GEBOEID DOOR VERBONDEN PARTIJEN?

Transcriptie

1 GEBOEID DOOR VERBONDEN PARTIJEN? NOTA OVER MET DE GEMEENTE HENGELO VERBONDEN PARTIJEN BS/ Roel Plomp. Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

2 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING INLEIDING Aanleiding Opdracht Relatie met onderzoek van de Rekenkamercommissie Verbonden partijen- omschrijving en afbakening Relatie met de programmabegroting en programmarekening Leeswijzer PUBLIEKRECHTELIJK VERBONDEN PARTIJEN Theoretisch kader Algemeen Gemeentewet Bevoegdheden bij deelneming in gemeenschappelijke regelingen Rechtspositie en risico Inventarisatie van gemeenschappelijke regelingen De Regio Twente Relatie met begroting EUREGIO...13 Organisatie Relatie met begroting Sociaal werkvoorzieningsbedrijf Midden Twente (SWB) Gemeenschappelijke Regeling Stadsbank Oost- Nederland Openbaar lichaam Crematoria Twente Openbaar Lichaam Regionaal Bedrijventerrein (RBT) Twente (Businesspark XL) THEORETISCH KADER Bevoegdheden bij oprichting en deelneming Bemoeienis van de raad bij beleidszaken Beperking bij privaatrechtelijk verbonden partijen Deelneming in verenigingen Algemeen Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) VNG, Afdeling Overijssel Vereniging Bestuursacademie Vereniging van Gemeenten Aandeelhouders Noord- Nederland (VEGANN) Vereniging Het Oversticht WTC Association Deelname aan Stichtingen Algemeen Stichting Werken in Midden Twente (SWIMT) Stichting Huis voor Europa Stichting Bodemsanering Bedrijventerreinen Stichting De Overijsselse Ombudsman Publiek- private samenwerking (PPS) Algemeen Samenwerkingsovereenkomst Samenwerkingsovereenkomst Plan Buren (De Veldkamp) Samenwerkingsovereenkomst Berflo Es Samenwerkingsovereenkomst Medaillon Deelnemingen in vennootschappen Algemeen Essent NV VITENS N.V Twente Milieu N.V N.V. KIWA GEM Westermaat Campus Crematoria Twente/ Oost-Nederland BV Overige verbonden partijen...32 Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

3 3.6.1 Het Grotestedenbeleid Twence Afvalverwerking B.V Toekomstig: Warmtenet B.V KNELPUNTEN IN DE VERTEGENWOORDIGING Gevolgen van decentralisatie van wetgeving Ongewenste belangenverstrengeling Onheldere positie van het raadslid als gemeentelijke vertegenwoordiger Rolconflict of dubbele pettenproblematiek Professionaliteit en aansprakelijkheid Ambtelijke vertegenwoordiger Voldoende bevoegdheden? Terugkoppeling naar de raad Zorgvuldige, volledige en tijdige aanlevering en verwerking van stukken BELEIDSAANBEVELINGEN Aan het college wordt voorgesteld: Aan de gemeenteraad wordt voorgesteld:...41 Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

4 SAMENVATTING In deze nota over Verbonden partijen is een inventarisatie gemaakt van alle vertegenwoordigingen uit raad en college van de gemeente Hengelo in die organisaties waarin de gemeente een bestuurlijk èn een financieel belang heeft. Vervolgens is per vertegenwoordiging de vraag beantwoord welk bestuursorgaan (raad of college) de bevoegdheid heeft om de betreffende vertegenwoordig(st)er in een verbonden partij te benoemen, wat de bevoegdheden in die samenwerking van de bestuursorganen zijn, of de benoemde vertegenwoordiger zijn/ haar verantwoordelijkheid in de betreffende verbonden partij kan waarmaken, of hij/ zij (voldoende) ambtelijke ondersteuning heeft, of begroting en jaarrekening van de verbonden partij door de gemeenteraad moeten worden gezien of formeel vastgesteld en tenslotte of er knelpunten bestaan in de relatie met verbonden partijen. Tenslotte worden enige aanbevelingen gedaan. Hengelo kent 24 (+2) verbonden partijen. Zes daarvan betreffen de vertegenwoordiging in gemeenschappelijke regelingen. Hier zijn naast de Regio Twente EUREGIO, het Sociaal werkvoorzieningsbedrijf Midden Twente (SWB), de Stadsbank Oost Nederland, het Openbaar Lichaam Crematorium Twente en het Openbaar Lichaam Regionaal Bedrijventerrein Twente (RBT) in beeld. De overige 18 verbonden partijen zijn geschoeid op privaatrechtelijke basis, zijnde verenigingen, stichtingen, samenwerkingsovereenkomsten op basis van publiek- private samenwerking (PPS) en deelnemingen in vennootschappen. Voorbeelden van privaatrechtelijk georiënteerde verbonden partijen zijn Essent N.V., Vitens N.V., de samenwerkingsorganisatie voor het project Hart van Zuid en de stichting Bodemsanering Bedrijventerreinen. U vindt ze allemaal terug in de bijlage bij de nota. Daarbij is steeds vermeld wie de betreffende vertegenwoordiging op zich heeft genomen en of er ambtelijke bijstand wordt verleend. Het wettelijk kader- hoofdzakelijk bestaande uit de Wet Gemeenschappelijke Regelingen en de Gemeentewet- geeft aan dat het college voor deze voornamelijk bestuurlijke vertegenwoordigingen als eerste in beeld is, maar dat de gemeenteraad in procedurele zin naast het moment van oprichting van dan wel deelneming in een gemeenschappelijke regeling of vennootschap daarop wel degelijk politiek- bestuurlijke invloed kan uitoefen. Hoewel de bevoegdheid formeel bij het college ligt, is de raad meestal wel in de gelegenheid om zijn opvattingen e.d. aan het dagelijks bestuur mee te geven alvorens besluiten worden genomen. De omvang van die invloed lijkt in geval van de gemeente als aandeelhouder niet zo heel erg groot, gezien de relatief beperkte omvang van de respectievelijke aandelenpakketten. Vergelijking van de theorie en de praktijk levert enige knelpunten op. Op basis daarvan is als uitgangspunt genomen dat in beginsel collegeleden op basis van de aan hen toevertrouwde bestuurlijke taak de gemeente Hengelo in de beschreven verbonden partijen vertegenwoordigen en dat raadsleden vertegenwoordigingen in verbonden partijen op zich nemen wanneer de wet hun dat opdraagt dan wel in die gevallen wanneer maatschappelijke en/ of politieke overwegingen dat in het bijzonder wenselijk maken. Ambtelijke vertegenwoordiging van de gemeente (in privaatrechtelijke partijen) dient zoveel mogelijk vermeden te worden, c.q. moet gebeuren op grond van een memo dat in het college aan de orde is geweest, zodat de ambtelijke vertegenwoordiger een adequaat mandaat heeft. Voorts dient het Register van deelnemingen in gemeenschappelijke regelingen geactualiseerd te worden, zal over de schaalgrootte van een gemeenschappelijke regeling versus de behoefte aan maatwerk door de gemeente Hengelo een nader advies worden ingewonnen en is afgesproken dat tijdige terugkoppeling naar college en raad zal plaatsvinden. Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

5 1. INLEIDING 1.1 Aanleiding Vanuit de raad (Presidium) is de behoefte kenbaar gemaakt om inzicht te krijgen in de vertegenwoordiging van de gemeente Hengelo in diverse privaat- en publiekrechtelijke partijen. Niet alleen de vertegenwoordiging van de gemeente in NV s, BV s en stichtingen dient hierbij onderwerp van studie te zijn, daarnaast is de vraag hoe de relatie in dit opzicht ligt tussen de gemeente en openbare lichamen uit hoofde van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR). De raad heeft zich afgevraagd welk bestuursorgaan- raad of college- de bevoegdheid heeft in geval van een afvaardiging naar een met de gemeente verbonden partij daarover te besluiten. Hoe komt vervolgens de betreffende vertegenwoordiger aan zijn/ haar informatie en is die informatie genoeg op tijd om zijn/ haar taak goed te kunnen vervullen? Ofwel: is er doorgaans tijd genoeg om hierover politieke debatten te voeren? Moeten jaarstukken door raad en/ of college worden vastgesteld of kan men er alleen kennis van nemen? Bestaat de indruk dat er voldoende/ op tijd wordt teruggekoppeld als iemand een vergadering van een verbonden partij heeft bezocht? En ten slotte: Is er sprake van dubbele functies van vertegenwoordiger èn subsidieverstrekker? 1.2 Opdracht Afgeleid van hetgeen vermeld onder 1.1 luidt de opdracht als volgt: Geef een overzicht van alle samenwerkingsverbanden waarin de gemeente participeert. De volgende onderzoeksvragen zullen in deze nota uitgewerkt worden: - Welk bestuursorgaan (raad of college) heeft de bevoegdheid om de betreffende vertegenwoordig(st)er in een verbonden partij te benoemen? - Wie is/ zijn namens de gemeente afgevaardigd/ benoemd? - Wat zijn de bevoegdheden in die samenwerking van de verschillende bestuursorganen (raad, college en burgemeester)? - Kan diegene zijn verantwoordelijkheid waarmaken en zo ja, hoe? - Heeft hij/ zij ambtelijke ondersteuning? Is die ondersteuning nodig? - Zijn er knelpunten in de functie die de raad heeft bij het uitoefenen van zijn verantwoordelijheid bij samenwerkingsverbanden? - Moeten begroting en jaarrekening van de verbonden partij door de gemeenteraad worden vastgesteld of niet, c.q. wat is hierin de voorgeschreven procedure? 1.3 Relatie met onderzoek van de Rekenkamercommissie Recent heeft ook de Rekenkamercommissie van de gemeente Hengelo opdracht gegeven tot het uitvoeren van een onderzoek naar met de gemeente verbonden partijen. Gemeenschappelijke regelingen zoals de Regio Twente en allerlei vormen van publiek- private samenwerking (PPS), bijvoorbeeld Hart van Zuid zijn daarvan goede voorbeelden. Onderwerp van het onderzoek is de vraag in hoeverre de aansturing van verbonden partijen door de gemeente toereikend is. In het onderzoek van de Rekenkamercommissie staat de volgende onderzoeksvraag centraal: In hoeverre is de aansturing van verbonden partijen in de gemeente Hengelo toereikend om onacceptabele risico s te vermijden?. Om deze vraag te beantwoorden, dienen vier deelvragen te worden beantwoord: - Waaraan moet aansturing van verbonden partijen voldoen? - Hoe ziet de aansturing van verbonden partijen in de Gemeente Hengelo eruit? - In hoeverre voldoet de aansturing van verbonden partijen in de Gemeente Hengelo aan de gewenste situatie als geschetst in de eerste deelvraag? - Welke risico s doen zich in Hengelo voor met betrekking tot participatie in verbonden partijen en hoe wordt hier mee omgegaan? Vergelijking van beide onderzoeken leert dat in het onderzoek van de Rekenkamercommissie de sturingsvraag centraal staat, terwijl in het onderzoek van het college overzicht, relaties en Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

6 terugkoppeling de boventoon voeren. Hoewel beide onderzoeken met elkaar verband houden, kunnen ze uitstekend gescheiden van elkaar plaats vinden. 1.4 Verbonden partijen- omschrijving en afbakening Voor de uitvoering van een aantal taken heeft de gemeente zich verbonden met andere partijen. Verbonden partijen zijn ingevolge de definitie in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV, 23 januari 2003) organisaties waarin de gemeente een bestuurlijk én een financieel belang heeft. Van een bestuurlijk belang is sprake wanneer de gemeente in de partij een zetel in het bestuur heeft, dan wel een stemrecht in besluitvormende vergaderingen kan uitoefenen. Van een financieel belang is sprake in het geval de gemeente financieel risico loopt bij faillissement of liquidatie van de betreffende partij. In deze nota wordt geen aandacht besteed aan die vertegenwoordigingen waarbij niet sprake is van een bestuurlijk èn financieel belang. Voorbeelden daarvan zijn de vertegenwoordiging in de Landinrichtingscommissie, de Stuurgroep Rotonde, Stuurgroep Overijssels Bureau Fraudebestrijding, overlegplatforms, adviescommissies e.d. 1.5 Relatie met de programmabegroting en programmarekening Verbonden partijen voeren veelal gemeentelijke taken uit met een politiek- en/of bestuurlijk belang. Ze leveren uit dien hoofde een bijdrage aan de realisatie van maatschappelijke doelen. Participatie in verbonden partijen levert gemeenten niet alleen voordelen op, maar ook financiële en bestuurlijke risico s. Om voordelen optimaal te benutten en risico s te beheersen, is aandacht voor de sturingsrelatie met en risicobeheersing bij verbonden partijen belangrijk. In het BBV 2004 staat vermeld dat over de relatie met deze verbonden partijen moet worden gerapporteerd aan de gemeenteraad. In de Programmabegroting is dan ook sinds 2004 een verplichte paragraaf opgenomen over de Verbonden Partijen. Aan de hand van deze paragraaf in de begroting en de rekening wordt structureel verslag gedaan van de financiële situatie en mogelijke risico s met betrekking tot de verbonden partijen. 1.6 Leeswijzer In deze nota wordt achtereenvolgens ingegaan op: 1) Publiekrechtelijk verbonden partijen (hoofdstuk 2) 1.a Theoretisch kader 1.b De gemeenschappelijke regelingen waaraan Hengelo deelneemt 2) Privaatrechtelijk verbonden partijen (hoofdstuk 3) 2.a Theoretisch kader 2.b Lidmaatschap van verenigingen 2.c Deelname in (besturen van) stichtingen 2.d Publiek- private samenwerking 2.e Aandelen in Commanditaire Vennootschappen (CV s), NV s en BV s 2.f Overige verbonden partijen. Deze twee hoofdstukken zijn inventariserend van aard. Bevoegdheid tot afvaardiging wordt beschreven, informatieverstrekking/ ambtelijke ondersteuning en terugkoppeling komen aan de orde. En tenslotte de vraag of college/ raad de begroting/ jaarrekening van de betreffende verbonden partij wettelijk dient vast te stellen dan wel dat daar louter van kan worden kennisgenomen, ofwel dat een andere procedure geldt. Hoofdstuk 4 gaat analyserend in op de knelpunten in de vertegenwoordiging, ambtelijke ondersteuning en communicatie/ terugkoppeling. Tenslotte zal hoofdstuk 5 voorstellen ter verbetering doen. Bijgevoegd is een overzicht waarin opgenomen; - Alle verbonden partijen waarin de gemeente Hengelo vertegenwoordigd is; - Wie er namens de gemeente afgevaardigd/ benoemd is; - De ambtelijke ondersteuning. De in vet gedrukte aanduiding van paragrafen correspondeert met de toelichting daarop in deze nota. Tip: Begin met het overzicht in de bijlage. Vervolgens kunt u in de hoofdstukken 2 en 3 de toelichting daarop lezen. Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

7 2. PUBLIEKRECHTELIJK VERBONDEN PARTIJEN 2.1 Theoretisch kader Algemeen Er zijn gemeentelijke overheidstaken die de gemeente niet direct zelf uitvoert, maar waarvoor samenwerking kan- of zelfs moet- worden gezocht met andere overheden. Het gaat hier dan met name om een relatief afgebakende, meestal specialistische gemeentelijke taak. De belangen die bij deze samenwerking worden behartigd liggen vaak op het vlak van de efficiency (kostenbesparing), doeltreffendheid (grotere slagkracht), betere coördinatie en beïnvloeding van regionale processen. Het kostenaspect speelt een niet te verwaarlozen rol. Om dergelijke samenwerkingen een wettelijk kader te geven, bestaan de Gemeenwet en de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR) Gemeentewet Voor de bestuurlijk- juridische procedure hierbij is de Gemeentewet het vertrekpunt. De Gemeentewet maakt in artikel 147 onderscheid tussen regelgevende bevoegdheden (lid 1) enerzijds en overige bestuursbevoegdheden (lid 2) anderzijds. De tekst van dit artikel treft u in het onderstaande integraal aan. Artikel 147, 2 e lid Gemeentewet neemt als algemeen uitgangspunt dat bestuursbevoegdheden op het gebied van autonomie bij de gemeenteraad berusten, terwijl bestuursbevoegdheden op het terrein van medebewind (uitvoering na opdracht van de rijksoverheid) bij het college berusten, voor zover deze niet bij of krachtens de wet (bijvoorbeeld op basis van een Algemene Maatregel van Bestuur) aan de gemeenteraad of aan de burgemeester zijn toegekend. Het is aldus in overeenstemming met dualisme dat de raad in eerste instantie als bestuursorgaan optreedt in autonome aangelegenheden, terwijl het college primair bestuursbevoegdheden bezit in medebewindszaken. Artikel 147 Gemeentewet 1. Gemeentelijke verordeningen worden door de raad vastgesteld voor zover de bevoegdheid daartoe niet bij de wet of door de raad krachtens de wet aan het college of de burgemeester is toegekend. 2. De overige (bestuurs-, rhp)bevoegdheden, bedoeld in artikel 108, eerste lid, berusten bij de raad. 3. De overige bevoegdheden, bedoeld in artikel 108, tweede lid, berusten bij het college, voor zover deze niet bij of krachtens de wet aan de raad of de burgemeester zijn toegekend Bevoegdheden bij deelneming in gemeenschappelijke regelingen We hebben het hier over de vraag welk gemeentelijk bestuursorgaan (raad, college of burgemeester) bevoegd is om in deelnemingen in publiekrechtelijke zin (gemeenschappelijke regelingen): a) het besluit te nemen tot deelneming in de gemeenschappelijke regeling; b) de bevoegdheid heeft tot afvaardiging van raads- en/ of collegeleden naar de vergaderingen van algemeen- en/ of dagelijks bestuur, dan wel commissies daarvan; c) al dan niet begrotingen goed te keuren vóórdat het (meestal algemeen) bestuur de betreffende begroting vaststelt. Op deze vragen geeft de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR), soms met verwijzing naar de Gemeentewet een antwoord. Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

8 Artikel 1 WGR 1. De raden, de colleges van burgemeester en wethouders en de burgemeesters van twee of meer gemeenten kunnen afzonderlijk of te zamen, ieder voor zover zij voor de eigen gemeente bevoegd zijn, een gemeenschappelijke regeling treffen ter behartiging van een of meer bepaalde belangen van die gemeenten. 2. De colleges van burgemeester en wethouders en de burgemeesters gaan niet over tot het treffen van een regeling dan na verkregen toestemming van de gemeenteraden. De toestemming kan slechts worden onthouden wegens strijd met het recht of het algemeen belang. 3. Onder het treffen van een regeling wordt in dit artikel mede verstaan het wijzigen van, het toetreden tot en het uittreden uit een regeling. Zoals uit artikel 1 WGR blijkt, kan ieder gemeentelijk bestuursorgaan op het terrein van eigen bevoegdheid een gemeenschappelijke regeling treffen, maar moet de raad te allen tijde instemmen met gemeenschappelijke regelingen, óók die welke door colleges en burgemeesters worden getroffen. De WGR is in dit laatste opzicht niet gedualiseerd. Indien een openbaar lichaam dan wel een gemeenschappelijk orgaan wordt ingesteld op voet van artikel 8, leden 1 en 2 WGR geeft de regeling zelf aan welke bevoegdheden de besturen van de deelnemende gemeenten aan het bestuur van het openbaar lichaam of aan het gemeenschappelijk orgaan overdragen. De vraag onder b) wordt beantwoord door artikel 13, lid 1 WGR: Het algemeen bestuur van een openbaar lichaam, ingesteld bij een regeling die is getroffen of mede is getroffen door gemeenteraden, bestaat uit leden, die per deelnemende gemeente door de raad uit zijn midden, de voorzitter inbegrepen, en uit de wethouders worden aangewezen. Artikel 16 WGR bepaalt dat de gemeenschappelijke regeling bepalingen inhoudt over de wijze waarop een lid van het algemeen bestuur van het openbaar lichaam of een lid van het gemeenschappelijk orgaan aan de raad die dit lid heeft aangewezen, de door een of meer leden van die raad gevraagde inlichtingen dient te verstrekken. Op deze wijze is in de gemeenschappewlijke regeling zelf de terugkoppeling èn verantwoording- in theorie- veilig gesteld. Volgens artikel 27 WGR houdt het college een register bij van de regelingen waaraan hun gemeente deelneemt. In Hengelo is dit Register van gemeenschappelijke regelingen niet actueel. Op vraag c) gaan de artikelen 34 en 35 WGR in: Het algemeen bestuur van het openbaar lichaam of het gemeenschappelijk orgaan stelt zowel de begroting als de jaarrekening vast. Het dagelijks bestuur van het openbaar lichaam of het gemeenschappelijk orgaan zendt de ontwerp-begroting zes weken voordat zij aan het algemeen bestuur wordt aangeboden, onderscheidenlijk zes weken voordat zij door het gemeenschappelijk orgaan wordt vastgesteld, toe aan de raden van de deelnemende gemeenten. De raden van de deelnemende gemeenten kunnen bij het dagelijks bestuur van het openbaar lichaam onderscheidenlijk het gemeenschappelijk orgaan hun zienswijze over de ontwerp-begroting naar voren brengen. Het dagelijks bestuur voegt de commentaren waarin deze zienswijze is vervat bij de ontwerp-begroting, zoals deze aan het algemeen bestuur wordt aangeboden Rechtspositie en risico Op grond van artikel 9 van de WGR dienen in de gemeenschappelijke regeling zelf bepalingen opgenomen te worden omtrent de vereffening van het vermogen indien het openbaar lichaam wordt ontbonden. Baten en schulden kunnen bijvoorbeeld naar rato van de financiële bijdrage die de deelnemers hebben geleverd worden verdeeld. Indien in de regeling zelf niets is bepaald over de vereffening van het vermogen bij ontbinding dan blijft het AB in functie totdat de vereffening van het vermogen heeft plaatsgevonden. Het AB van een gemeenschappelijke regeling is verantwoordelijk voor het functioneren van de gemeenschappelijke regeling. Het DB, dat bestaat uit AB leden, bereidt zaken voor. Een besluit dat met meerderheid van stemmen in een AB vergadering van een gemeenschappelijke regeling wordt genomen, is verbindend voor alle deelnemers. Dit betekent dat de gemeente Hengelo geconfronteerd kan worden met financiële consequenties van besluitvorming waar zij in beleidsmatig opzicht niet achter stond of geen prioriteit aan toekent. Bijdragen aan de gemeenschappelijke regelingen zijn zogenaamde verplichte uitgaven voor een gemeente. De bijdragen aan een gemeenschappelijke regeling moeten in de begroting van de desbetreffende gemeente zijn opgenomen. Is dit niet het geval of wenst de raad niet de volle bijdrage in de begroting op te nemen dan volgt een aanschrijving van de provincie. Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

9 Uittreding uit een gemeenschappelijke regeling is mogelijk. In de regeling zelf zijn bepalingen opgenomen over desintegratiekosten die dan voldaan moeten worden om de andere deelnemers schadeloos te stellen. In de regel wordt uitgegaan van een afbouwperiode van vier jaar. 2.2 Inventarisatie van gemeenschappelijke regelingen In het onderstaande zullen de met Hengelo verbonden partijen op publiekrechtelijk terrein die in de bijlage worden genoemd achtereenvolgens worden toegelicht en zullen vragen worden beantwoord als: - Wie beslist over vertegenwoordiging? - Hoe is dat in Hengelo geregeld? - Kan diegene zijn verantwoordelijkheid waarmaken? - Is er ambtelijke ondersteuning? - Wat zeggen wet en/ of regeling over vaststelling van de begroting/ jaarrekening? De Regio Twente De Regio Twente is het samenwerkingsverband van de veertien Twentse gemeenten met een verzorgingsgebied van inwoners. Vóór en mét hen vervult de Regio werkzaamheden op een breed gebied: Verkeer en vervoer, volkshuisvesting en ruimtelijke ordening, economische zaken, veiligheid, volksgezondheid, recreatie en toerisme. De aangesloten gemeenten zijn: Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Hof van Twente, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen (uittredend), Twenterand en Wierden. Onder Regio Twente vallen de sectoren: GGD, Hulpverleningsdienst, Recreatie & Toerisme en Wonen-Werken- Mobiliteit. In totaal heeft de Regio Twente op dit moment zo n 350 medewerkers in dienst. De Regio Twente wordt bestuurd door een algemeen en een dagelijks bestuur. Het hoogste orgaan binnen Regio Twente is de regioraad, het algemeen bestuur. De regioraad stelt o.a. het beleid, de begroting, de jaarrekening en de verordeningen vast. Elke gemeente is in de regioraad vertegenwoordigd door één lid. Wordt een afgevaardigde uit de regioraad echter gekozen in het dagelijks bestuur, dan krijgt de betreffende gemeente een extra lid in de regioraad. De voorzitter van Regio Twente is tevens voorzitter van de regioraad. De raad laat zich bijstaan door de secretaris van Regio Twente.Vergaderingen van de regioraad zijn openbaar. Deze worden gehouden bij een van de regiogemeenten. De Regioraad telt tweeëntwintig leden, bestaande uit burgemeesters, wethouders en gemeenteraadsleden uit de samenwerkende gemeenten. Alle veertien deelnemende gemeenten hebben een zetel en wanneer een afgevaardigde lid is van het dagelijks bestuur, dan krijgt de betreffende gemeente een extra lid in de regioraad. Zoals uit de bijlage blijkt, wordt Hengelo hierin vertegenwoordigd door burgemeester Kerckhaert, die tevens vice- voorzitter is en uit de gemeenteraad mevrouw Heidkamp. Plaatsvervangend lid is de heer A. Otten. Hoe komen deze namen tot stand? Welk gemeentelijk bestuursorgaan is bevoegd hierover te besluiten? Zowel de WGR zelf als de Gemeenschappelijke Regeling Regio Twente, zoals die is gewijzigd per 1 april 2007 zetten hier de toon. Artikel 10, eerste lid van de WGR bepaalt dat de leden van het algemeen bestuur door de raad van elke deelnemende gemeente worden aangewezen, in beginsel in de eerste vergadering van elke zittingsperiode of tussentijds binnen tien weken na het ontstaan van de vacature. Ingevolge artikel 9 van de Regeling heeft elke deelnemende gemeente in het algemeen bestuur twee leden, waarvan één uit het college van burgemeester en wethouders en één uit de leden van de raad. Een lid van het algemeen bestuur, niet zijnde een lid van het dagelijks bestuur, kan bij afwezigheid worden vervangen door een daartoe aangewezen plaatsvervangend lid. Het plaatsvervangend lid vervangt alleen in het algemeen bestuur. Het bovenstaande betekent dat het college een afgevaardigde in het algemeen bestuur van de Regio Twente aanwijst en vervolgens voordraagt aan de gemeenteraad die hierover besluit. Daarnaast bestaat er een eigen raadsprocedure voor het te benoemen raadslid in de Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

10 Regioraad. Het Presidium stelt daartoe de procedure vast. De heer A. Otten is vervanger van het raadslid in de Regioraad (mevrouw Heidkamp), niet van het collegelid (burgemeester Kerckhaert). Saillant is hier op te merken dat verhoudingen in het verlengd lokaal bestuur nog niet zijn gedualiseerd. Dat betekent derhalve dat formeel gezien raads- en collegeleden in elkaars commissies e.d. kunnen zitting nemen en niet- zoals bij dualisme gebruikelijk- ieder eigen commissies bemenst, zoals uit het bovenstaande blijkt. De Gemeenschappelijke Regeling Regio Twente is als bijlage 2 bij deze nota gevoegd. Het dagelijks bestuur van Regio Twente is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken binnen Regio Twente en het voorbereiden en uitvoeren van de besluiten die door de regioraad worden genomen. De voorzitter van het dagelijks bestuur is tevens voorzitter van de regioraad. Door en uit de leden van de regioraad worden de leden van het dagelijks bestuur gekozen. Het dagelijks bestuur telt inclusief de voorzitter zeven leden. Het dagelijks bestuur vergadert in principe eens per veertien dagen. Deze vergaderingen zijn niet openbaar. Lid van het DB namens Hengelo is burgemeester Kerckhaert (ook vice- voorzitter). Diens vervanger is de heer T.J. Schouten, wethouder te Almelo. Daarnaast worden de sectoren GGD, Hulpverleningsdienst en Recreatie & Toerisme van de Regio Twente bestuurd door bestuurscommissies. Deze commissies oefenen op hun taakveld de bevoegdheden uit van het dagelijks bestuur. De voorzitters van de bestuurscommissies maken deel uit van het dagelijks bestuur. Het bestuur van Regio Twente wordt geadviseerd door diverse portefeuillehoudersoverleggen, waarin collegeleden uit de gemeenten zitting hebben en de Commissie Grens Twente (ten aanzien van Euregio). Verwezen wordt naar de bijlage. Wethouder Otten is lid van de Bestuurscommissie Openbare Gezondheidszorg (OGZ, vml. GGD). De sector Samenleving en economie, afdeling Sport, Cultuur, Zorg en Welzijn adviseert de wethouder vakmatig. De Bestuursstaf coördineert de werkzaamheden van de Regio. Ambtelijk vooroverleg vindt plaats via een vooraf ingebracht memo. Soms leidt dat ertoe dat vóór het plaats vinden van de vergadering van de commissie een briefje naar de voorzitter wordt gezonden, waarin deze attent wordt gemaakt op gesignaleerde ontwikkelingen. Het memo wordt niet stelselmatig in het college aan de orde gesteld. Begroting en jaarstukken gaan niet standaard naar college en raad. Wethouder mevrouw Oude Alink maakt deel uit van de subcommissie Jeugdgezondheidszorg. Bevoegdheid tot aanwijzing ligt bij het college. Het college heeft hier besloten op grond van portefeuilleverdeling. De wethouder handelt binnen de kaders die de Wet Collectieve Preventie, het collegeprogramma, de Hengelose Kadernota, de nota Jeugdbeleid en de zorgstructuur haar aanreiken. Ze doet dat samen met de deskundige functionele partners als GGD, thuiszorg en jeugdzorgorganisaties. Dit onderdeel kent geen eigen begroting. De wethouder wordt op dit vlak ambtelijk ondersteund door SE- Onderwijs & Jeugd. Hoewel stukken van de Regio steeds betrekkelijk laat worden aangeleverd is dat op dit front niet echt een probleem: Je ziet bepaalde ontwikkelingen toch aankomen zodat men daarop kan anticiperen. Voor terugkoppeling naar raad en/ of college bestaan geen vaste regels. Dat wordt aan bestuurlijke inzichten overgelaten. De raadscommissie Sociaal wordt mede gebruikt om nieuwe denkrichtingen/ ontwikkelingen bespreekbaar te maken. Wethouder Ter Ellen is lid van de Bestuurscommissie Recreatie/ Toerisme. Hij is daarin benoemd door het college. Ambtelijk wordt hij ondersteund door de sector SE- REW. (Nieuwe) informatie is op tijd aanwezig. De jaarstukken van deze bestuurscommissie maken (ook) deel uit van die van de Regio Twente. College en raad van Hengelo zien die als geheel. Terugkoppeling naar het college levert geen probleem op. Naar de raad toe wordt in ieder geval teruggekoppeld via de Kadernota. Bij de wethouder bestaat behoefte om een algemeen (procedureel) instrument in handen te hebben om als portefeuillehouder bij tijd en wijle met de raad/ raadscommissie door de portefeuille heen te lopen. De Bestuurscommissie Veiligheid- ook genoemd het Veiligheidsberaad - is de evenknie op het gebied van veiligheid van het Regionaal College, het driehoeksoverleg gemeente- politie- justitie. De Twentse burgemeesters, alsmede de regionaal commandant, directeur Hulpverleningsdienst (HVD) en de directeur van de Regio Twente hebben hierin zitting. De burgemeester van Enschede is voorzitter, burgemeester Kerckhaert is diens plaatsvervanger. Ambtelijk wordt burgemeester Kerckhaert ondersteund door de (Regionale) Brandweerorganisatie / BVL voor brandweeraangelegenheden. Voor gemeentelijke processen zoals bijvoorbeeld rampbestrijding voorziet de Ambtenaar Openbare Veiligheid (AOV- er) de burgemeester van adviezen. Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

11 In de Bestuurscommissie Veiligheid wordt de begroting van de HVD (GHOR en Regionale brandweer) besproken. Wethouder Ter Ellen is zowel lid van het portefeuillehoudersoverleg Economische zaken als van dat van Financiën. Hij is daartoe aangewezen door het college. Informatievoorziening en ambtelijke ondersteuning (door SE- REW, respectievelijk FB) leveren geen problemen op. Jaarstukken maken deel uit van die van de Regio. Daarvoor geldt de procedure als hieronder beschreven in In de terugkoppeling naar de raad doet zich hetzelfde verbeterpunt voor als bij de bestuurscommissie Recreatie/ Toerisme Relatie met begroting 2007 De begroting van de Regio Twente wordt door het algemeen bestuur vastgesteld, zo bepaalt artikel 34 WGR. Artikel 36 van de GR Regio Twente bepaalt dat het Dagelijks bestuur voorafgaande aan de opstelling van de ontwerp- begroting overlegt met vertegenwoordigers van de colleges van burgemeester en wethouders van de deelnemende gemeenten over de bij die opstelling te hanteren uitgangspunten. Het dagelijks bestuur zendt ingevolge artikel 35 WGR de ontwerpbegroting zes weken vóórdat zij aan het algemeen bestuur wordt aangeboden, toe aan de raden van de deelnemende gemeenten die hun zienswijze over de ontwerp-begroting naar voren brengen. De sector Financieel Beleid ondersteunt hierbij ambtelijk. Dit leidt mede tot een advies ten behoeve van de vertegenwoordiger in het (algemeen) bestuur. Begroting en Jaarrekening van de Regio Twente worden in de leeskamer ter inzage gelegd. In de begroting 2007 zijn de volgende ramingen opgenomen Beschrijving rekening jaarbedrag Algemene bijdrage Netwerkstad Regionale brandweer Recreatie en Toerisme vml. Ambulancedienst alg. gezondheidszorg jeugdgezondheidszorg totaal Regio Twente Bestuurscommissie Netwerkstad Twente Netwerkstad Twente is sinds 1 april 2007 een bestuurscommissie verbonden met de Regio Twente. Het behelst een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Almelo, Borne, Enschede, Hengelo en Oldenzaal. De provincie Overijssel is als bestendige partner bij het overleg betrokken. De bestuurscommissie is belast met het aansturen van het proces van samenwerking tussen de Netwerkstadpartners. Juridische kurk waarop deze bestuurscommissie drijft, is de verordening Bestuurscommissie Netwerkstad die als bijlage 3 bij deze nota is gevoegd. De commissie bestaat op grond van artikel 3 van de verordening uit twee door en uit de colleges van de verbonden gemeenten aan te wijzen leden, zomede uit een door en uit de bestuurscommissie Landelijke gemeenten aan te wijzen lid. Daarnaast worden twee leden door en uit gedeputeerde staten van Overijssel aangewezen als agendalid. Deel van de bestuurscommissie, de voormalige Stuurgroep, namens Hengelo maken uit burgemeester Kerckhaert en wethouder Otten. De voorzitter van de bestuurscommissie heeft qualitate qua zitting in het DB van de Regio Twente. Het bestuurlijk afstemmingsberaad (BAB) Ruimtelijk-Fysiek is verantwoordelijk voor met het opmaken en uitvoeren van de Ruimtelijk-Fysieke agenda van de Netwerkstad Twente op basis van Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

12 de Strategische visie. Namens Hengelo maakt wethouder Weber deel uit van dit afstemmingsberaad. Het bestuurlijk afstemmingsberaad Economie-Werk is verantwoordelijk voor het opmaken en uitvoeren van de agenda Economie-Werk van de Netwerkstad Twente op basis van de Strategische visie. Wethouder Ter Ellen maakt namens Hengelo deel uit van het afstemmingsberaad Economie- Werk. Het bestuurlijk afstemmingsberaad Sociaal is verantwoordelijk voor met het opmaken en uitvoeren van de Sociale agenda van de Netwerkstad Twente op basis van de Strategische visie. Wethouder Otten is hiervan voorzitter, de projectcoördinator Netwerkstad Twente namens de gemeente Hengelo is hiervan secretaris. In het ambtelijk vooroverleg wordt de agenda voorbesproken en baseert de wethouder zijn standpunten mede op adviezen van ambtelijke vertegenwoordigers van de sector Samenleving en Economie, afdeling Sport, Cultuur, Zorg en Welzijn. Er wordt regelmatig teruggekoppeld naar het college. Wethouder Ter Ellen is lid van het cluster Cultuur. Hij is hierin niet formeel benoemd door college of raad. Het cluster Cultuur betreft een initiatief van de betrokken wethouders zelf. (Tijdige) informatievoorziening en ambtelijke ondersteuning door de sector SE- Sport, Cultuur, Zorg en Welzijn (SCZW) leveren geen knelpunten op. Het cluster Cultuur kent geen eigen begroting. Terugkoppeling binnen de bestuurscommissie Netwerkstad Twente vindt plaats via het BAB. Terugkoppeling naar eigen raad leent zich voor vebetering (zie onder 2.2.1). Wethouder Otten is afgevaardigd naar het Platform werk en Inkomen, waar de gemeente Enschede het voorzitterschap vervult. Er wordt momenteel gewerkt aan een bijstelling van de structuur. Een voorstel hierover volgt nog. Voorbereiding van de vergadering vindt plaats aan de hand van een ambtelijk memo (SZW- JZB). Bij vergaderingen van het platform schuiven veelal ambtenaren aan. Het gemis aan stelselmatige terugkoppeling wordt als een knelpunt ervaren. In het cluster Zorg is wethouder Otten voorzitter. Ook hier vindt afstemming en voorbereiding in voldoende mate plaats (SE- Sport, Cultuur, Zorg en Welzijn). Wethouder mevrouw Oude Alink is voorzitter van het cluster onderwijs en jeugd. Zoals uit het bovenstaande al blijkt, is het college ook hier bevoegd een vertegenwoordiger aan te wijzen. Op dit onderdeel wordt (externe) ondersteuning verleend door BMC te Leusden, naast ambtelijke ondersteuning van de sector SE- Sport, Cultuur, Jeugd en Welzijn. De wethouder put de hiermee samenhangende financiële lasten uit de post passend onderwijs ( ,-) die worden ingezet om nieuwe ontwikkelingen op regionaal niveau op gang te brengen. Overige gerelateerde budgetten zijn te vinden op de posten speciaal onderwijs en huisvesting. Bestuurlijke afstemming vindt plaats via het portefeuillehoudersoverleg Onderwijs. De wethouder heeft steeds de intentie om de raad aktief te informeren over nieuwe ontwikkelingen. Zij doet dit via de raadscommissie Sociaal. Wethouder Ter Ellen neemt binnen de bestuurscommissie Netwerkstad Twente deel aan het BAB Economie, is afgevaardigd in het portefeuillehoudersoverleg Grondzaken en zit in het Middelenoverleg. Middelenoverleg vindt incidenteel plaats. Er zijn geen knelpunten op dit vlak te melden, behalve dan dat ook hier soms de terugkoppeling naar eigen raad enigszins zorgen baart. Verwezen zij naar het bovenstaande. Voorts functioneert er een zgn. radencommissie. De radencommissie Netwerkstad adviseert de raden van de aangesloten gemeenten over alle onderwerpen die een gemeenschappelijke besluitvorming in de Netwerkstad Twente vergen. Daarnaast overlegt de commissie met de stuurgroep over Netwerkstad- aangelegenheden en oefent zij controle uit op de bestuurlijke activiteiten van de stuurgroep. Leden van de radencommissie namens Hengelo zijn mevrouw Ten Heuw, zomede de heren Akkus, Joosten, Kruiskamp, Miedema, Mulder en A. Otten. De samenwerking binnen de Netwerkstad wordt ondersteund door een projectbureau. Het projectbureau Netwerkstad kent een secretaris-directeur, twee deeltijdsecretaresses en vijf projectcoördinatoren die uit de deelnemende gemeenten zijn gerekruteerd. Tevens is aan het projectbureau toegevoegd de projectleider 'Samenwerking facilitaire dienstverlening'. Per 1 juli 2007 zijn het projectbureau Netwerkstad Twente, het Regionaal Platform Arbeidsmarkt (RPA) en de Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

13 sectoren Wonen-Werken-Mobiliteit (WWM) en Recreatie & Toerisme (R&T) samengevoegd tot het nieuwe domein Leefomgeving van Regio Twente. De plaats gevonden hebbende reorganisatie zal gevolgen hebben voor o.a. het projectbureau Relatie met de begroting T.b.v. Netwerkstad De bestuurscommissie Netwerkstad Twente heeft formeel gezien geen eigen begroting en rekening. De geraamde baten en lasten maken voor zover deze betrekking hebben op de (nieuwe) bestuurscommissie Netwerkstad Twente onderdeel uit van de Regiobegroting en rekening. De Regioraad stelt derhalve formeel gezien de begroting en jaarrekening van de bestuurscommissie Netwerkstad Twente vast. De procedure hiertoe is beschreven in onderdeel van deze nota EUREGIO Momenteel telt EUREGIO 130 Duitse en Nederlandse leden, d.w.z. gemeenten en "Kreise". EUREGIO heeft als doelstelling om de grensoverschrijdende kansen voor burgers, bedrijven, organisaties en aangesloten gemeenten te verruimen. De welvaart en het welzijn in het grensgebied vergroten en het wederzijdse begrip bevorderen. Dat wil EUREGIO bereiken. Daartoe bundelt zij op vele gebieden de krachten. EUREGIO voert taken uit op de volgende werkterreinen: Sociaal-culturele integratie Sociaal-economische ontwikkeling Burgeradvisering Interkommunale samenwerking Interregionale samenwerking De EUREGIO voert in dat kader de volgende kerntaken uit: 1) bevorderen van de grensoverschrijdende samenwerking op sociaal-cultureel gebied. Voor de coördinatie van deze activiteiten is het EUREGIO-Mozer-Cultuurbureau verantwoordelijk 2) informeren en adviseren van burgers en bedrijfsleven over: beroepsopleidingen sociale wetgeving belastingrecht, wonen en werken over de grens grensoverschrijvende consumentenkwesties 3) bevorderen en versterken van de sociaal-economische ontwikkeling. Door knelpunten weg te nemen en samenwerking op economisch en infrastructureel gebied te stimuleren. Daarnaast biedt de EUREGIO een platform voor samenwerking tussen gemeenten, Kreise en regio s. En de EUREGIO treedt op als spreekbuis voor de grensregio. Zij behartigt de grensoverschrijdende belangen in de richting van provincies, nationale en internationale instanties. Ondanks het Verdrag van Anholt is EUREGIO op dit moment nog steeds geen zelfstandig rechtspersoonlijkheid bezittend orgaan. Dat heeft in de praktijk als consequentie dat EUREGIO niet zelfstandig juridisch bindende besluiten kan/ mag nemen, maar dat de aangesloten gemeenten besluiten dienen te nemen. Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

14 Organisatie Organisatie-schema EUREGIO De EUREGIO-Raad is het politieke orgaan van de EUREGIO. De Raad telt 82 stemgerechtigde leden. Daarvan komen er 41 uit Nederland en 41 uit Duitsland. De leden worden benoemd op basis van een politieke en regionale verdeelsleutel. Er wordt ook rekening gehouden met inwoneraantallen. De politieke partijen vormen grensoverschrijdende fracties (momenteel drie). De EUREGIO-Raad vormt het advies- en coördinatiepunt voor actuele kwesties in het grensgebied. Bijvoorbeeld door resoluties te formuleren, projecten te beoordelen en voorstellen te doen voor nieuwe activiteiten. Alles met het doel om de regionale grensoverschrijdende samenwerking te bevorderen. De bevoegdheid om (een) gemeentelijke vertegenwoordiger(s) aan te wijzen ligt bij de raad. Na de verkiezingen worden alle (Nederlandse) gemeenten in de gelegenheid gesteld namen voor vertegenwoordigers aan te leveren bij EUREGIO. Een hierop betrekking hebbende lijst wordt door het college voorbereid en vastgesteld in (één van) de eerste vergadering(en) van de nieuwe raad. In de EUREGIOraad is namens de gemeente Hengelo de heer Fens afgevaardigd, terwijl de heer Fens tevens in de werkgroep Onderwijs van de EUREGIOraad is vertegenwoordigd. De EUREGIO-Raad kiest uit zijn midden een voorzitter en twee plaatsvervangers voor een periode van vier jaar. Voorzitter is sinds november 2005 de heer Willeme (CDA), burgemeester van Dinkelland en voorzitter van het Dagelijks Bestuur van EUREGIO. Als plaatsvervangers werden gekozen: de burgemeester van Bad Bentheim, de heer Alsmeier (CDU), de voorzitter van de SPD/PvdA-raadsfractie en Kreistagsabgeordneter van het Kreis Steinfurt, de heer Coße en de voorzitter van de raadsfractie van de kleinere partijen en gemeenteraadslid voor Hof van Twente, de heer Zuidgeest. De gemeente Hengelo wordt in het DB vertegenwoordigd door burgemeester Kerckhaert. Ambtelijk wordt het EUREGIO- werk gecoördineerd door de Bestuursstaf. Ambtelijke memo s die in het college aan de orde worden gesteld geven de bestuurlijk vertegenwoordiger voldoende mandaat om zijn werk te kunnen verrichten Relatie met begroting Volgens de begroting 2007 wordt een jaarlijkse bijdrage betaald van ,- Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

15 In artikel 4 van de Gemeenschappelijke Regeling Regio Twente wordt o.a. weergegeven dat de Regio Twente overeenkomstig de doelstelling de grensoverschrijdende samenwerking behartigt. Als uitvloeisel daarvan dienen de begroting en de jaarrekening van EUREGIO door de Regio Twente te worden goedgekeurd. De feitelijke betekenis van die goedkeuring is, dat de Regio Twente als collectieve deelnemer akkoord gaat met de namens de deelnemende gemeenten te betalen bijdrage, zoals in de begroting of jaarrekening is opgenomen. Begroting en rekening van EUREGIO worden in Hengelo voor de raadscommissie Bestuur ter inzage gelegd. Soms is dit aanleiding voor vragen of een presentatie namens EUREGIO in de commissie Sociaal werkvoorzieningsbedrijf Midden Twente (SWB) SWB Midden Twente is een bedrijf waar ongeveer 1000 personen werkzaam zijn. De belangrijkste missie is het scheppen van arbeidsplaatsen voor mensen die tijdelijk of permanent geen werk kunnen vinden op de arbeidsmarkt. Het doel is deze mensen te begeleiden naar een baan op de reguliere arbeidsmarkt. Het rijk en de gemeenten Hengelo, Borne en Hof van Twente dragen daarom een deel van de kosten. De rest wordt via de zakenwereld verdiend. Wethouder Otten is aangewezen als voorzitter van zowel Algemeen- als Dagelijks Bestuur van het Openbaar Lichaam Sociaal Werkvoorzieningsbedrijf "Midden Twente". Wethouder Oude Alink is plaatsvervangend lid. Mevrouw Doornbos- Geerdink is afgevaardigde namens de raad. De betrokkenheid bij de SWB Midden- Twente is intensief. Maandelijks vindt een voortgangsgesprek plaats tussen de voorzitter en de directeur. Zeer regelmatig is er ambtelijk overleg met SZW. Momenteel zijn voorbereidingen gaande voor een fusie met SWIMT (zie onderdeel van deze nota). Voordat het college besluiten neemt, is in de afgelopen tijd het gevoelen van de raad gepeild. In die zin wordt de gemeenteraad op de hoogte gehouden en is in beeld bij het nemen van besluiten. Vraag blijft of raadsleden zitting moeten blijven houden in het bestuur. Deze vraag zal separaat aan de orde komen bij gelegenheid van vaststelling van statuten van de nieuwe gemeenschappelijke regeling, zodat het antwoord op die vraag hier onbesproken blijft Relatie met begroting 2007 Op SWB Midden Twente is de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR) van toepassing. Dat betekent dat de concept- begroting door het dagelijks bestuur op tijd aan het algemeen bestuur moet worden aangeboden en dat het AB van de SWB Midden Twente de begroting en jaarrekening vaststelt. Ook hier is er voor de gemeenteraad geen juridische verplichting om de jaarstukken vast te stellen. De gemeenteraad kan zich bij de voorbereiding hiervan wel veroorloven richtinggevende opmerkingen te maken, bijvoorbeeld in de vorm van een motie, maar het is aan (de meerderheid van) het AB om dergelijke geluiden over te nemen. Na het besluit van het algemeen bestuur is de gemeente hieraan in juridische zin gebonden ,- Jaarlijks wordt bijdrage vastgesteld per B&W-besluit Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

16 2.2.4 Gemeenschappelijke Regeling Stadsbank Oost- Nederland De Stadsbank Oost Nederland is geen commerciële bank. De bank is een gemeenschappelijke regeling waaraan 22 gemeenten in Twente en de Achterhoek deelnemen, waaronder Hengelo. Het aanbod van de Stadsbank Oost Nederland bestaat uit financiële dienstverlening aan consumenten. Tot het productenpakket behoren (Sociale) Kredietverlening, Budgetbeheer, Schuldhulpverlening, Bewindvoering, Jongeren & Schulden, Schuldpreventie en Voorlichting. Bovendien biedt de vestiging Enschede onderdak aan het Meldpunt Huurschulden. De bank ondersteunt met dit "productenpakket" de aangesloten gemeenten in hun sociale beleid, zonder winstoogmerk. De Stadsbank biedt haar diensten aan vanuit haar vestigingen in Almelo, Enschede, Hengelo en Ulft. Eénmaal in de vier jaar- na de gemeenteraadsverkiezingen- wordt er een nieuw bestuur gekozen, met een Hengelose afvaardiging volgens de lijst die na de verkiezingen op voordracht van het college door de raad wordt vastgesteld. De Stadsbank kent een algemeen- en een dagelijks bestuur. Wethouder Otten is in het DB vertegenwoordigd. De Stadsbank is een betrekkelijk grote gemeenschappelijke regeling die een wettelijke taak uitvoert. De schaalgrootte en de wettelijke taak staan een vraag van de gemeente Hengelo om maatwerk nogal eens in de weg. Voor het overige heeft wethouder Otten voldoende tools om de vertegenwoordiging inhoud te geven. Hij wordt daarin ambtelijk ondersteund door SZW- JZB. Jaarstukken worden niet stelselmatig in het college aan de orde gesteld, hetgeen wel wenselijk zou zijn Relatie met begroting 2007 Het dagelijks bestuur van de Stadsbank stelt volgens artikel 39 van de gemeenschappelijke regeling jaarlijks een ontwerp- begroting voor het komende jaar plus een meerjarenraming voor de daar op volgende drie jaren op. Het dagelijks bestuur zendt de ontwerp- begroting zes weken vóórdat zij aan het algemeen bestuur ter vaststelling wordt aangeboden toe aan de raden van de deelnemende gemeenten. De ontwerp- begroting wordt door de deelnemende gemeenten voor een ieder ter inzage gelegd. De raden van de deelnemende gemeenten kunnen omtrent de ontwerp- begroting het dagelijks bestuur van hun gevoelen doen blijken. Door het dagelijks bestuur worden de ingezonden commentaren gevoegd bij de ontwerp- begroting, zoals deze aan het algemeen bestuur wordt aangeboden. Nadat het algemeen bestuur de begroting heeft vastgesteld, zendt het algemeen bestuur de begroting, dan wel een schriftelijke mededeling dat de begroting overeenkomstig het aan het algemeen bestuur aangeboden ontwerp is vastgesteld, aan de raden van de deelnemende gemeenten die ter zake gedeputeerde staten van hun gevoelen kunnen doen blijken. De volgende posten komen in de begroting 2007 voor: Schuldsanering Oost Nederland (SON) , SON WSNP-verklaring (Schuldsanering Natuurlijke Personen) ,- Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

17 2.2.5 Openbaar lichaam Crematoria Twente De gemeente neemt deel in de gemeenschappelijke regeling Openbaar Lichaam Crematorium Twente (OLCT). Het openbaar lichaam is gevestigd te Enschede. Doelstelling van de regeling is het stichten en het exploiteren van crematoria. Op dit moment zijn er twee crematoria in exploitatie (Enschede en Almelo), terwijl die voor Oldenzaal en Gronau (!) in voorbereiding zijn. In verband met goede financiële resultaten is Crematoria Twente/ Oost-Nederland BV opgericht om het mogelijk te maken dividend aan de aandeelhouders uit te keren. We hebben hier derhalve van doen met een gemeenschappelijke regeling, waarin een vennootschap hangt. Verwezen wordt tevens naar onderdeel van deze nota. Wethouder Ter Ellen is benoemd tot lid van het Algemeen Bestuur en is daartoe aangewezen door het college. M.b.t. ambtelijke ondersteuning (door de sector FB), informatievoorziening en terugkoppeling naar het college doen zich geen knelpunten voor. De communicatie met eigen raad over met name nieuwe ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld het nieuwe crematorium Gronau, leent zich voor verbetering Relatie met begroting 2007 Voor de gemeenteraad bestaat geen juridische verplichting de begroting en jaarrekening van OLCT vast te stellen. Het algemeen bestuur van OLCT stelt deze vast. In de opgang naar de vaststelling zijn er echter mogelijkheden voor individuele raden van gemeenten om opmerkingen te plaatsen. Jaarstukken worden niet ter inzage gelegd. Winst (geen dividend, want er is geen sprake van een aandelenpakket) wordt uitgekeerd op basis van het aantal crematies van bewoners van een gemeente. Raming 2007: , Openbaar Lichaam Regionaal Bedrijventerrein (RBT) Twente (Businesspark XL) De gemeenten Almelo, Borne, Enschede en Hengelo (de partners van Netwerkstad Twente) en de provincie Overijssel willen samen het Regionaal Bedrijventerrein Twente (RBT) ontwikkelen, exploiteren en beheren. Het wordt een grootschalig terrein van ongeveer 180 hectare in de omgeving van Almelo. Het RBT is bedoeld voor bedrijven in de logistiek, transport, distributie en industrie. Het wordt een hoogwaardig en grootschalig bedrijventerrein, dat door de gunstige ligging de Twentse concurrentiepositie versterkt. Het bedrijventerrein moet zowel binnen als buiten Twente gezien worden als ideale locatie voor grote ruimtevragers. Aan het Openbaar Lichaam ligt een gemeenschappelijke regeling ten grondslag. Ingevolge artikel 5 van de gemeenschappelijke regeling RBT Twente worden de twee in het algemeen bestuur afgevaardigde leden uit het college door de raad aangewezen. Artikel 8 van deze regeling bepaalt dat het Dagelijks Bestuur bestaat uit vijf leden van het Algemeen Bestuur, één lid van elke deelnemer. Het Algemeen Bestuur wijst daartoe de door de respectievelijke colleges van GS en B&W voorgedragen leden aan. Wethouders Ter Ellen en Kok zijn vertegenwoordigd in het AB, wethouder Ter Ellen tevens in het DB. Recent is met de raad de afspraak gemaakt dat over grondexploitatie en begrotingen met de raad op gezette tijden wordt gecommuniceerd. Ambtelijke ondersteuning, informatievoorziening en terugkoppeling naar het college leveren geen knelpunten op Relatie met de begroting Hengelo heeft een belang van 23% in deze gemeenschappelijke regeling. Over treasuryzaken adviseert de treasurer, i.s.m treasurers van deelnemende partijen. Het Dagelijks Bestuur van het RBT Twente zendt jaarlijks zo tijdig mogelijk ingevolge artikel 20 van de Regeling de ontwerpbegroting voor het komende kalenderjaar, onder bijvoeging van de grondexploitatie en voorzien van een memorie van toelichting, alsmede een nota betreffende de financiële toestand en een meerjarenraming voor tenminste drie op het begrotingsjaar volgende jaren toe aan PS van Overijssel en aan de Raden van de deelnemende gemeenten. Het begrotingsjaar is het kalenderjaar. De gemeenteraden van de deelnemende gemeenten dienen binnen acht weken na ontvangst van de begroting het Dagelijks Bestuur schriftelijk van hun gevoelen daaromtrent te doen blijken. Het Dagelijks Bestuur voegt deze schriftelijke blijken van hun gevoelen, eventueel voorzien van een schriftelijke reactie daarop bij de ontwerp- begroting, zoals die aan het Algemeen Bestuur ter vaststelling wordt aangeboden. Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

18 3. PRIVAATRECHTELIJK VERBONDEN PARTIJEN In het onderstaande zullen de met Hengelo verbonden partijen op privaatrechtelijk terrein die in de bijlage worden genoemd achtereenvolgens worden toegelicht en zullen vragen worden beantwoord als: - Wie beslist over de vertegenwoordiging? - Hoe is dat in Hengelo geregeld? - Kan diegene zijn verantwoordelijkheid waarmaken? - Is er ambtelijke ondersteuning? - Wat zeggen wet en/ of regeling over vaststelling van de begroting/ jaarrekening? 3.1 THEORETISCH KADER Bevoegdheden bij oprichting en deelneming In casu gaat het om een vraag van privaatrechtelijke aard, namelijk de deelneming van de (publiekrechtelijke rechtspersoon) gemeente Hengelo in een privaatrechtelijke rechtspersoon, een N.V., een B.V., een stichting, o.d. Daarover bepaalt artikel 160, 1 e lid Gemeentewet dat het college bevoegd is te besluiten tot privaatrechtelijke rechtshandelingen van de gemeente. Enerzijds wordt hier de gemeente genoemd als deelnemende rechtspersoon. Anderzijds moet een (publiekrechtelijk) bestuursorgaan voor die gemeente het besluit nemen. Dat is in casu het college. En het college besluit alleen tot oprichting van en deelneming in stichtingen, maatschappen, vennootschappen, e.d. indien dat in het bijzonder aangewezen moet worden geacht voor de behartiging van het daarmee te dienen openbaar belang, zegt het 2 e lid van artikel 160. Maar in deze gevallen is niet alleen het college bevoegd hiertoe te besluiten. Het 2 e lid van artikel 160 Gemeentewet bepaalt tevens dat het besluit (van het college) tot oprichting en deelneming niet wordt genomen dan nadat de raad een ontwerp-besluit is toegezonden en de raad in de gelegenheid is gesteld zijn wensen en bedenkingen ter kennis van het college te brengen. Hier zit derhalve de eerste bemoeienis van de raad met privaatrechtelijke deelnemingen. De raad kan op dit soort momenten de publiekrechtelijke kaders en politieke randvoorwaarden inbrengen. Bovendien is zo n deelnemingsbesluit onderhevig aan goedkeuring van Gedeputeerde Staten (GS) van Overijssel. De goedkeuring van GS kan slechts worden onthouden wegens strijd met het recht of het algemeen belang, ingevolge het 3 e lid van artikel 160. In de praktijk is de provincie zelf in vele gevallen, bijvoorbeeld in Essent, in Vitens en in de BNG mede-aandeelhouder en neemt ze een autonoom standpunt in over het beleid m.b.t. deelnemingen. Soms treedt de provincie zelfs informeel op als woordvoorder van de gemeenten in de betreffende provincie. In deze rol zal de provincie de nodige omzichtigheid moeten betrachten en zeker weten dat het standpunt dat zij huldigt in overeenstemming is met dat van de gemeenteraden in de provincie. Artikel Het college is in ieder geval bevoegd: a. het dagelijks bestuur van de gemeente te voeren, voor zover niet bij of krachtens de wet de raad of de burgemeester hiermee is belast; b. beslissingen van de raad voor te bereiden en uit te voeren, tenzij bij of krachtens de wet de burgemeester hiermee is belast; c. regels vast te stellen over de ambtelijke organisatie van de gemeente, met uitzondering van de organisatie van de griffie; d. ambtenaren, niet zijnde de griffier en de op de griffie werkzame ambtenaren, te benoemen, te schorsen en te ontslaan; e. tot privaatrechtelijke rechtshandelingen van de gemeente te besluiten; f. te besluiten namens de gemeente, het college of de raad rechtsgedingen, bezwaarprocedures of administratief beroepsprocedures te voeren of handelingen ter voorbereiding daarop te verrichten, tenzij de raad, voor zover het de raad aangaat, in voorkomende gevallen anders beslist; g. ten aanzien van de voorbereiding van de civiele verdediging; h. jaarmarkten of gewone marktdagen in te stellen, af te schaffen of te veranderen. 2. Het college besluit slechts tot de oprichting van en de deelneming in stichtingen, maatschappen, vennootschappen, verenigingen, coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen, indien dat in het bijzonder aangewezen moet worden geacht voor de behartiging van het daarmee te dienen openbaar belang. Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

19 Het besluit wordt niet genomen dan nadat de raad een ontwerp-besluit is toegezonden en in de gelegenheid is gesteld zijn wensen en bedenkingen ter kennis van het college te brengen. 3. Een besluit als bedoeld in het tweede lid behoeft de goedkeuring van gedeputeerde staten. De goedkeuring kan slechts worden onthouden wegens strijd met het recht of het algemeen belang. 4. Het college neemt, ook alvorens is besloten tot het voeren van een rechtsgeding, alle conservatoire maatregelen en doet wat nodig is ter voorkoming van verjaring of verlies van recht of bezit Bemoeienis van de raad bij beleidszaken Als eenmaal het besluit tot oprichting, c.q. deelneming is genomen en de afgevaardigde(n) in de vennootschap is (zijn) benoemd, houdt de bemoeienis van de raad niet op. Als er bijvoorbeeld een wethouder in de vennootschap is afgevaardigd zijn het college en elk van zijn leden afzonderlijk aan de raad verantwoording schuldig over het door het college gevoerde (collegiale) bestuur. Zij (het college en elk van zijn individuele leden) geven de raad op dit terrein alle inlichtingen die de raad voor de uitoefening van zijn taak nodig heeft. Dit wordt ook wel de actieve informatieplicht van het college genoemd. Op dit vlak bestaan er geen regels over de vraag wanneer de raad wel en wanneer niet wordt geïnformeerd. In dit spanningsveld zijn communicatie en politieke feeling van groot belang. Niet alleen in Enschede, maar ook in de gemeenten Hof van Twente en Haaksbergen hebben de colleges bijvoorbeeld over de fusie Vitens besloten, maar is daarnaast de raad geïnformeerd. Volgens bovenstaand juridisch instrumentarium zou de aangewezen weg zijn geweest de raad de gelegenheid te geven zijn wensen en bedenkingen aan het college te doen toekomen alvorens het college in dit soort zaken een definitief besluit neemt. Want dan heeft de gemeenteraad de gelegenheid politieke standpunten in te nemen en maatschappelijke geluiden te laten doorklinken in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) van de betreffende vennootschap. Anderzijds kan de raad ook zelf het initiatief nemen: Als de raad daarom vraagt, geven het college, dan wel de leden daarvan de raad mondeling of schriftelijk de door een of meer leden gevraagde inlichtingen, tenzij het (in de openbaarheid) verstrekken ervan in strijd is met het openbaar belang. Dit noemt men de (vanuit het college geredeneerd) passieve informatieplicht aan de raad. Daarnaast is bepaald dat het college en elk van zijn leden de raad vooraf inlichtingen geven over de uitoefening van de bevoegdheid om te besluiten tot privaatrechtelijke rechtshandelingen indien de raad daarom verzoekt of indien de uitoefening ingrijpende gevolgen kan hebben voor de gemeente. In het laatste geval neemt het college geen besluit dan nadat de raad in de gelegenheid is gesteld zijn wensen en bedenkingen ter kennis van het college te brengen. Let wel: Het gaat hier om de momenten waarop besluiten moeten worden genomen. Dat zullen niet heel veel momenten zijn. Te denken valt hierbij aan besluiten die de vennootschappen nemen omtrent prijsstelling, (voorgenomen) fusies (!), het tarievenbeleid en de tarievenstructuur, het dividendbeleid, etc. De Statuten van de betreffende vennootschap bepalen voor welke besluiten de instemming van de aandeelhouders is vereist. Artikel Het college en elk van zijn leden afzonderlijk zijn aan de raad verantwoording schuldig over het door het college gevoerde bestuur. 2. Zij geven de raad alle inlichtingen die de raad voor de uitoefening van zijn taak nodig heeft. 3. Zij geven de raad mondeling of schriftelijk de door een of meer leden gevraagde inlichtingen, tenzij het verstrekken ervan in strijd is met het openbaar belang. 4. Zij geven de raad vooraf inlichtingen over de uitoefening van de bevoegdheden, bedoeld in artikel 160, eerste lid, onder e, f, g en h, indien de raad daarom verzoekt of indien de uitoefening ingrijpende gevolgen kan hebben voor de gemeente. In het laatste geval neemt het college geen besluit dan nadat de raad in de gelegenheid is gesteld zijn wensen en bedenkingen ter kennis van het college te brengen. 5. Indien de uitoefening van de bevoegdheid, bedoeld in artikel 160, eerste lid, onder f, geen uitstel kan lijden, geven zij in afwijking van het vierde lid de raad zo spoedig mogelijk inlichtingen over de uitoefening van deze bevoegdheid en het terzake genomen besluit. Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september

20 3.1.3 Beperking bij privaatrechtelijk verbonden partijen Verenigingen, stichtingen en vennootschappen- die in het onderstaande achtereenvolgens worden beschreven- zijn in de strikte zin van artikel 1 van het BBV niet op te vatten als verbonden partijen. De gemeente is namelijk in verenigingsverband niet verder aanspreekbaar dan de contributie die zij jaarlijks betaalt, behoudens bestuurders in een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid (zie 3.2 hieronder) en loopt in vennootschappen hoogstens het risico dat aandelen minder waard zullen worden. Ten behoeve van het totaaloverzicht worden de privaatrechtelijk verbonden partijen toch meegenomen. In beginsel stellen deze privaatrechtelijke ondernemingen hun eigen jaarstukken vast, zonder inmenging in de vorm van uiting van gevoelens of zienswijzen vooraf door de raad, zoals uit hoofdstuk 2 bleek. 3.2 Deelneming in verenigingen Algemeen De gemeente Hengelo is lid van meerdere verenigingen. Een vereniging kent een algemene ledenvergadering. Leden zijn tenzij anders geregeld in de statuten met één stem in de algemene ledenvergadering vertegenwoordigd. De gemeente kan lid zijn van een vereniging. Namens de gemeente kan één persoon de gemeente vertegenwoordigen tijdens de algemene ledenvergadering. Bestuursvorm Een vereniging is een samenwerkingsvorm tussen twee of meer personen (leden), die volgens bepaalde regels een bepaald doel willen verwezenlijken. Dit doel mag niet zijn het maken van winst ter verdeling onder de leden. Een vereniging mag dus wel winst maken, maar die moet dan ten goede komen aan het gemeenschappelijke doel. De hoogste macht bij de vereniging ligt bij de Algemene Ledenvergadering, waarin in principe ieder van de leden ten minste één stem heeft. Deze Algemene Ledenvergadering benoemt het bestuur meestal uit haar midden. Het bestuur heeft de leiding over de dagelijkse gang van zaken in de vereniging. De algemene ledenvergadering stelt bijvoorbeeld de hoogte van de contributie vast, maar buigt zich ook over de vraag hoe een negatief rekeningresultaat onder de leden wordt vereffend. Rechtspositie en aansprakelijkheid Het lidmaatschap van een vereniging brengt in principe geen risico met zich mee. Dit is anders wanneer een lid ook bestuurslid is van de vereniging. Er dient dan een onderscheid gemaakt te worden tussen een vereniging waarbij de statuten niet in een notariële akte zijn opgenomen en een vereniging waarbij dat wel gebeurd is. In het eerste geval is sprake van een verenging met een beperkte rechtsbevoegdheid. Consequentie hiervan is dat de bestuurders, naast de vereniging, hoofdelijk aansprakelijk zijn voor schulden voortvloeiend uit een rechtshandeling. Is de verenging wel inschreven in het register van verenigingen, zijn de bestuurders slechts hoofdelijk aansprakelijk voor zover aannemelijk is dat vereniging de vordering niet kan voldoen en zijn bestuurders slechts hoofdelijk aansprakelijk op het moment dat zij onbehoorlijk bestuurd hebben en dit heeft geleid tot faillissement van de vereniging. Hiervan zal niet snel sprake zijn. In alle andere gevallen zijn de bestuurders niet hoofdelijk aansprakelijk en lopen zij ook geen risico. Alle in het onderstaande beschreven verbonden verenigingen zijn verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) Alle 443 gemeenten in Nederland zijn lid van de VNG. Daarnaast enige tientallen gewesten, de Nederlandse Antillen en Aruba. De Vereniging heeft ten doel haar leden collectief en individueel bij te staan bij de vervulling van hun bestuurstaken. Het bestuur bestaat uit een voorzitter, een vice-voorzitter, drie burgemeesters, drie wethouders, drie raadsleden, een secretaris, een griffier en de voorzitters van de vaste beleidscommissies. Minimaal zijn er dertien bestuursleden. Het maximumaantal wordt bepaald door het aantal voorzitters van vaste beleidscommissies. Het bestuur vergadert elf keer per jaar. Het bestuur is belast met het besturen van de Vereniging en stelt de strategie van de Vereniging vast. Ook is zij toezichthouder waar het de bedrijfsvoering van de Vereniging betreft. Het bestuur bereidt de algemene vergadering voor en vertegenwoordigt de leden bij onderhandelingen met het Rijk en parlement. Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september