Raad van de Europese Unie Brussel, 3 oktober 2016 (OR. en)

Transcriptie

1 Conseil UE Raad van de Europese Unie Brussel, 3 oktober 2016 (OR. en) Interinstitutionele dossiers: 2015/0307 (COD) 2016/0106 (COD) 2016/0105 (COD) 12661/16 LIMITE PUBLIC FRONT 364 VISA 298 SIRIS 130 CODEC 1331 COMIX 632 NOTA van: aan: Betreft: het voorzitterschap het Comité van Permanente Vertegenwoordigers/de Raad/het Gemengd Comité (EU-IJsland/Liechtenstein/Noorwegen/Zwitserland) Maatregelen inzake informatietechnologie die verband houden met grensbeheer a) Stelselmatige controles aan de buitengrenzen b) Inreis-uitreissysteem (EES) c) Evolutie van het Schengeninformatiesysteem (SIS) d) Europees systeem voor reisinformatie en -autorisatie (ETIAS) e) Deskundigengroep op hoog niveau inzake informatiesystemen en interoperabiliteit = Voortgangsverslag I. INLEIDENDE OPMERKINGEN De recente terroristische aanslagen, waaronder die in Parijs, Brussel en Nice, en de aanhoudende migratiecrisis in de Europese Unie hebben het Schengengebied als veilige ruimte zonder controles aan de binnengrenzen zwaar op de proef gesteld. Zoals reeds herhaaldelijk gezegd door de Europese Raad en de Raad, is een robuust, geïntegreerd grensbeheer een essentieel instrument om deze problemen op EU-niveau het hoofd te bieden, en om de solidariteit en de diepgaande samenwerking tussen alle Schengenlanden te bevorderen /16 gar/ass/fb 1

2 Een eerste vereiste voor doeltreffend grensbeheer is het opzetten en ontwikkelen van een goed functionerende informatiearchitectuur, die op een evenwichtige manier zorgt voor veilige en snelle grenscontroles. Omdat dringend een geloofwaardig antwoord op de bovengenoemde bedreigingen voor de integriteit van Schengen nodig is, moet het bestaande kader zo spoedig mogelijk verder worden ontwikkeld, met de passende deelname van alle belanghebbenden op EU- en nationaal niveau die daarbij nodig zijn. In het licht van het bovenstaande is het voorzitterschap vastbesloten voort te gaan met de huidige en toekomstige dossiers inzake maatregelen voor informatietechnologie met betrekking tot het grensbeheer. In dit verband biedt het voorzitterschap de Raad onderstaand voortgangsverslag over deze punten aan zodat de ministers de balans kunnen opmaken van de lopende werkzaamheden en de daarmee verband houdende problemen. II. STAND VAN ZAKEN MET BETREKKING TOT DE MAATREGELEN IN VERBAND MET GRENSBEHEER A. Stelselmatige controles aan de buitengrenzen Na de terroristische aanslagen in Parijs op 13 november 2015 verzocht de Raad in zijn conclusies van 20 november 2015 om een herziening van de Schengengrenscode, om alle reizigers, met inbegrip van met name EU-onderdanen, aan de buitengrenzen van de Unie systematisch te controleren aan de hand van relevante databanken. Het desbetreffende voorstel voor een doelgerichte wijziging van de Schengengrenscode is door de Commissie op 15 december 2015 ingediend, als onderdeel van het grenzenwetgevingspakket. De Raad heeft het dossier behandeld als absolute prioriteit, en is tot een algemene oriëntatie gekomen tijdens de Raad JBZ van 25 februari 2016 (zie doc. 6673/16). De Commissie LIBE heeft op 21 juni 2016 haar verslag aangenomen. Sindsdien zijn er vier technische bijeenkomsten geweest (de laatste op 7 september 2016) en één trialoog (op 13 juli 2016) /16 gar/ass/fb 2

3 Op het niveau van de Raad, is de stand van de onderhandelingen met het Europees Parlement besproken door de Groep grenzen op 11 juli 2016, en heeft het voorzitterschap voorts eind juli 2016 een aantal bilaterale bijeenkomsten met de meeste delegaties gehouden om te bezien hoeveel manoeuvreerruimte het heeft wat betreft de belangrijkste knelpunten met het Parlement. Die knelpunten zijn: i) met betrekking tot de luchtgrenzen, de lengte van de overgangsperiode gedurende welke kan worden afgeweken van de systematische controles; ii) de vraag of in de tekst verwezen moet worden naar raadpleging van nationale databanken om na te gaan of er geen bedreiging is voor de interne veiligheid, enz.; iii) de vraag of de vrijstelling van systematische controles, onder bepaalde voorwaarden, beperkt wordt tot de gevallen waarin buitensporige vertragingen plaatsvinden (en waarin het op basis van de desbetreffende risicoanalyse mogelijk blijkt), dan wel of voor een ruimere oplossing wordt gekozen; iv) de horizonbepaling die het Parlement wil laten opnemen in de tekst, zodat deze verordening na een bepaalde tijd afloopt. Het voorzitterschap wenst te onderstrepen dat het tijdens al deze onderhandelingen herhaaldelijk heeft uitgelegd waarom, als te zeer wordt afgeweken van het huidige standpunt van de Raad, het toekomstige rechtsinstrument veel van zijn toegevoegde waarde vanuit veiligheidsoogpunt zou verliezen, hetgeen dus zou indruisen tegen het uitdrukkelijke mandaat van de Europese Raad en de Raad. Dit mandaat werd onlangs bevestigd tijdens de informele bijeenkomst van de staatshoofden en regeringsleiders te Bratislava op 16 september De tweede politieke trialoog over dit dossier is gepland op 11 oktober 2016, en voor de voorbereiding daarvan wil het voorzitterschap een vergadering van de JBZ-raden beleggen. Het voorzitterschap wenst te bevestigen dat het zich ten zeerste inzet voor de krachtige voortzetting van de onderhandelingen met het Europees Parlement, met het oog op een spoedig compromis conform het aan het voorzitterschap verleende mandaat /16 gar/ass/fb 3

4 B. Inreis-uitreissysteem (EES) Het nieuwe slimmegrenzenpakket met voorstellen voor het EES en de bijbehorende wijzigingen van de Schengengrenscode, werd in april 2016 door de Commissie ingediend. De belangrijkste doelstelling is grenscontroles doelmatiger te maken, wat naar wordt verwacht ook zal bijdragen tot de identificatie van personen die de toegestane verblijfsduur overschrijden, en aan de bestrijding van terrorisme en andere ernstige vormen van criminaliteit. Het voorzitterschap heeft de besprekingen in de bevoegde voorbereidende instanties van de Raad met betrekking tot de resterende knelpunten geïntensiveerd. De grondige bespreking van de twee voorstellen is toegespitst op thema s zoals: i) de reikwijdte van het EES; ii) de optimale keuze en het optimaal gebruik van biometrische kenmerken; iii) de berekening van de termijn van 90/180 dagen voor lidstaten die de bepalingen van het Schengenacquis nog niet volledig toepassen; iv) de voorwaarden waaronder het gebruik van stempels voor reisdocumenten zal worden voortgezet; v) de overdracht van gegevens aan derde landen en andere derde partijen; vi) de wisselwerking tussen het EES en de bilaterale overeenkomsten op grond waarvan een lidstaat het verblijf van de betrokken onderdaan van een derde land voor een periode van meer dan 90 dagen verlengt. Het voorzitterschap is van plan binnenkort de bespreking op technisch niveau af te ronden, met het oog op het aanreiken van werkbare en vanuit juridisch oogpunt deugdelijke oplossingen voor de knelpunten, en vervolgens een akkoord op politiek niveau te bevestigen, door de vaststelling van het onderhandelingsmandaat. Dit mandaat zal vervolgens als basis dienen om interinstitutionele onderhandelingen aan te knopen met de Commissie LIBE, die ook bezig is met het opstellen van haar eigen mandaat. C. Evolutie van het Schengeninformatiesysteem (SIS) De Europese Unie heeft in 2006 het Schengeninformatiesysteem (SIS) ingesteld (inmiddels een systeem van de tweede generatie SIS II). SIS II is een zeer efficiënt breed opgezet informatiesysteem dat, als eerste compenserende maatregel van het akkoord van Schengen, een belangrijke bouwsteen is in de samenwerking van de deelnemende staten /16 gar/ass/fb 4

5 1. Voortdurende verbeteringen binnen het huidige juridisch kader a) Toevoeging van een geautomatiseerde zoekfunctie voor vingerafdrukken (AFIS) aan het SIS Grenscontroles met gebruikmaking van het SIS worden thans uitgevoerd via alfanumerieke opzoekingen (d.w.z. naam en geboortedatum). Vingerafdrukken kunnen alleen worden gebruikt voor het verifiëren en bevestigen van de identiteit van iemand die reeds is geïdentificeerd aan de hand van zijn naam. Dit zal worden aangepakt door aan het SIS een zoekfunctie voor vingerafdrukken toe te voegen met behulp van een geautomatiseerd systeem voor de identificatie van vingerafdrukken (AFIS); daarvoor is geen wijziging van de rechtsgrond nodig, aangezien artikel 22, punt c), van de rechtsinstrumenten betreffende SIS II 1 daar reeds in voorziet. eu-lisa is in juni 2016 begonnen met de werkzaamheden betreffende de invoering van het AFIS in SIS, samen met de Commissie en de lidstaten, en momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de gebruikersen technische voorschriften. Het plan is om het AFIS in een eerste fase op centraal niveau voor 6 lidstaten toe te passen, bij wijze van proef. In de tweede fase wordt het AFIS ook uitgerold voor andere lidstaten. Het AFIS zou medio 2017 operationeel moeten zijn 2. b) Informatiebeheer en informatie-uitwisseling Vanuit meer operationeel oogpunt, worden de lidstaten betrokken bij de follow-up van de uitvoering van de acties die zijn beschreven in de Routekaart voor het verbeteren van informatieuitwisseling en informatiebeheer op het gebied van justitie en binnenlandse zaken, onder meer door middel van interoperabiliteitsoplossingen (9368/1/16), die specifieke, praktische maatregelen op korte en middellange termijn, en richtsnoeren voor de lange termijn bevat ter verbetering van het informatiebeheer en de informatie-uitwisseling op dit gebied. In dit verband is gesleuteld aan de procedure voor signaleringen ex artikel 36 van het SIS II-besluit, om het gebruik ervan door de lidstaten te harmoniseren. 1 2 Verordening (EG) nr. 1987/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 20 december 2006 betreffende de instelling, de werking en het gebruik van het Schengeninformatiesysteem van de tweede generatie (SIS II) en Besluit nr. 533/2007/JBZ van de Raad van 12 juni 2007 betreffende de instelling, de werking en het gebruik van het Schengeninformatiesysteem van de tweede generatie (SIS II) (PB L 381 van , blz. 4, en PB L 205 van , blz. 63). In maart 2016 heeft de Commissie een verslag aan het Europees Parlement en de Raad gepresenteerd over de beschikbaarheid en geschiktheid van technologie voor de identificatie van een persoon op basis van vingerafdrukken die zijn opgeslagen in het Schengeninformatiesysteem van de tweede generatie (SIS II) /16 gar/ass/fb 5

6 c) Beperkende maatregelen Voorts wordt, conform de conclusies van de Raad over dit onderwerp, gewerkt aan een mechanisme voor coördinatie op Europees niveau voor de uitvoering en follow-up van de besluiten van de Raad over beperkende maatregelen met betrekking tot de signaleringen ex artikel 26 van de SIS IIverordening, dat het systeem op dit punt effectiever moet maken. 2. Geplande wetgeving Overeenkomstig de rechtsinstrumenten voor SIS II, heeft de Commissie een algemene evaluatie van het SIS gemaakt drie jaar na de inwerkingtreding ervan. De Commissie streeft ernaar het interne overleg over de resultaten af te ronden en het verslag in 2016 te doen toekomen aan het Europees Parlement en de Raad. Op basis van de resultaten van de evaluatie zal de Commissie een wetgevingsvoorstel opstellen met een reeks maatregelen ter maximalisering van de effectiviteit, doeltreffendheid en toegevoegde waarde van het SIS. Tegen die achtergrond, en op basis van de lopende evaluatie en een technische studie, onderzoekt de Commissie momenteel mogelijke aanvullende functies van het SIS met het oog op het indienen van voorstellen tot herziening van zijn rechtsgrond. Aspecten die worden onderzocht, zijn onder meer 3 : de invoering van signaleringen in het SIS over irreguliere migranten ten aanzien van wie terugkeerbesluiten zijn genomen; het gebruik van gezichtsopnamen voor biometrische identificatie, naast vingerafdrukken; de automatische toezending van informatie over een hit na controle; het opslaan van informatie over hits voor signaleringen met het oog op onopvallende en gerichte controles in het centraal systeem van het SIS; de oprichting van een nieuwe signaleringscategorie voor "gezochte onbekenden" waarvoor mogelijk forensische gegevens beschikbaar zijn in nationale databanken (bv. een latente vingerafdruk die is achtergelaten op de plaats delict). Dit zal worden beoordeeld om te streven naar complementariteit en overlapping te vermijden met het bestaande Prüm-kader voor het zoeken naar vingerafdrukken in de verschillende nationale gegevensbanken van de EUlidstaten. 3 Doc. 7644/16 - Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad - Krachtigere en slimmere informatiesystemen voor grenzen en veiligheid 12661/16 gar/ass/fb 6

7 De Commissie is voornemens een effectbeoordeling uit te voeren waarbij de nadruk ligt op maatregelen met betrekking tot technische verbeteringen van het systeem en de uitbreiding van de reikwijdte van het SIS voor immigratiedoeleinden. D. Europees systeem voor reisinformatie en -autorisatie (ETIAS) De Commissie heeft aangekondigd dat zij een voorstel zal indienen voor een Europees systeem voor reisinformatie en -autorisatie (ETIAS) om niet-visumplichtige onderdanen van derde landen toe te staan naar het Schengengebied te reizen voor verblijven van korte duur na controle voorafgaand aan hun reis. Deze controle vooraf moet de bevoegde autoriteiten in staat stellen na te gaan of de reis een veiligheids- of migratierisico inhoudt. Er zij echter op gewezen dat deze toestemming geen toegang tot het Schengengebied verleent: daarover beslissen de grenswachten. ETIAS zou betrekking hebben op alle buitengrenzen (lucht, land en zee). De bedoeling is dat ETIAS zich zal richten op veiligheid en migratie, met voordelen wat betreft beoordeling van het veiligheidsrisico, effectiviteit en facilitering van grenscontrole, beoordeling van het migratierisico en reizigersgemak. Het Commissievoorstel wordt nu verwacht uiterlijk op 25 oktober Het voorzitterschap is voornemens het toekomstige voorstel bij voorrang te behandelen en de bespreking ervan aan te vatten zodra het wordt ingediend. E. Deskundigengroep op hoog niveau inzake informatiesystemen en interoperabiliteit Ter verbetering van de architectuur voor gegevensbeheer op het gebied van grenscontrole en - beveiliging van de Europese Unie, heeft de Commissie een deskundigengroep op hoog niveau (HLEG) voor informatiesystemen en interoperabiliteit ingesteld. De deskundigengroep op hoog niveau bestaat uit vertegenwoordigers op hoog niveau van de Commissie, de lidstaten en geassocieerde leden van de Schengenruimte, EU-agentschappen (eu-lisa, Frontex, EU FRA, EASO en Europol), de coördinator voor terrorismebestrijding, en uit het secretariaat-generaal van de Raad en de Commissie LIBE als waarnemers /16 gar/ass/fb 7

8 Voor de werkzaamheden van de deskundigengroep op hoog niveau wordt in ruime mate voortgebouwd op de mededeling van de Commissie "Krachtigere en slimmere informatiesystemen voor grenzen en veiligheid" van 6 april De groep put ook sturing uit de Routekaart voor het verbeteren van informatie-uitwisseling en informatiebeheer op het gebied van justitie en binnenlandse zaken, onder meer door middel van interoperabiliteitsoplossingen 5, die de Raad heeft goedgekeurd in zijn zitting van 9-10 juni De deskundigengroep op hoog niveau zal zich bezighouden met de juridische, technische en operationele aspecten van de verschillende opties om tot interoperabiliteit van informatiesystemen te komen, daaronder begrepen de noodzaak, de technische haalbaarheid en de proportionaliteit van de beschikbare opties en de gevolgen ervan voor de gegevensbescherming. Met name de volgende belangrijke uitdagingen zullen worden besproken door de deskundigengroep op hoog niveau en haar subgroepen: zoeken naar manieren om de toepassing en het gebruik door de lidstaten van bestaande systemen te verbeteren en deze doeltreffender, meer procesgericht en gebruiksvriendelijker te maken; zich beraden op de ontwikkeling van nieuwe systemen om de vastgestelde lacunes in de huidige constellatie van informatiesystemen op te vullen; en ontwikkelen van een visie inzake interoperabiliteit voor het volgende decennium waarin proceseisen worden gecombineerd met waarborgen voor gegevensbescherming. De deskundigengroep is tot dusver tweemaal bijeengekomen (op 20 juni en 20 september 2016), en er zijn drie verdere vergaderingen gepland. Na de laatste vergadering van de deskundigengroep op hoog niveau in mei 2017 zal de Commissie in juni 2017 een verslag voor het Europees Parlement en de Raad opstellen. Het verslag moet een overzicht geven van de belangrijkste bevindingen van de deskundigengroep op hoog niveau en concrete vervolgmaatregelen voorstellen. III. CONCLUSIES Het voorzitterschap verzoekt de Raad nota te nemen van dit voortgangsverslag en, in voorkomend geval, van gedachten te wisselen over de algemene aanpak met betrekking tot het gebruik en de verdere ontwikkeling van de maatregelen inzake informatietechnologie die verband houden met grensbeheer. 4 5 Doc. 7644/16. Doc. 9368/1/16 REV /16 gar/ass/fb 8