Hoofdstuk 5.6. Onderwijs & Onderzoek Psycho-educatie voor familieleden en mantelzorgers
|
|
- Joannes van Beek
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Hoofdstuk 5.6 Onderwijs & Onderzoek Psycho-educatie voor familieleden en mantelzorgers Auteurs: Dominique Manhaeve (UC Leuven-Limburg, KULeuven)
2 INDEX 1. Inleiding 2. Situering 3. Psycho educatie: wat omhelst dit? 4. Psycho-educatie in Vlaanderen 5. Psycho-educatiepakket Dementie bekeken door een NAH bril a. Wat houdt het in? b. De NAH bril
3 1. Inleiding Dit deelrapport is een samenvatting van een exploratieve verkenning van het aanbod van psychoeducatie voor mantelzorgers van personen met een niet aangeboren hersenletsel (Nah) in Vlaanderen. Psycho-educatie voor personen met een NAH, als onderdeel van hun revalidatie wordt hier niet behandeld. Focus ligt op de afbakening van het begrip, overzicht van het beschikbare onderzoek en een korte vergelijking met het recent ontwikkeld aanbod voor een specifieke doelgroep nl. personen met dementie (psycho-educatiepakket Dementie en Nu ). Situering De Stichting Hersenletsel Organisaties Nederland (SHON) omschrijft NAH als volgt: Een niet aangeboren hersenaandoening (NAH) is een hersenletsel ten gevolge van welke oorzaak dan ook, anders dan rond of vanwege de geboorte ontstaan, dat leidt tot een onomkeerbare breuk in de levenslijn en tot het aangewezen zijn op hulpverlening ( Lange termijns gevolgen van een hersenletsel worden vaak maar na verloop van tijd duidelijk of duiken plots, jaren na het letsel, toch nog op. Het KCE Rapport naar de chronische zorgbehoeften bij personen met een NAH (2007) definieert de gevolgen van NAH als volgt: NAH kan resulteren in stoornissen op vlak van het fysiek, sensorisch, cognitief, emotioneel functioneren, al dan niet in combinatie, waardoor beperkingen ontstaan op vlak van functionele zelfredzaamheid en psychosociaal functioneren. Deze kunnen tijdelijk of blijvend zijn en persoonlijke assistentie en/of toezicht noodzakelijk maken. Door de complexiteit van de gevolgen van het hersenletsel, de impact hiervan op al de levenssferen van de betrokkene en zijn omgeving en de soms complexe en versnipperde regelgeving, is het vergaren van heldere en duidelijke informatie een ware zoektocht voor de mantelzorger. Nochtans wordt informatieverstrekking, doorheen alle fasen van herstel, als één van de belangrijkste lange termijn noden van personen met NAH en hun omgeving beschreven [1-4]. Daarnaast is er de enorme emotionele impact van een hersenletsel op de patiënt en zijn omgeving. Een NAH vormt vaak een bruuske en onherroepelijke cessuur in het leven. Er is het leven voor en na het hersenletsel, zowel voor de patiënt als voor zijn naasten. Het uitgestippelde leven wordt plots omgegooid en heel wat zekerheden verdwijnen. Onderzoek over de laatste 10 jaar naar de impact op het welzijn van mantelzorgers van personen met een hersenletsel toont aan dat mantelzorgers o. a. kampen met een verminderd sociaal functioneren, verhoogde psychisch nood een daling van de kwaliteit van leven in het algemeen (zoals samengevat door Kratz [5]).Deze recente kwalitatieve studie legt tevens een aantal mechanismen achter deze bevindingen bloot: de draaglast van de verschillende rollen die een mantelzorger moet vervullen (caregiver role demands), de gewijzigde persoonlijkheid (changes within the person with TBI) en de interactie tussen beide. Zorgverleners gaven volgens hen aan dat ze (1) overbelast zijn met verantwoordelijkheden, (2) weinig persoonlijke tijd of tijd voor zelfzorg hebben, (3) kampen met het gevoel van een onderbroken leven, (4) rouwen om hun naaste, en (5) kampen met gevoelens van boosheid, angst, schuldgevoel en verdriet. Interventies die gericht zijn op het ondersteunen van mantelzorgers zouden dan ook hierop moeten inspelen. De noden van patiënten, familieleden en mantelzorgers zijn ook in de Vlaamse setting hoog en dit wordt elders in het ERNAH rapport en het Vlaams Hersenletsel Plan (dat wordt voorgesteld op het ERNAH slotcongres) uitvoerig belicht. De Vlaamse Liga NAH heeft het aanbieden van psychoeducatie ook expliciet opgenomen in haar missie ( [6]. Het Vlaams Platform NAH, dat momenteel wordt opgericht en alle stakeholders zal verenigen, onderschrijft
4 ook het belang van een professionele en continue ondersteuning van mantelzorgers en familieleden. 2. Psycho educatie: wat omhelst dit? Het belang van informatie en ondersteuning voor personen met een chronische aandoening en hun familieleden/mantelzorgers wordt door de professionele hulpverlening reeds langer onderschreven. Psycho-educatie is een onderdeel van de globale psychosociale ondersteuning en een vaak toegepaste methodiek in de zorgverlening. Psycho-educatie op zijn beurt kan een onderdeel zijn van de bredere psychosociale begeleiding van persoon met NAH en zijn omgeving. Er bestaat geen strikte definitie van psycho educatie, het is dan ook een vaag begrip dat verschillende ladingen kan dekken. Anderson et al [7] beschreven psycho-educatie begin jaren 80 als een familie interventie met didactische en therapeutische doelstellingen. Doorheen de wetenschappelijke literatuur vind je verschillende definities maar weerkerend is dat psychoeducatie als streefdoel competentieverwerving heeft. We weerhouden hier 2 definities: Van Daele et al (2012) definiëren psycho-educatie als een methode met als doel personen competenties te laten verwerven die bijdragen tot hun geestelijke gezondheid. Dit kan beperkt zijn tot kennisoverdracht, maar er kan ook aandacht besteed worden aan het aanleren van vaardigheden. Psycho-educatie wordt zowel individueel als in groep aangeboden en via huiswerkopdrachten kan men de aangeleerde kennis en vaardigheden inoefenen. Vermeulen [9] beschrijft psycho-educatie als een reeks educatieve of opvoedkundige interventies om mensen te leren omgaan met beperkingen door het verwerven van kennis, vaardigheden in de omgang, meer zelfvertrouwen en door psychologische verwerking. Vanuit de bovenstaande definities onderscheidt psycho-educatie zich dan ook van informatiesessies voor mantelzorgers of lotgenotencontact, al kunnen deze wel een onderdeel hiervan zijn. De wetenschappelijke evidentie voor psychosociale interventies bij mantelzorgers in deze populatie is nog beperkt en veel studies kampen met methodologische beperkingen [10]. Inzichten uit onderzoek in specifieke doelgroepen zoals dementie en bepaalde psychiatrische aandoeningen (schizofrenie) kunnen mee de basis vormen voor het ontwikkelen van evidencebased interventies voor patiënten en mantelzorgers van personen met een NAH. Langere (meer dan 10 sessies) die naast de mantelzorger ook de patiënt zelf betrekken worden aanbevolen, evenals de aanwezigheid van een duidelijke methodiek. Stress- theoretische denkkaders, zoals het cognitieve stress en coping paradigma van Lazarus en Folkman [11], vormen het startpunt voor het ontwikkelen van interventies gericht op mantelzorgers. Inzicht in de mechanismen van draagkracht en draaglast zijn hierbij belangrijk. Bij het uittekenen van de interventies moet ook rekening gehouden worden met de diversiteit in ziektes, symptomen, persoonlijkheidskenmerken van patiënten en mantelzorgers en de structuur van het mantelzorgnetwerk. Zo onderscheidt men binnen de dementiezorg bvb specifieke noden bij partners en kinderen van personen met jong dementie onderscheidt. Dit is bv een groep die dikwijls professioneel actief is in tegenstelling tot oudere personen met dementie. Daarnaast spelen ziekte- en persoonlijkheidskenmerken, fase van de dementie en de individuele familiesituatie ook een belangrijke rol. Ook binnen de setting van NAH worden deze verschillende noden erkend, zo wijst Kratz [5] bvb op de verschillen in beleving (en ondersteuningsnood) tussen ouders en partners van een persoon met een hersenletsel. Naast persoonlijkheidskenmerken en familiale omstandigheden, kunnen de noden ook erg verschillen naargelang de fase van herstel waarin de patiënt zich bevindt. Mantelzorgers hebben nood aan ondersteuning die aangepast is aan hun specifieke situatie, zorg op maat is hierbij andermaal cruciaal.
5 3. Psycho-educatie in Vlaanderen Zoals eerder reeds gesteld zijn de noden van familieleden en mantelzorgers ook in de Vlaamse setting hoog en dit wordt door de professionele hulpverlening ook aangekaart. Bij een recente bevraging (2013) bij het werkveld over het ondersteuningsaanbod aan personen met NAH (uitgevoerd door het Vlaams Platform NAH i.s.m. met het Steunpunt Expertisenetwerken (SEN)) rapporteerden 89% van de bevraagden dat familie onvoldoende ondersteund wordt. In de aanbevelingen rond continuïteit van zorg wordt de rol van de familie benadrukt en wordt het belang van psychologische ondersteuning en psycho-educatie aangehaald. Er zijn reeds heel wat initiatieven in Vlaanderen ter ondersteuning van personen met een NAH. Naast initiatieven die eerder als lotgenotencontact kunnen benoemd worden, bieden verschillende instanties ook al initiatieven op het vlak van psycho-educatie. De supportteams in Vlaams Brabant en Antwerpen bieden op basis van een samenwerkingsverband tussen verschillende ondersteunende diensten (revalidatiecentra, patiëntenorganisaties, begeleid wonen, diensten voor thuisbegeleiding, ) ondersteuning op maat aan mantelzorgers en zorgverleners in de eerste lijn. Psycho-educatie (in groep of individueel), naast algemene informatieverstrekking, maakt deel uit van het aanbod. Naast aanbod voor professionele hulpverleners binnen de NAH setting coördineert het SIG een breed aanbod voor familieleden en mantelzorgers in samenwerking met verschillende partners (Ik herken je niet meer. Karakter en emoties zijn veranderd bij mijn familielid met NAH; Zorgen na en voor NAH, basisinformatie; Zorgen voor een familielid met NAH, wie begrijpt ons; Omgaan met gezin en relaties na NAH, Cognitieve, emotionele en gedragsmatige veranderingen na NAH,.). Via de website worden ook heel wat vormingen aangeboden (met ondersteuning van SIG). Daarnaast zijn er nog heel publicaties beschikbaar via SEN vzw die informatie/ ondersteuning aanbieden voor familieleden/mantelzorgers van een persoon met NAH. Een overzicht van de aangeboden vormingen, specifiek gericht op mantelzorgers zal kortelings aan dit verslag worden toegevoegd. Hierbij wordt, naast een inventarisatie van het bestaand aanbod, ook een matrix aangemaakt die weergeeft welke vormingen op welke zorgnoden/zorgvragen van mantelzorgers inspelen. Daarenboven worden de mogelijke lacunes in het aanbod aangekaart. Tenslotte kijken we in hoeverre het aanbod beantwoordt aan de definitie van psycho-educatie. Wel kan er reed geconcludeerd worden dat er reeds een behoorlijk aanbod voor mantelzorgers bestaat maar dit aanbod is momenteel erg versnipperd. Er is nood aan een meer integratieve aanpak waarin het huidig aanbod zeker zijn plaats heeft. Het psycho-educatiepakket Dementie en nu, ontwikkeld door Breinset in opdracht van de Alzheimer Liga en het Vlaams Expertisecentrum Dementie zou hiervoor eventueel een vertrekpunt kunnen zijn. Daarom lichten we het psycho-educatiepakket hier kort toe.
6 1. Psycho-educatiepakket Dementie bekeken door een NAH bril 1 a. Wat houdt het in? Het psycho-educatiepakket Dementie en nu werd ontwikkeld door Breinset (Els Dammekens en Christophe Lafosse) op basis van wetenschappelijke inzichten en in opdracht van de Alzheimer Liga en het Vlaams Expertisecentrum Dementie. Het Centrum voor Zorgonderzoek en Consultancy van de KU Leuven (LUCAS) zorgde voor wetenschappelijke ondersteuning door middel van een haalbaarheidsstudie en formuleerde op basis hiervan aanbevelingen [12]. Bij de ontwikkeling waren ook verschillende partners betrokken (Revalidatieziekenhuis RevArte, Expertisecentrum Dementie Contact, Thuisbegeleidingsdienst Dementie Limburg vzw). Het ontwikkelen en aanbieden van de psycho-educatiepakketten dementie voor mantelzorgers is sterk beleidsmatig gekaderd. Vanuit het tansitieplan dementiezorg 2014 is ondersteuning van mantelzorgers dan ook één van de kernopdrachten. Het pakket bestaat uit een geheel van 10 sessies voor mantelzorgers van telkens 3 uur die worden begeleid door een coach. Groepen bestaan uit 8-15 deelnemers en elke mantelzorger van een persoon met dementie kan deelnemen, los van de fase van dementie of the type. Het traject kan niet gedeeltelijk aangeboden worden. Het traject is goed onderbouwd en er is bij de ontwikkeling gekozen voor een consistente en methodische aanpak. Het pakket is ontwikkeld op basis van wetenschappelijke inzichten rond psycho-sociale ondersteuning voor mantelzorgers van personen met dementie ( Mittelman et al, 2008; Pinquart & Sörensen, 2006; ). Doelstelling is niet alleen inzichten en kennis verschaffen, maar ook het ondersteuningsaanbod meer toegankelijke maken, concrete vaardigheden aanleren en zelfeffectivitieit en zelfzorg bevorderen. Er is ruimte voor (beperkt) lotgenotencontact. In elke sessie worden door de coach inzichten aangereikt die emotionele coping kunnen bevorderen maar ook vaardigheden die probleemgericht coping stimuleren. Daarnaast worden ook positieve aspecten van de zorgrelatie belicht. Het pakket bestaat uit 2 delen. Deel 1 verschaft informatie en inzichten in de zorgsituatie en het dementieproces die de draaglast kunnen verminderen. Het 2 de deel focust op het erkennen en bespreekbaar maken van een aantal moeilijke gevoelens en gedachten en het aanreiken van coping strategieën en zingeving om de draagkracht te versterken. Deel 1: H1.Invoeling in de beleving van mensen met dementie; H2. Omgaan met zorg ; H3. Omgaan met veranderd en moeilijk hanteerbaar gedrag, H4. Omgaan met financiën ; H5. Omgaan met veiligheid ; H6.Omgaan en communiceren met familie en omgeving ; H7. communiceren met de persoon met dementie; Deel 2: H1. Gevoelens en gedachten bij de mantelzorger ; H2. Je zorgbelasting: draagkracht & draaglast in balans? ; H3. Coping en zingeving Alle deelnemers ontvangen een deelnemers map met de kernboodschappen van de sessies en bijkomende informatie. Vanaf de herfst 2015 is er ook een online e-learning module toegankelijk voor deelnemers die aanvullend kan zijn op de sessies. 1 Note: Voor deze korte bespreking werd beroep gedaan op de publiekelijk beschikbare info rond het psycho-educatiepakket, het eindrapport van de haalbaarheidsstudie van het Lucas en de toelichting en bespreking van het pakket tijdens (en verslagen van) de bijeenkomsten van de werkgroep psycho-educatie van het Vlaams Platform NAH. Daarnaast werd het dementiepakket ook uitvoerig besproken tijdens de dementielinken van het Limburgs Netwerk Dementie met gelegenheid tot korte inzage in het pakket voor trainers en deelnemers.
7 De coaches worden sterk gestuurd in het aanbrengen van het materiaal, al is er ruimte voor persoonlijke inbreng. Ze moeten niet alleen een goede kennis rond dementie bezitten maar ook rond familierelaties en verlieservaringen. Een competentieprofiel is online beschikbaar. ( Na selectie, volgen alle coaches een train the trainer sessie vooraleer ze het traject kunnen aanbieden. b. De NAH bril De sterk evidence based en methodische aanpak van het pakket is zeker een grote troef en in zekere mate overdraagbaar naar de setting van NAH. Het verminderen van draaglast, verhogen van draagkracht en aandacht voor positieve aspecten van de zorgrelatie zijn ook waardevol in de setting van NAH. Het verwerven van specifieke vaardigheden en coping strategieën zijn cruciaal voor de mantelzorger om de continue zorg voor een persoon met NAH te kunnen inpassen in zijn eigen leven. Als je de hoofdstukken overloopt zijn er ook hier veel raakpunten, al zal de invulling anders zijn. Bvb de sessie rond financiële aspecten zou een ruimere invulling kunnen krijgen met aandacht voor juridische aspecten en verzekeringen. Bij omgang met familie kan er eventueel nood zijn aandacht te besteden aan de verborgen aspecten van het hersenletsel waardoor het begrip bij de omgeving eerder laag is. Het bestaand aanbod aan psycho-educatie binnen de setting van NAH kan een goed startpunt zijn voor de inhoudelijke uitwerking. Er zijn echter ook grote verschillen. Het doelpubliek bevindt zich niet alleen vaak in andere levensfase dan mantelzorgers voor een persoon met dementie, er zijn ook onderling grote verschillen juist omdat NAH een erge brede waaier aan problematieken groepeert. Daar waar een partner van een persoon met jong dementie misschien op het eerste zicht ook erg verschilt van een kind van oudere met de Ziekte van Alzheimer, zijn er toch ook heel wat ervaringen die hen zullen binden en heel wat noden die gelijk lopen. Dit kan wel anders liggen bij bvb de ouders van een jong verkeersslachtoffer en de partner van een 45 jarige die 2 jaar gelden een CVA doorgemaakt heeft en net ontslagen is. De noden kunnen daar toch erg verschillend zijn. De behoeften verschillen naargelang de fase van herstel. In een beginfase zal er een grotere nood zijn aan medische en praktische informatie en ondersteuning om mensen wegwijs en weerbaar te maken in de erg versnipperde hulpverlening. Het perspectief van mantelzorgers verschilt ook: Mantelzorgers van een persoon met een NAH hebben vaak nog lange tijd hoop op beterschap of worden jaren na een hersenletsel plots geconfronteerd met restletsels. Voor mantelzorgers van een persoon met NAH, die vaak de zorg voor hun naaste moeten combineren met een professionele activiteit en/of opvang van kinderen lijkt 10 sessies moeilijk haalbaar. Het aanbod zou voor deze groep nog meer op maat en op bestelling moeten kunnen aangeboden worden, inspelend op actuele noden. Een meer doorgedreven vorm van blended learning door groepssessies te combineren met e-learning, eventueel aangevuld met online feedback en input van de coaches zou een mogelijke denkpiste kunnen zijn. Het beleidskader is in beide doelgroepen erg verschillend. Waar de psycho-educatie pakketten sterk aangestuurd en begeleid worden vanuit de goed omkaderde expertisecentra en het aanbod inpast in het beleidsplan rond dementiezorg, ontbreekt deze centrale aansturing momenteel in de setting van NAH.
8 Tenslotte kan men ook nog lessen trekken uit de ervaringen die reeds opgedaan zijn met het pakket Dementie en Nu. Na 1 jaar werking zijn er weliswaar al heel wat coaches actief maar het aantal doorlopen trajecten is nog beperkt. Wat zijn de langere termijneffecten voor deelnemers aan de trajecten? Zien we op langere termijn een betere balans tussen draagkracht en draaglast? Hoe staan participanten tegenover de trajecten een jaar later? Wat is de meerwaarde van een uitgebreid traject? Hoe ervaren coaches de sessies en de voorbereiding. Deze ervaringen kunnen meegenomen worden. Referenties 1. Murray HM1, Maslany GW, Jeffery B. (2006) Assessment of family needs following acquired brain injury in Saskatchewan. Brain Inj. 20(6), Fraas, M., Balz,M., & Degrauw, W. (2007). Meeting the long term needs of adults with acquired brain injury through community based programming. Brain Injury, 21 (12), Nillson, C., Bartfai, A., & Löfgren, M. (2011). Holistic group rehabilitation- a short cut to adaptation to the new life after mild acquired brain injury. Disability and Rehabilitation, 33 (12), Cameron, V.(2013). Best practices for stroke patient and and family education in the acute care setting: a literature review. Medical Surgical Nursing, 22 (1), Kratz, A., Sander, AM., Brickell, T., Lange, RT., &Carlozzi, N. (2015): Traumatic brain injury caregivers: A qualitative analysis of spouse and parent perspectives on quality of life, Neuropsychological Rehabilitation. 6. Vlaamse Liga NAH (2012). Missie en visie, geraadpleegd 23 juni Anderson, C., Hogarty, G., & Reiss, D. (1980) Family treatment of adult schizophrenic patients. Schizophr Bull, 6, Van Daele, T., Van Audenhove, C., Hermans, D., Van den Bergh, O., & Van den Broucke, S. (2012). Empowerment implementation: Enhancing fidelity and adaptation in a psychoeducational intervention. Health Promotion International, 29, Vermeulen, B., Lauwers, H., Spruytte, N. & Van Audenhove, C. (2015) Experiences of family caregivers for persons with severe mental illness: an international exploration. Leuven: LUCAS KU Leuven/EUFAMI. 10. Boschen, K., Gargaro, J., Gan, C., Gerber, G., & Brandys, C. (2007). Family interventions after acquired brain injury and other chronic conditions: A critical appraisal of the quality of the evidence. NeuroRehabilitation, 22(1), Lazarus, R., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer 12. Van Vracem, M., Spruytte, N., Van Audenhove, C. (2014). Het psychoeducatiepakket Dementie en nu : een haalbaarheidsstudie. Leuven: LUCAS. 13. Mittelman, M.S., Brodaty, H., Wallen, A.S. & Burns, A. (2008). A three-country randomized controlled trial of a psychosocial intervention for caregivers combined with pharmacological treatment for patients with alzheimer disease: effects on caregiver depression. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 16 (11), Pinquart M, Sörensen S (2006) Helping caregivers of persons with dementia: which interventions work and how large are their effects? Int Psychogeriatr. 18(4), Andere literatuur 1. Brodaty, H. & Donkin, M. (2009). Family caregivers of people with dementia. Dialogues in Clinical Neuroscience, 11 (2), Carlozzi, N. E., Kratz, A. L., Sander, A. M., Chiaravalloti, N. D., Brickell, T. A., Lange, R. T., Tulsky, D. S. (2015). Health-related quality of life in caregivers of individuals with
9 traumaticbrain injury: Development of a conceptual model. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 96(1), Lorent, G. Gedragsgevolgen van een NAH in een therapeutische context. Tijdschrift voor Logopedie, 22 (4), Lucksted, A., McFarlane, W., Downing, D., & Dixon, L. (2012). Recent developments in family psychoeducation as an evidence-based practice. Journal of Marital and Family Therapy, 38, 1, Nair, A., Turner-Stokes, L., Tyerman, A., Vocational rehabilitation for acquired brain injury in adults. Cochrane Database of Sysyematic Reviews 2008 (3), art no CD Palmisano, B & Arco, L. (2007). Changes in Functional Behaviour of Adults With Brain Injury and Spouse-Caregiver Burden With In-Home Neurobehavioural Intervention. Behav Change, 24(1), Peeters, J., Werkman, W. & Francke, A.L. (2012). Dementiemonitor Mantelzorg Problemen, zorgbehoeften, zorggebruik en oordelen van mantelzorgers. Utrecht: Nivel. 8. Ponsford, J., & Schonberger, M. (2010). Family functioning and emotional state two and five years after traumatic brain injury. Journal of the International NeuropsychologicalSociety, 16(2), Van Bost, G., Lorent, G., &Crombez, G. (2005). Aanvaarding na niet aangeboren hersenletsel. Gedragstherapie, 38, Van Audenhove, Ch. & Declercq, A. (2007). De mantelzorg: over zorglast, veerkracht en het belang van een goede zorgrelatie. Welzijnsgids welzijnszorg, informele zorg en vrijwilligerswerk, 65, Van Audenhove, Ch., Van Humbeeck, G., Spuytte, N., Storms, G., De Hert, M., Heyrman, J., Peuskens,J., Pieters, G. & Vertommen, H. (2001). The care perception questionnaire. An instrument for the assessment of the perspective of patients, family members, and professionals on psychiatric rehabilitation. European Journal of psychological assessment, 17 (2), Van Daele, T., Hermans, D., Van Audenhove, C., & Van den Bergh, O. (2012). Stress reduction through psychoeducation: a meta-analytic review. Health Education & Behavior, 39, Verhaeghe, S., Defloor, T., & Grypdonck, M. (2005). Stress and coping among families ofpatients with traumatic brain injury: A review of the literature. Journal of Clinical Nursing, 14(8), Vermeulen, P. (2007). Ik ben special. Werkboek psycho-educatie voor mensen met autisme. Berchem; EPO. 15. Zarit, S. H., & Femia, E. (2008). Behavioral and psychosocial interventions for family caregivers. American Journal of Nursing, 108(9),
MANTELZORG? PSYCHO EDUCATIE OM MANTELZORGERS TE ONDERSTEUNEN. Mantelzorger? Uit de directe omgeving (persoonlijke band)
PSYCHO EDUCATIE OM MANTELZORGERS TE ONDERSTEUNEN VVL minisymposium: voeding en communicatie bij dementie 4 december 2015 Els Dammekens, Breinset MANTELZORG? 2 Mantelzorger? Uit de directe omgeving (persoonlijke
Nadere informatiePsycho-educatiepakket Dementie en nu
Psycho-educatiepakket Dementie en nu Wintermeeting 26 februari 2016 Jurn Verschraegen Promofilmpje Uitleg pakket ontwikkeling pakket Aan de slag met het pakket Digitaal aanbod Vragen Overzicht Promofilmpje
Nadere informatieOnderwijs & Onderzoek Interdisciplinair postgraduaat deskundige NAH
Onderwijs & Onderzoek Interdisciplinair postgraduaat deskundige NAH Auteurs: Annemie Spooren (Hogeschool PXL) Els Knippenberg (Hogeschool PXL) Frederik Houben (Hogeschool PXL) 1 INDEX 1. Doelstellingen
Nadere informatieOnderwijs & Onderzoek. Annemie Spooren (PXL) Greet De Beuckeleer (Pulderbos)
Onderwijs & Onderzoek Annemie Spooren (PXL) Greet De Beuckeleer (Pulderbos) Onderwijs & Onderzoek Wat hebben we gedaan? Wat betekent dit voor werkveld? Waar het begon nood aan Kennis en competenties voor
Nadere informatieCALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP
CALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP WAAROM CALM? Ongeveer 25% van de oncologische patiënten in de palliatieve fase ontwikkelt een depressie of aanpassingsstoornis.
Nadere informatieNiet-aangeboren Hersenletsel (NAH) en Arbeidsparticipatie
Niet-aangeboren Hersenletsel (NAH) en Arbeidsparticipatie Richtlijn voor bedrijfs- en verzekeringsartsen Birgit Donker-Cools Haije Wind Monique Frings-Dresen Kenniscentrum Verzekeringsgeneeskunde Coronel
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieVroege interventies voor mensen met dementie en hun mantelzorgers
Improving Mental Health by Sharing Knowledge Vroege interventies voor mensen met dementie en hun mantelzorgers hall Anne Margriet Pot Hoogleraar Ouderenpsychologie, VU Amsterdam, Programmahoofd Ouderen
Nadere informatieWat is hiervoor nodig?
Wat is hiervoor nodig? JA en 26 april 2018 Conferentie Toekomstige uitdagingen voor dementievriendelijke steden en gemeenten 1 2 PSYCHO-EDUCATIE kennis verwerking vaardigheden 1. WAT IS DEMENTIE EN NU?:
Nadere informatieDementie, probleemgedrag en de mantelzorger
Dementie, probleemgedrag en de mantelzorger LOAG Gedragsstoornissen en psychiatrie bij dementie Utrecht, 16 april A. Kunneman, gz-psycholoog Introductie GZ-psycholoog Werkzaam op de GAAZ / poli geriatrie
Nadere informatieMantelzorg in de laatste levensfase van mensen met dementie. Oncologie als voorbeeld voor palliatieve zorg bij dementie.
Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met dementie Prof. Dr. Myrra Vernooij-Dassen Radboud University Nijmegen Medical Centre: IQ healthcare Primary and Community Care Kalorama Foundation Oncologie
Nadere informatieZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN
ZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN Veerle Duprez Prof. dr. Ann Van Hecke AANLEIDING Beroeps- & opleidingsprofiel Mensen met chronische aandoening
Nadere informatie12/10/2016. Nieuwe NAH LIGA vzw Vlaams Hersenletselplan Beni Kerkhofs Voorzitter NAH LIGA vzw Directeur zorg Pulderbos vzw
Nieuwe NAH LIGA vzw Beni Kerkhofs Voorzitter NAH LIGA vzw Directeur zorg Pulderbos vzw Nieuwe NAH LIGA vzw Beni Kerkhofs Voorzitter NAH LIGA vzw Directeur zorg Pulderbos vzw 1 Historiek SEN RSWV SIG Rond
Nadere informatieWelkom bij de tweede nieuwsbrief van TANDEM
Training AaNdacht voor mensen met DEmentie en Mantelzorgers In samenwerking met Nieuwsbrief TANDEM #2 April 2017 Welkom bij de tweede nieuwsbrief van TANDEM Sinds de vorige nieuwsbrief in januari zijn
Nadere informatieInterventie aan de keukentafel
Interventie aan de keukentafel Gezinsgerichte interventie voor kinderen en jongeren met NAH Ingrid Rentinck Inleiding Initiatiefnemers van project: Ingrid Rentinck Arend de Kloet Carolien van Heugten Opzet
Nadere informatiecoping en emotionele aanpassing na NAH
Het venijn zit in de staart 29 maart historic perspective: the 1980s decade of the severe TBIs introduction of the concept golden hour coping en emotionele aanpassing na NAH Dr. S.Z. Stapert Neuropsycholoog
Nadere informatieGedragsverandering bij mensen met de ziekte van Parkinson. EC Zorginnovatie en CEMO: PWO onderzoek VIVES gezondheidszorg, campus Kortrijk
Gedragsverandering bij mensen met de ziekte van Parkinson EC Zorginnovatie en CEMO: PWO onderzoek VIVES gezondheidszorg, campus Kortrijk Aanleiding Cognitieve beperking Depressie Fysieke beperking Apathie
Nadere informatieTriple P (Positive Parenting Program): effectief bij gedragsproblemen?
21/11/11 Triple P (Positive Parenting Program): effectief bij gedragsproblemen? Inge Glazemakers Dirk Deboutte Inhoud Het probleem Oplossingen: de theorie Triple P Het project De eerste evaluatie - - -
Nadere informatieFamily empowerment. ondersteuning voor naasten en mantelzorgers
Family empowerment ondersteuning voor naasten en mantelzorgers Prof. dr. Anne Visser-Meily Jessica de Wit, PhD student Nanda Helmus en Lonneke Bijnen, Maatschappelijk werkers Carin Schroder, Anita Beelen
Nadere informatieinleiding bij psycho-educatiepakket Dementie en nu tekst voor mantelzorgers Inleiding mantelzorg samen afhankelijkheid financiën leven zorglast
inleiding bij psycho-educatiepakket Dementie en nu tekst voor mantelzorgers Inleiding relatie mantelzorg samen afhankelijkheid chronisch gezondheid comfort gevoel handelen leven financiën administratie
Nadere informatieMindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,
Nadere informatieDag van de dementiezorg
Dag van de dementiezorg In Nederland hebben ongeveer 12.000 mensen dementie die jonger zijn dan 65 jaar. Dezelfde kenmerken als dementie op oudere leeftijd Problemen met het geheugen vaak niet op de voorgrond
Nadere informatieDe multidisciplinaire richtlijn voor de preventie en toepassing van afzondering en fixatie in de residentiële GGZ
De multidisciplinaire richtlijn voor de preventie en toepassing van afzondering en fixatie in de residentiële GGZ Kathleen De Cuyper 1, Tim Opgenhaffen 2, Tine Peeters 1, Inez Buyck 1, Johan Put 2, & Chantal
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Behandeling van psychose De rol van andere interventies
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieBruggen bouwen bij dementie
Bruggen bouwen bij dementie Bruggen bouwen bij dementie Een multidisciplinaire aanpak in AZ Maria Middelares COGNUFIT! Dementie en nu Cognufit! Doelgroep - doelstelling Voldoende gemotiveerde en thuiswonende
Nadere informatieZelfmanagement: Van model naar praktijk
Zelfmanagement: Van model naar praktijk Jos van Erp Psycholoog/Programmacoördinator Hart voor Mensen Nederlandse Hartstichting j.v.erp@hartstiching.nl www.hartvoormensen.nl Indeling 1. Ingrediënten 2.
Nadere informatieTHUIS AAN DE SLAG DAISY TEEUWEN EN JOS BERENDS
THUIS AAN DE SLAG DAISY TEEUWEN EN JOS BERENDS NAH: IMPACT OP DE ONTWIKKELING BESCHADIGING HERSENEN EN INVLOED ONTWIKKELINGSPROCES GEVOLGEN HERSENLETSEL BIJ KINDEREN LICHAMELIJKE GEVOLGEN SPRAAKPROBLEMEN
Nadere informatiePsycho-educatie voor mantelzorgers: Ondersteuning bij nachtelijke onrust
Psycho-educatie voor mantelzorgers: Ondersteuning bij nachtelijke onrust Prof. Chantal Van Audenhove & Marieke Van Vracem Vormingsdag Alzheimerliga Sint Niklaas, 13 juni 2015 Actuele thema s in zorgonderzoek
Nadere informatiePRAKISCHE INZICHTEN Dementie en psychiatrie in de thuiszorg: ondersteuning van de mantelzorger
PRAKISCHE INZICHTEN Dementie en psychiatrie in de thuiszorg: ondersteuning van de mantelzorger Expertendag Dementie & psychiatrie Elfde-Liniestraat 24, 3500 Hasselt, www.pxl.be 1 1 Inhoud Mantelzorg in
Nadere informatieOndersteuning voor mantelzorgers van dementerenden: het belang van familiegesprekken
Artikel Uitgave Bijblijven ISBN 0168-9428 Datum 2009 Type uitgave tijdschrift Volumenummer 25 Issuenummer 8 Ondersteuning voor mantelzorgers van dementerenden: het belang van familiegesprekken K.J. Joling
Nadere informatieICHOM en het belang voor de patiënt
DE PATIENT CENTRAAL Maarten de Wit Lent 12 oktober 2017 ICHOM en het belang voor de patiënt T2T Overarching principle B. The primary goal of treating patients with rheumatoid arthritis is to maximize long-term
Nadere informatiemantelzorgen Samen zorgen voor mantelzorgers Welkom!
mantelzorgen Samen zorgen voor mantelzorgers Welkom! Kirsten Peelen- van Olst, fysiotherapeute in het Gezondheidscentrum in Horn Opleiding Master NeuroRevalidatie en Innovatie Afstudeerproject: mantelzorgen
Nadere informatieMuziektherapie in de oncologie
Muziektherapie in de oncologie Wetenschap en praktijk combineren Tom Abrahams 26 mei 2015 Wat is muziektherapie? Een vorm van vaktherapie Ervaringsgericht Interventies binnen muzikale context Waar wordt
Nadere informatieGoed voorbeeld doet volgen. Martine Noordegraaf 6-3-2015
Goed voorbeeld doet volgen Martine Noordegraaf 6-3-2015 Welk type ouderschap ziet u het meest in de gehandicaptensector? Adequaat ouderschap Verstoord ouderschap Problematisch ouderschap Overvraagd ouderschap
Nadere informatieMultifamily Groups volgens McFarlane
Multifamily Groups volgens McFarlane Workshop 9 oktober 2012 Ingeborg Siteur, psychiater/gezinstherapeut Altrecht Familie-training als onderdeel van een totaal aanbod Familie psychoeducatie ACT/casemanagement
Nadere informatieExpertisecentrum Begeleid Leren. Succesvol studeren met steun voor (jong)volwassenen met een psychiatrische aandoening
Expertisecentrum Begeleid Leren Succesvol studeren met steun voor (jong)volwassenen met een psychiatrische aandoening Expertisecentrum Begeleid Leren Ê Succesvol studeren met steun voor (jong)volwassenen
Nadere informatieErvaringsdeskundigheid binnen de Nederlandse dwarslaesierevalidatie: een exploratieve studie
Ervaringsdeskundigheid binnen de Nederlandse dwarslaesierevalidatie: een exploratieve studie Elsemieke Visse 1,2, MSc J. Tommel, C.M.C. van Leeuwen, F. Penninx, A. Riedstra, E. Vollbracht, J. Stolwijk,
Nadere informatieNachtelijke onrust bij dementie
Nachtelijke onrust bij dementie PRoF Themadagen Marieke Van Vracem 5 september 2014 dr. Nele Spruytte Prof. dr. Chantal Van Audenhove LUCAS LUCAS streeft ernaar de Onderzoek levenskwaliteit van personen
Nadere informatieOncologie als voorbeeld voor palliatieve zorg bij dementie. Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met dementie
Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met Prof. Dr. Myrra Vernooij-Dassen Radboud University Nijmegen Medical Centre: IQ healthcare Primary and Community Care Kalorama Foundation Oncologie als
Nadere informatieSupported Employment modelgetrouwheid in Vlaamse arbeidsrehabilitatieprogramma s Knaeps J. & Van Audenhove Ch. GGZ-congres, 2012 Overzicht Inleiding Onderzoek Onderzoeksvragen Methode Analyse Resultaten
Nadere informatiePlatform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION
Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION Leven met epilepsie: Zelfmanagement Loes Leenen, MANP PhD trainee zelfmanagement Inleiding Achtergrond Zelfmanagement Zelfmanagement & Kwaliteit van leven
Nadere informatieopgesteld die in de volgende hoofdstukken worden beantwoord.
SAMENVATTING Introductie In dit proefschrift wordt volhoudtijd van mantelzorgers geïntroduceerd als een nieuw concept in de zorg voor mensen met dementie. De introductie in Hoofdstuk 1 wordt gestart met
Nadere informatieStress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening
Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening 1. Wat is stress? 2. Een aandoening als oorzaak voor stress en psychosociale problematiek 3. Problematiek
Nadere informatieTrain-de-trainer PIMM. 24 januari 2017
Train-de-trainer PIMM 24 januari 2017 Het Familieperspectief Voorstellen Introductie train-de-trainer PIMM Achtergronden bij PIMM Prototypen Trainersvaardigheden Afronding Wie ben je. Waar werk je? Ben
Nadere informatieOpleiding FINAH (Functioneringsinstrument NAH) Frederik Houben Rudi Ghysels Danny Mennen Loeka Vanderborcht Roel Bosmans
Opleiding FINAH (Functioneringsinstrument NAH) Frederik Houben Rudi Ghysels Danny Mennen Loeka Vanderborcht Roel Bosmans Hogeschool PXL Elfde-Liniestraat 24 B-3500 Hasselt www.pxl.be - www.pxl.be/facebook
Nadere informatieKwetsbare ouderen gevolgd. Een jaar later: thuis, of naar het rusthuis? Bram Vermeulen Prof. dr. Anja Declercq
Kwetsbare ouderen gevolgd. Een jaar later: thuis, of naar het rusthuis? Bram Vermeulen Prof. dr. Anja Declercq Opzet Vlaamse Ouderen Zorg Studie VoZs bevraagt kwetsbare ouderen: - die thuiszorg gebruiken
Nadere informatieVoor informatie over Meer Mens: meermens@prismanet.nl 06-21 86 47 70. Meer info? 0800-2357747 www.prismanet.nl
Voor informatie over Meer Mens: meermens@prismanet.nl 06-21 86 47 70 Meer info? 0800-2357747 www.prismanet.nl Meer Mens Zorg voor kwaliteit van leven In de zorgsector wordt een breed pakket aan zorg- en
Nadere informatieWelke scores zijn voor een patiënt het belangrijkste?
Welke scores zijn voor een patiënt het belangrijkste? Maarten de Wit 31 mei 2013 Lokatie Tilburg University Overzicht 1. Wat is het patiëntenperspectief? 2. Hoe krijg je als onderzoeker toegang tot de
Nadere informatieChronisch ziek: chaos in je hoofd
Chronisch ziek: chaos in je hoofd Marjan Nijkamp minisymposium Gezondheidspsychologie Utrecht, 31 maart 2017 Chronische ziekte Een langdurige en onomkeerbare ziekte waarbij de kans op volledig herstel
Nadere informatieWEEK VAN NAH /10/2017
WEEK VAN NAH 2017 16-22/10/2017 Niet Aangeboren Hersenletsel Vaak onzichtbaar, wel aanwezig Beni Kerkhofs Voorzitter NAH Liga vzw Directeur Zorg Pulderbos Revalidatiecentrum voor Kinderen en Jongeren WEEK
Nadere informatiePsychologie Inovum. Informatie en productenboek voor cliënten, hun naasten en medewerkers
Psychologie Inovum Informatie en productenboek voor cliënten, hun naasten en medewerkers Waarom psychologie Deze folder is om bewoners, hun naasten en medewerkers goed te informeren over de mogelijkheden
Nadere informatieMantelzorg in zicht: het belang van assessment en advies op maat. Benedicte De Koker, HoGent
Mantelzorg in zicht: het belang van assessment en advies op maat Benedicte De Koker, HoGent Positie van mantelzorgers Zorgverlener en / of hulpvrager? Bron: Feith, 2011 Positie van mantelzorgers Hulpverleners
Nadere informatieDoelgroep De doelgroep voor de methode Meer Mens is onder te verdelen in drie hoofdgroepen. Dit sluit niet uit dat de methode niet van toepassing is
Inleiding In de zorgsector wordt een breed pakket aan zorg- en dienstverlening aangeboden aan mensen met een beperking. Hulpvragen van deze mensen variëren in aard en complexiteit. Deze vragen hebben betrekking
Nadere informatieWe DECide Optimised Naar een betere communicatie over vroegtijdige zorgplanning bij personen met dementie in woonzorgcentra
We DECide Optimised Naar een betere communicatie over vroegtijdige zorgplanning bij personen met dementie in woonzorgcentra Bart Goossens dr. Aline Sevenants prof. dr. Anja Declercq prof. dr. Chantal Van
Nadere informatieDit proefschrift presenteert de resultaten van het ALASCA onderzoek wat staat voor Activity and Life After Survival of a Cardiac Arrest.
Samenvatting 152 Samenvatting Ieder jaar krijgen in Nederland 16.000 mensen een hartstilstand. Hoofdstuk 1 beschrijft de achtergrond van dit proefschrift. De kans om een hartstilstand te overleven is met
Nadere informatieHET PSYCHO-EDUCATIEPAKKET DEMENTIE EN NU : EEN HAALBAARHEIDSSTUDIE
LUCAS Centrum voor Zorgonderzoek & Consultancy Kapucijnenvoer 39 bus 5310 3000 Leuven Tel. + 32 16 37 34 31 Fax. +32 16 33 69 22 HET PSYCHO-EDUCATIEPAKKET DEMENTIE EN NU : EEN HAALBAARHEIDSSTUDIE Marieke
Nadere informatieBezoek op IZ. Perspectief van bezoekers en zorgverleners. Bezoek op IZ. Een kwestie van tijd? UZ Gent, Het Pand, 26/09/2016. Prof. Dr.
Bezoek op IZ Perspectief van bezoekers en zorgverleners Bezoek op IZ. Een kwestie van tijd? UZ Gent, Het Pand, 26/09/2016 Prof. Dr. Sofie Verhaeghe BEZOEK OP IZ ALS COMPLEX GEBEUREN Psychologisch Trauma,
Nadere informatieBalans in evenwicht. Praktische tips voor familieleden van een palliatieve persoon. Ann Herman St. Jozefskliniek Izegem 27/09/11
Balans in evenwicht Praktische tips voor familieleden van een palliatieve persoon Historiek Binnen de werkgroep Sociaal werk van de Federatie Palliatieve Zorg werkten we geruime tijd rond de taakinhoud
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting In Nederland is het Cerebro Vasculair Accident (CVA= hersenbloeding of herseninfarct) de derde doodsoorzaak. Van degenen die getroffen worden door een CVA overleeft ongeveer 75%. Veel van
Nadere informatieCommunicating about Concerns in Oncology K. Brandes
Communicating about Concerns in Oncology K. Brandes Nederlandse samenvatting Uit een recente rapportage van KWF Kankerbestrijding blijkt dat 64% van de (ex-) patiënten met kanker zorgen ervaart over psychosociale
Nadere informatieSYNAPS. 8 mei 2014, Beernem. Studiemoment Doorverwijzen van mensen met een Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH)
SYNAPS West-Vlaams samenwerkingsverband NAH i.s.m. Studiemoment Doorverwijzen van mensen met een Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) Hoe mensen met een NAH helpen bij het zoeken naar de best passende ondersteuning
Nadere informatieSAMEN LEVEN MET PSYCHOSE
SAMEN LEVEN MET PSYCHOSE PROF DR DIRK DE WACHTER UPC KULEUVEN CC HET PERRON, IEPER, 03/12/14 PSYCHOSE? (DSM 5)? Wanen Hallucinaties Incoherentie Negatieve symptomen termen Schizofrenie? Paranoia Schizo-affectieve
Nadere informatieLeerbaarheid. Le ren. Overzicht. HersenletselCongres 2015 4-11-2015. A5 Leerbaarheid: veel besproken, weinig onderzocht
Disclosure belangen sprekers (Potentiële) belangenverstrengeling Geen A5 Leerbaarheid: veel besproken, weinig onderzocht Dr. Hileen Boosman De betrokken relaties bij dit project zijn: Financiering: Projectgroep:
Nadere informatieIk ben veranderd het aanpassingsproces van vroeger naar nu
Hersenletsel en dan...? Breuk in de levenslijn Ik ben veranderd het aanpassingsproces van vroeger naar nu Sven Stapert GZ-psycholoog/neuropsycholoog medische psychologie OMC Sittard & Faculty of Psychology
Nadere informatieSamen Sterk! Gecombineerde ondersteuning voor mensen met dementie en hun mantelzorgers
Samen Sterk! Gecombineerde ondersteuning voor mensen met dementie en hun mantelzorgers Prof.dr. Rose-Marie Dröes Research Programme > Mental Health and Quality of Care Department of Psychiatry / Department
Nadere informatieMultimorbiditeit & Klinisch redeneren. Karin Timm Hester Vermeulen
Multimorbiditeit & Klinisch redeneren Karin Timm Hester Vermeulen Mw B Voorstellen Gezondheidsprobleem Multimorbiditeit Twee of meer (chronische) ziekten tegelijkertijd Bijna 2 miljoen mensen! Bij 2/3
Nadere informatieVZP bij beginnende dementie. Myriam De Schynkel Dementiecoach
VZP bij beginnende dementie Myriam De Schynkel Dementiecoach Overzicht Context Wat kan je doen? Definitie VZP Timing VZP VZP in ziekenhuis: implementatie in verschillende trajecten: Diagnostiek, Cognufit,
Nadere informatieJonge mantelzorger. kinderen van chronisch zieke ouders. Anne Visser-Meily
Jonge mantelzorger kinderen van chronisch zieke ouders Anne Visser-Meily Zorg Patiënt cliënt revalidant focust Van patiënt naar gezin Van kind naar gezin 2 Family centered care ICF model disease functioning
Nadere informatieVoorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen Jos van Erp Geen belangenverstrengeling d.m.v. Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere vergoeding Aandeelhouder Of anders Disclosure belangen spreker Bewegen én berusten:
Nadere informatieVERMOEIDHEID na een CVA
Vermoeidheidsrichtlijn in CVA-richtlijn 2 voorbeelden na een CVA De richtlijn Vermoeidheid in de praktijk Ernst Evenhuis & Isaline Eijssen Werk, p 100 Effectieve behandelmethoden voor het omgaan met de
Nadere informatiePosition Paper #Not4Sissies
huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde Position Paper #Not4Sissies Lizette Wattel Coördinator UNO-VUmc Coördinator Onderzoekslijn Geriatrische Revalidatie Ewout Smit AIOTO Ouderengeneeskunde Programma
Nadere informatieVan het kind en het badwater Over ziekte en seksualiteit. Peter Leusink, huisarts, seksuoloog
+ Van het kind en het badwater Over ziekte en seksualiteit Peter Leusink, huisarts, seksuoloog + Take home Als je ziek bent kun je seksueel gezond zijn Seksuele gezondheid vraagt om aanpassing Aanpassing
Nadere informatie12 e Post O.N.S. Meeting. Carolien Burghout Verpleegkundig specialist Jeroen Bosch Ziekenhuis
12 e Post O.N.S. Meeting Carolien Burghout Verpleegkundig specialist Jeroen Bosch Ziekenhuis Screening for distress The Sixth Vital Sign Doelen De toehoorder: 1. heeft achtergrondkennis over distress en
Nadere informatieDefinitie levenskwaliteit Diverse definities! Epilepsie en levenskwaliteit Mevr L. Coudenys, provinciaal medewerker West-Vlaanderen
Epilepsie en levenskwaliteit Mevr L. Coudenys, provinciaal medewerker West-Vlaanderen Definitie levenskwaliteit Diverse definities! Consensus over 4 kenmerken: - Multifactoriële karakter - Zelfevaluatie
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 9. Samenstelling van de werkgroep 11
Inhoud Voorwoord 9 Samenstelling van de werkgroep 11 Samenvatting 13 Samenvatting van de aanbevelingen 13 Symptomen van het PD 13 Criteria voor PD 14 Risicofactoren 14 Meetinstrumenten 14 Patiëntenperspectief
Nadere informatieJonge mensen met een dementie: Een bijzondere doelgroep
Jonge mensen met een dementie: Een bijzondere doelgroep Sandra Hazebroek, GZ-Psycholoog Christian Bakker, GZ-psycholoog Florence, Lokatie Mariahoeve Expertisecentrum voor jonge mensen met een dementie
Nadere informatieZorgmogelijkheden na NAH: Waar vinden we hulp? Katrijn Van Den Driesche - maandag 3 oktober 2011
Deze activiteiten worden aangeboden in samenwerking met dynahmiek www.dynahmiek.be info@dynahmiek.be Gespreksavonden over NAH Praten met lotgenoten over de gevolgen van een niet-aangeboren hersenletsel
Nadere informatieACT en Authenticiteit
ACT en Authenticiteit Weg met het keurslijf, ruimte voor jezelf. Datum: 25-09-2015 Door: Tim Batink Locatie: Bussum even voorstellen Tim Batink, MSc GZ-Psycholoog i.o., Cognitief Gedragstherapeut VGCt,
Nadere informatieBroodje met. Familiezorg
Broodje met. Familiezorg UMCG, 07-02-2017 Family Nursing: van patiënt centraal naar de familie centraal Dr. M.L.A.Luttik, Senior onderzoeker Lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek, Projectleider IWP Familiezorg,
Nadere informatieEven voorstellen: Vanaf 2015 is Pauwer onderdeel van de Amarant Groep
Even voorstellen: Pauwer biedt zorg op maat aan kinderen, jongeren en volwassenen met een lichamelijke beperking, een meervoudige beperking of met nietaangeboren hersenletsel. Vanaf 2015 is Pauwer onderdeel
Nadere informatieVan zorgen voor naar zorgen dat Het werken aan zelfredzaamheid
Van zorgen voor naar zorgen dat Het werken aan zelfredzaamheid Silke Metzelthin & Teuni Rooijackers (AWO -ZL) Mandy Boosten & Marijke Hennen (MeanderGroep -ZL) Symposium Wijkverpleging in Beweging 23 oktober
Nadere informatieOuderschap strategieën van vaders en moeders met een psychische ziekte.
Bespreking artikel Ouderschap strategieën van vaders en moeders met een psychische ziekte. Auteurs: P.C. Van der Ende, MSc, J.T. van Busschbach, phd, J. Nicholson, phd, E.L.Korevaar, phd & J.van Weeghel,
Nadere informatieList of publications. List of publications 213
List of publications List of publications 213 Publications in English Bekkema N., Veer A. de, Hertogh C. & Francke A. Perspectives of people with mild intellectual disabilities on care-relationships at
Nadere informatieANTWERPEN VORMING OVER NIET-AANGEBOREN HERSENLETSELS (NAH) VOOR PERSONEN MET EEN NAH EN HUN OMGEVING
ANTWERPEN VORMING OVER NIET-AANGEBOREN HERSENLETSELS (NAH) VOOR PERSONEN MET EEN NAH EN HUN OMGEVING VORMINGSAANBOD NAJAAR 2013 DYNAHMIEK ANTWERPEN Een letsel in de hersenen treedt vaak onverwacht op
Nadere informatieDr. Hilde Verbeek 15 april 2014. Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1
Dr. Hilde Verbeek 15 april 2014 Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1 Doelstelling Nurses on the Move Bijdragen aan verbetering kwaliteit van zorg in verpleeg- en
Nadere informatieOnderwijs & Onderzoek Inleiding, doelstellingen en resultaten
Onderwijs & Onderzoek Inleiding, doelstellingen en resultaten Auteurs: Frederik Houben (Hogeschool PXL) Annemie Spooren (Hogeschool PXL) 1 INDEX 1. Vraag uit het voortraject naar meer opleiding en expertise
Nadere informatieNAH-poli Heliomare en E-mental health. Mechteld Dijkman, klinisch psycholoog coördinator NAH-poli
NAH-poli Heliomare en E-mental health Mechteld Dijkman, klinisch psycholoog coördinator NAH-poli Opzet workshop Wat doet de NAH-poli Heliomare? E-mental health: waarom en hoe? Ervaringen patiënten Ervaringen
Nadere informatieHet effect van letselschade-afwikkeling op herstel
Het effect van letselschade-afwikkeling op herstel Nieke Elbers Arno Akkermans http://hdl.handle.net/1871/47168 Als je helemaal gezond bent en je hebt alles nog, dan is zo n letselschadeafwikkeling niet
Nadere informatiePostmaster opleiding psychosociale oncologie
Postmaster opleiding psychosociale oncologie mensenkennis Door de rollenspellen kon ik een betere verbinding maken tussen de theorie en de praktijk. Psychosociale oncologie Professionals die met oncologiepatiënten
Nadere informatieBELEVING. Is beleving van nierziekte en behandeling te beïnvloeden? Disclosure. Beleving en beinvloeding. Ziekte- en behandelpercepties
Disclosure Is beleving van nierziekte en behandeling te beïnvloeden? Subsidies voor onderzoek van de Nierstichting en Novartis. Emma K. Massey, PhD e.massey@erasmusmc.nl Erasmus MC Department of Internal
Nadere informatieErgotherapie en E- mental Health
Ergotherapie en E- mental Health Blended hulpverlening als antwoord? Vlegg netwerkdag 21 maart 2018 Inhoud Inleiding Begrippen Evidence Toepassingen in theorie Praktische toepassing: de balkmetafoor Inleiding
Nadere informatieCOGMED / NA HERSENLETSEL. Hoe zorg ik ervoor dat mijn brein ook weer meedoet?
COGMED / NA HERSENLETSEL Hoe zorg ik ervoor dat mijn brein ook weer meedoet? Na traumatisch hersenletsel, een hersenbloeding of een herseninfarct hebben sommige patiënten naast de lichamelijke gevolgen
Nadere informatieIndividuele creatieve therapie als onderdeel van de oncologische revalidatie
Individuele creatieve therapie als onderdeel van de oncologische revalidatie Eveline Bleiker Minisymposium Oncologische Creatieve therapie in ontwikkeling 26 mei 2015 Achtergrond Even voorstellen Creatieve
Nadere informatieIllness Management & Recovery Ervaringen met de modelgetrouwe implementatie van IMR
Illness Management & Recovery Ervaringen met de modelgetrouwe implementatie van IMR GGZ Groep Europoort Trimbos-instituut instituut 9 september 2005 Bronnen Evidence-based practice implementation resource
Nadere informatieNiet alleen, wel eenzaam
De partner leren omgaan met de gevolgen van hersenletsel Voor Het NAH Netwerk Zuidoost Brabant Door Peter Vrancken, docent van AXON leertrajecten Niet alleen, wel eenzaam De partner leren omgaan met de
Nadere informatieGezondheid en arbeidsparticipatie: determinanten, gevolgen en bouwstenen voor reïntegratie
Gezondheid en arbeidsparticipatie: determinanten, gevolgen en bouwstenen voor reïntegratie Prof Dr Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Gezondheid van uitkeringsgerechtigden
Nadere informatieHerstel en Balans. Kanker zet je leven op zijn kop. De rol van de psycholoog. Maria Poppe GZ-psycholoog De Vruchtenburg maart 2010
Herstel en Balans De rol van de psycholoog Maria Poppe GZ-psycholoog De Vruchtenburg maart 2010 Kanker zet je leven op zijn kop 1 Kanker, gevolgen voor de patiënt Heftige emoties. Verlies van controle
Nadere informatie