Suïcidepreventie voor land en tuinbouw omdat het iedereen kan overkomen.

Transcriptie

1 Suïcidepreventie voor land en tuinbouw omdat het iedereen kan overkomen. Versie internet Vzw Boeren op een Kruispunt Gratis hulplijn Voor boeren en tuinders in nood. Aankondiging op de uitnodiging Bestaat er zo iets al de landbouwer? Wat is de eigenheid van de landbouwers in Vlaanderen? Kunnen precaire thema s als suïcidale gedachten en psychisch welbevinden bespreekbaar gemaakt worden? Wat is er nodig om dit thema binnen te brengen op de boerderij en om goede zorg te organiseren op maat gemaakt voor dit doelpubliek. Riccy Focke zal zich samen met de deelnemers buigen over deze thema s om op zoek te gaan naar bruikbare antwoorden voor diegenen die nu of in de toekomst wil werken met deze doelgroep. bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 2 Vooraf: Vzw Boeren op een Kruispunt Heeft veel ervaring met suïcide-gevaarlijke situaties. Probeert dit zo professioneel mogelijk te doen (veelal buiten kantooruren / weekends /.) Wil geen specialist zijn, waar iedereen naar doorwijst. Wil wél samenwerken en ondersteunen waar mogelijk. Aanleiding dat ik hier nu sta: Ik ben kwaad! gezegd aan preventie-adviseurs. Hun antwoord: Kom het dan maar eens zelf uitleggen Indeling 1. Land- en tuinbouw sector in algemeen 2. Kenmerken van de leefwereld 3. Suïciderisico bij land- en tuinbouwers en hun gezinnen A. Druk op boeren en tuinders is onmenselijk. B. Suïcidepreventieplan van de CGG (alleen internetversie) C. Toegepast op de doelgroep: land- en tuinbouw. 4. Aanpak die er toe doet, noodzakelijk. A. Beleid B. Grote organisaties C. Aanwezigen / publiek 5. De vragen, die ik niet beantwoord krijg. bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 3 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 4

2 1. Landbouw in algemeen: Een boer klaagt altijd. A. 3 Vaststellingen. B. Onze verklaring C. Onze benadering 1.A.: Vaststelling 1 (bron Meitelling) Stoppers : bedrijven >65 jaar <65 jaar: % <65 jaar: % <65 jaar: % <65 jaar: <35 j 204 6% Waar zijn die terecht gekomen? Met/tegen goesting? Nog gek dat we niet meer werk hebben. Starters : 953 bedrijven (412 deeltijds / 44% >45 jaar oud) > 7 keer zoveel stoppers dan starters in de sector. bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 5 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 6 1.A. : Vaststelling 2 (bron gemeentestatistieken.be) 1.A. : Vaststelling 3 (bron AMS-BoeK) Aantal boeren en tuinders per gemeente daalt snel. Gemeente per jaar Sint-Truiden 721 -> Beveren 628 -> Poperinge 667 -> Kortenaken 329 -> Hoogstraten 683 -> Mogelijke lokale (deel-)oplossingen. Fairtrade nodig voor eigen boeren en tuinders. Landbouwraad uitnodigen in sociaal huis. Sociale hulpverlening zichtbaar maken voor leden/inwoners. Boeren op een Kruispunt bezocht 5% van alle bedrijven in Vlaanderen (meitelling) melden zich aan als bedrijf in nood (<-> werkelijkheid?) Vooral bij grotere bedrijven zitten in nood. >20% van glastuinbouwbedrijven > 1 ha 11% van de zeugenbedrijven > 250 z 9% van de vleesvarkensbedrijven > 1500 vv 8% van de kalverbedrijven > 500 kalv 6% van de leghennenbedrijven > lh 6% van de melkveebedrijven > 80 mk (<-> de roep naar schaalvergroting van media en voorlichting.) bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 7 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 8

3 1.B. Verklaring 1 Noodzakelijke competenties geraken niet in één hoofd Hard werken Efficiënt kunnen werken Goede administratie Goed financieel beheer Goede teelt technische kennis Motiverend personeelsbeheer Mecanicien, Bouwvakker, Elektricien, ICT-er Maatschappelijke opdrachten : dierwelzijn en milieu Sterk samenhangend gezin nodig Al deze competenties kan men in principe inkopen. 1.B. Gemiddeld Vlaams gezinsbudget bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 9 1.B : Verklaring 2: inkoop van competenties is voor velen onbetaalbaar. (bron: AMS) 1.B.Boerenbond (Studiedienst: aug 2013) 18% van de bedrijven heeft al 3 jaar op rij een negatief inkomen: geld toesteken om te mogen werken. 40% van de bedrijven haalt een gemiddeld gezinsbudget NIET. En dit wordt zomaar aanvaard. Het is het systeem Beschuldiging naar de betrokkene bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 11 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 12

4 1.C.Overlevingsstrategie van grote concerns. Luc Donckerwolke, hoofdontwerper van Bentley auto's. "Kijk naar de vele regels in de Formule 1. Het gaat erom die regels goed te lezen en er dan een bocht rond maken. De Italiaanse manier van aanpakken, zeg maar. Meer nog: het is een strategische manier om in het leven te staan: 'proberen intelligenter te zijn dan de uitvinders van de regels'. Maar de familiebedrijven het geen toegang tot deze omzeilingstechnieken. 1.C.De beste preventietechnieken Zorgen voor eerlijke prijzen voor land en tuinbouwproducten. Week van de Fairtrade voor de Vlaamse voedselproducenten? Iedereen hoeveproducten kopen in de buurt (goedkoper en meer sociaal contact, respect, verbondenheid.) Wereldhandel (WTO) enkel inclusief milieu en sociale voorwaarden Stop de import van ongecontroleerde Japanse vis, Chinese melkpoeder, Afrikaanse bloemen, Zuid-Amerikaans vlees, Maar de maatschappij / beleid is hier nog niet klaar voor. bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 13 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 14 1.C. Benadering : Presentietheorie 2. Kenmerken van de leefwereld Familiaal drama waar 20 consultants en hulpverleners rond stonden te kijken. Doet het er toe? A. Verwevenheid van werk en privé B. Gesloten cultuur C. Familietraditie D. Vrijheid bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 15 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 16

5 2.A. Verwevenheid van werk en privé Een verwevenheid van werk en privé. In fysieke zin: wonen en werken vindt plaats op een en hetzelfde erf. En in sociale zin: werkrelaties en sociale (privé) relaties lopen door elkaar. Agrariërs en hun gezinnen ontlenen hieraan hun identiteit. Werken en leven wordt door agrariërs en hun gezinnen niet ervaren als een gescheiden terrein. De agrariër en zijn echtgenote werken vaak samen in het bedrijf. Overigens wordt hierbij nog vaak een traditionele taakverdeling aangehouden. De agrariër doet veruit het meeste werk op het bedrijf. De echtgenote verricht het werk om het bedrijf heen, zoals huishouden en opvoeding van de kinderen. Wat overigens niet wegneemt dat ook de echtgenote zaken op kan vangen wanneer nodig. 2.B. Gesloten cultuur De agrarische cultuur is geen praatcultuur. De gesprekken draaien veelal om alles wat met het bedrijf te maken heeft. Het laten zien van emoties, het geven van woorden aan je gevoel, is niet direct gewoon voor een agrariër. Over het algemeen is de mentaliteit gebaseerd op werkmoraal: niet zeuren, maar doorgaan. (op zoek naar snelle, effectieve en efficiënte oplossingen) Begrip wordt niet getoond door woorden, maar door acties. Hierdoor lijkt de communicatie binnen het agrarisch gezin over persoonlijke zaken niet erg persoonlijk en open. In deze cultuur speelt de relatie tussen bedrijfsresultaat en identiteit een grote rol. Als het resultaat groeit, groeit ook het zelfvertrouwen. bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 17 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 18 2.C. Familietraditie Een agrariër, vooral de generatie ouder dan 40 jaar, heeft doorgaans zijn leven lang op dezelfde plek gewoond en gewerkt. Geboren en getogen op het bedrijf, blijft hij daar doorgaans wonen tijdens de voorbereiding op de bedrijfsovername. Het opbouwen van een zelfstandig leven, bijvoorbeeld in een andere plaats, kent de agrariër niet. Sinds afschaffing legerdienst: velen nooit van bedrijf weggeweest. Bij veel agrariërs is het nog steeds gewoon dat het bedrijf wordt overgenomen door een van de kinderen. Voor kinderen is het gewoon om deel te nemen aan het bedrijfsleven. Van jongs af aan zijn ze verweven met de activiteiten op het bedrijf en groeien mee in de werkzaamheden die verricht moeten worden en hebben daarin vaak hun eigen rol en taak. Veel bedrijven zijn al generaties lang in de familie. Voortzetting van de familietraditie is een belangrijk kenmerk van het leven van de agrariër. Hierdoor is het agrarisch bedrijf voor de agrariër de plek waar zijn wortels liggen. Hij is met deze plek vergroeid. 2.D. Vrijheid De agrariër is van oudsher zelfstandig ondernemer. In zijn dagelijks werk was er veelal niemand aan wie hij verantwoording verschuldigd was. Niemand die zich met hem bemoeide. Deze vrijheid is altijd een van de centrale waarden van de agrariër als zelfstandig ondernemer geweest. Veel agrariërs voelen zich nu door wet- en regelgeving in deze vrijheid aangetast. Niemand in Vlaanderen is in staat de administratie te begrijpen, die een boer of tuinder moet begrijpen. Geen enkele opleiding is hierop voorzien. bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 19 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 20

6 Taal van de boer in nood: Ik sta op het einde van een doodlopend straatje. Ik kan geen weg meer uit. Moet ik me nu door mijn kop schieten om gehoord / geholpen worden, zodat ik verder kan leven? zodat ik boer kan blijven? zodat ik mijn partner kan houden? zodat ik toch respect krijg voor mijn inzet, mijn werk, mezelf? 3.Suïciderisico bij land- en tuinbouwers en hun gezinnen. A. Druk in verschillende dimensies B. Druk zoals beschreven in project Zelfmoordpreventie C. Waarnemingen van vzw Boeren op een Kruispunt bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 21 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 22 3.A. Suïciderisico bij land- en tuinbouwers en hun gezinnen Land- en tuinbouwers worden algemeen beschouwd als risicogroep voor suïcide door het samenvallen van verschillende factoren: hoge werk- en financiële druk, weinig sociaal netwerk, verouderende populatie, beschikbaarheid van suïcidemiddelen, Arbeidsdruk is gigantisch: Boekhouders, voorlichters eisen dat er nog harder gewerkt wordt, dat de kinderen naar de kinderopvang moeten om nog meer te kunnen werken, dat vader alleen nog op zondag komt voor kop koffie,.. Financiële druk is gigantisch: Daglast (kapitaal en intrest voor bank van meer dan 250 euro per dag komt regelmatig voor) Kaskrediet en leverancierskrediet dikwijls meer dan 25% van vreemd vermogen (= onmiddellijk opeisbaar via incassobureau s of rechtbank) Droogte, grondstoffencrisis, financiële crisis, en marktcrisis. bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 23 Emotionele druk: Angst om roeping, hoeve, levensdoel te moeten lossen/ verliezen Geen perspectief van voorlichting Gebroken solidariteit (grondnood, geldnood, arbeidsnood). Bewust van huidige en toekomstige problemen zonder hoopgevende oplossing Relationele druk: Relaties kunnen minder druk aan: relationele druk is erger in land- en tuinbouw Voorbeeldgedrag van scheidingen Frustratie van boeren die niet getrouwd geraken, eenzaamheid, minder kans hebben om als bedrijf aan alle maatschappelijke eisen te voldoen. Gebrek aan sociaal netwerk en verbondenheid met organisatie: Niemand geraakt nog in de vergadering Sterk dalend aantal leden Geen vergelijking meer met collega s bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 24

7 3.B. Project Zelfmoordpreventie vd CGG 3.B.1. Achterliggende risicofactoren Elementen die belangrijk zijn voor deze doelgroep. a) Achterliggende risicofactoren b) Uitlokkende factoren c) Drempelverlagende factoren d) Afwezigheid beschermende factoren Deze uitleg alleen op de presentatie die online staat. Psychiatrische risicofactoren: Depressieve stoornis Omgevingsfactoren en chronische stress: Geïsoleerd leven Sociodemografische factoren: Alleen leven Mannen 1 Armoede Persoonlijkheids-factoren: Hopeloosheid Ongunstige balans tussen draagkracht draaglast Biologische factoren: bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 25 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 26 3.B.2.Uitlokkende factoren 3.B.3.Drempelverlagende factoren Recente ingrijpende levensgebeurtenissen Verlies of dreigend verlies van partner Verlies van status Verlies van financiële middelen Recente grote veranderingen Voorbeelden van suïcidaal gedrag in de omgeving familie vrienden idolen/popsterren media Toegang hebben tot middelen en methoden (beschikbaarheid van het middel) Informatie over de letaliteit van het suïcidemiddel Ernstige teleurstellingen of krenkingen bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 27 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 28

8 3.B.4. Beschermende factoren Een goede gezinscohesie Een bevredigende rol (partner, ouder, vriend, collega) Goede sociale contacten met vrienden, klasgenoten, kennissen Beschikken over adequate coping strategieën Verantwoordelijkheidsgevoel voor iets of iemand Goede sociale Vaardigheden Zelfvertrouwen Tevreden over werksituatie Lid zijn van een uitgebreid sociaal netwerk Positieve attitude tav. geestelijke gezondheidszorg Praten over zelfdoding bespreekbaar maken van gevoelens Kennis over beschikbaarheid van hulpverleningsdiensten Persoonlijke godsdienstbeleving bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 29 3.C. Waarnemingen Boeren op een Kruispunt Elementen die belangrijk zijn voor deze doelgroep. a) Achterliggende risicofactoren b) Uitlokkende factoren c) Drempelverlagende factoren d) Afwezigheid beschermende factoren bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 30 3.C.1.Achterliggende risicofactoren Psychiatrische risicofactoren. Bv. Depressieve stoornis : zeer groot antidepressivagebruik bij boeren en tuinders ( studie CM) Socio-demografische factoren Alleen leven (>30% van de boeren en tuinders zijn vrijgezel, gescheiden of weduwe/weduwnaar) Mannen: boeren is vooral een mannenzaak Armoede: 50% van de boeren en tuinders verdient minder dan 6 euro/uur Persoonlijkheidsfactoren Hopeloosheid : wie geeft perspectief? Ongunstige balans tussen draagkracht en draaglast: technisch, financieel, sociaal, emotioneel, administratief, organisatorisch, financieel. 3.C.2.Uitlokkende ingrijpende levensgebeurtenissen Verlies of dreigend verlies van partner (of ouder) door ziekte, overlijden, scheiding Enige steunpunt is weg Verlies van status: de boerenstand versus burgerstand. Niet boer wordt niet meer uitgenodigd op de vergadering waar hij jaren voorzitter van was. Verlies van gezondheid: gebrek aan lichamelijke en psychische zorg Stress op bedrijf zet stress op lichaam en geest. Nooit meer rusten zorgt voor belasting, die leidt tot onomkeerbare schade. bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 31 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 32

9 3.C.3.Drempelverlagende factoren Voorbeelden van suïcidaal gedrag in omgeving: In iedere fusiegemeente kent men iemand persoonlijk Toegang hebben tot middelen en methoden Fytoproducten, schuren, wapens,. Niet erkenning van problemen van boeren en tuinders blijft bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 33 3.C.4. Afwezigheid beschermende factoren Een bevredigende rol : financieel, praktisch, familiaal niet haalbaar. Goede sociale contacten met vrienden, sectorgenoten, kennissen: geen tijd meer voor vergaderingen, of kerkbezoek, of studievergadering Beschikken van adequate coping strategieën: geen oplossingen, en geen mandaat om lot te dragen (te aanvaarden) Zelfvertrouwen: wat doe ik fout, dat ik het maar niet kan doen lukken. Lid zijn van een uitgebreid sociaal netwerk: geen zoete inval meer, maar steeds meer zakelijke organisatie van netwerk Positieve attitude t.a.v. geestelijke gezondheidszorg: boer is geen doetje dat zeurt over gevoelens Praten over zelfdoding / bespreekbaar maken van gevoelens: Beschikbaarheid van hulpverleningsdiensten: onbekend Persoonlijke godsdienstbeleving: kerkbezoek en zelfs geloofsbelijdenis is ouderwets geworden: nochtans zijn er nog veel mensen bereid om zich hiervoor open te zetten bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt Bij aanpak suïcidale gedachten of plannen rekening houden met: Boer wil af van zijn miserie, van zijn mislukking, van zijn geestelijke pijn Boer snapt niet dat hem zoveel onrecht wordt aangedaan. Ik dacht: als ik goed werk en eerlijk voedsel produceer, dat ik mijn gezin ging kunnen onderhouden. Hij wil zijn dieren, zijn machines, zijn akkers NIET kwijt. Wegnemen middelen is eigenlijk onmogelijk Langdurige opname ligt moeilijk Op psychische moeilijkheden nog een zwaar taboe. (depressie =fysiek probleem) Boer blijft of komt terug in zelfde situatie: geen scheiding werk-privé Leefwereld van de boer Passie en liefde voor het vak Passie en liefde voor zijn vee, voor zijn grond (ruikt aan de grond) Rentmeesterschap/loyaliteit naar ouders, grootouders, Bedrijf is identiteit / Bedrijf bepaalt zijn zelfbeeld. Geloof en vertrouwen in een maatschappij, die respect heeft voor harde arbeid en eerlijke duurzaam gezond voedingsproduct, wordt belachelijk gemaakt. (<-> Grote voorbeelden (in bank en politiek) in verre oosten (zonder milieuzorg en mensenrechten), Chinese babymelkpoeder, Japanse vis, Braziliaanse kip, Afrikaanse snijrozen, zijn onbegrijpelijk voor de boer en tuinder). bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 35 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 36

10 Tips: 4. Aanpak die er toe doet, noodzakelijk. Begrip geven voor zijn angst en bezorgdheid. Begrip geven voor zijn affiniteit: die koeien zijn belangrijk! Ligt in ziekenhuis en is meer bezorgd voor zijn koe/varken/patatten dan voor zichzelf Niet veroordelen voor fouten, maar zijn talenten en goede competenties zoeken om een haalbare oplossing te vinden (gebreken mee leren leven!) Advies zoeken bij landbouworganisaties en landbouwboekhouders, om mee te rekenen wat er nog haalbaar is (faillissement of niet? ) Voorbeelden zoeken van mensen, die in dezelfde situatie zaten en die nu in een andere situatie blijkbaar ook gelukkig kunnen zijn. A. Beleid B. Grote organisaties C. Aanwezigen / publiek bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 37 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 38 4.A. Politiek Vlaams Suïcidepreventieplan Vaststellingen Medicatie is duur en inefficiënt zonder gesprekken (erkende psychologen). Geestelijke vragen/problemen zijn normaal in een complexe maatschappij. De overheid luistert, trekt het zich echt aan en doet alles wat ze kan. Er is te weinig geld, door de financiële en economische crisis. Reken niet te veel op uw overheid. De overheid is relatief machteloos: maar zonder overheid hebben we helaas geen maatschappelijke organisatie. (Dan blijft alleen de wet van de sterkste). Maar als de basis van onze bevolking een golf in beweging zet, zal de overheid dit graag ondersteunen. Overheid kan alleen maar faciliteren en ondersteunen We moeten zelf brede maatschappelijke steun zoeken Om het probleem te herkennen, te erkennen Om een dynamiek te creëren om te zorgen voor mekaar. bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 39 4.A. Wat kan het beleid? Politici, die kiezen wel degelijk voor de zorg van hun burgers. A. Organisaties/bedrijven, die geestelijke gezondheidspreventie en -zorg in hun bedrijfsbeleid opnemen (cfr. preventiebeleid secundaire scholen) B. Bestaande structuur van psychologen bekend maken bij publiek: A. Oa de mobiele teams/ Eerste lijn psychologen moeten blijven (geld zoeken). B. CGG: wachttijden zelf overbruggen en goed communiceren om de wachttijd te verifiëren. C. Zelfstandig psychologen promoten (in pers, organisaties en verenigingen). C. Belangrijkst: Er is meer burgerparticipatie noodzakelijk. A. Breng de psychosociale dienstverleners bij de doelgroep. B. Breng de doelgroep bij de psychosociale dienstverleners. bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 40

11 4.B. Vragen aan alle grote organisaties: ABS, ACV, ACLVB, ABVV, Arco, Belorta, Boerenbond, Bond beter leefmilieu, Bond zonder naam, Bpost, Caritas Vlaanderen, Cera, Chiro, Colruyt, Crelan, Davidsfonds, Delhaize, Eandis, Ethias, Eva, Gemeenten, Gewesten, Gezinsbond, KAJ, KBC, KLJ, Femma, Fortis, ING, Kerk, KWB, Landelijke Gilden, KVLV, Markant, Milcobel, Mutualiteiten, Natuurpunt, NMBS, Okra, OVSG, Pax Christi, Provincies, Reo, Scouts, TMVW, Unizo, VBO, Velt, Voka, VSKO, VVSG, VMVW, Welzijnschakels, Wervel, Willemsfonds, Ziekenzorg en alle andere 4.B.1.Voorstel: Beleidsmensen van grote organisaties/bedrijven. Waar gaan we nu op focussen? De aantallen zelfmoorden? De aantallen zelfmoordpogingen? De aantallen zelfmoordgedachten/dreigingen? Willen we nog meer studies, bijkomende administratieve druk, reglementering? Of gaan we dingen doen, die er echt toe doen? Waar u lid (of klant) bent, kan u zelf deze vragen doorgeven. bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 41 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 42 4.B.2.Voorstel: Belang in kaart brengen. Vraag eens aan de ziekenfondsen naar statistieken over antidepressivagebruik per beroep, per gemeente, per kring. Telling van alle bekende gevallen in de organisatie/gemeente/kring Dit is niet wetenschappelijk, maar wellicht juist genoeg om de ernst aan te tonen. (snel, effectief en efficiënt). Vermenigvuldig de geslaagde gevallen x een coëfficiënt om de mensen met suïcidegedachten te leren kennen. 4.C. Voorstel aan de aanwezigen: burgerparticipatie. Getuigenissen geven over effectieve geestelijke gezondheidszorg Informeel, in familie of vriendenkring. Uitleggen wat werkt (en wat niet). Meer aandacht door huisartsen voor reëel risico Samenwerkingsverbanden met psychologen en therapeuten Tijd om te praten, om stil te staan, om te kaarten, een koffie te drinken, te zorgen voor mekaar Vlaanderen heeft goede geestelijke gezondheidszorg. Breng actief de patiënten naar de geestelijke gezondheidszorg en breng actief de geestelijke gezondheidszorg naar de patiënten. (vrienden, familie en collega s) bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 43 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 44

12 5. Vragen die ik niet beantwoord krijg. Het is het systeem: daar kan je niets aan doen. Is dit ook het antwoord, wanneer het gaat over je moeder, je partner of je kind? Het is in onze sector, bevolkingsgroep, bedrijf niet erger dan elders? Weet u dan wél over hoeveel mensen dit gaat? Durft u aan al uw geledingen, afdelingen van uw bedrijf/organisatie/partij vragen hoeveel mensen ze kennen, die het gedaan hebben (al dan niet geslaagd). Durft u vragen hoeveel leden al met de gedachte zaten? Waarom zou ik me dit aantrekken? Als de wereld toch om geld draait, weet u wat de economische kostprijs is van een zelfmoord? weet u wat dit kost aan uw organisatie, uw economische bedrijven, uw gezin? 5. Weerstand om mee te helpen. Ik kan dit niet: ik ben daar niet voor opgeleid. Kan u uw broer/moeder/vader helpen? Kan u uw broer/moeder/vader nog perspectief en geloof geven in de toekomst? (preventieve gezondheidszorg). Wat, als we u nu alle bestaande hulpverleners (gsm en adres) meegeven? De mobiele teams, CAW, CGG Wat, als we nu samen de toegang tot de geestelijke gezondheidszorg vergemakkelijken, door de noodzaak te accepteren? Durft u als leek niet proberen om de horizon te verleggen tot de betrokkene, door een professional wordt verzorgd? bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 45 bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 46 Ofwel blijft men zeggen Wir haben es nicht gewust It s up to you Ofwel schrijft u zich in voor de burgerparticipatie in de geestelijke gezondheidszorg. Leren leven met kwetsbare mensen Maar met geloof en vertrouwen, passie en liefde. bijdrage vzw Boeren op een Kruispunt 47