exemplaar Huis Bergh, Hs. 4.

Transcriptie

1 Getijdenboek van Geert Groote ( ) exemplaar Huis Bergh, Hs. 4. Diplomatische editie bezorgd door dr. Willem Kuiper & Matthijs Holwerda M.A. Leerstoelgroep Historische Nederlandse Letterkunde Universiteit van Amsterdam Stichting Musick s Monument Amersfoort Stichting Huis Bergh s-heerenberg Amsterdam 2005

2 Verantwoording Het Getijdenboek van Geert Groote ( ) is het meest gelezen laatmiddeleeuwse boek in de volkstaal in de noordelijke Nederlanden. Het is een gebedenboek dat op vaste (ge)tijden van de dag (metten, primen, lauden, tertsen, sexten, nonen, vespers en completen) ter hand genomen werd. Met de invoering van het kloosterwezen in het Westen door Benedictus van Nurcia (ca. 480-ca. 550) werd voor de monniken een dag-en-nacht-ritme vastgesteld, waarmee deze engelen op aarde de Heer vol-continue konden (be)dienen. Dat gebeurde met het uitspreken van gebeden, en met het wekelijks zingen van alle 150 psalmen. In de loop der eeuwen werd dit strenge regime verzacht en aangepast: metten (zonsopgang), tertsen (koffietijd), sexten (12:00), nonen (theetijd), vespers (zonsondergang). In zijn jonge jaren was Geert Groote, geboren te Deventer, een wereldlijk denkend, vermogend en ambitieus man. Op zijn vijftiende ging hij in Parijs de Zeven Vrije Kunsten studeren, om daarna verder te gaan met rechten en theologie - geen van beide studies voltooid. Daarnaast legde Geert een levendige belangsteling aan de dag voor astrologie en zwarte kunst. Vanaf 1371 werd hij kanunnik te Utrecht, een deels religieuze, deels wetenschappelijke, deels bestuurlijk aanstelling aan een bisschoppelijke kerk. In 1372 werd Geert doodziek en vroeg hij om het heilig sacrament der stervenden. De geestelijke die hem bediende, weigerde hem de absolutie te geven - zijn zonden te vergeven - als Geert niet eerst beloofde zijn toverboeken te zullen verbranden. Nadat zijn boeken in vlammen waren opgegaan volgde een wonderbaarlijk herstel. Vanaf die tijd richtte Geert Groote zijn aandacht op geestelijke zaken en groeide hij uit tot de peetvader van de Moderne Devotie. Vanzelfsprekend bracht dit fundamentalisme hem in conflict met de gevestigde kerkelijke machthebbers, met als gevolg een preekverbod. Geert maakte van de nood een deugd door voor zijn ongeletterde volgelingen enkele Latijnse teksten te vertalen, waaronder dit Getijdenboek. De standaardeditie is: Het getijdenboek van Geert Grote naar het Haagse handschrift 133 E 21. Uitgegeven door N. van Wijk. Leiden Een digitale versie van de tekst van het handschrift Den Haag, K.B. 133 E 21 is te vinden op de CD-ROM Middelnederlands. Den Haag-Antwerpen Het hier geëditeerde handschrift is voordat het als Hs. 4 in de kunstcollectie van Huis Bergh werd opgenomen opzettelijk verminkt door een aantal rijk gedecoreerde bladen eruit te snijden om die los te verkopen. Als gevolg hiervan bevatte de codex een aantal losse bladen. Bij het opnieuw inbinden en inplakken van de codex zijn twee bladen - 14 en 13 in de huidige bladnummering - abusievelijk na de kalender ingebonden, zoals Willem de Vreese al vaststelde toen die in de jaren dertig van de vorige eeuw het handschrift beschreef voor zijn Bibliotheca Neerlandica Manuscipta: In deze diplomatische editie zijn deze bladen met behoud van de huidige foliëring op de juiste plaats in de codex ingevoegd. Qua volgorde van de gebeden wijkt Hs. 4 af van de standaardeditie. Gebruikelijk lijkt: 0) Kalender, 1) Getijden van de Heilige Maagd, 2) Getijden van de Heilige

3 Geest, 3) Korte Getijden van het Heilig Kruis, 4) Getijden van de Eeuwige Wijsheid, 5) Lange Getijden van het Heilig Kruis, 6) De Zeven Boetepsalmen, 7) Litanie, 8) Dodenvigilie. Hs. 4 bevat achtereenvolgens: 0) Kalender, 1) Getijden van de Heilige Maagd, 2) Lange Getijden van het Heilig Kruis, 3) Getijden van de Eeuwige Wijsheid, 4) Getijden van de Heilige Geest, 5) De Zeven Boetepsalmen, 6) Litanie en 7) Dodenvigilie. In de kalender vindt men ook wat verschillen ten opzichte van het exemplaar dat Van Wijk gebruikte voor zijn editie, wat erop kan duiden dat het boek bestemd was voor een andere regio en misschien ook een andere doelgroep dan de IJsselse bakermat. Zo wijzen de in het rood geschreven feestdag van de Elfduizend Maagden (21 oktober) en de zwart geschreven feestdag van de Drie Koningen op 11 januari richting Keulen: Lydia Wierda, De Sarijs-handschriften. Laat-Middeleeuwse handschriften uit de IJsselstreek. Zwolle Hier en daar zijn in Hs. 4 bladen uitgesneden, die vrijwel zeker rijkversierd waren en miniaturen bevatten, dat wil zeggen schilderijen. Anders dan de naam nú suggereert, hoefden die absoluut niet klein te zijn - je had ze bladgroot - de naam is afgeleid van minium, (rood) loodoxide, dat als verfstof gebruikt werd. Over deze verswenen verluchting bestaat een ongepubliceerd artikel van Baad Loos uit 1992, waarin wordt voortgeborduurd op eerdere beschrijvingen van Hs. 4, en waarin een geslaagde reconstructie van de oorspronkelijke codex wordt beschreven. Minder prestigieus versierde bladen bleven gelukkig wel bewaard. Voor de kunsthistorische aspecten daarvan raadplege men: Anne S. Korteweg (red.), Kriezels, aubergines en takkenbossen. Randversiering in Noordnederlandse handschriften uit de vijftiende eeuw. Zutphen Het tekstverlies dat hierdoor ontstond werd in voetnoten aangevuld. Wie geïnteresseerd is in de precieze vindplaats (in het Oude en Nieuwe Testament) van de in dit boek door Geert Groote bijeengelezen gebeden kan terecht bij: K. de Gheldere, Ghetiden Boec. Naar een handschrift der XVe eeuw. Gent De meest recente informatie over het Getijdenboek van Geert Groote met uitgebreide literatuurverwijzingen vindt men in: R.Th.M. van Dijk, Methodologische kanttekeningen bij het onderzoek van getijdenboeken, in: Th. Mertens e.a., Boeken voor de eeuwigheid. Middelnederlands geestelijk proza. Amsterdam 1993, p , p De manier van diplomatisch editeren is conform: Richtlijnen voor de uitgave van Middeleeuwse Verzamelhandschriften uit de Nederlanden. Geredigeerd onder verantwoordelijkheid van de projectcommissie Middeleeuwse Verzamelhandschriften uit de Nederlanden door Th. Mertens. Hilversum 1994 [ook opgenomen in deel 1 van de MVN-reeks: Marie-José Govers e.a. (eds.), Het Geraardsbergse handschrift. Hilversum 1994, ]. Wie meent dat er ondanks zorgvuldige collatie een fout in de editie geslopen is, wordt dringend verzocht dit te melden aan: willem.kuiper@uva.nl laatste revisie 4 december 2012

4 KL Ianuarius 1 [1r] Loumaent iii A Iaers dach b Octaue sinte Steuens xi c sinte Iohans Octaue d Alre kinder octaue xix e sinte Symeon confessoer viii f Dertienden dach g sinte Ysidorus bisscop xvi A sinte Luciaen merteler v b sinte Bernart bisscop c sinte Pauwel heremite xiii d Die drie coninge ij e sinte Iohan pawes f Octaue van dertienden x g sinte Poncianus merteler A sinte Maurijs abt xviii b sinte Marcellus pawes 1. Het blad met daarop de kalender van januari ontbreekt in hs. 133 E 21

5 vij c sinte Anthonijs monic [1v] d sinte Prijsca ionfer xv e sinte Sarijs ende marten merteler iiii f sinte Fabiaen ende sebastiaen merteler g sinte Agnieten dach xij A sinte Vincent merteler i b sinte Emerenciana ionfer c sinte Thymotheus apostel ix d sinte Pauwels bekieringe e sinte Policarpus bisscop xvij f sinte Iohan goldenmont vi g Octaue sinte agnieten A sinte Valerius bisscop xiiii b sinte Aldegont ionfer iii c sinte Iulius bisscop

6 KL Februarius [2r] Sulle d sinte Brigida ionfer xi e Onser vrouwen lichtmisse xix f sinte Blasius merteler 1 viii g sinte Phileus merteler 2 A sinte Agata ionfer xvi b sinte Dorothea ionfer 3 v c sinte Augulius ionfer 4 d sinte Helena keyserinne 5 xiii e sinte Appollonia ionfer ij f sinte Scolastica ionfer g sinte Desiderius bisscop x A sinte Eulalia ionfer 6 b sinte Steuen bisscop xviii c sinte Valentijn merteler d sinte Faustine ionfer vij e sinte Iuliane ionfer 1. Hs. 133 E 21: Blasius bisscop 2. Hs. 133 E 21: Eulalia ioncfrou 3. Hs. 133 E 21: Vedast ende amand confessoren 4. Hs. 133 E 21: Augulius martelere 5. Hs. 133 E 21: Helena ioncfrou 6. Hs. 133 E 21: dorothea ioncfrou

7 xv f sinte Policarpus bisscop 1 [2v] iiii g sinte Symeon confessoer A sinte Gabijn pawes xij b sinte Eucharius bisscop i c Lxxviii mertelere d Doe sinte peter pauwes waert ix e Vigilie f sinte Mathijs Apostel xvij g sinte Walburch ionfer 2 vi A sinte Alexander bisscop b sinte Leander bisscop xiiii c sinte Romaen abt [-d] 1. Hs. 133 E 21: Policronius martelere 2. Hs. 133 E 21: Victorijn martelere

8 KL Marcius Meerte iii d sinte Albijn bisscop e sinte Lucius bisscop xi f sinte Celidonius merteler g sinte Lucius pawes merteler 1 xix A sinte Foce merteler viii b sinte Victor ende Victorijn 2 c sinte Perpetua ionfer 3 xvi d sinte Thomas van aquinen 4 v e Viertich mertelers f sinte Candidus merteler 5 xiii g sinte Mathrone ionfer 6 ij A sinte Gregorius pawes b sinte Leo pawes x c Inocencius pawes d sinte Longinus marteler xviii e sinte Neribrecht bisscop 7 [3r] 1. Hs. 133 E 21: Lucius bisscop ende martelere 2. Hs. 133 E 21: Vicor martelere 3. Hs. 133 E 21: Perpetua ende felicitas ioncfrouwen 4. Hs. 133 E 21: Philemonus martelere 5. Hs. 133 E 21: Clodonius abt. 6. Hs. 133 E 21: Gorgonius martelere 7. Hs. 133 E 21: Hilarius bisscop

9 vij f sinte Gheertruud ionfer [3v] g sinte Alexander bisscop xv A sinte Ioseph onser vrouwen hoeder 1 iiii b sinte Gutbrecht bisscop c sinte Benedictus abt xij d sinte Pauwel bisscop i e sinte Victoriaen merteler f sinte Pigmenius priester ix g Onser vrouwen boetscap A sinte Lutghere bisscop xvij b ons heren verrisenisse vi c sinte Gutturmijn coninc 2 d sinte Eustasius confessoer 3 xiiii e sinte Eulalie ionfer 4 iii f sinte Balbine ionfer 1. Hs. 133 E 21: Iohan heremite 2. Hs. 133 E 21: Guntrannus coninc 3. Hs. 133 E 21: Gregorius bisscop 4. Hs. 133 E 21: Dominicus bisscop ende martelere

10 KL Aprillis Aprille g sinte Theodora ionfer xi A sinte Nicerus bisscop 1 b sinte Theodocia ionfer 2 xix c sinte Ambrosius bisscop viii d sinte Claudiaen confessoer xvi e sinte Firmus merteler v f sinte Polukus priester 3 g sinte Celestius sinte Macharius 4 xiii A sinte Maria van egipten ij b sinte Appollonius priester c sinte Leo pawes x d die souen mertelers 5 e sinte Eufemie ionfer xviii f sinte Tyburcius confessoer 6 vij g sinte Helena ionfer A sinte Calixste pawes [4r] 1. Hs. 133 E 21: Nichasius bisscop 2. Hs. 133 E 21: Theodosius bisscop 3. Hs. 133 E 21: Pelusius priester 4. Hs. 133 E 21: Celestijn pawes 5. Hs. 133 E 21: Zeno martelere 6. Hs. 133 E 21: Zeno martelere

11 xv b sinte Peter confessoer [4v] iiii c sinte Elemen confessoer 1 d sinte Anthonijs merteler xij e sinte Victoer merteler 2 i f sinte Marcellijn bisscop g 3 ix A sinte Iorijs ridder merteler 4 b sinte Sidrac misaac abdenago xvij c sinte Marcus ewangelista vi d sinte Clerus pawes 5 e sinte Vitael merteler 6 xiiii f sinte Anastasius merteler 7 iii g sinte Maxencius merteler A sinte Quirijn 8 1. Hs. 133 E 21: Eleutherius martelere 2. Hs. 133 E 21: 3. Hs. 133 E 21: Gaius pawes 4. Hs. 133 E 21: Georgius martelere 5. Hs. 133 E 21: Cletus pawes 6. Hs. 133 E 21: Anastasius pawes 7. Hs. 133 E 21: Vitalis martelere 8. Hs. 133 E 21: Sophia ioncfrou.

12 KL Mayus Mey maent xi b sinte Philips sinte Iacob c sinte Anastaes bisscop xix d Doet cruce geuonden wert viii e sinte Floriaen merteler 1 f 2 xvi g sinte Iohan voer die latijnsche poerte v A sinte Iuuenael b sinte Wironis confessoer xiii c sinte Macharijs 3 ij d sinte Gordiaen merteler 4 e sinte Amant bisscop 5 x f sinte Pancraes merteler g sinte Seruaes xviii A 6 vij b sinte Sophie 7 c sinte Perigrinus bisscop [5r] 1. Hs. 133 E 21: Gordiaen martelere 2. Hs. 133 E 21: Godehardus confessoer 3. Hs. 133 E 21: Gengulfus martelere 4. Hs. 133 e 21: Gordiaen ende epymachus 5. Hs. 133 E 21: Mamertus bisscop 6. Hs. 133 E 21: Pachomius abt 7. Hs. 133 E 21: Ysidorus bisscop

13 xv d sinte Augustijns bekieringhe 1 [5v] iiii e sinte Vrbaen pawes 2 f sinte Potenciana ionfer 3 xij g sinte Basilla ionfer 4 i A sinte Valente merteler 5 ix b sinte Castus merteler 6 c sinte Desiderius bisscop d sinte Donaciaen merteler 7 xvij e sinte Maria iacobi 8 vi f sinte Augustijn g sinte Beda priester xiiii A sinte Germeyn bisscop 9 iii b sinte Maximijn bisscop c sinte Felix pawes merteler xi d sinte Petronella ionfer 1. Hs. 133 E 21: Syrus bisscop 2. Hs. 133 E 21: Marcus martelere 3. Hs. 133 E 21: Ponciana ioncfrou 4. Hs. 133 E 21: Blasius martelere 5. Hs. 133 E 21: Valerius bisscop 6. Hs. 133 E 21: Cassius ende emulius martelere 7. Hs. 133 E 21: Rogacianus ende donacianus martelere 8. Hs. 133 E 21: Vrbanus pawes 9. Hs. 133 E 21: Iohan pawes

14 KL Iunius Wedemaent e sinte Nicomedus merteler xix f sinte Marcellus 1 viii g sinte Lamentijn merteler 2 xvi A sinte Quirijn bisscop v b Bonifacius c sinte Vincencius xiii d sinte Pauwel bisscop ij e sinte Medardus f sinte Primus ende feliciaen x g sinte Aldegont ionfer 3 A sinte Barnaba apostel xviii b sinte Odulf confessoer vij c sinte Kuneer ionfer 4 d sinte Valerius 5 xv e sinte Vite merteler 6 iiii f sinte Iustijn ende aureus 7 [6r] 1. Hs. 133 E 21: Marcellus ende peter martelere 2. Hs. 133 E 21: Pergentinus ende laurentinus martelere 3. Hs. 133 E 21: Rogatus martelere 4. Hs. 133 E 21: Felicula ioncfrou 5. Hs. 133 E 21: Valerius ende rufus martelere 6. Hs. 133 E 21: Vitus ende modestus martelere 7. Hs. 133 E 21: Iustina ioncfrou

15 g sinte Quiriacus bisscop 1 [6v] xij A sinte Mercelliaen 2 i b sinte Prothasius 3 c sinte Regina ionfer ix d sinte Albijn merteler e Die x dusent mertelere xvij f Vigilie v g sinte Iohan baptista A sinte Lebuijn confessoer xiiii b sinte Iohan ende pauwel merteler ij c die souen slapers d Vigilie 4 xi e sinte peter ende sinte pauwel f sinte Pauwels ghehoechnisse 1. Hs. 133 E 21: Cyriacus martelere 2. Hs. 133 E 21: Marcellus ende marcellianus 3. Hs. 133 E 21: Geruasius ende prothasius martelere 4. Hs. 133 E 21: Leo pawes. Vigilie

16 KL Iulius Hoymaent xix g sinte Rumbout bisscop 2 viii A onser vrouwen vandinge b Die verheffinge sinte Thomas xvi c sinte Mertijn scudde corf v d sinte Nicomedemus merteler e Octaue sinte peter ende pauwels xiii f sinte Willibalt bisscop ij g sinte Kyliaen merteler A sinte Genon ende die ander 3 x b Die souen bruedere c Die verheffinge sinte Benedictus xviii d sinte Ermather mi 4 vij e sinte Margrieta ionfer f sinte Rocatus bisscop 5 xv g Die scheydinge der apostelen iiii A sinte Hylarius bisscop 6 [7r] 1 1. Katern 2, een quaternio waarvan het laatste blad weggesneden is. 2. Hs. 133 E 21: Die octaue van S' iohan baptisten 3. Hs. 133 E 21: Zeno mit den anderen 4. Hs. 133 E 21: Fortunatus bisscop 5. Hs. 133 E 21: Focarius bisscop 6. Hs. 133 E 21: Hylarius martelere

17 b sinte Alexius 1 [7v] xij c sinte Vrederic bisscop tutert 2 i d sinte Nichasius arcenius 3 e sinte Iosep die gherechte 4 ix f sinte Praxedis ionfer g sinte Maria magdalena xvij A Appollinaris merteler vi b Vigilie 5 c sinte Iacob sinte cristoffel xiiii d sinte Anna ende ioachim 6 iii e sinte Armlaus priester f sinte Panthaleon merteler xi g sinte Felix ende simplicius A sinte Abdon ende sennes xix b sinte Germaen bisscop [-c] 1. Hs. 133 E 21: Theodosius bisscop 2. Hs. 133 E 21: Arnulfus confessoer 3. Hs. 133 E 21: Archenius monic 4. Hs. 133 E 21: Sabijn martelere 5. Hs. 133 E 21: Cristina ioncfrou. Vigilie 6. Hs. 133 E 21: Iacinctus martelere

18 KL Augustus [8r] Oest maent viii c sinte Peter in vincula xvi d sinte Steuen pawes merteler v e sinte Steuens vindinge f sinte Iustijn priester xiii g sinte Dominicus confessoer 1 ij A sinte Sixtus pawes merteler b sinte Donaet merteler x c sinte Ciriacus merteler d Vigilie 2 xviii e sinte Laurencius merteler vij f sinte Tiburcius merteler g sinte Clara ionfer xv A sinte Ypolitus merteler iiii b sinte Eusebius 3 c onser vrouwen hemeluaert xij d sinte Arnulf confessoer 1. Hs. 133 E 21: Oswaldus coninc 2. Hs. 133 E 21: Romaen martelere. Vigilie. 3. Hs. 133 E 21: Werenfridus confessoer. Vigilie

19 i e Agapitus merteler 1 [8v] f sinte Magnus merteler 2 ix g sinte Lodewich 3 A sinte Bernart abt xvij b sinte Preuacus bisscop 4 vi c sinte Thimotheus 5 d Vigilie xiiii e sinte Bartholomeus apostelen iii f sinte Gregorius bisscop g sinte Herendus merteler 6 xi A sinte Ruphus merteler b sinte Augustinus bisscop xix c sinte Iohannes onthouedinge viii d sinte Felicis ende audactus e sinte Paulinus bisscop 1. Hs. 133 E 21: Die octaue S' laurens 2. Hs. 133 E 21: Agapitus martelere 3. Hs. 133 E 21: Magnus confessoer 4. Hs. 133 E 21: 5. Hs. 133 E 21: Thimotheus ende symphorianus 6. Hs. 133 E 21: Hereneus ende habundus martelere

20 KL September [9r] Pietmaent xvi f sinte Egidius abt v g sinte Anthonijs abt A sinte Remakel bisscop xiii b sinte Marcel bissop 1 ij c sinte Bartijn abt 2 d sinte Magnus confessoer x e sinte Regina ionfer 3 f Onser vrouwen gebuerte xviii g sinte Gorgonus merteler vij A sinte Hylarius pawes 4 b sinte Prothus ende iacinctus xv c sinte Maximijn iiii d sinte Philips bisscop 5 e Doet cruce geuonden wert xij f sinte Nicomedis merteler 1. Hs. 133 E 21: Marcellus martelere 2. Hs. 133 E 21: Herculaus martelere 3. Hs. 133 E 21: Euorcius confessoer 4. Hs. 133 E 21: Othger confessoer 5. Hs. 133 E 21: Philips martelere

21 i g sinte Eufemie ionfer [9v] A sinte Lambert bisscop ix b sinte Tirus bisscop 1 c sinte Ianuarius merteler xvij d Vigilie vi e sinte Matheus Apostel f sinte Maurijs mit sinen gesellen xiiii g sinte Tecla ionfer iii A sinte Rubert bisscop 2 b sinte Firmijn bisscop xi c sinte Cypriaen bisscop 3 xix d sinte Cosmas ende damiaen e 4 viii f sinte Michael Archengel g sinte Iheronimus priester 1. Hs. 133 E 21: Columbaen confessoer 2. Hs. 133 E 21: Doe S' Iohan ontfanghen waert 3. Hs. 133 E 21: Cypriaen martelere 4. Hs. 133 E 21: Wenselaus.

22 KL October [10r] Herselmaent xvi A sinte Remigius sinte Baue v b sinte Leodegaer bisscop xiii c Twier ewalden merteler ij d sinte Franciscus confessoer e sinte Appollinar bisscop x f sinte Romanus bisscop g sinte Seuerus 1 xviii A sinte Marcellus 2 vij b sinte Dionisius mit sinen gesellen c sinte Victoer merteler 3 xv d sinte Nichasius confessoer 4 iiii e sinte Cipriaen 5 f sinte Theodophilus bisscop xij g sinte Calixste pawes i A Die ccc ende lxiiii mertelere b sinte Galle confessoer 1. Hs. 133 E 21: Marcus pawes 2. Hs. 133 E 21: Regenfledis ioncfrou 3. Hs. 133 E 21: Gereon mit sinen ghesellen 4. Hs. 133 E 21: Iustus martelere 5. Hs. 133 E 21: Felix priester

23 ix c 1 d sinte Lucas ewangeliste xvij e sinte Iauarius vi f sinte Qirijn merteler g xi dusent mageden xiiii A sinte Seueer bisscop iii b sinte Seuerijn bisscop c sinte Columbaen merteler xi d sinte Crispijn ende crispiniaen e sinte Amant bisscop 2 xix f Vigilie viii g sinte Symon ende iuda apostelen A sinte Martiscus merteler 3 xvi b sinte Eusebius confessoer 4 v c Vigilie 5 [10v] 1. Hs. 133 E 21: Galle confessoer 2. Hs. 133 E 21: Amand confessoer 3. Hs. 133 E 21: Narciscus confessoer 4. Hs. 133 E 21: Feliciaen mit sinen ghesellen 5. Hs. 133 E 21: Quintijn martelere

24 KL Nouenber [11r] Hoermaent d Alle heilighen xiii e Alle sielen ii f sinte Hubert bisscop g sinte Amant confessoer 1 x A 2 b sinte Leonart xviii c sinte Willibrort bisscop vij d Die vier ghecroenden e sinte Theoder merteler xv f sinte Mertijn pawes iiii g sinte Mertijn bisscop A sinte Lebuijn xij b sinte Brixius i c sinte Serapiaen merteler d sinte Eugenius confessoer 3 ix e sinte Othunar 4 abt 1. Hs. 133 E 21: Modesta ioncfrou 2. Hs. 133 E 21: Felix priester 3. Hs. 133 E 21: Secundinus martelere. 4. Lees: Othmar

25 f sinte Aulaen 1 bisscop [11v] xvij g sinte Eusebia ionfer vi A sinte Elysabeth ionfer 2 b sinte Ponciaen 3 xiiii c sinte Marus merteler iii d sinte Cecilie ionfer e sinte Clement xi f sinte Cristine ionfer 4 g sinte Kathrina ionfer xix A sinte Linus pawes viii b sinte Agricoie 5 ionfer c sinte Theodolus confessoer xvi d Vigilie 6 v e sinte Andries apostel 1. Lees: Aniaen 2. Hs. 133 E 21: Elizabeth wedue 3. Hs. 133 E 21: Maximijn priester 4. Hs. 133 E 21: Crisogonus martelere. 5. Lees: Agricole 6. Hs. 133 E 21: Raboed bisscop. Vigilie

26 KL December [12r] Winter maent f sinte Loye 1 xiii g sinte Longijn ridder merteler ij A sinte Cassiaen x b sinte Barbara ionfer c sinte Iulius xviii d sinte Nicolaus vij e sinte Octaue sinte Andries f onser vrouwen ontfanginge xv g sinte Peter merteler 2 iiii A sinte Fulalia 3 ionfer b sinte Damaes pawes xij c sinte Oetmunt coninc 4 d sinte Lucie sinte Ioest i e sinte Nicasius bisscop ix f sinte Maximijn bisscop g sinte Lazarus merteler 5 1. Hs. 133 E 21: Eligius bisscop 2. Hs. 133 E 21: Petrus ende successus martelere 3. Lees: Eulalia 4. Hs. 133 E 21: Valericus confessoer 5. Hs. 133 E 21: Valentijn bisscop

27 xvij A sinte Ygnacius bisscop [12v] vi b 1 c sinte Quiriake merteler 2 xiiii d Vigilie iii e sinte Thomas apostel f sinte Didimus ende xxx mertelere xi g sinte Victoria ionfer A Vigilie xix b Ons heren ghebuerte viii c sinte Steuens dach d sinte Iohans ewangelista xvi e Alre kinder dach v f sinte Thomas van cantelberge g sinte Dauid coninc xiii sinte Siluester pawes 1. Hs. 133 E 21: Winibald bisscop 2. Hs. 133 E 21: Quinciaen martelere

28 [15r] 1 hi gheuest Comet laet ons hem anebeden ende laet ons voer gode nederuallen ende laet ons screyen voer den heren die ons ghemaket heuet want hi is onse here ende onse god ende wi sijn sijn volc ende scape sijnre weyden Inder eerlicheit der alre salichster ioncfrouwen marien Laet ons volhertelike bijsscap 2 hebben ten heren Of ghi huden hoert sine stemme en verhardet niet uwe herten ghelijc dat uwe vadere mi vertoernden inden daghe der becoeringen inder woestinen daer mi uwe vaderen becoerden ende proueden ende saghen mine werke Laet ons volhertelike blijsscap hebben ten heren Uiertich iaer was ic naest desen gheslachte ende sprac altoes dese dwaelen inden herten ende 1. Vergeleken met hs. 133 E 21 ontbreekt hier: Die Metten. Here du salt mine lippen opdoen Ende mijn mont sal uoertkundighen dijn lof. God wilt denken in mijn hulpe. Here tot mi te helpen haeste [13v] Glorie si den uader ende den sone ende den heilighen gheist - Alst was in den beghinne ende nu ende altoes ende ewelike sonder eynde Amen. Inuitatorium In der eerlicheit der alre salichster ioncfrouwen marien laet ons uolhertelike bliscap hebben ten heren. Venite exultemus Comet laet ons seer uerurouwen den heren laet ons iubilieren gode onsen heilgheuere sijn aenghesichte laet ons te voren begripen mit beliene ende laet ons mit psalmen [Glose. Dat is mit loue sanghe.] tot hem uolhertelike bliscap hebben. In der eerlicheit der alre salichster ioncfrouwen [14r] marien laet ons volhertelike bliscap hebben ten heren. Want god is groet here ende groet coninc op alle die ghene die gotlic sijn. want die here en verdrieft niet sijn uolc. want in sine hande sijn alle eynde van eertrike ende hoecheit der berghen siet hi. Laet ons uolhertelike bliscap hebben ten heren Want sine is dat mere ende dat heeft hi ghemaket ende dat droghe lant heeft 2. Hs. 133 E 21: bliscap Getijden der Heilige Maagd

29 [15v] sie en becanden niet mine weghe ende ic swoer hem in minen toerne dat sie niet en souden gaen in mine roste Inder eerlicheit der alre salichster ioncfrouwen marien laet ons volhertelike blijscap hebben ten heren Glorie siden vader ende den sone ende den heiligen gheest Alst was inden beghinne ende nv ende altoes ende ewelike sonder eynde Amen Laet ons volhertelike blijscap hebben ten heren Inder eerlicheit der alre salichster ioncfrouwen marien Laet ons volhertelike blijscap hebben ten heren Domine deus noster psalmus O Here onse here hoe wonderlic is dijn name ouer alle eertrike Want dine groet dadicheit is verheuen bouen die hemelen Du heueste volmaket Getijden der Heilige Maagd

30 [16r] dijn lof wt monde der iongher kinder ende der sukender om dijnre vianden willen op dattu verderuen woldeste den viant ende den wreker Want ic sal sien dine hemele ende die werke dijnre vingheren die mane ende die sterren die du ghemaket heueste Wat is die mensche dattu sijns ghedachtich biste of des menschen sone dattu hem vandeste Een luttel heuestu hem gheminret beneden den engelen mit glorien ende mit eren heuestu hem ghecroent ende du heueste hem gheset bouen die werke dijnre handen Alle dinge heuestu geworpen onder sine voete scape ende alle ronderen ende daer toe alle beesten inden velden Die voghelen des hemels ende die visschen des meers die daer Getijden der Heilige Maagd

31 [16v] wanderen die weghe des meers O here onse here hoe wonderlic is dijn name ouer al eertrike Glorie si Alst 1 Antiffen Ghebenedijt bistu onder allen wiuen ende ghebenedijt is die vrucht dijns bukes Celi enarrant gloriam DIe hemele wtspreken die glorie gods ende dat firmament openbaert die werke sijnre handen Die dach wtkundicht den daghe dat woert ende die nacht wiset der nacht die wetentheit Alse niet sijn die sprake ende die redene diermen hore stemme niet en hoert Der hemele gheluut is wt ghegaen in al eertrike ende hore woerden inden eynden van eertrike Sijn tabernakel sette hi in die sonne ende hi is voert ghegaen als een brudegom wt sijnre slaep ca 1. Voluit: Glorie siden vader ende den sone ende den heiligen gheest Alst was inden beghinne ende nv ende altoes ende ewelike sonder eynde Amen Getijden der Heilige Maagd

32 [17r]meren Hi veruroude hem seer te lopen den wech als een ruese sijn wtganc was vanden ouersten hemele Ende sijn weder loep ten hoechsten des hemels ende niemant en is die voer sine hette hem verblidet Die ewe des heren is onbeulecket ende bekiert die siele dat ghetuuch des heren is ghetrouwe ende gheuet den cleynen smakende wijsheit Die gherechticheden des heren sijn gherechtich ende verblidet die herten dat ghebot des heren is lichtich ende verlichtet die oghen Die heilighe anxt des heren bliuet ewelike die gherichte des heren sijn waer sie sijn gherechtich in hem seluen Sie sijn begheerlic bouen gout ende bouen seer duerbare stene sie sijn suete bouen honich ende seem Dijn knecht hout sie ende in Getijden der Heilige Maagd

33 [17v] dien dat men sie hout soe is vele wedergheuens Wie verstaet alle die versuemenisse here reynighe mi van minen heymeliken misdaden ende spaer dinen knecht vanden vreemden Ist dat mi dese niet en verheren soe sal ic onbeulecket wesen ende ic sal werden wtghereynighet vander alre meester versuemenissen Soe sullen alsulc werden die wt sprekinge mijns mondes ende dat ghedenken mijns herten dat sie behaghen in dinen aensichte Here mijn hulper ende mijn verlosser Glorie si Alst was 1 Antiffen Als wtuercoren mirre gauestu roeke der sueticheit heilighe gods moeder Psalmus DAt eertrike ende sine volheit is des heren die werlt al omtrent allen landen ende alle die daer in woenen Want 1. Voluit: Glorie siden vader ende den sone ende den heiligen gheest Alst was inden beghinne ende nv ende altoes ende ewelike sonder eynde Amen Getijden der Heilige Maagd

34 [18r] hi heuet die werlt ghestedighet op die mere ende heuet sie voert bereit op die vloeden Wie sal op clymmen inden berch des heren of wie sal staen in sijnre heiligher steden Die onnosel is van handen ende reyne van herten die sine siele niet ontfanghen en heuet in ydelheit noch ghesworen sinen euen menschen in loesheit Dese sal ontfangen vanden heren benedixie ende van gode sinen heilgheuer bermherticheit Dit is dat baren der gheenre die den heren sueken die daer sueken dat aensichte gods den iacob anebede Ghi princen heffet op uwe poerten ende werdet verheuen ghi ewighe poerten ende het sal in gaen die coninc der glorien Wie is dese coninc der glorien dat is die here sterc ende ghe Getijden der Heilige Maagd

35 [18v]weldich die gheweldighe here inden stride Ghi princen heffet op uwe poerten ende werdet verheuen ghi ewige poerten ende het sal ingaen die coninc der glorien Wie is dese coninc der glorien die here alre machten hi is coninc der glorien Glorie si Alst was 1 Anttiffen Voer deser ioncfrouwen beddekijn singhet ons stedeliken sueten sanghe der minnen Wide ghestort is die gracie in dinen lippen Daer om heuet di god ghebenedijt in ewicheit Vader onse etcetera Ende en inleide ons niet in becoeringen Mer verloes ons vanden quaden Amen Ouermits ghebet ende verdienste der heiligher gods moeder ende maghet marien troeste ende bescherme ons die milde ende bermhertighe here Amen. Here heit gheuen die 1. Voluit: Glorie siden vader ende den sone ende den heiligen gheest Alst was inden beghinne ende nv ende altoes ende ewelike sonder eynde Amen Getijden der Heilige Maagd

36 [19r] benedixie Die hoechste ioncfrouwe alre ioncfrouwen bidde voer ons den heren Amen. Die yerste HEilighe maria ioncfrouwe alre ioncfrouwen moeder ende dochter des conincs van al Seynt in ons dinen troest op dat wij ouermits di verdienen te hebben dat loen des hemelschen rikes ende mitten gods wtuercoernen ewelike regnieren moten Mer du here ontferme di onser Gode segge wi danc Respons Heilighe ende onbeulecte maghedom ic en weet niet mit wat loue ic di voert spreken moghe Want dien die hemelen niet begripen en mochten dien heuestu in dinen scoet gheleghet vers Ghebenedijt bistu onder allen wiuen ende ghebenedijt is die vrucht dijns bukes Want dien Getijden der Heilige Maagd

37 [19v] die hemele niet begripen en mochten dien heuestu in dinen scoet gheleghet Here heit gheuen die benedixie Die heilighe gods moeder si altoes onse hulpester Amen Die ander lexen HEilighe gods moeder maria die weerderlike verdiendeste dien te ontfaen dien alle die werlt niet begripen en mochten mit dijnre milder beden voer ons dwae af onse sonden op dat wi ouermits di clymmen moghen op den stoel der ewigher glorien daer du regnierste mit dinen kinde sonder tijt Mer du here ontferme di onser Gode segge wi danc Respons Salich bistu maria die den heren drogheste den scepper der werlt Dien wonnestu die di makede ende du bleueste maghet Getijden der Heilige Maagd

38 [20r] ewelike vers Ghegruet sijstu maria vol ghenaden die here is mitti Dien wonnestu die di makede ende du bleuest maghet ewelike Here heit gheuen die benedixie Mit horen guedertieren kinde benedie ons die maghet maria Amen Die dorde lexen HEilighe maria die alre hoechste bouen allen creaturen gode oefenste biddet voer ons alre heilighen heilichste dat hi ouermits di onse ghebet ontfange de van di om ons gheboren waert ende regniert bouen die hemelen dat mit sijnre waerre minnen werden ghedeylicht onse sonden Mer du here ontferme di onser Gode segghe wi danc Respons Salich bistu ioncfrouwe maria ende alles loues alre weerdich Getijden der Heilige Maagd

39 [20v]ste want wt di is gheboren die sonne der gherechticheit cristus onse god vers Bidde voer dat ghemene volc sette di voer die clercscap sprec voer dat ynnige wijflike kunne alle moten sie vernemen dine hulpe die hoghe begaen dine ghehoechnisse Want wt di is gheboren die sonne der gherechticheit cristus onse god Glorie siden vader ende den sone ende den heilighen gheest Cristus onse god Tedeum lau DY god loue wi di here belye wi Alle eertrike eert di ewighe vader Alle engelen hemelen ende alle potestaten Cherubijn ende seraphijn ropen totti sonder aflaten mit deser stemmen Heilich Heilich Heilich here god der heren Uol sijn hemel ende eerde des heerliken ghewoldes dijnre glorien Getijden der Heilige Maagd

40 [21r] Dat gloriose choer der apostelen Dat loeflike ghetal der propheten Dat blenkende heer der martelaren louen di Die heilighe kerke ouer al die werlt belyet di Uader onghemetenre gheweeldigher heerlicheit. Ende dinen eerbaren waren enigen sone Ende den troester den heilighen geest Du criste coninc der glorien Du biste des vaders ewighe sone Doestu om te verlossen den menschen hem annemen woldeste ontsaghestu niet der ioncfrouwen buuc Alstu verwonneste den ange des dods so op dedestu den gelouigen die rike der hemelen Du sitteste tot gods rechter hant in die glorie des vaders Men ghelouet di te wesen een toe comende richter Daer om bidde wi di helpe Getijden der Heilige Maagd

41 [21v] dinen dienres die du mit dinen dueren bloede heueste verloest Laet sie begauet werden mit dinen heilighen in die ewige glorie Here make ghesont dijn volc ende benedie dijn eerfnisse Ende berichte sie ende verhoghe sie tot in ewicheit Alle dage benedie wi di ende louen dinen name ewelike ende vmmermeer Gheweerdige di here ons te behueden desen dach sonder sonde Ontferme di onser here ontferme di onser Dine bermherticheit gheweerde op ons also wi in di ghehopet hebben In di here hebbe ic gehopet laet mi niet scandelike confuys staen in ewicheit vers Die here sal hoer helpen mit sinen aensichte Ende in mids hoer sal god bliuen onbeweget lauda 1 1. Vergeleken met hs. 133 E 21 ontbreekt hier: Deus in ad. God wilt denken in mijn hulpe. Here tot mi te helpen haeste Glorie si den [23r] vader Alst was. Salm Dominus regnauit Die here heeft gheregniert ende heeft aenghetoghen die scoenheit. die here heeft aenghetoghen die macht ende heeft sich omghegort. Hi heuet gheuesticht dat ombegrijp des eertrikes dat niet en sal beweghet werden Bereyt is dijn stoel van doe. van ewicheiden bistu. Here opgheheffet hebben die vloede. here opgheheffet hebben die vlode hare stemme Opgheheeft hebben die vlode hare vloyen mit stemmen voelre watere Wonderlike sijn die verheffinghe des meers wonderlike is die here in den hoghen Dine ghetughe sijn alte [23v] loeflic gheworden. dinen huys betemet heilicheit in der daghe lancheit Glorie si den vader Alst was. Salm. Iubilate Hebbet tot gode al eertrike volhertelike blijscap. dient den heren in vrouden Ingaet voer sijn aensicht mit hogher vrolicheit Weet dat die here is god hi heeft ons ghemaect. ende wi en hebben ons seluen niet ghemaect Wi sin sijn volc ende schape sijnre weyden gaet in sine poerten mit belijnghe in sinen breyden inganghe mit louesanghe ende beliet hem Louet sinen name want die here is suete. in ewicheit is sine [24r] barmherticheit. ende van ghebuerten te ghebuerten sine waerheit Glorie si den vader ende den sone. Alst was Salm. Deus deus meus Getijden der Heilige Maagd

42 [22r] totti Mijnre zielen dorste in di hoe manichuoldichlic begheerde di mijn vleysch Inden woesten lande inden onweghe daer ghien water en was daer verscheen ic di als in heilighen begheerten op dat ic saghe dine cracht ende dine glorie Want beter is dine bermherticheit bouen leuen mine lippen sullen di louen Aldus sal ic di benedien in minen leuen ende sal in dinen name verheffen mine hande Als mit smere ende mit vetticheit werde veruulle<+t> mine siele ende mijn mont loue di mit lippen hogher vroelicheit Aldus was ic dijns ghedachtich op minen bedde in di wil ic vroe yersten denken wanttu mijn hulper heueste gheweest Ende onder die deckenisse dijnre vloeghelen wil ic hoech God mijn god van dat ijrst beghint to lichtene waecke ic Getijden der Heilige Maagd

43 [22v]like verurouwen na di anhenc mine ziele dine rechter hant ontfenc mi Mer sie sochten mine siele toe vergheefs ingaen moten sie in dat nederste der eerden ghegheuen werden sie in die hande des sweerdes sie sullen werden der vossen deel Die coninc sal sich verbliden in gode ende alle die in hem sweren sullen gheloeft werden want bestoppet is die mont der gheenre die quaet spreken Psalmus GOd ontferme sich onser ende benedie ons sijn aensichte inlichte hi op ons ende ontferme onser Op dat wi in eertrike moghen kennen dinen wech ende onder allen volke dinen heyl Belyen moet di god dat volc di moten belyen alle volken Getijden der Heilige Maagd

44 [23r] Hem verbliden ende hoghe verurouwen hem die ghemene lude wanttu richtes dat volc in ghelijcheden ende die ghemene lude op der eerden leidestu Belyen moet di god dat volc di moten belyen alle volke dat eertrike heuet sine vrucht ghegheuen Ons moet ghebenedien god onse god ons gherbenedie god ende hem moten ontsien alle eynden van eertrike Glorie si Alst 1 Benedicte 2 BEnediet den heren alle werke des heren louet ende ouerhoghet hem in ewicheit Benediet den heren ghi engelen des heren benediet ghi hemele den heren Benediet den heren alle watere die bouen den hemelen sijn benediet den heren alle crachten des heren Benediet den heren sonne ende mane 1. Voluit: Glorie siden vader ende den sone ende den heiligen gheest Alst was inden beghinne ende nv ende altoes ende ewelike sonder eynde Amen 2. Vergeleken met hs. 133 E 21 ontbreekt hier: Dit is der drier kinder sanc den si songhen in den vuerighen ouen. Benedicite omnia opera Getijden der Heilige Maagd

45 [23v] benediet den heren ghi sterren des hemels Benediet den heren alle raghen ende douwe benediet alle gheeste gods den heren Benediet den heren vuer ende brant benediet den here colde ende somer Benediet den here douwe ende ripe benediet den heren vorst ende colde Benediet ijs ende snee den heren benediet nacht ende dach den heren Benediet den heren licht ende duusternisse benediet den heren blixen ende wolken Die eerde benedie den heren si loue ende ouerhoghe hem in ewicheit Benediet den heren berghe ende houelen benediet den heren al dat groyet inder eerden Benediet ghi fonteynen den heren benediet ghi mere ende vloeden den heren Benediet den heren ghi Getijden der Heilige Maagd

46 [24r] waluisschen ende al dat waghet inden wateren benediet den heren ghi voghelen des hemels Benediet den heren alle beesten ende vee benediet den heren ghi sonen der menschen Benediet israhel den heren hi loue ende ouerhoge hem in ewicheit Benediet den heren priesteren des heren benediet den heren dienres des heren Benediet den heren gheesten ende sielen der rechtueerdiger benediet den heren ghi heilighen ende oetmoedighen van herten Benediet den heren anania asaria ende misael louet ende ouerhoghet hem in ewicheit 1 Benedie wi den vader ende den sone mitten heilighen geeste loue wi ende ouerhoghe wi hem in ewicheit Ghebenedijt bistu here inden firmamente 1. Vergeleken met hs. 133 E 21 ontbreekt hier: [Gloes Dit sijn namen der drier kinder die dit lof in den vuere songhen] Getijden der Heilige Maagd

47 [24v] des hemels loeflic ende hoghe gheeert ende ouer ghehoghet in ewicheit Amen lauda te deum LOuet den heren ghi vanden hemelen louet hem inden hoghen 1 Louet hem sonne ende mane louet hem alle sterren ende licht Louet hem ghi hemelen der hemelen ende die wateren die bouen den hemelen sijn moten louen den name des heren Want hi sprac ende sie sijn ghemaket hi geboet ende sie worden gheschapen Hi sette sie ewelike in ewicheit hi sette dat gebot dat niet achter bliuen en sal Louet den heren ghi vander eerden draken 2 ende alle afgronde Vuer haghel snee ijs wijnt der waghen die werken dat woert des heren Berghe ende alle houele vruchtberhout ende alle cederbome 1. Vergeleken met hs. 133 E 21 ontbreekt hier: Louet oen alle sine enghelen louet oen alle sine crachten 2. Hs. 133 E 21: heymelike weghe onder der eerden Getijden der Heilige Maagd

48 [25r] Beesten ende alle vee serpenten ende alle voghelen gheuedert Coninge van eertrike ende alle volcke princen ende alle richteren inder eerden Ionghen ende magheden olden mitten ionghen moten louen den name des heren want sijn name allene verhoghet is Sijns weerdeliken belyens dat is bouen hemel ende eerde ende sijns volkes hoerne heuet hi verhoghet Louesanc alle sinen heilighen den kinderen van israhel den volke dat hem ghenaket Cantate SInghet den heren nyen sanck sijn lof is inder heiligher vergaderinghe Israhel verblide hem in dien die hem ghemaket heuet ende die dochteren van syon hoghe verurouwen hem in horen coninghe Sie moten louen Getijden der Heilige Maagd

49 [25v] sinen name in eendrachtighen versamenden sanghe inder bonghen ende inder sanctorien singhen sie hem Want den heren wel behaghet in sinen volke ende die sachtmoedighen heuet hi verhoghet in salicheit In glorien sullen hem die heilighen hoghe verurouwen ende in horen slaepcameren sullen sie verbliden Die hoghe vroude gods sal wesen in horen kelen ende op beiden siden snydende sweerde in horen handen Om wrake te doen in dien die veer gheboren sijn ende om te beschelden die ghemene lude Om te binden hore coninghe in voethelden ende hore edelinge in 1 hantbanden Op dat si doen moghen in hem dat bescreuen gherichte dese 1. Hs. 133 E 21: yseren Getijden der Heilige Maagd

50 [26r] glorie is alle sinen heilighen Psalmus LOuet den heren in sinen heilighen louet den heren inden firmamente sijnre crachten Louet hem in sinen crachten louet hem nader manichuoldicheit sijnre groetheit Louet hem inden ghelude der basunen louet hem in sanctorien ende in herpen Louet hem in bonghen ende in eendrachtighen versamenden sange louet hem in snaren ende in organen Louet hem in walludenden cymbalen louet hem in cymbalen der volherteliker blijscap alle gheeste louet den heren Glorie si Alst was. 1 Antiffen O wonderlike vergadderinge die scepper des menscheliken kunnes ontfenc den leuenden lichaem ende gheweerdichde hem 1. Voluit: Glorie siden vader ende den sone ende den heiligen gheest Alst was inden beghinne ende nv ende altoes ende ewelike sonder eynde Amen Getijden der Heilige Maagd

51 [26v] gheboren te werden van eenre ioncfrouwen ende is voert ghecomen mensche sonder mans toe doen ende heuet ons ghegheuen sine godheit Ymnus O Gloriose vrouwe boue den sterren hoghe die di voersiende scoep den sokestu mit dijnre heiligher 1 Dat ons eua drouich nam dat gauestu weder mit hogher vrucht op dat sie die men bescreyet in hoecheit gaen soe bistu ghemaket een hemels vinster Du des hoghen conincs dore du des lichtes blenkende poerte ghi verloesde volc verurouwet v om dat leuen dat ons ouermits hoer is ghegeuen Glorie si di here die vander ioncfrouwen gheboren biste mitten vader ende den heilighen gheest in eweliker ewicheit Amen 1. Hs. 133 E 21: borst Getijden der Heilige Maagd

52 [27r] Capittel ALs een wijnranc droech is vrucht suetichheit des ruekes ende mine bloemen waren vrucht der eeren ende der eerlicheit Gode segge wi danc versikel God koes sie ende wtuercoes si Ende doet si wonen in sinen tabernakel 1 Benedictus GHebenedijt si die here god van israhel want hi sijn volc gheuant ende verloest heuet Ende hi heuet ons op ghericht den hoerne der salicheit in dauids huus sijn kindes gheslachte Als hi ghesproken heuet wt monden sijnre heiligher propheten die van beghinne der werlt gheweest hebben Heyl van onsen vianden ende van alle der gheenre handen die ons haten Om te doen bermherticheit mit onsen vaderen ende te ghedenken sijnre heili 1. Hs. 133 E 21: Dit is zacharias sanc den hi sanc doe hem sine tonghe ontbonden waert Getijden der Heilige Maagd

53 [27v]gher gheloffenissen Den eet den hi swoer tot abraham onsen vader dat hi ons hem seluen gheuen wolde Op dat wi sonder anxt verloest vanden handen onser vianden hem dienen In heilicheit ende in rechtueerdicheit voer hem alle onse daghe Ende du kijnt du biste een prophete des ouersten gheheiten wanttu salste voer gaen voer dat aensichte des heren toe bereiden sine weghe 1 Toe gheuen wijsheit des heyls sinen volke in verghiffenissen hoerre sonden Mitten binnensten der bermherticheit ons godes daer mede heuet ons gheuant die wtten hoghen op ghegaen is Inlichte here den die sitten in duusternissen ende in scheme des dodes te leiden onse voeten inden wech des vreden Glorie si 2 Alst 3 1. Hs. 133 E 21: Gloes. Dat kint was sunte iohan baptista. 2. Voluit: Glorie siden vader ende den sone ende den heiligen gheest Alst was inden beghinne ende nv ende altoes ende ewelike sonder eynde Amen 3. Vergeleken met hs. 133 E 21 ontbreekt hier: Antiffen Eersame ioncfrouwe gods moder ioncfrouwe ewelike maria du worts weerdich den heren der enghelen te draghene ende hem te zoekene enighe ioncfrouwe wi bidden di denc onser milde maget bid cristum voer ons dat wi mit dijnre hulpe ten hemelschen rike weerdich werden Here uerhore mijn ghebet. ende mijn ropen come tot di Collecte Verlene barm[32r]hertighe god hulpe onser crancheit dat wi die godes moder der ioncfrouwen marien hoechnisse begaen mit hulpe hoerre beden van onsen sunden moeten op staen. Ouermits onsen heren ihesum cristum dinen soen die mitti leuet ende regniert in enicheit des heilighen gheistes een god ewelike sonder eynde Amen. Here uerhore mijn ghebet. Ende mijn ropen come to di. Benedien wi den here Gode segghen wi danc. Alle ghelouighe sielen moeten rusten in vreden Amen. Die prime God wilt denken in mijn hulpe. Here tot mi te helpen haeste Glorie si den vader. [32v] Alst was in den be. Ymnus Criste coninc alre goedertierenste besitte onse herten op dat wi di tot alre tijt behoerlike loue gheuen Ghedenke meister der salicheit dattu hier to voren aen nemest een ghedaente ons lichams ende du gheboren wordes vander onbeulecter maghet Maria moder der ghenaden moder der barmherticheit bescherme Getijden der Heilige Maagd

54 [28r] ons voer den viant ende inder stonden des dods ontfange ons Glorie si di here die gheboren biste vander maghet mitten vader ende den heilighen gheest ewelike sonder eynde Amen Ad deum cum 1 TOtten heren riep ic als ic bedrouet was ende hi verhoerde mi Here verlosse mine siele vanden quaden lippen ende vander valscher tongen Wat sal men di gheuen of wat machmen di voersetten weder die valsche tongen Scarpe pilen des machtighen mit verderueden colen Och mi want mine ellendige wanderinge is verlenget ic hebbe ghewoent mittien die in ceders tabernakel woenden mine siele was alte zeer wonende in ellenden. Mittien die den vrede haten was 1. Hs. 133 E 21: Die eerste salm van den XV graden Getijden der Heilige Maagd

55 [28v] ic vreedsam wanneer ic hem toesprac soe anuochten sie mi toe vergheues Glorie Alst was 1 Leuam ocu 2 INden berghen hebbe ic verheuen mine oghen daer mi hulpe van comen sal Mine hulpe comet vanden heren die ghemaket heuet hemel ende eerde Hi en sal niet gheuen dinen voet in beweghinghe noch hem en sal niet vaken die di behoet Nv sie hem en sal niet vaken noch slapen die israhel behuet Die here behoet di die here is dine bescherminge op dine rechter hant Di en sal die sonne niet bernen des daghes noch die mane des nachts Die here behoede di van allen quaden die here moet behoeden dine siele Die here behoede dinen inganc ende dinen 1. Voluit: Glorie siden vader ende den sone ende den heiligen gheest Alst was inden beghinne ende nv ende altoes ende ewelike sonder eynde Amen 2. Hs. 133 E 21: Die ander salm vanden XV graden Getijden der Heilige Maagd

56 [29r] wtganc van nv hent in ewicheit. Glorie si Alst was in 1 Letatus sum in 2 IC bin verblijt in desen die mi gheseget sijn wi sullen gaen in dat huus des heren Onse voete stonden in dinen wieden salen hemelsche iherusalem Du biste iherusalem die ghetymmert wordeste als ene stat welker ghemeenscap te gader is in een enich een Want daer sijn op gheclommen die gheslachten die gheslachten des heren die getuge van israhel om te belyen den name des heren Want daer die stoele int gherichte sullen sitten die stoele sijn op dauids huus Bidt die ten vrede sijn iherusalem ende oueruloedicheit si den ghenen die di minnen Ouermits dijnre cracht moet vrede werden ende ouer 1. Voluit: Glorie siden vader ende den sone ende den heiligen gheest Alst was inden beghinne ende nv ende altoes ende ewelike sonder eynde Amen 2. Hs. 133 E 21: Die derde salm vanden XV graden. Getijden der Heilige Maagd

57 [29v]uloedicheit in dinen toernen O iherusalem om mine bruederen ende om mine naesten hebbe ic vrede van di ghesproken Om des heren huus ons gods hebbe ic guede dinge di ghesocht Glorie si 1 Antiffen Doe du onsprekelike wordes gheboren vander maghet doe worden veruullet die scrijftueren du quameste neder als die raghen in die huut op dattu mochtes salich maken des menschen kunne di god louen wi Capittel UAn aenbeghinne ende voer die werlt bin ic ghescapen ende hent totter toecomender werlt en sal ic ghien eynde nemen ende inder heiligher woninge diende ic voer hem Gode segge wi danc Respons Criste leuendige godes sone ontferme di onser Die ghe 1. Voluit: Glorie siden vader ende den sone ende den heiligen gheest [Alst was inden beghinne ende nv ende altoes ende ewelike sonder eynde Amen] Getijden der Heilige Maagd

58 [30r]boren biste vander maghet Ontferme di onser Glorie siden vader ende den sone ende den heilighen gheest Criste leuendige gods sone ontferme di onser versikel Na dien dattu kijnt wonneste bleuestu maghet 1 Gods moeder bidt voer ons Here ontferme di onser Criste ontferme di onser. Here ontfer di onser 2 onser Vader onse Ende en inleide ons niet in becoeringen Mer verloes ons vanden quaden Amen. Twoert is gheworden vleysch Ende heuet in ons ghewoent 3 Ic geloue 4 Die weder opuerrisenisse des vleischs Ende dat ewige leuen Amen versikel Bidt voer ons heilighe gods moeder Dat wi weerdich werden der gheloffenissen cristi Here verhore mijn ghe 1. Hs. 133 E 21: onbeulect. 2. Hs. 133 E 21: Pater noster. 3. Hs. 133 E 21: Credo in deum. 4. Hs. 133 E 21: in god. Getijden der Heilige Maagd

59 [30v]bet Ende mijn ropen come totti Collect HEre god wi bidden di dattu dine ghenade stortes in onse sinne dat wi die van des engels boetscap cristi dijns soens menscheit bekennen mit sijnre passien ende cruce totter glorien sijnre opuerstandenissen moten werden gheleit die mitti leuet ende regniert in enicheit des heilighen gheests een god ewelike sonder eynde Amen Here verhore mijn ghebet Ende mijn ropen comen totti Benedie wi den heren Gode segge wi danc Alle ghelouige sielen moten rosten in vreden Amen Tercie GOd wilt denken in mine hulpe Here toe mi te helpen haeste Glorie si Alst was in 1 ymnus 1. Voluit: Glorie siden vader ende den sone ende den heiligen gheest Alst was inden beghinne ende nv ende altoes ende ewelike sonder eynde Amen Getijden der Heilige Maagd

60 [31r] CRiste coninc alre guedertierenste besitte onse herten op dat wi di tot alre tijt behoerlike loue gheuen Ghedenke meyster der salicheit dattu hier te voren an nameste ene ghedaente ons lichaems ende du gheboren wordes vander onbeulecter maghet Maria moeder der ghenaden moder der bermherticheit bescherme ons voer den viant ende inder stonden des dodes ontfange ons Glorie si di here die gheboren biste vander maget mitten vader ende den heilighen geest ewelike sonder eynde Amen 1 Ad te leua TOtti verheffede ic op mine oghen die daer woenste inden hemelen Sich als die oghen der knechten in die handen hoerre heren Ende als der dier 1. Hs. 133 E 21: Die vierde salm vanden XV graden. Getijden der Heilige Maagd