit. Ten.iii. mael waren die iongeren in een heymelike stat daer geen geruusch vanden volk en was. Dat merctmen daer in. Want si waren inder seluer stat dat was inder cameren van SION Als IEREMIAS seit Ic selse leyden inder woestinen ende spreken haer herten toe. Ten.iiij. mael waren si stadich inden gebede daer om singetmen Doe die apostelen bededen doe boetscapte hi dat god quam. Want dat die bedinge notorftich is om den HEYLIGEN GEEST tontfangen dat seit die [6ra] WISEMAN. Ic riep god aen ende mi quam die geest der wijsheyt. Sunte IAN seit inder ewangelien. Ic sal den VADER bidden ende hi sal v enen anderen troester geuen. Ten.v. mael waren si geset in oetmoedicheit Ende daer om seit DAVID Du sendes dijn fonteyne inden dalen dat is die gracie des HEYLIGEN GEESTES inden oetmoedigen ende daer sal die geest op rusten. Ten.vj. mael waren si geuoeget in vreden dat merctmen in dien dat si waren in IHERUSALEM. Want IHERUSALEM beduut een scouwinge des vredes ofte vrede. Ende dat die vrede notorftich is om den HEYLIGEN GEEST tontfangen dat betoont ons Sunte IAN inden ewangelio. Vrede si mit v. dat sprac CRISTUS alre eerst sinen iongeren na sijnre verrisenisse Ende doe ademde hi op hem ende seyde Ontfanget den HEYLIGEN GEEST. Ten.vij. mael waren die iongeren opgerecht in contemplacien dat merct men in dien dat si den HEYLIGEN GEEST ontfengen inder ouerster cameren Daer om seit die glose Die den HEYLIGEN GEEST begeert die moet sijns vleysches begeerte nedertreden mitter contemplacien sijnre gedachten. Totter seuender vragen waer om dattie HEYLIGE GEEST gesent was. Is te weten dat hi om.vj. zaken gesent was diemen hier in merct. Want die troester die HEYLIGE GEEST dien die VADER senden sal in minen naem hi sal v leren ende raden al dat ic v segge. Ten eersten mael om die droeuige te troes[6rb]ten Dat merctmen in dien dat hi seit troester. YSAIAS seit Des heren geest is op mi om dat hi my gesaluet heeft om dat ic sitten sal ende vertroesten den wenenden. Die troester hiet die HEYLIGE GEEST want hi bereyt hope van genaden den genen die wenen om haer sunden die si gedaen hebben ende verheffet die herten van haerre droefheit. Ten anderen mael is hi gesent om dat hi die doden leuende soude maken dat merctmen in dien dat hi geest is. Want die geest is die leuende maket. EZECHIEL seit. Droge beenre hoort gods woert Ic sel den geest in v senden ende ghi selt leuen. Ten.iij. mael is die HEYLIGE GEEST gesent om dat hi die onreyne herten sal reyn maken. of om die onsuuer te heyligen. dat merct men daer in datmen seit heylich. Want also men seit dat die geest is die leuende maect die onsuuer ende zuuertse. Want heylich bedudet zuuer.

18 DAUID seit dattie druust vander vloet die oueruloeyt dat is die oueruloedicheit des HEYLIGEN GEESTS verblijt gods stede dat is die heylige kerke. Ende bider vloet so heylichde douerste sinen tabernakel. Ten.iiij. mael is die HEYLIGE GEEST gesent om minne te maken onder die gene die twisten ende dat merctmen in dien ende dat aldus Vader. Want hi hiet vader om dat hi ons natuerlic mint. IOHANNES spreect inder ewangelien Die vader mint v. Is hi onse vader so sijn wi sinen kinderen ende [6va] wi sijn bruederen te gader Onder gebruederen duert vrientscap. Ten vijften mael is hi gesent om die gerechticheit te houden dat merctmen in dien. In minen name dat is IHESUS ende beduut zalicheit. Want die VADER sent in IHESUS name den HEILIGEN GEEST om dat hi vertonen woude dat hi quame om te behouden die heydene Ende oec is dit die zake. Want die HEYLIGE GEEST leert onderkennen goet ende quaet op datmen weten moge datmen mitter duecht worde behouden Ende ouermits der quaetheit wert verdoemt. Ten.vj. mael is hi gesent om die ongeleerde te leren. want die HEILIGE GEEST sal v alle waerheit leren. Totter achtender vragen bi wat zaken die HEYLIGE GEEST gesent is daer of is te weten dat hi gesent was in die eerste kerke ouermits die ordenen ende ouermits den gebeden. LUCAS spreect inder ewangelien. Doe dapostelen waren in haren gebede doe quam die HEYLIGE GEEST neder in hem. Ten anderen bi dien datmen neerstelic dat woert gods hoert. In ACTIBUS staet Doe Sunte PETER noch sprac doe viel die HEILIGE GEEST op hem allen die twoert gods hoerden. Ten derden bi eenpaerliken werken. dat merctmen bi dien datmen die hant op thoeft leyde. In ACTIBUS staet Doe leyden si die hant op hem Ende si ontfengen den HEYLIGEN GEEST. Of die hant opt hoeft te leggen beteykent absoluieren van zunden inder biechten. VAN SUNTE URBANUS PAEUS [6vb] URBANUS was een paus na KALIXTUS Ende in sinen tiden wert grote persecucie onder den kerstenen gedaen Mer tgeuiel dat doe een keyser wert die hiet ALEXANDER die een kersten vrouwe had tot eenre moeder ende hiet HEMENA die ORIGENES had bekeert totter gelouen Ende om die bede van haer so en persequierde die keyser den kerstenen niet. Mer nochtan was ALMACHIUS die prouoest van ROMEN alte wreet op die kerstenen Ende hi had Sunte CECILIA doen onthoefden Dese ALMACHIUS dede neerstelic Sunte VRBANUS sueken ende hi wert geuonden in een hole mit drien papen ende mit drien dyaken. Hier na dede hi en voer

19 hem brengen ende hi leyde hem op dat hi vijfdusent menschen bekeert had Ende die ongehoersamige houerdige CECILIA ende oec die twe edel gebrueders TYBURCIUS ende VALERIANUS had bedrogen Ende eyschede CECILIEN goet van hem Ende VRBANUS seyde mi dunct dattie begeerte vanden goede di meer doet persequieren dan die minne vanden goden CECILIEN goet hebben der armer lude handen geůoert inden hemel. Doe dede hi VRBANUM ende sijn gesellen zeer slaen mit geyselen. Ende Sunte VRBANUS aenriep in sinen gebede den name gods HELYON. Doe bespotten die provoest ende seide. Dese oude man wil wijs schinen. Ende daer om spreect hi nv dat wi niet verstaen en mogen. Doe se ALMACHIUS niet en mocht verwinnen so dede hi se weder inden kerker sluten. [7ra] Ende daer doepte VRBANUS drie mannen die tot hem quamen ende ALOMONUS den kerkerwachter Doe ALMACHIUS dat hoerde dat ALOMONUS kersten geworden was so dede hi en voer hem brengen Ende doe hi den afgoden niet en woude scacrificieren dede hi en sijn hoeft of slaen Ende men leyde Sunte VRBANUS mit sinen gesellen ten afgoden waert ende men hiet hem ende sine gesellen wieroec offeren Doe bede Sunte VRBANUS ende die afgod viel neder ende dode xxij papen diet vuer maecten in die eer der offerhanden Doe worden Sunte VRBAEN ende sijn gesellen alte zwaerlic gewont. Ende noch leydmense daer si den afgoden sacrificie doen souden ende si spogen den afgoden in haer aensicht ende maecten een cruce voer haer hoeft ende custen hem onderlinge ende doe worden si onthoeft int Iaer ons heren.cc. ende.xx. Ende ALMACHIUS wert te hants beseten vanden duuel ende blasfemierde sijn afgode. Ende tot sijns ondankes prees hi die kersten ende daer na doden die duuel. Ende doe dat MARIENA sijn wijf vernam doe dede si haer ende haer dochter dopen ende al haer gesinde van FORTUNATUS den priester Ende daer na begroef si eerlic Sunte VRBANUS licham ende sijnre gesellen. VAN BEDA DEN PRIESTER INden iaren ons heren.vi C. ende lxxxvij. doe was BEDA in ENGELANT. ende al noemtmen hem in die rekeninge vanden heyligen nochtan en hietmen hem geen sant. mer een eersamich priester ende dat om twe saken. Want omdat hi van groter [7rb] outheit blint was geworden so had hi enen knecht dien leyde doer steden ende bergen ende alre wegen predicte hi twoert gods. Op een tijt doe hi ginc doer een dal dat vol steenre lach doe seyde hem sijn leyder van spotte datter veel

20 volcs vergadert was ende sijn predicacie daer al heymelic verwachten Doe began hi neerstelic te prediken ende als hi int eynde van sinen sermoen geseyt had Per omnia secula seculorum Doe riepen die stenen lude ouermits myrakel Amen eersam vader Ende om datten die stene ouermits myrakel eersam hieten. daer om hietmen hem EERSAM BEDA. Of als sommige seggen so antwoerden hem dengelen Eersam vader du hebste wel geseit. Sijn licham eertmen te IANNIEN. Van Sunte PETRONILLEN PETRONILLEN leuen bescrijft MARCELLUS. Si was Sunte PETERS des apostels dochter. Ende om dat si zeer scoen was so had si bi haers <+vaders> wille den sage. Op een tijt doe dander iongeren mit hem aten doe seyden si waer om laetstu PETRONILLEN leggen ende du alle zieken geneeste Sunte PETER seide Tis haer salicheyt Mer nochtan niet dat ghi wanen moget dat ic se niet genesen en can. Daer om seg ic tot haer PETRONILLE stant haestelic op ende diene ons Ende si stont haestelic op ende diende hem. Ende doe si alden dienst gedaen had doe seyde Sunte PETER tot haer Ganc weder tot dinen bedde. Ende thant ginc si derwert ende begonste weder den sage te hebben alsi te voren hadde. [7va] mer doe si volmaect was inder minen gods doe genas hi se. FLACCUS die graue quam tot haer om dat hi se te wiue hebben woude. Ende si seyde. wilstu mi te wiue hebben so doet te mi comen die mageden die mi geleyden tot dinen huse Ende binnen dier tijt dat FLACCUS die mageden bereyden dede so gaf haer PETERNELLE tot bedinge ende tot vasten Ende si ontfinc gods lichaem Ende daer na ginc si te bedde leggen Ende na drien dagen gaf si haren geest. Doe FLACCUS sach dat hi bespot was doe werp hi hem aen FELICOLEN PETERNELLEN gesellinne. Ende hi beual haer dat si sijn wijf worde Of dat si den afgoden offerde Ende doe si dit niet en woude doen so dede hi se sonder eten ende drinken.vij. dage in enen kerker sluten Ende daer na dede hi se pinen [-de] tot dat si sterf. ende deedse werpen in enen stinkenden poel. mer NYCODEMUS toech se daer wt ende groefse. Hier om dede FLACCUS NYCODEMUS voer hem brengen. Ende doe hi den afgoden niet en woude offeren so dede hine mit geyselen slaen ende werpen in een meer. Mer IUSTUS sijn clerc toechen daer wt ende groef hem eerlic. VAN SUNTE PETER EXORCISTA

21 PETER EXORCISTA was geuangen om die minne gods ende wert geleyt in ARCHEMIUS kerker Ende dese ARCHEMIUS had een dochter die beseten was vanden duuel Ende om dat se die vader zeer lief hadde so plach hi se dicke te [7vb] beclagen. Doe seyde PETRUS. waert dat hi in CRISTO woude gelouen sijn dochter soude altehant genesen. Doe seide ARCHEMIUS Mi wondert mit wat reden dijn god mijn dochter soude genesen die di niet en can helpen die so veel om sinen wil lideste. Ende PETRUS seyde. Mijn god is machtich mi te verledigen mer hi wil dat wi ouermits vergancliker pynen comen totter glorien. Ende ARCHEMIUS seide ic sel di twiuoldige veteren aen dijn bene doen ende ist dan datti dijn god verledicht Ic wil zeker aen hem gelouen Ende doe ARCHEMIUS dat gedaen had quam PETRUS tot hem in witten clederen ongespannen ende had een teyken des cruces in sijnre hant. Doe viel ARCHEMIUS hem te voeten ende sijn dochter wert te hant gesont Ende ARCHEMIUS dede hem dopen mit al sinen gesinde. Ende hi seide alden genen die in sinen kerker geuangen lagen dat so wie kersten woude werden die mochte vrilic wtgaen ende hi wouden quijt laten Ende daer werter velen kersten. Ende MARCELLINUS doeptese. Ende als dit die amptman vernam doe dede hi alle die geuangen voer hem brengen ende ARCHEMIUS riepse ouer enen hoep ende custe haer hande ende seide So wie sonder vrese martelaer woude werden dat hi quaem sonder twiuelen ende die des niet doen en woude dat hi ongequetst henen ginge. Doe die amptman [-quam] vernam [8ra] dat se PETRUS ende MARCELLINUS gedoopt hadden doe dede hi se roepen ende sloot elc van den anderen in enen kerker Doe wert MARCELLINUS al naect neder geworpen op scerpe scaerden van glasen ende men en gaf hem licht noch water Ende PETER wert in enen anderen kerker geslagen in enen engen stoc. Ende dengel gods quam tot MARCELLIJN ende deden sijn cleder weder aen ende verloste PETER vten stoc ende settese beyde in ARCHEMIUS huus ende hiet hem dat si dat volke souden sterken.vij. dage lanc ende si hem dan weder souden vertogen den rechter Ende doe die rechter tot den kerker quam ende hi PETER ende MARCELLIJN niet en vant doe dede hi ARCHEMIUS halen ende doe hi den afgoden niet offeren en woude Doe dede hi ARCHEMIUS ende sijn wijf leuende grauen inder eerden. Ende doet PETER ende MARCELLINUS wisten doe gingen si derwert Ende MARCELLINUS dede daer misse daer si begrauen waren Ende die kerstine bescudden voer die heyden in sinen dienste Doe seyden die heyligen totten heydenen Siet wi hadden wel macht dat wi ARCHEMIUS verledicht hadden ende wi hadden oec wech mogen gaen mer wi en woudens niet doen Doe worden die heyden toornich ende doden

22 ARCHEMIUS dochter ende worpense onder enen groten hoep steens bi haer vader ende moeder Ende leyden PETRUS ende MARCELLINUS in DEN ZWERTEN BOSCH ende onthoefden se Ende daer om hiet dat bosch nv DEN WITTEN[8rb]BOSCH. om haerre martelien wil. Ende DOROTHEUS die stocker diese onthoefde sach haer ziele mit duerbaren clederen ende mit gesteente mitten engelen varen inden hemel. Ende hi wert kersten ende sterf daer na in goeder rusten. VAN SUNTE BLANDINA. BIder martelaren tiden was een vrouwe die BLANDINA hiete daer CRISTUS in bewijsde hoe dat god dicwijl in cranken personen grote dingen heeft gewrocht ende dat die gracie gods in hem veruulde dat si van natuerliker stercheit niet en vermochte. Doemen dese BLANDINA voer dat kersten geloue pinigen soude twiuelden veel menschen dat si niet volherden en soude connen ende oec haer selfs vrouwe die mede gemartelijt wert die vreesde dat si ouermits tederheit des lichaems geen pijn om gods wil en soude mogen liden. Mer si wert vander genaden gods also sterc ende stantachtich gemaect inder pinen die van des morgens tot den laten auont toe duerde sonder ophouden die een voer ende dander na dat die gene die haer pine aen deden hem verwonnen gauen ende verwonderden hoe die ziel also lange in haren licham bliuen mochte ende al haer lichaem alsoe zwaerliken doer gepijnt was mar also die heilige vrouwe namels tugede ende seyde So was haer tot enen igeliken woerde des belyens CRISTI als si [8va] riep Ic bin kersten Also menichwerf wert in haren licham inden tormenten nye crachten gegeuen ende alle zericheit recht of gewasschen ende sterker ende vaster gemaect ander pynen meer te liden Ende want si vernam dat si vanden belyen als sijt seyde Ic bin kersten haer pine daer mede gelesschet wert so riep si blidelic veel te dicker Ic bin kersten Ic bin kersten ende ten is niet quaet dat ic voer heb. In dien seluen tiden was een dyake die SANCTUS hiet ende wert oec vanden <+dienres> der vyanden mit menigerhande manieren der pinen gepinicht die geen menschelike natuer liden en mochte. Dese heylige man was also vol gods hoe ongenadelic hi gepijnt wort nochtan en woude hi niet belyen van wat geslachte of van wat stat of van wat lande dat hi waer of hoe hi hiete. Mer als hi van enich deser dingen geuraget wert so en antwoerde hi anders niet dan ic bin kersten ic bin kersten. dat is mijn lantscap dat is mijn geslachte van dien huse bin ic geboren dat is mijn rechte name Ic

23 en bin mit allen anders niet dan een recht kersten. Doe worden die princen alte zeer verwoet dat si mit also menigerhande manier van pinen ouer hem gearbeit hadden Ende also veel van hem niet gewinnen en connen als te weten hoe hi genoemt was. Ten lesten namen si gloeyende iseren platen ende dructen die onder sijn armen ende anders waer dat vel weecste was. Ende [8vb] wanneer die yseren platen yet vercoelt waren so gloeyden si se weder ende leydense van nuwes weder aen Also dat sijn vleysch van buten daer seer mede verbernt wert Mer hi bleef onuersaget ende onbeweget. Ende niet meer en mocht men van hem horen dan ic ben kersten. Die ewige hemelsche fonteynen die wt CRISTO vloeyen die vercoelden den brant des vuers also dat hi die pine niet van hem seluen mer van gods genaden mochte liden nochtan waren alle sijn lede ouer al so mit wonden mismaect datmen nauwelic menschelike forme aen hem mocht merken nochtan wert CRISTUS ouermits gloriosicheit dier martelien in hem bekennet. die ouermits sinen liden alle sijn wedersaken verwan Ende stercte veel sijnre ridders ouermits den exempel dies lidens mer die bose menschen en achten des mirakels niet dat god in hem wrachte mer si namen na corten dagen ende pinichden hem weder van nuwes Want si hopeden hem noch mit pinen te verwinnen Of storue hi in dier pinen dat zoude allen anderen kerstenen verueerlic sijn. mer het ginc al anders dan si dochten want al en mogen die ongelouige niet gelouen dese martelaer wert inder ander pijn van alre mismaectheit genesen Ende al sijn licham quam weder tot alsulker gedaenten als te voren was ende wert al sijnre lede weder machtich also dat dese leste pijn hem geen pijn mer een medicijn was hem mede te genesen. [9ra] Al des gelijcs wert die heylige vrouwe BLANDINA daer te voren of geseit is mit groter tormenten van nuwes weder gepiniget daer si in recht als wt enen slaep ontspringede haestelic in die gehuechnisse der ewiger zalicheit quam Ende riep mit eenre stantachtiger stemmen recht of si vanden hemel quame tot alle den volke ende seyde O gi mannen ghi dwaelt alte zeer dat ghi tkersten geloue mit pynen wt ons waent verdriuen. Ende na veel tormenten daer si in volherdede so wert si weder onder geuangen martelaren inden kerker geworpen also dattie vrienden godes menige onsprekelike pijn hebben geleden Sommige inden kerker gestoruen Sommige nagelen in die handen ende in voeten geslagen ende also gepiniget Sommige mit scande gedoot ende in menigerhande manieren der dodinge daer hem die godlike goedertierenheit altoos in te hulpen quam.

24 IN dien tiden was oec een heilich biscop die SOTINUS hiet wies leuen ende gloriose steruen niet verswegen en dochte. Hi was bouen.xc. iaer out. ende sijnre lede als sulke outheit eyschede onmachtich ende bina leuende doot dan dat hem die minne die hi totten liden der martelien had staende hielt. Dese heilige vader wert geleit ia meer gedragen ouermits sijnre ouderdom totter vierscaer wies ziele daer om also lange in sinen lichaem gehouden wert Op dat CRISTUS ouermits haer in dien [9rb] cranken licham te hoechliker geloeft ende geglorificiert mochte werden. Ende doe hi in die vierscare des ongeraecten volcs geset was riepen si alle euen lude. dit is CRISTUS selue. Die rechter vragede hem Wat god is der kersten god. Die oude vader antwoerde weder. Waerstuus weerdich du soutsten bekennen. Doe worden si recht als verwoede lude Die sommige sloegen hem mit vuusten Die sommige stieten mit voeten Ende die hem also na niet comen en mochten die worpen hem mit stenen ende mit stocken of wat si anders gecrigen conden ende en ontsagen hem sijns eersaems ouderdom niet. mer rekendent grote sunde wesen so wie den ouden geen confusie gedaen en had. Want daer in seiden si datmen den laster haerre goden sculdich in waer te wreken Ende doe hi na veel pinen ende confusien half doot weder inden kerker geworpen wort gaf hi cort daerna den geest. OP dier tijt gesciede onuersienlic vter verhengenisse gods een wonderlic dinc vanden bosen veruolgers dat nie daer te voren gesien noch gehoert en was dat al die kersten die te voren geuangen waren ende ouermits smekinge ende dreyginge dat geloue versaecten ende of gingen worden weder gehaelt ende inden kerker geworpen. ende niet gehantiert als kerstene mer als manslachtige ende bose lude die genen troest van buten noch van bin[9va]nen en hadden. Dese onsalige menschen hadden tweerhande pijn. Van buten worden si meer gepijnt dan die kerstene want si troesteloes van gode worden gelaten daer om waren si van binnen oec veel meer gepijnt Also dat si vander zwaricheit haerre consciencien meer van binnen gepiniget worden dan van buten. Mer al hadden die stantachtige martelaren pijn van buten die hope ende croon der martelaren halp hem onderdragen daer si also in getroost ende verhoget worden datmen se ouermits bliscappen ende vrolicheit haers aenschijns voerden anderen ondersceyde. want alsinen se voer die rechters brochte of inden kerker leyde so waren si blide ende wel gemoet Ende een godlike begauinge lichte hem wt haren aensichte dat si ketenen ende boeyen droegen recht als costelike gemmen Inden