STILTE, TOON, ZANG, GERUCHT. Spreken en zwijgen over, tot en in het Onzegbare

Transcriptie

1 STILTE, TOON, ZANG, GERUCHT Spreken en zwijgen over, tot en in het Onzegbare

2 ZWIJGEN Spontane stilte bewust zwijgen onbegrip van vreemden onmacht van Hadewijch om het leerproces te voltooien om de eenwording te verwoorden

3 DE RUIMTE VAN DE EENWORDING Versta nu het innigste van uw ziel, wat dat is: de ziel. De ziel is een wezen dat zienlijk is voor God en God voor haar wederkerig zienlijk. De ziel is ook een wezen dat God genoeg wil zijn en op gerechte wijze haar wezen hoog houdt, waar ze niet vervallen is tot iets vreemds ) dat minder is dan de waardigheid van de ziel. Waar het aldus is, daar is de ziel een grondeloosheid waarmee God zichzelf genoeg is, en zijn zelfgenoegen altijd ten volle in haar heeft en zij steeds weer in hem. De ziel is een weg van de doorvaart Gods in zijn vrijheid vanuit zijn diepste, en God is een weg van de doorvaart der ziel in haar vrijheid, dat is in zijn grond, die niet geraakt kan worden tenzij zij hem raakt met haar diepte; en was God niet geheel van haar, Hij zou haar niet genoeg zijn. BRIEF 18

4 dit kan niemand leren tenzij door te voelen, want wijsheid mengt er zich niet in om die wonderlijke drift die grondeloos is te doorgronden, en die voor welke zijnswijze ook verborgen is, tenzij voor het genieten van Minne. In deze blijdschap kan de vreemde niet gemengd worden, noch iemand die vreemd is, maar alleen de ziel die moederlijk gevoed wordt in de blijdschap van de verzaliging der grote minne en vermorzeld wordt door de tuchtroede van de vaderlijke barmhartigheid, en die God onscheidbaar aanhangt, en van zijn Aanschijn haar vonnis afleest en daarbij in vrede blijft. Brief 18

5 Dan eerst moogt gij rusten met Sint Jan die op Jezus borst sliep. En dat doen ook zij die in vrijheid de Minne dienen: zij rusten op die zoete, wijze borst en zien en horen de geheime woorden, die onuitsprekelijk en ongehoord zijn voor de mensen, door de zachte fluistering van de heilige Geest. (Brief 18) soe suldi den verhoelnen raet van hem horen. Alsoe iob van hem seghet: Te mi es gheseghet een verborghen woert. (Brief 2) Job 4:12: Porro ad me dictum est verbum absconditum. Eenheidsbeleving: In de ruimte van het innerlijksge wezen van de mens een diepte die bodemloos is - God gheraect met zijn afgrondelijke diepte de diepte van de mens - de ziel wordt door nederigheid en drift verdiept de mens trekt de goddelijke afgrond tot zich

6 STILTE EN GERUCHT Lied 4, str. 3-4 Die hem met trouwen in waerheit gheeft ende met waerheiden dan trouwen levet, dat verhoelne woert wert hem gheseghet dat nieman vreemders en mach verstaen, dan diet van smake ghevoelt al hevet ende in hoech gheruchte silentie ontfaen. Na neder stille hoech gheruchte, volcomene troest ende anxteleke sochte. Ondanc hebbe hem daerjegen duchte, sint dat al hevet dus groet ghewin. Die edele bloemen metter vrochte verstant ende merc, vri edel sin. Wie zich met trouw aan waarheid overgeeft en dan met waarheid voor trouw leeft, aan hem wordt het verborgen woord gezegd dat geen vreemde kan verstaan, behalve degene die het zelf ten volle heeft geproefd en die in het hoge rumoer stilte heeft ontvangen. Na de diepe stilte het hoge rumoer, na volkomen troost angstig gezucht. Wie daar bang voor is, weze misprezen, aangezien alles zo n grote wnst in zich draagt. Begrijp en beschouw, jij vrije, edele ziel, de edele bloemen met hun vrucht. Neder en hoog Stilte en geurcht Zjn geen tegenstellingen, maar vullen elkaar aan In gheruchte ontvangt men scilentie de ene is de voorwaarde van de ander

7 wonder - stilte verholen woord gerucht ongehoord beroeren begeerte - aanval Ruimtelijkheid: verholen weghe Gerucht: een geschenk van de stilte Lied 25, str. 3.4, Mi wondert van sueter minne dat hare suetheit alle dinc verwint, ende sij mi dus verdoet van binnen ende miere herte noet soe cleine bekint. Si hevet mi soe int wee bewent: dies ic gevoele in caent gheloven. Die verhoelne wegen die minne mi sent, die sijnt die mi van mi al roeven. Dat gherochte, dat hoghe prosent der nederre stillen, doet mi verdoeven. Hare nedere stille es onghehortt hoe hoghe gerochte dat si maect, en si allene dies hevet becoert, ende dien minne in hare al hevet ghesaect ende met diepen gherijnnen so nae gheraect datti hem al ghevoele in minne. Alse sine met wondere alsoe doresmaect, cesseert een ure tgherochte daerinne. Ay, saen wect begherte, die waect, met nuwen stoerme de inneghe sinne. Wat me van zoete minne verwondert, is dat haar zoetheid alles overtreft, en ze mij van binnen zo verteert en mijn hartepijn zo weinig onderkent. Ze heeft mij zo in het verdriet gestort: wat ik voel ik kan het niet geloven. De verborgen wegen waarover minne me uitstuurt, zijn het die me helemaal van mezelf beroven. Het gerucht, die hoge gave der diepe stilte, verdooft me. Haar diepe stilte is onhoorbaar, hoe luid ook het gerucht dat ze maakt, behalve voor hem die ervan heeft geproefd, en die minne helemaal in zich heeft getrokken en door diepe aanraking zo innig heeft beroerd dat hij zich helemaal in minne voelt. Als ze hem zo met haar wonderlijke smaak vervult, dan bedaart een moment het gerucht daarbinnen. Ach, weldra wekt begeerte, die waakt, met een nieuwe aanval de innerlijke zinnen.

8 LIED 31 Blondel de Nesle S Amours veut que mes chans remaigne Ms. M, f. 138

9

10

11 VERANDERING IN DE MODUS Brief 19 Want redene en mach begripen niet hoe Minne met Minnen lief doer siet Ende hoe minne in allen leuet vri Ja alse si ter vriheit comen si Die vriheit die de Minne can gheuen Sine spaert doet noch leuen Si wilt al Minne, sine wilt niet men Jc late den rijm: hiers vte den sen. Want met ghenen sinnen en machmen te worde brenghen die materie van Minnen Daer ic v in meyne ende wille. Jc en segghe niet el daer toe behoeftmen metter sielen te sprekene. Want rede vermag niet te begrijpen hoe minne door minne de Geliefde doorziet en hoe minne in alles vrij leeft. Ja, mocht zij tot de vrijheid gekomen zijn, de vrijheid die de Minne kan geven, ze ontziet dood noch leven. Zij wil Minne geheel en al, zij wil niets minder Ik laat het rijmen: hier is het uit met zinnig spreken. Want met geen van onze zinnen kan men onder woorden brengen de materie van minne die ik voor u op het oog heb en wil. Ik zeg niets anders:daartoe behoeft men met de ziel te spreken.

12 Mer alse god ende die salighe ziele een sijn Soe es hi metter zalegher zielen alre scoenst volhoghet vander erden. alse haer el niet en es dan god, ende si ghenen wille en behoudet Dan dat si sijns enechs willen leuet, ende de ziele te nieute wart, ende met sinen wille wilt al dat hi wilt, ende in hem verswolghen es ende te nieute worden, soe es hi volhoghet vander erden. Ende soe trect hi alle dinc te hem Ende soe wertse met hem al dat selue dat hi es. Maar als God en de zalige ziel één zijn, dan is Hij met de zalige ziel allerschoonst geheel omhoog geheven van de aarde. Want als er voor haar anders niets is dan God, en zij geen wil overhoudt dan dat zij van zijn enige wil leeft, en de ziel tenietgaat en met zijn wil wil al wat Hij wil, en in hem verzwolgen is en tenietgegaan, dan is Hij volledig omhoog geheven van de aarde en zo trekt Hij alles tot zich, en zo wordt zij met hem geheel en al hetzelfde dat Hij is.

13 Die verswolghene zielen die aldus in hem verloren sijn die ontfaen in Minnen hare ziele half Also de mane haer licht ontfeet vander zonnen Die enighe kinnisse die si dan bringhen van dien nuwen lichte danen si comen ende daer si wonen soe veet dat enighe licht dat ander ane Ende soe werden die twee halue zielen een ende soe eest tijt De verzwolgen zielen die aldus in hem verloren zijn, ontvangen in Minne hun zielenhelft, zoals de maan haar licht ontvangt van de zon. In de kennis der eenheid die zij dan meebrengen uit dat nieuwe licht, vanwaar zij komen en waar zij wonen, vat het licht der eenheid het andere [gedeelte] aan en zo worden de twee zielenhelften één, en zodoende is het tijd.

14 Haddi na dit licht ghebeidet v lief te kiesene so mochtijs vri sijn want si met dien eneghen lichte daer god hem seluen met cledet, vergadert ende ghecleet sijn. Hoe dese twee halve zielen een werden, Daer hoert herde vele toe. Ic en darre nummeer af segghen; Want mijn ongheval es te groet ter Minnen, Ende oec om dattie vreemde netelen souden planten daer de rosen staen souden. Daer laten wijt nv; god is met v. Hadt gij dit licht verbeid om uw Geliefde te verkiezen, ge zoudt er vrij door gemaakt zijn. Want zij worden met dat licht der eenheid, waar God zichzelf mee kleedt, verenigd en gekleed. Hoe deze twee zielenhelften één worden, daar is zeer veel voor nodig. Ik durf er niets meer over zeggen, want mijn ongeluk is te groot ten aanzien van Minne en ook omdat de vreemden netels zouden planten waar de rozen horen te staan. Hierbij laten we het nu. God is met u.

15 TIJD EN RUIMTE HET ONZEGBARE Ende dan es tijt Brief 19: benadrukken van de onzegbaarheid + kosmische beeld (ook in Lied 40) Brief 20: ongenoemde uren waarvoor geen naam bestaat onzegbaarheid uitgewerkt Minne: - Abis én Nature - Nature: innerlijke kracht én werkende kracht - De uren geven de ziel - zoekende zin - begerend hart - minndende ziel - Één grote beweging: het terugkeren - De ziel - valt van het ene uur in het andere - Ondergaat de uren en de kracht van de Minne, maar begrijpt die niet - Wordt geworpen in de abis van haar sterke natuur

16 De natuur waar gerechte minne uit komt, heeft twaalf uren die de Minne uit haarzelf halen en haar terug in haarzelf brengen. En als Minne dan terugkomt in zichzelf, brengt zij dat mee waar de ongenoemde uren haar om uitgedreven hadden, dat is: een zoekende zin en een begerend hart en een minnende ziel. En als Minne deze meebrengt, dan werpt zij hen in de afgrond van de sterke natuur waaruit Minne geboren wordt en gevoed. Dan komen die ongenoemde uren in de onbekende natuur. Dan is Minne tot zichzelf gekomen en geniet haar natuur beneden zich en boven zich en overal om zich. En al degenen die dan beneden deze kennis zijn, die gruwelen van hen die daar in gevallen zijn en daarin werken moeten en leven en sterven zoals Minne gebiedt en haar natuur.

17 Het twaalfde ongenoemde uur is, dat het op de hoogste natuur van Minne gelijkt. Daar eerst springt het uit zichzelf en zij werkt met zichzelf, en zozeer verzinkt zij in zichzelf dat zij geheel en al genoegen vindt in haar natuur. Zij is zulk een genoegen in zichzelf dat al minde niemand de Minne, haar naam haar minzaamheid genoeg zou geven in de heerlijke natuur die zijzelf is. Haar naam dat is haar wezen binnen haar. Haar naam, dat zijn haar werken buiten haar. Haar naam, dat is haar kroon boven haar. Haar naam, dat is haar grond onder haar.

18 Dit zijn de twaalf ongenoemde uren van Minne, want in geen uur van deze twaalf kan men de minne van de Minne verstaan, behalve zij van wie ik zei dat ze in de afgrond van de sterke natuur van Minne geworpen worden of daartoe bestemd zijn. Zij die dat zijn, die geloven er meer in dan zij ervan verstaan.

19 BRIEF 22 Wie God wil begrijpen en weten wat Hij is in zijn naam en in zijn wezen, moet geheel en al van God zijn, ja zo geheel dat hij helemaal van hem zij en zonder zichzelf. Want de naastenliefde zoekt niet wat het hare is, maar minne is met niets bezig dan met zichzelf. Daarom, wie God vinden wil en weten wat Hij is in zichzelf, verlieze zichzelf. Wie weinig weet, kan weinig zeggen, dat zegt de wijze Augustinus. Dat doe ik ook, God weet het. Veel geloof ik en hoop ik van God, maar mijn weten van God is klein: een klein deel van het raadsel dat Hij is kan ik ontraadselen, want men kan God niet tonen met s mensen zinnen. Maar wie in de ziel geraakt zou worden door God, die zou van hem iets kunnen tonen aan degenen die het met de ziel zouden begrijpen.

20 Verlichte rede toont aan de ingekeerde vermogens een weinig van God, waardoor zij kunnen weten dat God een ijselijke en een al te vreeswekkend zoete natuur is, een wonder om aan te zien, en dat Hij alles is voor alle dingen en in alle dingen geheel. God is boven alles maar niet-verheven; God is onder alles maar niet-verdrukt; God is binnen alles maar niet-omsloten; God is buiten alles maar geheel omgrepen.