MEE CONVENANT. Protocol Monitoring, methodiek

Transcriptie

1 MEE CONVENANT Protocol Monitoring, methodiek

2 Inhoud 1 Protocol Monitoring, methodiek Inleiding Algemeen Inhoud van dit protocol Artikelen Belangrijkste begrippen Besparingen procesefficiency Besparingen ketenefficiency Energie-efficiency Overige invloeden procesefficiency Prestatiemaat / Productievolume / Inzicht in wijziging energieverbruik /9

3 1 Protocol Monitoring, methodiek 1.1 Inleiding Algemeen Dit protocol bevat de uitwerking van de afspraken inzake de methodiek energieefficiency, zoals deze worden genoemd in hoofdstuk 3 MEE. Nadere uitwerking vindt plaats in de Handreiking MEE. De methodiek komt bottom-up tot stand. Eerst wordt de besparing van energiebesparende maatregelen binnen en buiten de inrichting en van overige procesinvloeden op de inrichting berekend. Daarna vindt vertaling van de energiebesparing in energie-efficiencyverbetering plaats, gevolgd door uitdrukking in vermeden CO 2 -emissie. De situatie in het referentiejaar van de deelnemende onderneming wordt bij de start van MEE dat wil zeggen in het EEP vastgelegd. Bij MEE-bedrijven is 2006 het referentiejaar Inhoud van dit protocol Dit protocol bestaat uit 7 artikelen: Belangrijkste begrippen Besparingen procesefficiency Besparingen ketenefficiency Energie-efficiency Overige invloeden procesefficiency Prestatiemaat / Productievolume / Inzicht in wijziging energieverbruik 1.2 Artikelen Belangrijkste begrippen Energieverbruik Basis voor berekening van het energieverbruik van de inrichting is het energetisch, direct en indirect, primair energieverbruik. De begrippen energetisch non energetisch, direct indirect en primair secundair worden onderstaand toegelicht. Ter bepaling van het energieverbruik geldt de inkoop plus eigen opwek van energie minus de terug-/doorlevering daarvan. Daarbij is het niet van belang of de energiebron fossiel of duurzaam is. 3/9

4 Onderscheid energetisch non energetisch Het energetisch gebruik van energiedragers betreft de inzet van energiedragers ten behoeve van de opwek van energie. Het energetisch gebruik is gelijk aan de totale netto energietoevoer aan de Onderneming verminderd met het non-energetisch gebruik. Met non-energetisch gebruik van energiedragers wordt gedoeld op energie die wordt opgenomen in het product en daaruit in principe weer kan vrijkomen. Dit kan tot stand komen doordat energiedragers als grondstof worden gebruikt, dan wel doordat bij omzetting van chemische grondstoffen in eindproducten energie moet worden toegevoerd voor het aangaan of verbreken van chemische bindingen. Onderscheid direct indirect Het in MEE gehanteerde directe energieverbruik van een Onderneming betreft het primaire energiesaldo inclusief inzet van duurzame energie. Dit is het energieverbruik in het proces, gebruikt voor opwarmen / aandrijven van pompen etc. / elektriciteit voor verlichting etc. Het indirecte energieverbruik is het totaal van het energieverbruik vastgelegd / aanwezig in de materialen en het energieverbruik in de totale productlevensketen (grondstofwinning tot en met afdanking inclusief transport). Het indirecte energieverbruik van materialen wordt weergegeven door de Gross Energy Requirement (GER). Dit is de energie die is vastgelegd in de materialen (non-energetisch) én de energie die nodig is geweest voor de productie ervan zijnde de Proces Energy Requirement (PER). Onderscheid primair secundair/finaal Primaire energie is energie in de vorm zoals men die aantreft in de oorspronkelijke gewonnen energiedrager (bijvoorbeeld aardgas, steenkool, olie, uranium). Secundaire energie / Finaal energieverbruik is energie in de vorm die ontstaat na omzetting van primaire energie (bijv. warmte, elektriciteit). Het energieverbruik van secundaire energiedragers wordt teruggerekend naar de stookwaarde (onderste verbrandingswaarde) van de primaire energiedragers Energiebesparing Voorgenomen energiebesparende maatregelen maken onderdeel uit van het energie-efficiencyplan (EEP). Bij de voortgangsbewaking van het plan worden uitgevoerde energiebesparende maatregelen gerapporteerd. Van energiebesparende maatregelen wordt de besparingsomvang bepaald door deze te relateren aan de situatie zonder de energiebesparende maatregel. De besparingsomvang wordt bepaald door deze te meten, te berekenen of te schatten. Elk jaar wordt de besparing opgevoerd van de nieuw getroffen maatregelen in het productieproces en/of van de intensivering van de productlevensketen. Geplande maatregelen kunnen worden ingedeeld op grond van de kwalificatie zeker, voorwaardelijk of onzeker. Geplande en gerealiseerde maatregelen kunnen worden ingedeeld in de categorieën productieproces en productlevensketen. 4/9

5 Kwalificatie: zeker voorwaardelijk onzeker Aan de selectie van voorgenomen energiebesparende maatregelen gaat een inventarisatie inclusief een rentabiliteitsberekening vooraf. Rendabele maatregelen kunnen worden gekwalificeerd als zekere, voorwaardelijke of onzeker maatregelen. Rendabele maatregelen zijn in principe zeker, tenzij sprake is van een technische, economische en/of organisatorische belemmering om deze uit te voeren. Als sprake is van een dergelijke belemmering, wordt de rendabele maatregel als voorwaardelijk gekwalificeerd. Een onzekere maatregel is een maatregel waarvoor eerst nader onderzoek nodig is, voordat besloten kan worden tot uitvoering; wel wordt aangegeven welke stappen genomen worden om de haalbaarheid te onderzoeken. Van een onzekere maatregel kan de besparingsomvang nog niet gekwantificeerd worden. Maatregelen zijn onzeker omdat een studie nodig is om de haalbaarheid van de maatregel en de daarmee gepaard gaande besparingsomvang te onderzoeken. Een onzekere maatregel kan wel een indicatie geven van de mogelijke besparingsomvang, maar deze besparingsomvang telt niet mee bij de bepaling van de jaarlijks gemiddelde energie-efficiencyverbetering: dat geldt zowel voor de langjarig gemiddelde energie-efficiencyverbetering van 2% als voor de monitoring van de in het EEP opgenomen energie-efficiencyverbetering teruggerekend naar een gemiddelde per jaar. Categorieën: productieproces productlevensketen De categorie productieproces beperkt zich tot de inrichting Wet milieubeheer. De subcategorieën zijn good housekeeping, productieproces, utilities / gebouwen en strategische projecten. Bij de categorie Productlevensketen vindt de besparing buiten de inrichting plaats. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen de productieketen en de productketen. Onder de productieketen wordt de productiefase van het product verstaan, terwijl de productketen de gebruiksfase van het product betreft. De idee achter het onderscheid is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van producent, consument en wetgever om tot energiebesparing te komen bij producten die energiezuiniger zijn in de gebruiksfase. Door ecodesign wetgeving heeft de overheid een grote invloed bij de realiseren van energiebesparing. Ook consumenten kunnen door hun aankoopkeuze het realiseren van energiebesparing beïnvloeden. De productieketen zit veel meer in de directe invloedsfeer van het bedrijf, waardoor daar gerealiseerde besparingen meer aan het bedrijf toe te rekenen zijn Energie-efficiency De energie-efficiency wordt bepaald door de besparingsomvang door maatregelen te relateren aan het energieverbruik. In de Handreiking MEE is de rapportage van de resultaten van de inspanningen op elk van de categorieën en op elk rapportageniveau worden uitgewerkt. 5/9

6 Vermeden CO 2 -emissie De getroffen energiebesparende maatregelen alsook de inzet van duurzame energie leiden tot vermijding van CO 2 -emissie. In de Handreiking MEE is de rapportage van de resultaten van de inspanningen uitgedrukt in vermeden CO 2 - emissie worden uitgewerkt Besparingen procesefficiency Energieverbruiksanalyse productieproces Om energiebesparende maatregelen te selecteren, is inzicht in het besparingspotentieel nodig. Daartoe is eerst inzicht in het directe energieverbruik vereist. Het energieverbruik en de energiefuncties in de onderneming worden inzichtelijk aan de hand van een energieverbruiksanalyse Besparingscategorieën De besparing in het productieproces kan worden gerealiseerd door: - Good housekeeping: acties als gevolg van continue, structurele aandacht voor energie - Productieproces: maatregelen aan procesinstallaties - Utilities en gebouwen: maatregelen aan facilitaire, ondersteunende installaties - Strategische projecten Besparingen ketenefficiency Energieverbruiksanalyse keten Als de onderneming veel verschillende producten maakt, is de kans groot dat zij in meerdere productketens opereert. Het is zinvol om van de keten van de belangrijkste producten een energieverbruiksanalyse te maken, opdat van meer MEE-sectoren is bekend hoeveel energie in de productlevensketen omgaat Besparingscategorieën Voor productlevensketen geldt dat er zeven verschillende mogelijkheden zijn voor het verbeteren van de efficiency van het indirecte energiegebruik. Deze moeten overigens wel integraal worden bekeken, want een besparing op één plek kan leiden tot extra energiebehoefte op een andere plek in de productketen. De zeven classificaties zijn als volgt: Materiaalbesparing minder indirect energiegebruik per eenheid product door de inzet van minder of energie-extensievere grondstoffen en/of andere hulpstoffen én door een beperking van uitval en afkeur als gevolg van aanpassingen in het productieproces. 6/9

7 Samenwerking op locatie (voorzover niet binnen de eigen inrichting) minder direct energiegebruik per eenheid product door lager energiegebruik (buiten de inrichting) van bijvoorbeeld utilities door samenwerking met andere partijen in de omgeving. Bijvoorbeeld een gezamenlijke wkk-installatie of het gebruik van restwarmte. Optimalisatie van distributie minder transportenergie per eenheid product. Vermindering van energiegebruik tijdens productgebruik minder direct en/of indirect energiegebruik per eenheid product gedurende de feitelijke levensduur van het product als gevolg van een innovatieve aanpassing van het ontwerp of toepassing van het product. Optimalisatie van functievervulling de functie (behoefte) die een product vervult in kaart brengen en op basis hiervan komen tot een nieuwe en tegelijkertijd energie-efficiëntere vorm van functievervulling. Optimalisatie van levensduur minder direct en/of indirect energiegebruik per eenheid product door optimale keuze van de levensduur van een product. Gekozen kan worden om bijvoorbeeld de feitelijke levensduur zo dicht mogelijk aan te laten sluiten bij de technische levensduur (mode/trend bestendig ontwerpen van product) of de levensduur van een oud product voortijdig af te breken in verband met het op de markt komen van innovatieve producten die aanzienlijk minder energie consumeren tijdens gebruik. Optimalisatie van (gedeeltelijke) productafdanking / productherverwerking - Maatregelen ter minimalisering van de energie benodigd per eenheid product voor de subketen van inzameling, transport, verbranden, vergassen of storten van het afgedankte product - Maatregelen op het gebied van recycling waardoor de energie-inhoud van de, in het afgedankte product, gebruikte materialen met relatief weinig energiegebruik weer beschikbaar komen op de markt Systeemgrenzen Voor de berekening van de energiebesparing van productlevensketen dient gebruik gemaakt te worden van een levens-cyclus-analyse (LCA). De voorkeur wordt gegeven aan methodieken die voldoen aan de internationale LCA-richtlijnen NEN-EN-ISO en Besparingsberekening De berekening van de energiebesparing in de onderkende subcategorieën is nader uitgewerkt in de Handreiking MEE Voorkomen dubbeltelling In hun bedrijfsrapport mogen alle bij een ketenproject betrokken MEE-bedrijven de volledige besparing door het ketenproject opnemen, ongeacht of deze in de productie- of de productketen en ongeacht of deze in of buiten Nederland plaatsvindt. Voor de totaaltelling van maatregelen op MEE-niveau worden besparingen door projecten in de productieketen en productketen tussen MEEbedrijven slechts éénmaal meegeteld. Op industrieniveau tellen besparingen door projecten in de productieketen en productketentussen MEE- en MJA3-bedrijven ook slechts éénmaal mee. Uitwerking hiervan vindt in de Handreiking MEE plaats. 7/9

8 1.2.4 Energie-efficiency De effecten van energiebesparende maatregelen in het productieproces leiden tot de Proces Efficiency Verbetering (PEV). Daartoe wordt de energiebesparing afgezet tegen het energieverbruik dat bedrijf / sector / MEE gehad zou hebben zonder die maatregelen. De formule is als volgt: (energiebesparing productieproces / (energieverbruik + energiebesparing productieproces)). Bij de productlevensketen wordt onderscheid gemaakt tussen besparing die bereikt is in de productieketen dan wel in de productketen. Ter bepaling van de efficiencyverbetering op convenant- en industrieniveau telt de besparing in de productieketen in Nederland mee, waarbij dubbeltellingen zijn vermeden. Om optelling met de PEV makkelijk te maken, wordt de besparing afgezet tegen het energieverbruik in de industrie zonder dat maatregelen in het productieproces waren getroffen, als volgt: Keten Efficiency Verbetering (KEV) = (energiebesparing productieketen NL / (energieverbruik + energiebesparing productieproces)). De efficiencyverbeteringen in het productieproces (PEV) en in de productieketen in Nederland (KEV) worden als volgt opgeteld: Energie Efficiency Verbetering (EEV) = PEV + KEV = ((energiebesparingen productieproces + productieketen NL) / (energieverbruik + energiebesparing productieproces)) Overige invloeden procesefficiency Naast energiebesparende maatregelen zijn ook andere factoren van invloed op het productieproces en daarmee op de productie- en energie-efficiency van de onderneming. Voorbeelden van overige invloeden op het productieproces zijn: Schaalgrootte en bezettingsgraad Grondstofsamenstelling Productspecificatie Klimaat Wet- en regelgeving Deze factoren kunnen een positief (besparend) of negatief (ontsparend) effect hebben. Sommige invloeden zijn incidenteel (bijvoorbeeld een tijdelijke sluiting), andere structureel (bijvoorbeeld een nieuwe productielijn). Ook van toevallige effecten is het zaak deze een structureel karakter te geven, dat wil zeggen dat een in enig jaar geconstateerd positief effect voor herhaling vatbaar is en van een negatief effect herhaling dient te worden voorkomen. Om het de bedrijven zo makkelijk mogelijk te maken, wordt per sector een overzicht van de meest relevante invloedfactoren opgesteld, zo mogelijk voorzien van default-waarden. Niet alleen op bedrijfsniveau, maar ook op sector- en convenantniveau ontstaat op die manier inzicht in de verklarende factoren achter de wijziging in het energieverbruik. Dit biedt meerwaarde in de analyses van de energieverbruiken van de sectoren en MEE. Alle invloeden op het energiegebruik, zoals bijvoorbeeld wisseling in productievolume of wisselingen in omgevingstemperatuur en de gevolgen hiervan op het energiegebruik, worden niet meegenomen in de berekening van de energie-efficiency. De toerekening zal dus sec gebaseerd zijn op de energieefficiency door besparende maatregelen in het productieproces. 8/9

9 1.2.6 Prestatiemaat / Productievolume / Inzicht in wijziging energieverbruik Prestatiemaat De prestatiemaat speelt een centrale rol in de bepaling van de energieefficiencyverbetering. Anders geformuleerd: met welk aspect van het productieproces correleert het energieverbruik het meest? Doorgaans is dit het product dat / de producten die de onderneming produceert. In uitzonderingsgevallen kan ook het productieproces als prestatiemaat dienst doen. In dat geval kunnen een of meer processtappen worden onderscheiden waaraan een specifiek energieverbruik (SEV) gekoppeld wordt. Als ook dat geen soelaas biedt, kan de grondstof als zodanig in aanmerking komen. Dat betekent dat de in het productieproces gestopte grondstof als maat voor het energieverbruik, dat wil zeggen als prestatiemaat geldt. Eerst wordt gekeken naar het product, daarna naar de processtap en dan pas naar grondstof Productievolume Door van de prestatiemaat bij te houden hoe deze in de tijd qua omvang verandert, wordt het productievolume bepaald. Al naar gelang het aantal prestatiematen dat een Onderneming onderkent, wordt het productievolume van elk van de prestatiematen gewogen en in een productie-index voor de inrichting uitgedrukt. Op die manier ontstaat inzicht in het energieverbruik als gevolg van wijzigingen in de productie-omvang ofwel in het volume-effect Inzicht in wijziging energieverbruik In de inrichting bepalen besparingseffect, invloedsfactoren / structuureffect en volume-effect samen de wijziging van het energieverbruik op bedrijfsniveau. Op sectorniveau geldt hetzelfde. Op het niveau van MEE wordt de energiebesparing in de productieketen in Nederland toegevoegd ter verklaring van de verandering in energieverbruik. Op het niveau van de Nederlandse Energie Huishouding (NEH) worden ook de besparingen in de productketen in de beschouwing betrokken. De besparingen in de productketen in het buitenland kunnen op Europees dan wel mondiaal niveau worden toegevoegd als resultaten van de inspanningen van MEEbedrijven. 9/9