VERSLAG FAMILIES IN BEELD

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "VERSLAG FAMILIES IN BEELD"

Transcriptie

1 VERSLAG 1 e INTERNATIONALE SEMINAR FAMILIES IN BEELD Kinderen, ouders en beroepskrachten werken samen aan een veilig en respectvol klimaat in kindercentra en basisscholen NOVEMBER 2004, PARIJS BUREAU MUTANT

2 Toelichting Het Nederlandse project Families in beeld maakt deel uit van het Europese project Documentation of families. Dit Europese project is een initiatief van het Europese netwerk DECET (Diversity in Early Childhood Education and Training), waar MUTANT momenteel overall-coordinator van is. Het DECET-netwerk, waarin trainers, onderzoekers en praktijkwerkers samenwerken, stimuleert gelijke kansen en waardeert diversiteit in kinderopvang- en voorschoolse voorzieningen en in training en opleiding, gebaseerd op de VN Conventie van de Rechten van het Kind. Het Nederlandse project Families in beeld wordt mede gevoed door twee internationale seminars Documentation of families, in november 2004 en november Voor u ligt het verslag van het eerste seminar. Na dit seminar zijn in Nederland vijf pilotorganisaties geselecteerd die gedurende ruim een jaar (januari april 2006) in hun eigen locatie(s) een of meerdere werkvormen of methodieken die aansluiten bij het thema Families in beeld gaan (verder) ontwikkelen. Bureau MUTANT, januari 2005 Wendy Doeleman & Monique van der Kaa Voor meer informatie: Wendy Doeleman, , w.doeleman@mutant.nl Bij gebruik van (delen uit) deze publicatie, graag de bron vermelden. Foto op voorpagina: Ietje Corman Bureau MUTANT, januari

3 VERSLAG 1 e SEMINAR DOCUMENTATION OF FAMILIES 8, 9, en 10 november 2004 Deelnemers: Serap Sikcan (trainer Kinderwelten, Duitsland) Kornelia (Conny) Ben Messaoud (leidster, Duitsland) Ellen Behring (leidster & trainer, Duitsland) Michelle Clausier (trainer, Frankrijk) Emmanuelle Murcier (trainer, ACEPP, Frankrijk) Lorette Trica (leidster, ACEPP, Frankrijk) Monique van der Kaa (locatiehoofd, freelance trainer MUTANT, Nederland) Wendy Doeleman (trainer MUTANT, Nederland) Yutti Courtecuisse (vertaler, Frankrijk) Annie Maillet (notulist, ACEPP, Frankrijk) Definitie Het Europese uitwisselingsproject heet Documentation of families. De eerste vraag is: wat verstaan we onder documentatie? Voor ons Nederlanders is documentatie een term die ons weinig bekend lijkt in de kinderopvang en op scholen, behalve binnen de werkwijze van Reggio Emilia. Hiervan weten we dat het daarbij vooral om het vastleggen van het PROCES gaat en minder van het PRODUCT. Bij Reggio Emilia gaat het daarbij dan om het werk van kinderen; dus vooral HOE zijn kinderen bezig geweest met bijvoorbeeld schilderen, met daarnaast natuurlijk ook WAT hebben ze gemaakt. Voor ons heeft documentatie te maken met vastleggen, proces, zintuigen (zien, horen, voelen, proeven, ruiken). In het kader van dit project gaat het ons zowel om het zichtbaarder/hoorbaarder maken etc. van families voor het centrum als vice versa. De definitie waar we uiteindelijk op uitkomen,uidt: Bij documentatie gaat het ons zowel om tastbare werkvormen en methodieken die het dagelijks leven van gezinnen meer inzichtelijk en daarmee begrijpelijker maken voor kindercentra/scholen als om tastbare werkvormen en methodieken die de werkwijze van kindercentra/scholen meer inzichtelijk en daarmee begrijpelijker maken voor families. Bij deze werkvormen en methodieken gaat het niet alleen om de uiterlijke vorm (zoals een familiemuur) maar vooral ook om de vraag hoe je er mee werkt. Het werken ermee gebeurt aan de hand van de DECET-doelstellingen. Bureau MUTANT, januari

4 Criteria Welke werkvormen en methodieken vallen nu precies binnen dit project? Hiervoor hebben we enkele criteria: - als uitgangspunt is er een tastbaar product (een boek, een familiemuur met foto s, een welkomstbord, cassettebandjes, een spel) - doel ervan is families en/of kindercentrum/school meer in beeld te brengen om zo de onderlinge relatie te versterken - het werken ermee gebeurt op basis van de DECET-doelstellingen - het creëren van het product gebeurt zo veel mogelijk met beroepskrachten, ouders en/of kinderen samen Mogelijke methodieken en werkvormen We verzamelen met elkaar een groot aantal mogelijke werkvormen en methodieken die passen binnen het thema Families in beeld en Kindercentra/scholen in beeld. SPELLEN: - memorie aan de hand van foto s van kinderen van thuis en/of van op het kindercentrum/school - lotto of puzzel met foto s: foto s van kinderen en hun gezin, maar ook bijvoorbeeld van diverse medewerkers/functies op het kindercentrum. - ganzenbord om met ouders over hun opvoedingsideeën te praten ( als je kind dat en dat doet, wat doe jij dan? ). Soms wordt het spel gebruikt om te achterhalen wat ouders van het kindercentrum weten. BOEKEN/MEDIA - met ouders boeken maken in verschillende talen - cassettebandjes met liedjes van ouders gebruiken - boekje maken wat doet jouw kind op zaterdag met foto s en korte teksten - beeldfolder (tip: sommige ouders willen ook graag weten wat hun kind er leert, dus dat ook erbij vermelden) - contracten tussen ouders en centrum: op welke manier wil je hier betrokken zijn - voor ieder kind een schatkistje maken met spullen van thuis - schriftjes zoals ook in Nederland veel gebruikt, wellicht nog andere vormen/invulling hiervoor te bedenken? - leefboek: een boek van een groep met over ieder kind informatie en foto s, om gezamenlijk door te nemen van tijd tot tijd - collage waarop de beroepen in het kindercentrum en van ouders met foto s worden uitgelegd (bijv. leidster, leidinggevende, kok, schoonmaakhulp). - collage van verschillende deuren van woningen en vervolgens van de inrichting/diverse woonruimten Bureau MUTANT, januari

5 INRICHTING - familiemuur - themakisten waarvoor ouders ook spullen leveren, valt alleen onder dit project als je er bewust iets mee doet - wereldkaart (wel gevaar om afkomst van mensen vast te pinnen ) - bord met eetgewoonten - welkomstbord in vele talen - bord met allerlei basiswoorden in verschillende talen - activiteitenbord: wat hebben we vandaag gedaan - bord met overzicht van wat ouders allemaal in het centrum kunnen doen OVERIG - sociaal project, een interactieve vorm voor samen denken & beslissen over het (pedagogisch) beleid Doelen Waarom zouden we werken aan het documenteren van familie en kindercentrum/school? - Wil een kind zich goed kunnen ontwikkelen, dan is het ondermeer belangrijk om het te helpen een positief zelfbeeld te ontwikkelen. Dit is niet alleen iets individueels maar ook iets collectiefs in de zin dat het erkennen en waarderen van zijn/haar achtergrond (=familie) hiervan een onderdeel is. Met het documenteren van de familie breng je de familie meer in beeld, je erkent het en je waardeert het (of tenminste respecteert het). Ook is het voor de ontwikkeling van een kind positief als kindercentrum/school en ouders werkelijk partners in de opvoeding zijn. Dit vraagt dat zij zichtbaar voor elkaar zijn en vervolgens dat zij elkaar erkennen en respecteren/waarderen. - Het kan kinderen helpen om te wennen als er op het centrum/school ook dingen van thuis te vinden zijn. - Ouders hebben lang niet altijd helder wat kinderen op een kindercentrum of op school precies doen, vooral als zij de taal van het land niet goed beheersen. Een beeldfolder bijv. kan daarin helpen. - Tegelijkertijd is het werken aan tastbare werkvormen en methodieken een manier om de relatie tussen centrum/school en ouders te versterken, omdat de hulp van ouders (vrijwel) per definitie nodig is. Ouders kunnen actief deelnemen en zullen ze zich mede daardoor gewaardeerd voelen. Documentatie is in die zin een middel om ouders bij het kindercentrum te betrekken. Het is hierbij nodig om rekening te houden met de aanwezige diversiteit, zodat er sprake is van een democratie (iedereen kan evenveel mee doen, praten en denken etc.) Het is in de Nederlandse situatie waarschijnlijk wel een uitdaging om ouders werkelijk ook in een vroeg stadium in te zetten en hen daadwerkelijk bij beslissingen te betrekken. Bij de ouderparticipatiecrèches in Frankrijk is dit veel meer de gewoonte, door de specifieke opzet aldaar. Bureau MUTANT, januari

6 Start Mogelijke vraag om mee te starten als je met je team wilt gaan kijken met welke werkvorm of methodiek je wilt gaan werken: leidsters/leerkrachten de opdracht geven om een ronde te maken door het centrum/school en te zoeken naar de sporen van families (dus iedereen om het kind heen, niet het kind zelf). Tevens samen gaan bekijken hoe het kindercentrum of de school zich momenteel naar ouders toe presenteert. Ouders bevragen hoe zij dit vinden. Drie voorbeelden uitgewerkt 1. Familiemuur 2. Le project social 3. Presentatie kindercentrum met een verhaal en zelfgemaakt boekje. Voorbeeld 1: De Familiemuur In het kort houdt de Familiemuur het volgende in: Ouders en kinderen worden gevraagd om foto s van thuis mee te nemen. Deze krijgen als een soort collage een plek in het kindercentrum, vaak op een muur, maar onder een doorzichtige plaat op een tafel is bijvoorbeeld ook mogelijk. Vaak hebben leidsters of leerkrachten zelf een begin gemaakt, door te beginnen met hun eigen foto s op te hangen. De foto s worden vervolgens regelmatig gebruikt in de gesprekken met kinderen en ouders. Doel is het creëren van een respectvol en veilig klimaat. Dit betekent dat er in het begin vooral gekeken wordt naar de overeenkomsten die de kinderen en gezinnen met elkaar hebben. Hierna kan ook gekeken worden naar de verschillen die er zijn: de diversiteit. Uitgangspunt is dat het om iets concreets gaat, namelijk om foto s. Daarnaast dient er aandacht geschonken te worden aan HOE met de foto s te werken. Voorbeelden van hoe een familiemuur er uit kan komen te zien: - in houten lijstjes aan haakjes - op gelamineerd karton - in plastic mapjes aan een waslijn - achter plexiglas aan een wand - onder plexiglas op een tafel - losse foto s op papier geplakt - in een boekje - op een zachte dobbelsteen aan een touwtje aan het plafond (op babyhoogte) - met knijpertjes aan een koord - in een gordijn met doorzichtige vakjes - doosje met daarin luciferdoosjes (met mooi papiertje erom heen), ieder doosje bevat een papiertje als een harmonica opgevouwen met daarom woorden, tekeningen, kleine foto s Het blijkt dat de familiemuur in Frankrijk vaker 1 groot geheel is, met alle foto s vlak naast elkaar op 1 vlak, terwijl in Duitsland en Nederland de foto s vaak per gezin op een apart stuk papier staan. In Frankrijk wordt de familiemuur met name gebruikt om iedereen welkom te heten en om te laten zien dat iedereen een plek op het Bureau MUTANT, januari

7 kindercentrum heeft. De foto s staan altijd op een gezamenlijke wand. Men wil daarmee onderstrepen dat alle volwassenen er als het ware voor alle kinderen zijn: We zijn één grote familie. Waarom zou je werken met een familiemuur? Er zijn verschillende redenen en doelen. - kinderen iets vertrouwds van thuis laten meenemen, zodat ze zich eerder op hun gemak voelen; foto s van thuis kunnen helpen om de kinderen te laten wennen - ouders welkom heten en een plek geven - kinderen laten zien waar ze vandaan komen, waar hun wortels liggen en dat dit goed is - een werkelijk respectvol en veiligheid klimaat bieden, waarvan iedereen (kinderen, ouders, leidsters) profiteren - de familiemuur kan de taal bij kinderen stimuleren, doordat met de kinderen over de foto s wordt gesproken - het is een manier om ouderparticipatie te bevorderen Geformuleerd vanuit de doelen uit Ik ben ik en jij bent jij : - werken aan het positief zelfbeeld (ik ben oké zoals ik ben en mijn familie is dat ook) en groepsgevoel (ik hoor erbij) bij kinderen, leidsters, ouders: OVEREENKOMSTEN - werken aan inlevingsvermogen en respect voor diversiteit bij kinderen, leidsters, ouders: VERSCHILLEN - kinderen, leidsters en ouders leren omgaan met vooroordelen en discriminatie en het voorkomen hiervan Geformuleerd vanuit de DECET-doelen 1 t/m 5: - kinderen, ouders en leidsters het gevoel geven dat zij erbij horen en dat zij welkom zijn - elk aspect van ieders identiteit kennen, erkennen en waarderen - van elkaar leren over culturele en andere grenzen heen - iedereen laten participeren als actieve burgers - voorkomen van uitsluiting door open communicatie en nieuwsgierigheid Vragen die er bij ons allen zoal leven (met deels de antwoorden erbij): - Welke vraag geef je ouders/kinderen over de foto s mee? o wil je foto s van thuis meenemen o wil je foto s van je familie meenemen (sommigen vatten dit op als het Europese kerngezin, anderen veel ruimer) o wil je foto s meenemen van dingen/personen die voor je kind belangrijk zijn o feit is dat als je over familie hebt, dit voor sommige mensen eerder een negatieve bijklank heeft (omdat het mogelijk refereert aan een bepaald ideaalbeeld waar een familie aan zou moeten voldoen) dan wanneer je het hebt over dingen/personen die voor je kind belangrijk zijn Bureau MUTANT, januari

8 - Is het nodig dat leidsters eerst zelf starten met de familiemuur? Is zeer aan te raden omdat je ontdekt wat je dan zoal tegen kan komen? - Wat doe je met ouders die geen foto s willen geven, om verschillende redenen zoals zuinigheid op mooie foto s, religie, angst voor voodoo, schaamte voor familiesituatie? Ouders hierin respecteren, zoeken wat de redenen zijn en wat wel mogelijk voor ze is: een foto van alleen het kind, een foto zonder personen van alleen het huis, een tekening, foto s scannen of kopiëren en originelen teruggeven. - Wat doe je met ouders die geen fototoestel hebben? Een toestel lenen, een wegwerpcamera, foto s op het kindercentrum maken, een huisbezoek? - Hoe zorg je dat de foto s voor jonge kinderen niet teveel indrukken geeft? - Hoe kun je omgaan met weerstanden onder ouders dat je de intimiteit van thuis niet zomaar blootgeeft (speelt in Frankrijk)? - Hoe presenteer je het project aan ouders? Het is voor kinderen fijn om iets van thuis op het centrum te zien. - Wat doe je als er grote verschillen in rijkdom te zien zijn op de foto s? - Wat doe je als een kind maar heel weinig komt op de peuterspeelzaal (speelt in Frankrijk bij flexibele opvang)? - Als je het geen familiemuur wilt noemen vanwege eerdergenoemde reden, wat zijn dan andere mogelijke namen? Diversiteitsmuur, diversiteit & verbondenheid, thuismuur? - Wie maakt de familiemuur (verwerkt de foto s tot een muur): leidsters, ouders, kinderen? - Vanaf welk moment betrek je ouders en kinderen erbij (bijv. ook al bij de vraag of er überhaupt een familiemuur moet komen, waar, hoe, welke voorwaarden moeten er zijn)? - Hoe benoem je op een goede manier verschillen tussen mensen en andere dingen die je ziet op de foto s? - Hoe ga je om met veranderende gezinssituaties (ouders gaan scheiden en moeder wil geen foto van vader er meer bij)? - Hoe houd je de familiemuur levendig? Nagaan waar kinderen mee bezig zijn, wat hen bezighoudt en hierbij aansluiten. Foto: Marlies van Ginneken Bureau MUTANT, januari

9 We maken tijdens het seminar met de deelnemers ook zelf een familiemuur. Enkele vragen en opmerkingen die we hierbij hebben zijn: - Hoe ga je om met iemand die geen foto s bij zich heeft bijv. omdat de thuissituatie momenteel pijnlijk is? Zeg je lachend: misschien kun jij jezelf tekenen of besteed je ruime aandacht aan die persoon, vraag je hoe het voor hem/haar is en vraag je wat die persoon zelf zou willen doen om toch het gevoel te hebben erbij te horen? - In welke taal schrijf je er woorden bij (als je dat al doet)? - Hoe voorkom je een competitie element (sommigen hebben 1 foto meegenomen, anderen wel 15)? Een mogelijkheid om een start te maken met de familiemuur is: - als team zelf maar beginnen met eigen foto s te verzamelen en collages te maken - elkaar vertellen en vragen stellen over ieders foto s, vooral overeenkomsten benadrukken - praten over wat is familie, welke beelden heb je daarbij - eerst overeenkomsten benoemen, dan verschillen - leerervaringen meenemen bij het gaan vragen om foto s bij ouders Welke valkuilen zijn er bij het werken met de Familiemuur? - toerisme (dat er foto s komen te hangen van niet-alledaagse beelden waarop de buitenkant van een cultuur te zien is, bijv. mensen in klederdracht die dat niet dagelijks dragen) - generaliseren (kijk, Özden is Turks, Turkse mensen dragen een hoofddoek zie je wel)? - opgeheven vinger (familiemuur gebruiken voor je eigen regeltjes: kijk hier op de foto, daar is het ook opgeruimd, zo wil ik het hier ook) - behang (de familiemuur wordt alleen tot behang) - tegenovergestelde effecten (geen respect, onveiligheid) door vooral de verschillen te benadrukken Hoe kun je deze valkuilen voorkomen? - foto s vragen die dicht bij het dagelijks leven van kinderen liggen - overeenkomsten benoemen: we lachen, huilen, werken, spelen allemaal, hoe we dat doen, verschilt mogelijk - bij bepaald gedrag van kinderen niet zeggen dat hoort niet. Wel: zo doen we het hier op het kindercentrum, en thuis doe je het misschien anders - benadrukken dat iedere familie z n eigen cultuur heeft, er wordt dus niet gesproken over DE Nederlandse cultuur, DE Marokkaanse cultuur - activiteiten over culturele bijzonderheden altijd verbinden met het alledaagse Ideeën allerlei: - regelmatig een informatiebulletin voor ouders maken - de muur aan de hand van een symbool (bijv. te maken met de naam van het kindercentrum of de school) maken Bureau MUTANT, januari

10 - een schriftje bijhouden waarin leidsters/leerkrachten schrijven van wie er foto s zijn gekregen en hoe die op de muur zijn gekomen (wie heeft dat gedaan en hoe) - na een tijd een vragenlijst afnemen om de tevredenheid rond het proces te achterhalen Overige opmerkingen - de familiemuur vraagt een goede voorbereiding die enige tijd in beslag neemt - werken met de familiemuur confronteert mensen met hun zelfbeeld: wat van mijzelf wil ik aan anderen laten zien Foto: Monique Wolf Voorbeeld 2: Le projet social Een manier om samen met ouders te denken en te beslissen over het pedagogisch beleid Het project ofwel het beleid van het centrum bestaat uit verschillende onderdelen: Het projet social : Hierbij gaat het met name om het proces om gezamenlijk (ouders en leidsters) tot gemeenschappelijke uitgangspunten te komen. Voor wie is het centrum bedoeld en wat wil men bereiken? Door samen te praten over de dagelijkse praktijk thuis en op het centrum worden gemeenschappelijke waarden helder en dus tevens gemeenschappelijke uitgangspunten. Men spreekt onder andere van projet social omdat het gaat om het situeren van het centrum in de omgeving (ligging, toegankelijkheid). Het projet pédagogique : Hierbij is het kind het uitgangspunt. Ideeën van ouders en leidsters over pedagogische doelen worden op elkaar afgestemd. In deze fase worden de gemeenschappelijke waarden verder geconcretiseerd. Het projet éducatif : educatieve doelen worden geconcretiseerd. In Frankrijk is ACEPP (organisatie van ouderparticipatiecrèches) van start gegaan met het projet social. De methode die ze gebruiken om tot een beleidsplan te komen, bestaat uit de volgende vier stappen: Bureau MUTANT, januari

11 1. Sleutelmomenten uit het dagelijks leven van families definiëren. 2. Sleutelmomenten uit het dagelijks leven van het kindercentrum definiëren. 3. Achterliggende waarden formuleren en nagaan welke waarden men gemeenschappelijk heeft. 4. Sleutelmomenten (dagelijkse praktijk) koppelen aan de waarden. Deze vier stappen worden in verschillende bijeenkomsten uitgevoerd. Als je werkelijk een heel pedagogisch beleid wilt ontwikkelen, kost dit veel tijd. Maar je kunt er ook enkele thema s uithalen. Ad 1. Sleutelmomenten uit het dagelijks leven van families definiëren. Bijv: opstaan, eten (ontbijt, lunch, diner), hygiëne, spelen, straffen/belonen, ontvangst, snoepen. Hier wordt in eerste instantie 1 onderwerp of sleutelmoment uit uitgekozen, bijv. lunch. Ouders (en ook leidsters) gaan in tweetallen met elkaar delen hoe zij zelf thuis ten aanzien van dit onderwerp handelen. De kern hiervan schrijven zij op post-its, bij voorkeur verschillende dingen op verschillende blaadjes. Dit kan eventueel ook in de moedertaal. Al deze post-its worden verzameld door de trainer, opgehangen en besproken. Ieder mag zijn post-it uitleggen. Anderen mogen commentaar leveren. Er wordt gevraagd: waarom doe je het zo? Overeenkomsten worden benoemd en daarna ook verschillen. Alles is goed. Als er in verschillende talen is geschreven word dit vertaald en soms ook gediscussieerd over de vertaling. Ad 2. Hetzelfde gebeurt voor de werkwijze op het kindercentrum. De ouders schrijven op wat zij weten over de werkwijze (bijv. hoe er geluncht wordt) en wat hun ervaringen zijn. De leidsters leggen uit waarom zij het zo doen. Ouders kunnen vertellen waarom zij denken dat de dingen zo gedaan worden. Alle post-its van 1 en 2 komen uit eindelijk op 2 borden te hangen. 1 bord met gewoonten/handelingen waarover iedereen het eens is, en 1 bord met gewoonten/handelingen waar nog vragen over zijn of waar niet iedereen het over eens is. Ad 3. Op basis van alle praktische handelingen, wordt geformuleerd welke waarden de ouders en leidsters nu eigenlijk hebben als het gaat om het pedagogisch handelen. Waarom doen we dit alles nu, wat vinden we belangrijk?. Meestal wordt uitgekomen op een aantal basiswaarden (respect, autonomie, vrijheid). In veel gevallen is het nodig om deze waarden uit te leggen: wat verstaan we hier nu onder? Over de hoofdwaarden blijken de meeste mensen het wel eens te zijn, over de praktische invulling minder. Ad 4. Tot slot krijgen alle praktische gewoonten van bord 1 (waar iedereen het over eens is) een plek rond de hoofdwaarden. Zinnen worden overgeschreven op een nieuwe post-it en op de oude post-it doorgestreept, net zolang tot alle dingen een plek hebben gekregen. Dit alles krijgt een plek in de vorm van bloemen (met de hoofdwaarde in het midden) in een beleidsplan. Bureau MUTANT, januari

12 De ervaringen van ACEPP hiermee: - De lijst met gewoonten waar niet iedereen het over eens is wordt wel opgehangen en daarmee wel erkend; dit werkt positief. - Het samen denken levert mensen heel veel op. - Als het op papier staat levert het erkenning op voor mensen. - Ouders en leidsters zijn trots als hun naam in het beleidsplan staat. - Ouders zijn echt van de bodem af betrokken. - De bijeenkomsten worden eens per jaar herhaald. - Goed middel om met nieuwe ouders over de werkwijze op het centrum te praten. - Ouders worden er zich van bewust dat ze invloed hebben op de werkwijze op het centrum. Ze voelen zich hierdoor meer gewaardeerd. Voorbeeld 3: Presentatie van het kindercentrum/school aan de hand van een verhaal en een zelfgemaakt boek In Frankrijk hebben ze bij kindercentrum La maison bulle (het bellenblaashuis ) samen met ouders een boekje gemaakt over de werkwijze van het kindercentrum. Start was dat een verhalenvertelster de werkwijze van het centrum vertaald heeft in een sprookje. Dit is vervolgens verwerkt in een zelfgemaakt boekje. Achterin het boekje zit het hele verhaal in verschillende talen op een A-4. Het boekje zelf bestaat uit enkele zinnen per pagina, in twee talen. Op de achtergrond zijn kindertekeningen (ingescand) en foto s uit het centrum te zien. Elke pagina die je openslaat kan ook opengeklapt worden en die pagina s zijn weer in allerlei vormen geknipt. Een vormgever heeft alles in de computer gezet en tijdens een aantal workshops hebben de ouders dit alles verwerkt tot een persoonlijk boekje voor hun kind. Hiervoor was extra financiering gezocht. Foto: Ellen Behring Bureau MUTANT, januari

13 Doelen van het project waren: - bezig zijn met geschreven tekst en aansluiten bij het thema boeken - het centrum en diens pedagogische aanpak presenteren - bijdrage van kinderen waarderen door gebruik van foto s en tekeningen - ouderparticipatie door hun inzet te vragen - met elkaar bezig zijn (leidsters en ouders) - ouders elkaar laten ontmoeten De workshops vonden zowel in de middag als avond plaats, 1 keer per maand. Het was niet verplicht. Het gebeurde in kleine groepjes. Ouders waren tegelijkertijd met iets individueels (boekje voor hun eigen kind) als iets collectiefs (werkwijze centrum) bezig. Er is afgesloten met een feestavond voor iedereen. Hier zijn foto s en een video van gemaakt. Foto: Ellen Behring Bureau MUTANT, januari

14 Het vervolg van het project Documentation of families Elk land presenteert hoe het in het eigen land verder aan de slag wil gaan met het project Documentation of families, in Nederland Families in beeld. Wijzelf zullen in januari de eerste bijeenkomst organiseren voor de 5 pilotlocaties die we binnenkort zullen selecteren (er hebben zich al meer dan 5 aangemeld). Hierna zullen alle locaties 1 of 2 werkvormen kiezen om de komende tijd te gaan uitwerken. We zullen zeker ook aandacht besteden aan de theoretische achtergronden (respect voor diversiteit). Of het sociaal project ook hierin past, moeten we nog bekijken. De verspreiding zal zowel via de pilots lopen als straks met het nog te ontwikkelen boek en de video. In het voorjaar van 2006 willen we een nationale conferentie in Nederland organiseren waarin we resultaten en producten aan een brede groep mensen uit de praktijk willen presenteren. Als er in 2006 ook een Europese uitwisseling voor beroepskrachten en ouders komt, zullen wij uiteraard bekijken of er ook vanuit de deelnemende pilots interesse is om daar heen te gaan. We geven aan dat we in het volgende seminar (november 2005) graag ervaringen willen uitwisselen en dan graag ook met iemand uit de praktijk willen komen. Dit is akkoord. Het volgende seminar vindt plaats op november 2005 in Berlijn. Inhoud hiervan: - ervaringen uitwisselen rond methodieken en werkvormen (qua inhoud en qua verspreiding) - voorbereiding slotconferentie werken aan het Europese, gezamenlijke product - nieuw opgekomen werkvormen Ideeën voor het Europese product (met klein budget): - powerpoint presentatie - brochure met veel foto s - poster - kalender met foto s, situaties en oplossingen - puzzel - memorie - koffer met powerpoint, kalender en puzzel Wat moet het product omvatten? - doel, opzet en werkwijze van de methodieken - praktische uitleg (mogelijke knelpunten die je kunt tegenkomen en mogelijke oplossingen) - 3 landen er in te zien - families in beeld En centra in beeld - op meerdere niveau s te gebruiken Bureau MUTANT, januari

VERSLAG INTERNATIONALE BIJEENKOMST PROJECT FAMILIES IN BEELD

VERSLAG INTERNATIONALE BIJEENKOMST PROJECT FAMILIES IN BEELD VERSLAG INTERNATIONALE BIJEENKOMST PROJECT FAMILIES IN BEELD 14, 15 en 16 november 2005 Berlijn Bureau MUTANT, januari 2006 Wendy Doeleman & Monique van der Kaa Voor meer informatie: Wendy Doeleman, 030-2762750,

Nadere informatie

VERSLAG STARTBIJEENKOMST PROJECT FAMILIES IN BEELD

VERSLAG STARTBIJEENKOMST PROJECT FAMILIES IN BEELD VERSLAG STARTBIJEENKOMST PROJECT FAMILIES IN BEELD 19 JANUARI 2005 LOCATIE: DOERAK, KOREIN EINDHOVEN Het bord van de actieve oudercommissie van Doerak Bureau MUTANT, februari 2005 Wendy Doeleman & Monique

Nadere informatie

Je hebt een heel dorp nodig om een kind op te voeden. Samenwerking met ouders en respect voor diversiteit

Je hebt een heel dorp nodig om een kind op te voeden. Samenwerking met ouders en respect voor diversiteit Je hebt een heel dorp nodig om een kind op te voeden Samenwerking met ouders en respect voor diversiteit Waarom samenwerken met ouders? Voor het bevorderen van: Samen leven Samen doen Samen denken en beslissen

Nadere informatie

OUDERS EN DIVERSITEIT

OUDERS EN DIVERSITEIT NIEUWSBRIEF OUDERS EN DIVERSITEIT Nieuwsbrief voor deelnemers aan het project Ouders en diversiteit en overige geïnteresseerden. Projectcoördinatie: Bureau MUTANT. Financiering: Bernard van Leer Foundation.

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

Aanleiding projectweken. Gewenste kaders van een projectweek. Het proces

Aanleiding projectweken. Gewenste kaders van een projectweek. Het proces Aanleiding projectweken In het kader van talentontwikkleing en werken met 21 eeuwse vaardigheden zijn leerkrachten zich aan het ontwikkelen en professionaliseren naar nieuwe, innovatieve vormen van onderwijs.

Nadere informatie

VERSLAG PROJECT FAMILIES IN BEELD

VERSLAG PROJECT FAMILIES IN BEELD VERSLAG 2 e BIJEENKOMST PROJECT FAMILIES IN BEELD 6 april 2005 LOCATIE: FILA TEKNA, SKH, LEUSDEN Bureau MUTANT, april 2005 Wendy Doeleman & Monique van der Kaa Voor meer informatie: Wendy Doeleman, 030-2762750,

Nadere informatie

Kindervergadering Zo gaat het bij ons!

Kindervergadering Zo gaat het bij ons! Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar Kindervergadering Zo gaat het bij ons! Introductie voor de groepsleiding Is kinderinspraak belangrijk? Denken vanuit de groep is logisch en praktisch, maar toch

Nadere informatie

Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie. Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk?

Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie. Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk? Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie Naam : Wat is de bedoeling? Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk? Er is een misdaad gepleegd! Een dief heeft de computer

Nadere informatie

Wat staat er in dit boekje?

Wat staat er in dit boekje? Wat staat er in dit boekje? Informatie voor ouders (scheur t maar uit voor ze!) 7 Even uitleggen 11 Ik & Zo! Dit ben ik! 15 Ik & Zo! Handig om te weten 17 Weekschema co-ouderschap 29 Planning weekenden,

Nadere informatie

Introduceren thema Voeding en Bewegen. Wat doe je als leerkracht? Omschrijving van de opdracht: Thema: Voeding en bewegen

Introduceren thema Voeding en Bewegen. Wat doe je als leerkracht? Omschrijving van de opdracht: Thema: Voeding en bewegen Natuur & Techniek Mijn lijf: Voeding en bewegen Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Voeding en bewegen In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal rondom voeding en bewegen:

Nadere informatie

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor

Nadere informatie

VoorleesExpress. Samen met ouders aan de slag. Praktische tips

VoorleesExpress. Samen met ouders aan de slag. Praktische tips VoorleesExpress Samen met ouders aan de slag Praktische tips Samen met ouders aan de slag Ouders betrekken bij het voorlezen Je gaat straks via de VoorleesExpress twintig weken voorlezen bij een of meerdere

Nadere informatie

Publiciteit en werving OSA

Publiciteit en werving OSA Publiciteit en werving OSA Bereik de ouders persoonlijk Het is belangrijk om veel aandacht aan werving en publiciteit te besteden. In het bijzonder als u met open inschrijving werkt. Denkt u hierbij aan

Nadere informatie

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen

Nadere informatie

De Klankhof t Kofschip waar iedereen tot zijn recht komt

De Klankhof t Kofschip waar iedereen tot zijn recht komt Positionering De Klankhof en t Kofschip, Etten-Leur Kernwoorden: Je mag er zijn Vertrouwen Positief kijken naar jezelf en anderen Meervoudige intelligentie Samen de merkbelofte van De Klankhof t Kofschip:

Nadere informatie

Kids2b. Een koffer vol bagage. Kleine kinderen worden groot. REIS vormt de kern van ons handelen; RES PEC VOOR. Het pedagogisch beleid

Kids2b. Een koffer vol bagage. Kleine kinderen worden groot. REIS vormt de kern van ons handelen; RES PEC VOOR. Het pedagogisch beleid Op REIS met Kids2b Kids2b Kids2b is zeer verheugd dat u uw kind aan ons toevertrouwd. Wij begrijpen dat het voor S I E R u als ouder een grote stap is om een deel van de zorg en opvoeding van uw kind te

Nadere informatie

Leren praten Turks. Colofon. Hart voor Brabant

Leren praten Turks. Colofon. Hart voor Brabant Colofon Uitgave : GGD Hart voor Brabant Oplage : 500 Datum : februari 2007 Illustraties : Hendriks van den Hout Druk : Graphiset bv, Uden Hart voor Brabant Leren praten Turks GGD Hart voor Brabant Postbus

Nadere informatie

1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving

1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving Pedagogisch Beleidsplan 1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving Een veilige en vertrouwde omgeving is de basis van waaruit een kind zich kan gaan ontwikkelen. Het is dus belangrijk dat

Nadere informatie

en zelfbeeld Lichamelijke ontwikkeling Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht

en zelfbeeld Lichamelijke ontwikkeling Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht I Lichamelijke ontwikkeling en zelfbeeld Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen worden zich meer bewust van eigen talenten en eigenschappen en ontwikkelen een positief zelfbeeld. Kinderen kunnen

Nadere informatie

PeerEducatie Handboek voor Peers

PeerEducatie Handboek voor Peers PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:

Nadere informatie

werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen?

werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen? werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen? Noteer ook 2 reservekeuzen: 1. 2. 1. Wat weet je al van dit beroep? Schrijf het

Nadere informatie

Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4. Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2:

Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4. Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2: Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4 Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2: Leerlingen raken vertrouwd met het presenteren voor een groep Leerlingen raken vertrouwd

Nadere informatie

Lesbrief bij de voorstelling Aardblij

Lesbrief bij de voorstelling Aardblij Lesbrief bij de voorstelling Aardblij Voor de groepen 1 en 2 van het basisonderwijs (4-6 jaar) Deze lesbrief is te gebruiken bij de voorstelling Aardblij. Aardblij is een voorstelling met zang, acrobatiek

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

TOOLBOX TOOLBOX. Betekenisvol Contact AAN DE SLAG MET DE. Draaiboek voor twee trainingsbijeenkomsten

TOOLBOX TOOLBOX. Betekenisvol Contact AAN DE SLAG MET DE. Draaiboek voor twee trainingsbijeenkomsten AAN DE SLAG MET DE TOOLBOX Betekenisvol Contact Draaiboek voor twee trainingsbijeenkomsten TOOLBOX Ideeën voor betekenisvol contact tussen ouderen met dementie en familie of vrijwilligers Inleiding Voor

Nadere informatie

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn. Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp

Nadere informatie

Voedingsbeleid ASKA. Inhoudsopgave: 1 Inleiding blz 2. 2 Doel blz 2. 3 Uitgangspunten: Wat vinden we belangrijk? blz 3

Voedingsbeleid ASKA. Inhoudsopgave: 1 Inleiding blz 2. 2 Doel blz 2. 3 Uitgangspunten: Wat vinden we belangrijk? blz 3 Voedingsbeleid ASKA Inhoudsopgave: 1 Inleiding blz 2 2 Doel blz 2 3 Uitgangspunten: Wat vinden we belangrijk? blz 3 4 Pedagogische basisdoelen en onze uitgangspunten blz 5 A018 Voedingsbeleid 030812 1/5

Nadere informatie

Iedereen heeft een verhaal

Iedereen heeft een verhaal informatie voor jongeren Iedereen heeft een verhaal > Goed om te weten als je tijdelijk naar JJC gaat Iedereen heeft een eigen verhaal. Veel verhalen gaan over waarom het niet allemaal gelopen is zoals

Nadere informatie

Deelnemers welkom heten Stel medewerkers op hun gemak, maak contact.

Deelnemers welkom heten Stel medewerkers op hun gemak, maak contact. Deelnemers welkom heten Dag 1: Deelnemers welkom heten Introductie trainers Energizer: De deelnemers lopen kriskras door de ruimte. Zij geven elkaar een krachtige hand en zeggen hoe zij heten in verstaanbaar

Nadere informatie

Les 1 Kikker en de Vreemdeling

Les 1 Kikker en de Vreemdeling Les 1 Kikker en de Vreemdeling Benodigdheden: - Kikker en de Vreemdeling voorleesboek - Kaartje met groene en rode stip - Rode en groene kaartjes Algemene beschrijving: Deze les is een inleiding op de

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal

Nadere informatie

Creatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus

Creatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Creatief en flexibel toepassen van Triplep Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Programma Overzicht Kennismaking Persoonlijke werving van ouders Een goede relatie opbouwen met de ouders

Nadere informatie

De Vragenlijst welbevinden voor kinderen 8+ bestaat uit de volgende onderdelen: vragenlijst overzicht van de categorieën per vraag notatieformulier.

De Vragenlijst welbevinden voor kinderen 8+ bestaat uit de volgende onderdelen: vragenlijst overzicht van de categorieën per vraag notatieformulier. Vragenlijst voor kinderen 8+ De vragenlijst voor kinderen van 8 jaar en ouder kan worden gebruikt voor en door alle kinderen in deze leeftijdsgroep. In zes vragen wordt de kinderen naar hun mening over

Nadere informatie

KLEINE MENSEN GROTE WENSEN

KLEINE MENSEN GROTE WENSEN KLEINE MENSEN GROTE WENSEN Voor de betere kinderopvang DOOR DE OGEN VAN KINDEREN Dit boekje laat je kinderopvang zien door de ogen van kinderen. Een praktische gids voor iedereen die nadenkt over de opvang

Nadere informatie

Verbindingsactietraining

Verbindingsactietraining Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken

Nadere informatie

Introduceren thema Broeikaseffect. Startopdracht. gekeken. http://bit.ly/1vqs19u. Thema: Broeikaseffect. laten stoppen? centraal:

Introduceren thema Broeikaseffect. Startopdracht. gekeken. http://bit.ly/1vqs19u. Thema: Broeikaseffect. laten stoppen? centraal: Natuur & Techniek het broeikaseffect Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Broeikaseffect In deze les staan de volgende hogere- orde denkvragen centraal: 1. Hoe zou je het broeikaseffect kunnen

Nadere informatie

Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN

Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN HERKEN JE DIT? Heb je steeds het gevoel het net niet goed genoeg te doen voor iedereen? Zijn de dagen te kort voor

Nadere informatie

Het verhaal van mijn leven. Biografische cursus waarin buurtgenoten zich verbinden

Het verhaal van mijn leven. Biografische cursus waarin buurtgenoten zich verbinden Het verhaal van mijn leven Biografische cursus waarin buurtgenoten zich verbinden Cursus voor Fact-cliënten en andere buurtbewoners door Ria Velema, Ann Evers-Schillhorn van Veen, casemanagers Fact Lentis

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Milieuopdrachten Sarahs Wereld

Milieuopdrachten Sarahs Wereld Milieuopdrachten Sarahs Wereld Om de wereld milieuvriendelijker te maken, heeft Sarah zeven milieutips. 1. De ruil je rijk! tip 2. De koop tweedehands! tip 3. De kijk uit wat je koopt! tip 4. De haal het

Nadere informatie

STICHTING DIALOOGHUIS VERSLAG EMANCIPATIE ACTIVITEITEN NOVEMBER 2013 - APRIL 2014

STICHTING DIALOOGHUIS VERSLAG EMANCIPATIE ACTIVITEITEN NOVEMBER 2013 - APRIL 2014 STICHTING DIALOOGHUIS VERSLAG EMANCIPATIE ACTIVITEITEN NOVEMBER 2013 - APRIL 2014 Inleiding De Stichting Dialooghuis heeft zich in de periode vanaf november 2013 - april 2014 intensief ingezet op het thema

Nadere informatie

Vreedzame VERBETER DE WERELD, BEGIN BIJ DE OPVOEDING... Hart, handen en voeten voor de BSO als democratische oefenplaats

Vreedzame VERBETER DE WERELD, BEGIN BIJ DE OPVOEDING... Hart, handen en voeten voor de BSO als democratische oefenplaats VERBETER DE WERELD, BEGIN BIJ DE OPVOEDING... Hart, handen en voeten voor de als democratische oefenplaats Het beleid van SKH is gebaseerd op de visie van Mischa de Winter, met name wat betreft de opvang

Nadere informatie

Het Amsterdam Museum gaat over Amsterdam. In het museum hangen schilderijen.

Het Amsterdam Museum gaat over Amsterdam. In het museum hangen schilderijen. 2 INTRODUCTIE Het programma is gemaakt door het. Het gaat over Amsterdam. In het museum hangen schilderijen. Een schilderij is gemaakt door een schilder. In het museum zijn ook voorwerpen te zien. Het

Nadere informatie

Suc6 Cursussen voor mensen. Suc6 Cursusboek 2014/2015

Suc6 Cursussen voor mensen. Suc6 Cursusboek 2014/2015 Cursussen voor mensen Suc6 Cursusboek 2014/2015 Inleiding Leren is leuk. Als je iets leert, weet je meer of kun je meer! In dit boekje staan alle cursussen die je bij Suc6 kunt leren. Je kunt samen met

Nadere informatie

Over geld & opvoeden. Cursus voor allochtone ouders van kinderen van 6-18 jaar. Fatma Alakay (NIGZ) Fenneke Holthuis (Nibud)

Over geld & opvoeden. Cursus voor allochtone ouders van kinderen van 6-18 jaar. Fatma Alakay (NIGZ) Fenneke Holthuis (Nibud) Over geld & opvoeden Cursus voor allochtone ouders van kinderen van 6-18 jaar Fatma Alakay (NIGZ) Fenneke Holthuis (Nibud) Programma: Wie zijn wij? Inhoud cursus Over geld en opvoeden Werken met het materiaal

Nadere informatie

De spreekbeurt. In welke groepen wordt een spreekbeurt gehouden? De spreekbeurt wordt gehouden in de groepen 5 t/m 8.

De spreekbeurt. In welke groepen wordt een spreekbeurt gehouden? De spreekbeurt wordt gehouden in de groepen 5 t/m 8. De spreekbeurt mei 2011. Wat is een spreekbeurt? Onder een spreekbeurt verstaan we een vertelbeurt voor de klas. De leerling leert in het openbaar voor een groep te durven spreken over een bepaald onderwerp.

Nadere informatie

Hoe maak ik... Naam: Groep:

Hoe maak ik... Naam: Groep: Hoe maak ik... Naam: Groep: Inleiding Een spreekbeurt houden is niet niets! Je moet daar heel wat voor kunnen. Wat dacht je van: Goed kunnen lezen Goed kunnen begrijpen wat je leest Goed dingen kunnen

Nadere informatie

Anti-pestprotocol. We werken samen aan een goede sfeer op school. Catharinaschool Wellerlooi

Anti-pestprotocol. We werken samen aan een goede sfeer op school. Catharinaschool Wellerlooi Anti-pestprotocol We werken samen aan een goede sfeer op school Catharinaschool Wellerlooi Inleiding De Catharinaschool wil haar kinderen een veilig pedagogisch klimaat bieden. Wij streven ernaar dat de

Nadere informatie

Liefde, voor iedereen gelijk?

Liefde, voor iedereen gelijk? Seksuele diversiteit graad 2 Lesvoorbereiding Liefde, voor iedereen gelijk? Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Print de verhalen 'Het geheim van Mirjam'

Nadere informatie

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo WERKVORMEN MAGAZIJN Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 1 Wat is netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Moeilijke kindervragen

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Moeilijke kindervragen DOELSTELLINGEN De ouders hebben ervaren dat hun kind niet het enige is dat moeilijke vragen stelt en dat zij elkaar kunnen ondersteunen in de omgang hiermee. De ouders kunnen met hun kind in gesprek gaan

Nadere informatie

30 TIPS VOOR OUDERS EN BEGELEIDERS VAN LEERLINGEN MET LEERPROBLEMEN

30 TIPS VOOR OUDERS EN BEGELEIDERS VAN LEERLINGEN MET LEERPROBLEMEN 30 TIPS VOOR OUDERS EN BEGELEIDERS VAN LEERLINGEN MET LEERPROBLEMEN Alle kinderen die wij gevraagd hebben om een tip voor jullie hebben gezegd: blijf je vertrouwen in mij tonen, behandel me niet als een

Nadere informatie

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005 Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen uitgave 2005 Steeds meer kinderen stellen vragen aan de Kinderrechtswinkels over echtscheiding. Scheiden kan niet zomaar, je moet heel veel regels

Nadere informatie

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Inleiding Kinderopvang Haarlem heeft één centraal pedagogisch beleid. Dit is de pedagogische basis van alle kindercentra van Kinderopvang Haarlem.

Nadere informatie

Wat weet je al? Je gaat bekijken wat je al over de overheid weet.

Wat weet je al? Je gaat bekijken wat je al over de overheid weet. TAAK Wat heb je aan de overheid? In de taak van hoofdstuk 12 ga je ontdekken wat je aan de overheid hebt. Dat doe je in vier deeltaken: 1 Mijn sofi-nummer is 2 Moet de overheid voor werk zorgen? 3 Geen

Nadere informatie

Nypels Speelt. 8 ingrediënten voor verbindend samenwerken

Nypels Speelt. 8 ingrediënten voor verbindend samenwerken Nypels Speelt 8 ingrediënten voor verbindend samenwerken Inleiding Het Nypels wordt steeds leuker, doe jij ook mee? Nypels Speelt, onder die titel wordt op een nieuwe manier gewerkt aan de betrokkenheid

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

Bij meester Wolf in het atelier De kinderen gaan helemaal los.

Bij meester Wolf in het atelier De kinderen gaan helemaal los. Anne Marie van Cappelle annemarievancappelle@ziggo.nl 070-3460845 06-41850198 Bij meester Wolf in het atelier De kinderen gaan helemaal los. Groep 4 van de Rotterdamse basisschool De Wilgenstam werkt één

Nadere informatie

ADHD: je kunt t niet zien

ADHD: je kunt t niet zien ➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen

Nadere informatie

RV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164

RV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164 R.K. Basisschool De Vlinder RV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164 GOEDE STUDIEGEWOONTEN Bij goed studeren (leren) of huiswerk maken

Nadere informatie

Opstartlessen. Les 1. Kennismaken

Opstartlessen. Les 1. Kennismaken www.edusom.nl Opstartlessen Les 1. Kennismaken Wat leert u in deze les? Uzelf voorstellen Kennismaken Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag en DWI Amsterdam HET GESPREK

Nadere informatie

Spelend leren, leren spelen

Spelend leren, leren spelen Spelend leren, leren spelen een werkboek voor kinderen en ouders Rudy Reenders, Wil Spijker & Nathalie van der Vlugt Spelend leren, een werkboek voor kinderen en ouders leren spelen Rudy Reenders, Wil

Nadere informatie

Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?

Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij? Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen

Nadere informatie

Wie ben jij? HANDLEIDING

Wie ben jij? HANDLEIDING HANDLEIDING Wie ben jij? Korte omschrijving lesactiviteit Iedereen legt vijf vingers op tafel. Om de beurt vertel je iets over jezelf, waarvan je denkt dat het uniek is. Als het inderdaad uniek is, dan

Nadere informatie

Mijn computer is leuk

Mijn computer is leuk Handleiding Mijn computer is leuk Ouders praten samen over computers, kinderen en opvoeding Pharos, 2014 Marjolijn van Leeuwen INHOUDSOPGAVE Inleiding blz. 3 De themabijeenkomst blz. 5 Thema 1, oefeningen

Nadere informatie

Jessica Huizer. aardrijkskunde

Jessica Huizer. aardrijkskunde Naam: Studentnummer: Opleiding: Klas: Vak: Docent: Jessica Huizer 0541685 Pabo 2P aardrijkskunde Vincent Bax 3 lessen * Introductie thema: Identiteit * introductie venster: Hindoeïsme * Les1: godsdiensten

Nadere informatie

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend

Nadere informatie

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou.

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou. JUST BE YOU.NL Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen Marian Palsgraaf - www.justbeyou.nl Het mooiste wat je kunt worden is jezelf. Mijn passie is mensen te helpen

Nadere informatie

30 TIPS VOOR OUDERS EN BEGELEIDERS VAN LEERLINGEN MET LEERPROBLEMEN. Wijs ze op. www.lereniseenmakkie.nl. en de online coach.

30 TIPS VOOR OUDERS EN BEGELEIDERS VAN LEERLINGEN MET LEERPROBLEMEN. Wijs ze op. www.lereniseenmakkie.nl. en de online coach. 30 TIPS VOOR OUDERS EN BEGELEIDERS VAN LEERLINGEN MET LEERPROBLEMEN Wijs ze op en de online coach. Vermijd stressverhoging: dat blokkeert het leren nog meer. Wijs je kind steeds weer op wat het al wel

Nadere informatie

Je eigen nieuwjaarsbrief

Je eigen nieuwjaarsbrief Je eigen nieuwjaarsbrief Doelgroep Eerste, tweede, derde graad Aard van de activiteit De leerlingen schrijven zelf een nieuwjaarsbrief voor hun ouders. Vooraf Verzamel allerhande nieuwjaarsbrieven: tekstjes

Nadere informatie

Het spel der democratische opvoeding Wat vooraf ging: Aan de hand van de 4 pijlers deden de ambassadeurs van Triodus samen goed voor later en de werkgroep wat iedere kindwijzerorganisatie deed, inventariseren!

Nadere informatie

FEEDBACK VOLGENS DE REGELS VAN DE KUNST. Verzamelde 0ps&tricks door Koen Ma=heeuws & Saskia Vandepu=e

FEEDBACK VOLGENS DE REGELS VAN DE KUNST. Verzamelde 0ps&tricks door Koen Ma=heeuws & Saskia Vandepu=e FEEDBACK VOLGENS DE REGELS VAN DE KUNST Verzamelde 0ps&tricks door Koen Ma=heeuws & Saskia Vandepu=e DE TIPS DIE WE AL KENNEN De rela0viteit van lijstjes De valkuil van goede raad De kracht van je eigen

Nadere informatie

Persoonlijke praatkaartjes en gezellige gezinspraatjes

Persoonlijke praatkaartjes en gezellige gezinspraatjes Persoonlijke praatkaartjes en gezellige gezinspraatjes p welke momenten hebben jullie als gezin aandacht voor elkaar? anneer is er tijd om even rustig samen te praten? ijdens het eten aan tafel wisselen

Nadere informatie

C. 3 Wat wil ik Wat is je ambitie/drive; jouw motivatie en interesse

C. 3 Wat wil ik Wat is je ambitie/drive; jouw motivatie en interesse C. 3 Wat wil ik Wat is je ambitie/drive; jouw motivatie en interesse en ook: wil ik werken, of door naar een (passende) hbo-opleiding? Optie 1: Een vraag die ieder mens zich vroeg of laat stelt: wat wil

Nadere informatie

Verslag Aardrijkskunde Lesvoorbereiding les 1

Verslag Aardrijkskunde Lesvoorbereiding les 1 Verslag Aardrijkskunde Lesvoorbereiding les 1 Verslag door J. 875 woorden 26 oktober 2016 5,5 1 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Lesvoorbereiding Verantwoording (waarom ga je dit doen) Beginsituatie

Nadere informatie

1 Zo veel gezinnen, zo veel manieren van opvoeden

1 Zo veel gezinnen, zo veel manieren van opvoeden 1 Zo veel gezinnen, zo veel manieren van opvoeden In de kinderopvang en op peuterspeelzalen krijg je te maken met allerlei gezinsvormen en met ouders die hun kinderen op verschillende manieren opvoeden.

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan

Pedagogisch beleidsplan Pedagogisch beleidsplan Auteur: Ingeborg van der Zanden Bartels Datum: 05 januari 2015 Plaats: Kerkdriel Versie: 0.1 Pedagogisch beleidsplan BSO VillaDriel 12 april 2015 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding...

Nadere informatie

Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek

Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Welkom in de bibliotheek. Je gaat op ontdekking in de bibliotheek. Hierbij doe je een onderzoek naar verschillende soorten media; zoals

Nadere informatie

Nieuwe A. Amsterdammers en taalcoaches gaan samen op stap

Nieuwe A. Amsterdammers en taalcoaches gaan samen op stap Nieuwe A Amsterdammers en taalcoaches gaan samen op stap Mixen in Mokum Nieuwe Amsterdammers en taalcoaches gaan samen op stap Volwassen Amsterdammers met verschillende culturele achtergronden ontmoeten

Nadere informatie

Gedragscode. Gewoon goed doen

Gedragscode. Gewoon goed doen Gedragscode Gewoon goed doen 2 Inhoudsopgave pagina 1. Missie, ambitie en kernwaarden 4 2. Gewoon goed doen 5 3. Waarom een gedragscode? 6 4. Omgaan met de patiënt/klant: respectvol en gastvrij 7 5. Professioneel

Nadere informatie

Vragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012

Vragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012 Vragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012 Toelichting Beste leerling, Jij zit in de Eureka!-klas. We zijn benieuwd naar jouw mening. Die kun je geven in deze vragenlijst. Die bestaat

Nadere informatie

Discussiëren Kun Je Leren:

Discussiëren Kun Je Leren: Chantal Deken Discussiëren Kun Je Leren: discussielessen voor groep 3 t/m 8; sluit aan bij referentieniveaus Mondelinge taal; versterkt 21 e -eeuwvaardigheden als communiceren en samenwerken; compleet

Nadere informatie

Museum De Buitenplaats Kijken is een kunst

Museum De Buitenplaats Kijken is een kunst Museum De Buitenplaats Kijken is een kunst Groep 5 Les 1 Ik en mijn selfie Les 1 Ik en mijn selfie Samenvatting van de les De kinderen kijken naar een selectie portretten waaronder selfies. Ze analyseren

Nadere informatie

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule Werkboek Inhoudsopgave: 1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule 2. Het H.A.R.T. model 2.1. H.A.R.T. staat voor: 2.1.1. Mijn verhaal over oprechte communicatie 2.1.1: Hoofd Gebruik de rest van deze

Nadere informatie

Weekschema maken. Je gaat praten over de dingen die jij in één week doet. Deze activiteiten ga je in een schema op de computer uitwerken.

Weekschema maken. Je gaat praten over de dingen die jij in één week doet. Deze activiteiten ga je in een schema op de computer uitwerken. Weekschema maken Je gaat praten over de dingen die jij in één week doet. Deze activiteiten ga je in een schema op de computer uitwerken. Leer en oefen: Neem samen me de docent/assistent het fotoboek de

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht

Nadere informatie

EEN SCHOOL MET TALENTUITDAGEND ONDERWIJS

EEN SCHOOL MET TALENTUITDAGEND ONDERWIJS EEN SCHOOL MET TALENTUITDAGEND ONDERWIJS Een school met talentuitdagend onderwijs Een basisschool kiezen is moeilijk. Er is zoveel om op te letten. Is de school wat zij lijkt? Van buiten kan een schoolgebouw

Nadere informatie

5 pedagogisch medewerkers

5 pedagogisch medewerkers 5 pedagogisch medewerkers In dit hoofdstuk gaan we in op de pedagogisch medewerker. Zij heeft grote invloed op het welzijn en de ontwikkeling van kinderen in de opvang. Door individuele interactie met

Nadere informatie

Module TA 3 Strooks Het belang van bekrachtiging van het goede bij het werken met mensen.

Module TA 3 Strooks Het belang van bekrachtiging van het goede bij het werken met mensen. Module TA 3 Strooks Het belang van bekrachtiging van het goede bij het werken met mensen. In de TA wordt gesproken over het begrip strook. Een strook is een eenheid van erkenning. Mensen hebben een sterke

Nadere informatie

Voor en vroegschoolse educatie

Voor en vroegschoolse educatie Organisatie Voor en vroegschoolse educatie Hoe zit het nu precies? S K S G Centraal Bureau Heresingel 10 9711 ES Groningen Telefoon: (050) 313 77 27 E-mail: algemeen@sksg.nl Wat is VVE? De afkorting VVE

Nadere informatie

Hulp ouders bij rekenen deel 2.

Hulp ouders bij rekenen deel 2. Hulp ouders bij rekenen deel 2. Als ouder kunt u de rekenontwikkeling van uw kind op allerlei eenvoudige manieren stimuleren. Daarvoor is het niet nodig dat u zelf een rekenwonder bent of dat u de rekenlessen

Nadere informatie

Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan

Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan 08540 LerenLoopbaanBurgerschap 10-04-2008 08:28 Pagina 1 ontwikkelingsproces 1+2 1 2 3 4 5 6 7 Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan Leren, Loopbaan en Burgerschap Wat laat

Nadere informatie

Les 1: Bewustwording van verbondenheid

Les 1: Bewustwording van verbondenheid Les 1: Bewustwording van verbondenheid Het doel van deze eerste les is gericht op de bewustwording van verbondenheid. Het is erop gericht om de interesse van de kinderen op te wekken voor hun relaties

Nadere informatie