Diagnostiek en Risicotaxatie bij mensen met een LVB

Transcriptie

1 Diagnostiek en Risicotaxatie bij mensen met een LVB Vanuit verschillend perspectief bezien datum: De Kapel, terrein Altrecht Aventurijn, Zeist Hoe herkennen en bejegenen we mensen met een licht verstandelijk beperking of zwakbegaafdheid (kortweg LVB) binnen (forensische) instellingen en voorzieningen? Een effectieve behandeling en bejegening van psychiatrische en gedragsproblematiek bij deze doelgroep vereist juiste diagnostiek en risicotaxatie waarbij rekening wordt gehouden met de kenmerken van LVB. De consequenties voor plaatsing en behandeling zijn immers groot. Een overzicht van beschikbare diagnostische en risicotaxatie-instrumenten voor mensen met LVB was echter tot voor kort niet voorhanden. Om in dit gemis te voorzien heeft de TaskForce LVB, onder voorzitterschap van het EFP, in 2012 een inventarisatie van de in Nederland beschikbare instrumenten op de EFP website gepubliceerd. Doel Studiedag De TaskForce LVB organiseert op 12 december 2013 een studiedag om kennis te delen, bekendheid voor de inventarisatie te genereren en te stimuleren dat de beschikbare kennis ingezet wordt. Zo kunnen we met elkaar de kwaliteit van diagnostiek en risicotaxatie bij mensen met LVB verbeteren. We streven naar het samenbrengen en bruggen slaan tussen verschillende werkvelden en voorzieningen: het forensische veld, de LVB-zorg, GGZ en Justitie. Programma 9.00 Ontvangst en registratie Opening en welkom door de dagvoorzitter Prof. dr. Robert Didden (Trajectum) Inleiding over de TaskForce LVB door Petra van der Veer (EFP) Plenaire sessies: casusbespreking vanuit vier verschillende perspectieven; te weten het forensische veld, de LVB-zorg, GGZ en Justitie. Wordt vanuit de verschillende invalshoeken met oogkleppen naar diagnostiek en risicotaxatie bij LVB gekeken? Door de verschillende werelden dichter bij elkaar te brengen, hopen we te leren we van elkaar Sessie 1 Casusbespreking vanuit de optiek van de reguliere voorzieningen voor mensen met een LVB Spreker: Hans van Wouwe, Hoofd behandeling ASVZ (verstandelijk beperkten met gedragsproblemen) Reguliere voorzieningen voor mensen met LVB nemen cliënten op die risicovol gedrag vertonen. Binnen dergelijke voorzieningen is men vaak niet gewend om risico s in te schatten en te beoordelen op eventuele consequenties voor het risicomanagement. Anderzijds hebben deze voorzieningen kennis en kunde in huis om met cliënten met LVB om te gaan. Ondanks de risico s vanuit een forensisch perspectief, komt dit tegemoet aan de behoeften van cliënten met LVB en vindt er nauwelijks grensoverschrijdend gedrag plaats. Vanuit welke orthopedagogische visie biedt een reguliere voorziening begeleiding en behandeling aan cliënten met risicovol gedrag en wat kunnen voorzieningen uit andere werkvelden hiervan leren?

2 Sessie 2 Casusbespreking vanuit de optiek van de Geestelijke Gezondheidszorg Spreker: Rens Evers, Psychiater in de verstandelijk beperkten zorg Bij veel cliënten is er sprake van bijkomende psychiatrische problematiek. Diagnostiek van psychiatrische problemen (As-I en As-II) bij cliënten met LVB veronderstelt specifieke deskundigheid. Steeds meer wordt duidelijk dat bij de psychiatrische beoordeling ook de context moet worden meegewogen. Met welke valkuilen moet de professional rekening houden bij de diagnostiek van psychiatrische problemen bij mensen met LVB in een forensisch kader? Welke instrumenten zet hij in? Wat kan wel en niet worden verwacht van de psychiater? pauze Sessie 3 Casusbespreking vanuit de optiek van het onderzoek ten behoeve van de rechtsgang Spreker: Britta van Toorn, GZ psycholoog, Pro-justitia rapporteur Diagnostiek door Pro-justitia rapporteurs heeft tot doel beantwoording van de vraagstelling van de rechtbank, waarbij onder andere om inzicht gevraagd wordt in de relatie tussen stoornis en delict en om een advies voor een vervolgtraject gericht op terugdringen van de kans op recidive. Delictgedrag ontstaat meestal door een samenspel tussen stoornis(sen) en situatieve factoren en het valt niet mee om dat, in de weinige tijd die daarvoor gegeven wordt, goed in kaart te brengen. Bij mensen met LVB problematiek geldt dit nog sterker omdat gevraagd wordt om een andere aanpak. Welke middelen heeft de rapporteur tot zijn beschikking, wat zijn valkuilen en hoe kan men de beschikbare tijd optimaal benutten? Sessie 4 Casus besproken vanuit de optiek van de LVB (ook wel SGLVG-) behandelvoorzieningen Spreker: Teunis van den Hazel, Klinisch psycholoog en psychotherapeut Trajectum ( SGLVG behandelvoorziening) Cliënten met ernstige gedragsproblemen worden binnen de orde en begrenzing van een specialistische (derdelijns) behandelvoorziening tot de orde gebracht. Het accent ligt hierbij op het verwerven van vaardigheden, het komen tot inzicht en overzicht (cognities) vanuit een sociotherapeutisch milieu en een integraal behandelprogramma. De behandeling is gebaseerd op geïntegreerde beeldvorming (integratief psychodiagnostisch beeld samen met ervaringen in de therapieën en observaties vanuit het sociotherapeutische milieu) en een risicomanagement plan. Er wordt naar een evenwicht gezocht tussen de inhoud van de behandeling, de noodzakelijke beveiliging en bejegening. Het gedrag van de cliënt is niet los te zien van zijn systeem en context. Een valkuil in de behandelvoorziening kan zijn dat het (familie-)systeem en de context pas laat betrokken worden in de behandeling Forumdiscussie met de sprekers en zaal o.l.v. Robert Didden

3 13.00 tot Lunchpauze gevolgd door twee Workshoprondes (A/ B / C en D/ E/ F) Eerste workshopronde (A/B/C) A. Persoonlijkheid, persoonlijkheidsontwikkeling en persoonlijkheidsstoornissen Hans Kruikemeier, GZ-psycholoog/ behandelaar Esdégé-Reigersdaal, Pro- justitia rapporteur Kan er bij mensen met een (lichte) verstandelijke beperking, bij mensen met duurzame tekorten in het (sociaal) adaptief functioneren wel gesproken worden van een persoonlijkheidsstoornis? Problemen in het sociaal functioneren kunnen immers ook toegeschreven worden aan de gevolgen van het hebben van een verstandelijke beperking. Vanuit een ontwikkelingspsychologisch perspectief kunnen problemen in het omgaan met andere mensen gerelateerd worden aan het sociaalemotionele ontwikkelingsniveau. In deze workshop wordt stilgestaan bij de risico s die mensen met verstandelijke beperkingen lopen op ontregelingen in de persoonlijkheidsontwikkeling op basis van de gevolgen van het hebben van een verstandelijke beperking. Disharmonische ontwikkelingsprofielen, de gevolgen van overvraging, inadequate en schadelijke copingmechanismes en het beeld van 'de gecamoufleerde lvb' zullen de revue passeren. B. Risicotaxatie en Risicomanagement bij agressieplegers met LVB Sprekers: Nicolle Prevoo klinisch psycholoog/psychotherapeut, onderzoeker en beleidsmedewerker, Kairos/Pompestichting. Petra Geerligs, GZ-psycholoog op de afdeling psychodiagnostiek en psychotherapie, Van der Hoevenkliniek. In deze workshop wordt ingegaan op recente ontwikkelingen op het gebied van risicotaxatie bij agressieplegers met LVB. Voor patiënten met problemen op het agressieve vlak wordt binnen de tbs meestal gebruik gemaakt van de HKT-30 of de HCR-20, in combinatie met de SAPROF voor beschermende factoren. Van de HCR is recentelijk een nieuwe versie verschenen, de HCR-V3; deze wordt tijdens deze workshop kort toegelicht. Ook wordt het werken vanuit de principes van what works besproken. Wat zijn de kernfactoren die het risico van recidive vergroten en hoe kan daar in de praktijk naar behandeld worden? Daarnaast worden resultaten bekeken van onderzoek bij LVB agressieplegers met behulp van de risicotaxatie lijst SDAS. De forensisch psychiatrische polikliniek Kairos heeft een aangepaste behandelmethode ontwikkeld voor het verminderen van agressief gedrag bij licht verstandelijk beperkte agressieplegers. De FAZ, forensische ART voor zwakbegaafden, is gebaseerd op de Agression Replacement Training (ART) van Goldstein en Glick. In deze geprotocolleerde behandeling maakt het netwerk van patiënten een belangrijk onderdeel uit. Er is langlopend onderzoek gekoppeld aan de FAZ om de effectiviteit van dit ambulante behandelprogramma te meten. De eerste resultaten laten een positief effect zien ten aanzien van afname van het recidiverisico. In deze workshop worden o.a. de resultaten gepresenteerd van de afname van de SDAS (Social Dysfunction and Aggression Scale). De SDAS wordt elke vier weken ingevuld door de behandelaar en door leden van het netwerk van de patiënt.

4 C. Neuropsychologische aspecten bij LVB in de forensische psychiatrie Spreker: Gabi Ratering, NIP Psycholoog/onderzoeker Wier, Altrecht Aventurijn De verschuiving in benadering van stoornis naar risico, en van risico naar protectieve factoren is niet de enige ontwikkeling in de forensische psychiatrie. Een recente en relevante invloed op de psychiatrie in het algemeen en de forensische psychiatrie in het bijzonder komt voort uit evidentie over de relatie tussen het brein en het gedrag. Door het begrijpen van problematisch gedrag in termen van cognitieve problemen kan de behandelaar ook inspelen op de cognitieve tekorten van de patiënt. Gedragspatronen worden inzichtelijker. Deze neuropsychologische kennis over de patiënt kan worden gebruikt voor het ontwikkelen van een meer specifieke behandeling, rekening houdend met de specifieke tekortkomingen en vaardigheden van een patiënt. Deze is dan niet enkel gebaseerd op de psychiatrische stoornis van de patiënt en het recidiverisico, maar ook op de cognitieve capaciteiten en de functionaliteit van cognitieve functies zoals bijvoorbeeld planning/ zelfmanagement, inhibitie en informatieverwerking Zaalwisseling en pauze Tweede workshopronde (D/E/F) D. Diagnostiek en Risicotaxatie bij probleem- en delictgedrag, toegespitst op zeden Spreker: Wineke Smid, Klinisch psycholoog/ onderzoeker Van der Hoevenkliniek De workshop geeft op interactieve wijze algemene informatie over zedendelicten en zedendelinquenten, al of niet met verstandelijke beperking. De vragen wie, wat, hoe en wat is nou normaal en wat is deviant? komen aan de orde. Vervolgens wordt ingegaan op risicotaxatie bij zedendelinquenten met een LVB. Wat is er beschikbaar aan instrumenten die bruikbaar zijn in de behandeling en wat zijn de ervaringen met deze instrumenten. Welke risicofactoren lijken van het grootste belang voor deze populatie? Vervolgens wordt gekeken welke behandelmodules beschikbaar zijn die specifiek aansluiten op de gesignaleerde risicofactoren. Het doel is om samen met de deelnemers te komen tot ideeën voor compacte interventies gericht op specifieke risicofactoren die van belang zijn voor zedendelinquenten met een LVB. E. Diagnose LVB, en dan?! Spreker: Brenda Hesper, Behandelverantwoordelijke extramurale behandeling en begeleiding, Trajectum In deze workshop wordt een nieuwe methodiek besproken voor de bejegening van LVB met probleemgedrag, waarbij diagnostiek en risicotaxatie aan de basis staan. De diagnose LVB is een belangrijke responsiviteitsfactor voor een succesvolle behandeling van ernstig probleemgedrag. In deze workshop worden de consequenties van de LVB voor behandeling en in het dagelijks leven op een afdeling besproken, waaruit volgt hoe men daar rekening mee kan en zou moeten houden. Het bepalen van de juiste bejegeningstijl begint met brede diagnostiek, in de workshop worden hiervoor een aantal instrumenten besproken.

5 F. Testpsychologisch onderzoek bij mensen met beperkte cognitieve vaardigheden Sprekers: Britta van Toorn, GZ-psycholoog en Pro- justitia rapporteur, wetenschappelijk onderzoeker Femke Jonker, GZ-psycholoog, supervisor dynamische profielinterpretatie, rapporteur, Altrecht Aventurijn Het eerste gedeelte van de workshop zal bestaan uit een toelichting op het gebruik en de betrouwbaarheid van verschillende gangbare intelligentietests bij mensen met LVB-problematiek, zoals de GIT-2, WAIS, SON-R 6-40 en KAIT. Er zal kort worden stil gestaan bij toepassing SCIL en bij de bruikbaarheid van projectief materiaal. Vervolgens wordt ingegaan op de toepasbaarheid van de dynamische profielinterpretatie (met name de NVM) bij verschillende intelligentieniveaus en hoe rekening gehouden moet worden met de verstandelijke beperking, bij afname en interpretatie. Ook zien we hoe de uitslag van de NVM in begrijpelijke taal naar de persoon in kwestie verwoord kan worden, waarbij ontwikkelingsgericht gekeken wordt. Tot slot komen de manieren waarop hypotheses over recidiverisico uit de NVM gedestilleerd kunnen worden aan bod Borrel en napraten