VERSLAG INTERNATIONALE BIJEENKOMST PROJECT FAMILIES IN BEELD

Transcriptie

1 VERSLAG INTERNATIONALE BIJEENKOMST PROJECT FAMILIES IN BEELD 14, 15 en 16 november 2005 Berlijn

2 Bureau MUTANT, januari 2006 Wendy Doeleman & Monique van der Kaa Voor meer informatie: Wendy Doeleman, , Monique van der Kaa, , Het project Families in beeld wordt financieel ondersteund door Stichting Kinderpostzegels Nederland. De internationale activiteiten worden gefinancierd door het Europese netwerk DECET. Bij gebruik van (delen uit) deze publicatie, graag de bron vermelden. Bureau MUTANT, januari

3 VERSLAG INTERNATIONALE BIJEENKOMST FAMILIES IN BEELD NOVEMBER 2005 Aanwezigen: Monique van der Kaa (teamleider jeugdzorg, freelance trainer MUTANT, Nederland) Ietje Corman (locatiemanager, Korein Kinderopvang, Eindhoven) Margreet Stroet (leerkracht OBS De Meridiaan, Medemblik) Serap Sikcan (trainer Kinderwelten, Duitsland) Kornelia (Conny) Ben Messaoud (leidster Duitsland) Ellen Behring (trainer project Demokratie Leben Eberswalde, Duitsland) Michelle Clausier (trainer ACEPP, Frankrijk) Emmanuelle Murcier (trainer ACEPP, Frankrijk) Lorette Trecca (hoofd kindercentrum ACEPP, Frankrijk) Julia Göbel (notulist, stagiaire Kinderwelten, Duitsland) Yves Rosset (vertaler, Duitsland) 14 NOVEMBER Openingsoefening We beginnen de bijeenkomst met een voorstellingsrondje waarbij ieder kort vertelt wat zijn/haar functie is. Tevens doen we de oefening Jouw naam, waarbij ieder vertelt wat hij/zij over zijn naam weet en wat deze naam voor hem/haar voor betekenis heeft. Presentatie van elk land Duitsland De werkgroep in Duitsland bestaat uit twee onderdelen. Een onderdeel in Eberswalde dat wordt begeleid door Ellen Behring en een deel in Berlijn dat wordt begeleid door Serap Sikcan. In totaal bestaat de werkgroep uit 10 personen: 2 groepsleidsters van kinderdagverblijven in Eberswalde, 6 groepsleidsters van kinderdagverblijven in Berlijn plus Ellen en Serap. De werkgroep komt elke 3 maanden bij elkaar. Het doel van de werkgroep in Duitsland is met name uitwisseling over de samenwerking met ouders en het werken met de familiemuur. De reacties van kinderen, ouders en groepsleidsters zijn positief. Kinderen vinden het leuk om over hun familie te vertellen en naar hun foto s te kijken. Ouders leren elkaar beter kennen en ook de beroepskrachten leren elkaar beter kennen en krijgen een beter beeld van de leefsituatie van de kinderen op hun groep. Als uitdagingen worden genoemd de samenwerking met ouders, het betrekken van kinderen en ouders bij het creëren van een familiemuur en het werken met de familiemuur. Welke onderwerpen kun je met de kinderen bespreken en op welke wijze? Bureau MUTANT, januari

4 Frankrijk ACEPP bestaat uit een netwerk van ongeveer 1000 kinderdagverblijven (crèche parental). Het kenmerk van deze kinderdagverblijven is dat ze zijn opgezet en worden bestuurd door ouders. De ouders zijn actief betrokken bij de opvoeding van hun kinderen in samenwerking met beroepskrachten. Een aantal ouders en beroepskrachten van de crèche parental hebben deelgenomen aan het eerdere Grundtvig project Ouders en diversiteit. Deze personen zijn nu nauw betrokken bij de verdere verspreiding van de resultaten van het project Documentation of families. ACEPP heeft inmiddels met behulp van deze groep een bijeenkomst georganiseerd waarin de methodieken die in het kader van het project Documentation of families zijn ontwikkeld, zijn gepresenteerd. Er is een brochure opgesteld met daarin een beschrijving van de methodieken. Deze brochure dient als inspiratiebron om verder met dit thema aan de slag te gaan. Voorbeelden van methodieken om kindercentrum zichtbaar te maken: Les documents memoire : een belangrijke gebeurtenis op het kinderdagverblijf. Door dit te beschrijven kunnen ouders met kinderen over ervaringen op het kinderdagverblijf praten. Boekje waarin in de vorm van een sprookje het beleid van het kinderdagverblijf wordt verteld. DVD/ video over werkwijze op het kinderdagverblijf. Voorbeelden van methodieken om de families zichtbaar te maken: Boekje van elk kind. Ouders worden gevraagd een boekje over het kind te maken met daarin het leven van het kind voordat het naar het kinderdagverblijf kwam. Bijvoorbeeld iets over de achtergrond van de naam van het kind. In het boekje hoeft niet alleen tekst te staan, maar ook foto s, tekeningen etc. Vervolgens wordt het boekje door groepsleiding aangevuld met ervaringen op het kinderdagverblijf. Op deze manier wordt een verbinding gelegd tussen familie en kinderdagverblijf. CD/casette met liedjes van thuis. Boekje met daarin de belangrijkste woorden in de moedertaal van het kind. Familiemuur in de vorm van een grote mobiel (parasol). Daarnaast wil men een cursus opzetten om de ontwikkelde methodieken verder te verspreiden. In deze cursus wordt zowel aandacht besteed aan theorie als praktijk. In het praktische deel wordt onder andere aandacht besteed aan documentation of families (methodieken om te realiseren dat beroepskrachten meer inzicht krijgen in families en families meer inzicht krijgen in de werkwijze op het kinderdagverblijf). Daarnaast wordt aandacht besteed aan artistieke activiteiten en het werken met persona dolls. Deze nationale cursus is zowel bestemd voor leidsters van ACEPP als leidsters van openbare dagverblijven. ACEPP hoopt op deze wijze ouders meer bij de dagverblijven te betrekken en tegelijkertijd meer aandacht te besteden aan het thema diversiteit. Bureau MUTANT, januari

5 Tenslotte wordt tijdens de presentatie van Frankrijk verder ingegaan op het werken met de familiemuur. Hoe werken met de familiemuur? Reageren op spontane reacties van kinderen. Van belang om kinderen goed te observeren en naar ze te luisteren en dit als aanknopingspunt te nemen. Muur symboliseert alle families. Belangrijk bij identiteitsvorming. Kinderen gaan ontdekken wie de eigen pappa en mamma zijn en wie de pappa en mamma van andere kinderen zijn. Daarnaast zullen kinderen eerder trots op zichzelf zijn als ze het gevoel hebben dat ze welkom zijn. De familiemuur wordt in Frankrijk gezamenlijk met ouders gecreëerd. Ouders mogen zelf beslissen wat ze meenemen. De muur kan tussentijds aangepast worden. De muur hoeft niet alleen foto s te bevatten, maar het kan ook andere voorwerpen bevatten die voor de ouders of het kind van belang zijn. Alles wat voor hen waarde heeft, kan een plek krijgen op de familiemuur. Moeilijkheden/knelpunten: In Frankrijk wordt het privé-leven niet in het openbare leven besproken. Het werken met de familiemuur wordt daarom al snel gezien als een inbreuk op het privé-leven. Een theoretische onderbouwing voor het werken met de familiemuur kan helpen ouders mee te krijgen. Wisseling van kinderen. Hoe muur actief gebruiken (niet alleen decoratie)? Communicatie met ouders. Uitdaging: thema diversiteit integreren in activiteiten met zowel ouders als kinderen. Bureau MUTANT, januari

6 Nederland In Nederland nemen 6 pilot instellingen deel aan het project: 4 kindercentra, 1 school en 1 BSO. De coördinatie is in handen van bureau MUTANT (Wendy en Monique). Door financiële steun vanuit de Stichting Kinderpostzegels is het mogelijk om een boek en DVD te maken en reis- en materiaalkosten te vergoeden voor de pilot instellingen. Elk deelnemer heeft een methode gekozen om zowel het kindercentrum/school in beeld te brengen als de achtergrond van families in beeld te brengen. Gekozen methodieken: Doerak: wereldkaart, familiemuur en intakeboekje Pinokkio: heen en weer boekje Torteltuin: kind van de week Meridiaan: wereldmap, Dit-ben-ik plekken (familiemuur) en intakeboekje Fila Tekna: intake boekje, kaart van het dorp (waar woon je nu?) en familiemuur Wereldkids: familiemuur, ouders informeren over de werkwijze op het kindercentrum aan de hand van thema s. Doelen: Sociaal-emotionele ontwikkeling (veiligheid, identiteit, positief zelfbeeld, inlevingsvermogen). Ouders als partners: verbinding tussen leefwereld thuis en leefwereld op school/kindercentrum. Een goede samenwerking tussen ouders en beroepskrachten heeft een positieve invloed op de kinderen. Samenleving: voorbeeldfunctie. Kindercentra en scholen kunnen een positieve bijdrage leveren aan de sociale cohesie binnen de samenleving door het uitdragen van respect voor diversiteit. Resultaten: Boek en DVD betreffende families in beeld in Nederland (april 2006) 10 april 2006: Nationaal seminar waarin resultaten worden gepresenteerd en het boek. Artikelen in Nederlandse tijdschriften. Uitdagingen: Theoretische onderbouwing voor het werken met de familiemuur overbrengen aan ouders. Tijd en organisatie Vraag: Hoe krijgt het project een vervolg na het nationale seminar? Het idee is om de methodieken rondom het documenteren van families en kindercentra/school te integreren in bestaande cursussen rondom het thema diversiteit, zoals de cursus Ik ben ik en jij bent jij. Bureau MUTANT, januari

7 Familiemuur: Hoe kun je werken met de familiemuur kijkend naar kinderen, ouders en beroepskrachten? Vorig jaar hebben we tijdens de internationale uitwisseling met elkaar gesproken over het realiseren van een familiemuur. Hoe ga je echter met de familiemuur aan de slag als hij eenmaal gerealiseerd is? Welke activiteiten kun je doen rondom de familiemuur? Tijdens onze laatste bijeenkomst in september hebben we hier in Nederland over gebrainstormd. Deze voorbeelden hebben we als uitgangspunt genomen. Daarnaast heeft Ietje een aantal voorbeelden genoemd die studenten voor hun afstudeerproject binnen Doerak hadden bedacht. Om het brainstormen te stimuleren, hebben we als Nederlandse groep voorgesteld om te bedenken wat kinderen nodig hebben in welke fase van hun ontwikkeling en hoe je hierop kunt aansluiten met de familiemuur. Bij jonge kinderen is herhalen bijvoorbeeld van belang, terwijl je bij oudere kinderen eerder telkens nieuwe activiteiten moet bedenken. Leeftijd 0-1 jaar In deze leeftijdsfase is emotionele zekerheid belangrijk. Voor nieuwe kinderen kunnen foto s van ouders of de stem van ouders voor troost zorgen. Mogelijke activiteiten: Kiekeboespelletjes met de kinderen. Foto van ouders op een kussensloop, zodat de ouders dichtbij zijn. Cassette of CD met liedjes door de ouders gezongen. Het horen van de stem van één van de ouders kan voor een kind belangrijk zijn. Familiemuur in de vorm van fotokubus of foto-mobiel. Het is van belang dat de foto s op een voor de kinderen zichtbare plek hangen of staan. Leeftijd 1-2 jaar In deze leeftijdsfase gaan kinderen onderscheid maken tussen zichzelf en anderen. Daarnaast gaan kinderen op ontdekkingstocht. Dit blijkt uit het feit dat ze alles willen aanraken. Het is daarom van belang dat kinderen foto s bij zich kunnen pakken. Je kunt iets meer met thema s gaan werken, omdat de spraak zich ontwikkelt. Je zou kunnen beginnen met wie is je familie en hoe ziet de familie van anderen eruit. Het is hierbij van belang dat je kinderen goed observeert en naar hen luistert. Het is interessant om te werken hoe kinderen reageren op de foto s en welke gesprekken ze onderling voeren. Je kunt hier dan op aansluiten. Mogelijke activiteiten: Vraag- en antwoordspel. De kinderen zitten in een kring op de grond. Voor hen liggen familiefoto s. Je kunt dan aan de kinderen eenvoudige vragen stellen. Wie weet waar de zus van Hannah is? Is er een foto van een kat? Zo ja, waar is die foto? Waar is de foto van de mamma van Lisa? Waar is de foto van jou mamma? Bureau MUTANT, januari

8 Leeftijd 2-3 jaar In deze leeftijdsfase is de identiteitsontwikkeling van belang. Welke oefeningen kunnen kinderen helpen om een eigen identiteit te ontwikkelen? Welke activiteiten helpen kinderen om met verschillen om te gaan? Mogelijke activiteiten: Kinderen zichzelf gezamenlijk in een spiegel laten bekijken en hen laten zoeken naar overeenkomsten (en later ook naar verschillen). Kinderen laten benoemen wat ze zien. Hoe zie je eruit als je lacht? Hoe zie je eruit als je huilt? Omdat er een discussie ontstond of het wel of niet zinvol is om op deze wijze te brainstormen, zijn we niet meer toegekomen aan de oudere leeftijdsgroep. Het voorstel was om dit per land zelf verder op te pakken. Het belangrijkste aandachtspunt bij deze manier van brainstormen is te beseffen dat niet bij alle kinderen de ontwikkeling hetzelfde verloopt. De ervaringen die een kind opdoet en de omgeving waarin een kind opgroeit zijn van invloed op het verloop van de ontwikkeling van het kind. Bij vluchtelingkinderen kan het langer duren voordat kinderen zich veilig voelen en zal hiervoor met name aandacht moeten zijn. Het uitgangspunt is om zoveel mogelijk aan te sluiten op de behoeften en de ontwikkeling van de kinderen en hen te begeleiden bij het ontwikkelen van een eigen identiteit en het beeld dat ze van anderen ontwikkelen. Bureau MUTANT, januari

9 15 NOVEMBER Op deze dag stond het formuleren van uitgangspunten centraal. Om tot deze uitgangspunten te komen, formuleerden de deelnemers per land een aantal vragen. Vervolgens werd bekeken op welke vragen de meeste deelnemers een antwoord wilden. De discussie rondom deze vragen, diende als basis om tot uitgangspunten te komen. Vraag 1: Hoe ga je om met kinderen die niet over hun familie willen praten? Respect tonen (accepteren dat het kind er niet over wil praten). Achterhalen waarom een kind niet over zijn familie wil vragen. Het kind en/of de ouders hierover vragen stellen. Op een later tijdstip opnieuw proberen. Andere activiteiten doen dan praten, bijvoorbeeld schilderen. Het kind vragen waarover het wel wil praten. Deze vraag wordt tevens gekoppeld aan de vraag wat je kunt doen als ouders geen foto s willen meenemen. Ouders en/of kind foto s laten meenemen van andere personen, andere situaties die voor het kind van belang zijn. Ouders en/of kind andere voorwerpen laten meebrengen die voor hen van belang zijn. Uitgangspunten/principes: Het respecteren als een kind niet over zijn familie wil praten of geen foto s wil meebrengen. Verdiepen in achtergrond/ redenen waarom een kind niet over zijn familie wil praten of geen foto s wil meebrengen. Samen oplossingen bedenken. Kind op een andere wijze onderdeel laten uitmaken van de groep. Dit hoeft niet voor alle kinderen hetzelfde te zijn. Het alternatief voor het ene kind kan ook bruikbaar zijn voor andere kinderen. Elk kind moet vertegenwoordigd zijn op de familiemuur. Dit kan ook een lege plek zijn als het kind hiervoor kiest of speelgoed of een tekening. De familiemuur hoeft nog niet compleet te zijn. De familiemuur is immers voortdurend in ontwikkeling. (verschil tussen principe en praktijk. In de praktijk kan het zijn dat een contact nog opgebouwd moet worden, omdat een kind bijvoorbeeld nieuw op de groep is.) Belangrijk dat ouders/kind iets meenemen wat voor hen betekenis heeft. Dit hoeven niet altijd foto s te zijn. In Frankrijk is het van belang dat de familiemuur toebehoort aan alle ouders. Dit hoeft niet te betekenen dat gezinnen/ouders ook zichtbaar worden gemaakt d.m.v. foto s. Voorbeeld van Frankrijk: In plaats van een foto heeft een moeder geld uit het land van herkomst meegenomen. Dit geld staat symbool voor het feit dat de moeder het kind een goede toekomst wil bieden. Voor het kind is de migratie een onderdeel van zijn/haar achtergrond. Doordat de moeder iets anders mee heeft gebracht, hebben leidsters meer inzicht gekregen in de achtergrond van de moeder en wat zij belangrijk vindt. Welkom heten van ouders en kind staat voorop. Bureau MUTANT, januari

10 Vraag 2: Hoe kun je omgaan met moeilijke situaties zoals sterfgeval/scheiding als je hierover niet mag praten van de ouders? Proberen samen met de ouders tot een oplossing te komen. Communicatie met ouder is hierbij van belang. De methode Van botsingen kun je leren kan hierbij behulpzaam zijn. Uitgangspunten/principes: Ieder de tijd gunnen In een moeilijke situatie is het belangrijk om de tijd te nemen, te luisteren naar de ander en ook eigen wensen te benoemen. Gezamenlijk naar oplossingen zoeken. Deur open laten, mogelijkheid bieden voor alternatieven. Voorbeeld Duitsland: De moeder van een kind wilde na een scheiding de foto van de vader niet op de familiemuur zien. Het voorstel van de groepsleiders was om de foto van de vader in een schatkistje van het kind te bewaren. Het kind kon dan toch op elk moment de foto van de vader bekijken. Daarnaast vroeg de leidster aan de moeder of moeder het wilde aangeven als de scheiding minder pijnlijk voor haar zou zijn en de foto van vader weer terug zou mogen op de familiemuur. Als beroepskracht de eerste stap zetten om een dialoog op gang te brengen. De muur kan zich in de loop van de tijd verder ontwikkelen. Vraag 3: Hoe maken we de doelen voor iedereen zichtbaar? De teamleden moeten op de hoogte zijn van de doelen/achtergronden van de familiemuur. Een poster met daarop alle belangrijke doelen/uitgangspunten. De diversiteit moet daarin weerspiegeld worden. Op ouderavonden een video gebruiken om te laten zien hoe met de familiemuur wordt gewerkt. Schriftelijke communicatie combineren met mondelinge communicatie: individueel een toelichting geven. Toelichten aan ouders wat de belangen voor het kind zijn. Foto s van 1 kind maken gedurende de dag en dit als aanknopingspunt gebruiken voor een oudergesprek. De uitgangspunten/principes kunnen per land verschillen. Voorstel om de principes per land verder uit te werken voor de internationale bijeenkomst in juni Op de volgende pagina zie je een overzicht van een aantal gezamenlijke uitgangspunten voor de familiemuur. Bureau MUTANT, januari

11 UITGANGSPUNTEN Alle gezinnen moeten weerspiegeld worden op een familiemuur of een andere methodiek om families in beeld te brengen. Dit hoeven niet altijd foto s te zijn. Het kan ook gaan om andere materialen, een tekening etc. Het belangrijkste is dat de ouders en/of het kind zich erin kunnen vinden en ze iets meebrengen wat voor hen betekenis heeft. Elke nieuwe situatie brengt nieuwe mogelijkheden met zich mee. Het alternatief voor het ene kind kan ook bruikbaar zijn voor andere kinderen. Bij het creëren: Foto s/ voorwerpen op ooghoogte van de kinderen. Bij het voeren van gesprekken: Om uitsluiting te voorkomen is het van belang dat alle kinderen vertegenwoordigd zijn als je rondom de familiemuur gesprekken voert. Observeren en luisteren naar kinderen om aan te kunnen sluiten op onderwerpen waar zij mee bezig zijn. Initiatieven van de kinderen volgen. Het respecteren als een kind niet over zijn familie wil praten (wel proberen te achterhalen waarom). Eerst over overeenkomsten spreken en vervolgens pas over verschillen. Voorkomen dat je kinderen en hun familie in gesprekken als anders aanduidt. Ouders en kinderen geen identiteit geven, maar hen zelf vragen hoe zij zichzelf zien (bijvoorbeeld hun afkomst, moedertaal etc.). Algemene woorden als wij of zij vermijden. Bij gesprekken over moeilijke thema s zoals dood en scheiding: Beschikken over achtergrondinformatie en je bewust zijn van de rol die persoonlijke ervaringen hebben op de wijze waarop je met moeilijke thema s omgaat. Bureau MUTANT, januari

12 16 NOVEMBER Op de laatste dag hebben we gesproken over het realiseren van een internationaal product om de kennis en ervaringen die we op hebben gedaan verder te verspreiden. Daarnaast hebben we gesproken over de invulling de internationale bijeenkomst in juni Product Uitgangspunten Moet de principes/uitgangspunten en de Europese samenwerking weerspiegelen. Informatie voor ouders en informatie voor beroepskrachten 2 producten. Een koffer met daarin: o Een spel (voor beroepskrachten) o Een poster met de belangrijkste uitgangspunten o Powerpointpresentatie met daarin de principes/uitgangspunten o Een document met daarin de verschillende methodieken. De laatste twee kunnen wellicht op een DVD worden gezet. Taakverdeling Duitsland: Poster Nederland: Spel Frankrijk: Powerpointpresentatie betreffende de principes/uitgangspunten. Tijdsplanning Voor december moeten de diverse coördinatoren laten weten of ze het eens zijn met deze taakverdeling. Bij de taakverdeling gaat het niet alleen om het realiseren van het product, maar ook om het maken van een kostenplaatje om in te kunnen schatten wat haalbaar is. Begin februari is er een bijeenkomst met de coördinatoren van elk land. Dan wordt besloten wie de verantwoordelijkheid op zich neemt voor het maken van een overzicht van de verschillende methodieken. Huidige afspraak dat elk land alvast allereerst zelf een overzicht maakt. Februari-juni: werken aan de producten per land en principes per land verder uitwerken. Tijdens internationale bijeenkomst in juni presentatie van de ideeën betreffende de verschillende producten. December 2006 producten gereed. Bureau MUTANT, januari

13 Voorbereiding internationale bijeenkomst in juni 2006 Doelen en verwachtingen Reflectie op het werk wat we de afgelopen 2,5 jaar hebben gedaan. Uitwisselen en het verder ontwikkelen van methodieken staat centraal. Om deze reden is de internationale bijeenkomst met name gericht op beroepskrachten en niet zozeer op ouders. Bij de vorige Grundtvig uitwisseling was het centrale thema ouders en diversiteit, waardoor het belangrijk was dat er ook ouders bij het project betrokken waren. Nu is het centrale thema het in beeld brengen van families en kindercentrum/school aan de hand van verschillende methodieken. Programma: 20 juni 2006 Aankomst optioneel bezoek aan Dresdenerstrasse en gezamenlijk eten. 21 juni 2006 s ochtends presentatie door de 3 deelnemende landen s middags workshops 22 juni 2006 s ochtends workshops en presentatie van elk land in de vorm van een markt samen met het Duitse project kinderwelten. s middags workshops (zonder kinderwelten) 23 juni 2006 s ochtends optioneel deelname aan conferentie kinderwelten s middags discussie uitgangspunten, evaluatie en verdere verspreiding Er is nog geen definitief programma. Na de bijeenkomst met de coördinatoren begin februari hopen we hierover meer helderheid te kunnen geven. Ideeën voor workshops: Hoe kun je m.b.v. video-interactie begeleiding het werken met de verschillende methodieken verbeteren? Presentatie van activiteiten gekoppeld aan de DECET-doelen/ behoeften van het kind. Hoe met moeilijke situaties omgaan? Nieuwe ideeën opdoen voor het in beeld brengen van families en kindercentrum/school. Voorbereiden van de familiemuur voor degenen die nog niet met de familiemuur werken. Voorstel vrijdagmiddag: Discussie in spelvorm over de uitgangspunten aan de hand van de poster. Bureau MUTANT, januari