Schuivende vanzelfsprekendheden. Workshop LOMOZ maart 2018

Transcriptie

1 Schuivende vanzelfsprekendheden Workshop LOMOZ maart 2018

2 Teveel mensen gedragen zich nog.. alsof zij leven in een wereld..die niet meer bestaat Zij vertalen hun kennis van de verschuivingen...in boosheid op overheid en werkgever....niet in fundamentele gedragsverandering

3 Om welke wereld gaat dat? De solidaire verzorgingsstaat Arbeidsrisico s verzekerd met.gelijke (solidaire) premies Ziekte Werkloosheid Arbeidsongeschiktheid Ouderdom Risico s beschouwd als niet-beïnvloedbare, maar wel verzekerbare rampen

4 Bedenken: welke rol kan OR spelen in bewustwording? wake up call

5 De verzorgingsstaat: waarom Economische demping Sociaal vangnet De verzorgingsstaat: hoe Arbeidsrisico s onbeïnvloedbaar Arbeidsrisico s wegverzekeren Solidaire premies en dito verzorgingsstaat Observaties Situatie nu

6 Geschiedenis sociale zekerheid is complex, Met veel wijzigingen (passende arbeid) Veel nuanceverschillen (loonbegrip) Etc. We houden bij grote lijn en voorbeelden Gaat om grote lijn in achtergrond-denken

7 Economische motivatie Overheid moet crisis dempen, niet verergeren John M. Keynes, Hein Vos Plan van de Arbeid, New Deal

8 Sociale motivatie Arbeider recht op menswaardig bestaan, geen speelbal werkgevers/economie

9 WAO (1967): uitvoering door bedrijfsverenigingen Vakbonden en werkgevers Tegenwoordig UWV (WAO en WIA) Premie door werkgever en werknemer, solidair Uitkering: 80% gederfde inkomen Risque professionel en risque social, itt Ongevallenwet Passende arbeid 1985: uitkering 70,5% 1993: uitkering afhankelijk van leeftijd

10 1994: premiedifferentiatie (bedrijfstak/bedrijfsomvang) 2006: WIA 2007: uitkering 75% Omslag WAO-WIA Verzuim moest medisch gelegitimeerd Geen onbeïnvloedbaar arbeidsrisico, maar actief werken aan gebruik verdiencapaciteit

11 1930: Ziektewet Uitvoering Raden van Arbeid/Bedrijfsvereniging (1953), Nu UWV Premie: door werkgevers en werknemers Solidair (collectief) 1996 geprivatiseerd, ZW nog als vangnet

12 Uitkering: 1930: 0,5 jaar, jaar 80% gemaximeerd dagloon 1985: 75% 1986: 70% 1996: geprivatiseerd Werkgever 6/52/104 weken Alleen voor vangnetters nog ZW Werkgever mag eigen risico dragen

13 Privatisering/Poortwachter: Ziekte geen onbeïnvloedbaar risico meer, Maar actief re-integratiebeleid

14 Twee lagen: AOW (overheid, omslag) Pensioen (pensioenuitvoerders, kapitaaldekking) Uitkeringshoogte: Idealiter 70% gemiddeld/laatste inkomen Optelsom AOW en pensioen Alleen bij volledige levensloop (AOW: in Nederland)

15 Uitvoering: Fonds (bedrijfstak, onderneming) Verzekeraar Algemeen pensioenfonds Premie pensioeninstelling Premie: Vaststellen hoogte premie Verdeling werkgever en werknemers (collectief, solidair) Verplichte deelname

16 Bedrijfstakpensioenfonds Werkgevers en vakbonden Ondernemingspensioenfonds Ondernemer en werknemers (bestuur) Verzekeraar: Risico s afgedekt door commerciële partij

17 Vanaf 1975: VUT (later vroegpensioen) 2005: VPL, sterke beperking vroegpensioen en VUT 2011: RVU (52%) Verschuiving eindloon/middelloon/beschikbare premie

18 Van royale uitkering bij binnenlopen strafschopgebied Naar fiscaal afstraffen quasi-vut

19 Wat laten de drie voorbeelden zien: Van: Ruime uitkering Ruime uitkeringsduur Mogelijkheid inkorten levensloop Verplichte deelname (werkgever en werknemer) Solidaire premie (iedereen gelijk, soms binnen bedrijfstak) Uitvoering extern, niet door verantwoordelijken Geen regelcapaciteit/keuzemogelijkheid verantwoordelijken Arbeidsrisico als onbeïnvloedbare ramp

20 Naar Beperkte en gecontroleerde uitkeringsduur Beperkte uitkeringshoogte (soms tot nul, VUT) Verantwoordelijkheid verschoven naar werkgever en werknemer Kosten voor verantwoordelijke Uitvoering door verantwoordelijke Grotere regelcapaciteit/keuzemogelijkheid verantwoordelijken Gericht op stimulering arbeidsparticipatie

21 Hoog oneigenlijk (onbedoeld) gebruik Ziektewet als oplossing arbeidsconflict WAO als oplossing arbeidsconflict, niet-medische gronden voor lastige verdere arbeidsdeelname WAO als oplossing werkloosheid Door wijze van uitvoering: makkelijk te organiseren Solidaire premies: gebruik relatief goedkoop Sociaal goed bedoeld Exploderende kosten

22 We vinden normaal: Wie beroep kiest blijft daarin tot pensioen of tot afslag (ZW, WAO, VUT, vroegpensioen) Dankzij opschuiven levensverwachting / aowdatum: Levenslopen tot 45/50 jaar

23 Drie grote risico s dat pensioendatum in zelfde beroep/bedrijf niet haalbaar blijkt: Onzeker of beroep/functie blijft bestaan Onzeker of onderneming blijft bestaan Onzeker of functie te doen blijft Fysiek, psychisch, onderpresteren Risico s zijn (tezamen) groot

24 Maar: werknemers blijven: Beroep kiezen In beroep blijven Bij werkgever blijven Langzamerhand hun arbeidsmarktspositie/onafhankelijkheid uithollen Risico s blijven beschouwd als onbeïnvloedbare ramp..maar de verzekering daarvoor is weg

25

26 Teveel mensen beschouwen aanpassingen niet als wake-up call, maar als contractbreuk Worden boos in plaats van pro-actief We wachten af tot onvermijdelijkheid zich voltrekt En zitten dan met de brokken

27 Hoe kan wake up call eruit zien? Hoe kun je drie risico s voor zijn? Onzeker of beroep/functie blijft bestaan Onzeker of onderneming blijft bestaan Onzeker of functie te doen blijft (fysiek/mentaal) Wat kan rol OR zijn?