KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland. Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 18

Transcriptie

1 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 18 afdeling Hoorn/West-Friesland Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

2 Colofoon: Eindredactie : Jan-Pieter de Krijger Samenstelling : Egbert Baars en Jan-Pieter de Krijger Bijdragen van : Egbert Baars, Ab van Dorp, Harry Fabritius, Douwe Greydanus, Henny van der Groep, Anneloes ter Horst, Roel Kemmers, Jan-Pieter de Krijger, Marco van der Lee, Ben Pronk, Ad Roobeek, Ruud Timmer, Eric de Vroome en Fred Weel Voorkant : Resedawitje, foto: Henny van der Groep Opmaak : Egbert Baars Uitgave van : Datum : 1 maart 2019 Nummer : HN/01RAP Website : hoorn@knnv.nl 2019 KNNV afd. Hoorn/West-Friesland De tekst uit deze uitgave mag niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de KNNV afd. Hoorn/West-Friesland. 2 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

3 Index verslag 1 Inleiding 5 2 Vogels 2.1 Gegevensbronnen Welke soorten kwamen er langs in 2017? Welke soorten kwamen er langs in 2018? Verslag Huiszwaluwen Verslag Huiszwaluwen Zeevangtelling Zeevangtelling Broedvogelinventarisatie De Hulk, De Kogen en De Zeevang 2017 & x Inventarisatieverslag van de broedvogels in de Mijzenpolder 35 2.x Soortendag x Soortendag x Midwintertelling x Midwintertelling Geleedpotigen 3.1 Insecten Dagvlinders Insecten Dagvlinders Insecten Dagvlinders Insecten Nachtvlinders Insecten Nachtvlinders Insecten Libellen en juffers Insecten Libellen en juffers Insecten Overige Insecten Overige Geleedpotigen Overige Geleedpotigen Overige Planten 4.1 Jaarverslag Plantenwerkgroep Jaarverslag Plantenwerkgroep Vissen 5.1 Vissen waarnemingen Vissen waarnemingen Zoogdieren 6.1 Resultaat Uilenballenpluizen Zoogdieren waarnemingen Resultaat Uilenballenpluizen Zoogdieren waarnemingen Koopmanspolder 7.1 Koopmanspolder, nieuwe natuur 91 8 Overigen 8.1 Overige waarnemingen 2017 & Het weer van 2017 in Hensbroek Het weer van 2018 in Hensbroek Organisatie 104 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

4 4 Natuurhistorisch Aardhommel, jaarverslag foto: Egbert 2017 & Baars 2018

5 1 Inleiding Dit is het digitale Natuurhistorisch Jaarverslag van de KNNV afdeling Hoorn/West- Friesland. Ook dit jaar zijn we er weer in geslaagd om een jaarverslag te maken van de gegevens die verzameld werden in de jaren 2017 & Net als vorige jaren een verslag met heel veel vogelwaarnemingen, maar dat geeft alleen maar aan dat deze groep van organismen een steeds grotere belangstelling krijgt binnen de afdeling. Dit wil niet zeggen dat de andere groepen over belangstelling te klagen hebben. Ook de (nacht-)vlinders zijn dit jaar wederom met speciale aandacht bekeken. Dit verslag is opgebouwd uit de volgende hoofdstukken. Hoofdstuk 1; Inleiding, Hoofdstuk 2; Vogels, hoofdstuk 3; Geleedpotigen, hoofdstuk 4; Planten, hoofdstuk 5; Vissen, hoofdstuk 6; Zoogdieren, hoofdstuk 7; Koopmanspolder, hoofdstuk 8; Overigen. Ik hoop dat je het met aandacht leest. Als je denkt dat je het jaarverslag van 2019 kunt verrijken met jouw eigen waarnemingen, dan ontvangen wij die graag van je. Jan-Pieter de Krijger / Egbert Baars Waarnemingsgebied KNNV afd. Hoorn/West-Friesland Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

6 6 Natuurhistorisch Blauwe reiger, jaarverslag foto: Douwe 2017 Greydanus & 2018

7 2 Vogels 2.1 Gegevensbronnen De heeft al meer dan twintig jaar een vogelwerkgroep. Om een beeld te geven waar alle gepresenteerde vogelgegevens vandaan komen is het noodzakelijk om alle activiteiten van deze werkgroep in kaart te brengen. De werkgroep bestaat uit ongeveer vijfentwintig, min of meer, actieve vogelaars. De gegevens zijn voor een groot deel afkomstig van de werkgroepleden. Losse waarnemingen Dit zijn veldwaarnemingen van individuele leden die niet geplaatst kunnen worden in het kader van een telactiviteit. Dit type waarnemingen is heel gevarieerd en betreft meestal bijzondere waarnemingen. Tot deze groep waarnemingen behoort ook informatie uit publicaties (dagbladen, vogeltijdschriften) en via-via waarnemingen. Broedvogelinventarisaties Dit zijn inventarisaties die gecoördineerd worden door Sovon en waar leden van onze werkgroep aan deelnemen. In veel gevallen zijn deze natuurgebieden in eigendom van Staatsbosbeheer. In alle gevallen betreffen dit monitoringsgebieden waardoor de inventarisaties in deze gebieden reeds een lange reeks van jaren worden uitgevoerd. Het is van groot belang dat deze inventarisaties (blijvend) worden voortgezet. l Oosterkoog Erik de Vroome / Ko van Gent / Gerard Kenter l De Hulk / Bedijkte Waal / Rietkoog / Floriskoog Harry Fabritius / Peter de Lange l Schardammerkoog Ben Pronk l Mijzenpolder Harry Fabritius l MUS Lutjebroek Ad Roobeek Een andere projectmatige vorm van broedvogelinventarisatie wordt gevormd door: l Huiszwaluwenonderzoek Vogelwerkgroep Gebiedstellingen Dit zijn tellingen van de aantallen per soort in een bepaald gebied. Dit kan een slaapplaats zijn of een Important Bird Area (IBA) of gewoon een leuk gebied. De gebiedstelling kan ook in het kader van een bepaalde soort(en) of item worden uitgevoerd zoals: l Maandelijkse IBA-telling Zeevang (wintermaanden) Vogelwerkgroep l Midwintertelling idem N.B. Niet van elke genoemde activiteit wordt verslag gedaan in dit rapport. Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

8 2.2 Welke soorten kwamen er langs in 2017? In dit jaar zijn er 166 soorten vogels geteld die op de Nederlandse lijst staan. Daarnaast zijn er 23 soorten gezien die als ondersoort te boek staan of niet op de Nederlandse lijst staan start, net als andere jaren, erg voortvarend. 98 van de totaal waargenomen soorten zijn gezien in januari. Daar zaten onze eigen vertrouwde soorten als AALSCHOLVER, GRAUWE GANS, GROTE ZILVERREIGER, IJSVOGEL en KERKUIL bij maar ook wintergasten zoals de BRILDUIKER, GROTE ZAAGBEK, OEVERPIEPER, KOPERWIEK en SMIENT. Een STEENUIL zat op zijn vaste plek op 5 januari. Een soort die iedereen wel kent maar die moeilijk te zien is, is de WATERRAL. Toch werd de eerste al gezien op 9 januari. Hetzelfde geldt eigenlijk voor de GROENE SPECHT maar ook die werd al vroeg gezien dit jaar en wel op 10 januari. GEELPOOTMEEUWEN zijn in adult kleed niet echt moeilijk te determineren, in soort eerste datum Soepgans Nijlgans Fazant Soepeend Grote Canadese gans Kleine Canadese gans Kip Indische gans Muskuseend Stadsduif Halsbandparkiet Oostelijke grauwe gans Zwarte zwaan IJslandse grutto Amerikaanse steltkluut Hybride Bahamapijlstaart x Krakeend Hybride Carolina-eend x Parkeend Hybride Kleine Canadese gans x Brandgans Zwaangans Mandarijneend Hybride Meerkoet x Waterhoen Baardlijstergaai Witkoppige staartmees aantal soorten 23 Tabel 1: Hybrides, ondersoorten, exoten en twijfelgevallen jeugdkleed is het altijd een stuk lastiger. De eerste werd gezien op 13 januari. De IJSEEND van 14 januari is een soort waar je elke winter toch stiekem op hoopt. Op 16 januari werd een BLAUWBORST gezien, toch een beetje vreemd zo midden in de winter. BLAUWE KIEKENDIEVEN zijn niet altijd te peilen; trekken ze nu weg of blijven ze. Eén heeft er in ieder geval voor gekozen te blijven, hij werd waargenomen op 6 februari. De GROTE GELE KWIKSTAART die op 13 februari is waargenomen is een soort die in de winter gaat zwerven. Hij kan dan op heel andere plekken worden waargenomen dan waar je hem in de zomer zou verwachten. Het SMELLEKEN die op dezelfde dag werd gezien is ook altijd een mooie kers op de taart. Een vroeg voorteken van de lente werd al op 19 februari gezien, de eerste GRUTTO was weer terug in ons gebied. Maar deze dag werd ook een naar ons waarnemingsgebied oprukkende soort gezien. Een exotisch ogende HALSBANDPARKIET werd gezien op 19 februari. De oostelijke ondersoort van de GRAUWE GANS was aanwezig op 20 februari. FITIS en RIETZANGER werden eind februari gezien. Een van de mooiste eenden die ons gebied rijk is, de ZOMERTALING, deze soort werd op 12 maart gezien. Onze zomergasten stroomden binnen in maart. Begin maart ging de intocht voort met PORSELEINHOEN, BOERENZWALUW, ZWARTKOP en OEVERZWALUWEN. Ook HUISZWALUW, KLEINE KAREKIET, TUINFLUITER, VISDIEF zijn weer van de partij. De BEFLIJSTER die op 4 mei werd gezien en de DWERGMEEUW van 6 mei zijn weer op weg naar de broedgronden in het noorden. Ook de KLEINE STRANDLOPER was aan deze tocht bezig. Het geluid van de KOEKOEK kent iedereen en werd voor het eerst gehoord op 21 mei. De DWERGGANS die op 1 juni nog gezien werd heeft er waarschijnlijk voor gekozen om een jaartje in Nederland te blijven. Een BOSRIETZANGER werd gezien op 10 juli en een GRAUWE VLIEGENVANGER werd op 6 juli waargenomen. De eerste LACHSTERN werd op 19 augustus gezien evenals de PURPERREIGER. 8 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

9 September werd geopend met een VISAREND en een kleine week later waren er de eerste CASARCA S. Een KLEINE RIETGANS was alweer in ons land en in ons gebied op 8 oktober. Een klein vogeltje, de WITKOPSTAARTMEES, had de hele tocht ondernomen vanuit het oosten en werd gezien op 17 november, de IJSGORS van 19 november is ook een mooie krent in de pap. Het jaar werd afgesloten met een GROTE BARMSIJS op 9 december en een TOENDRARIETGANS op 17 december. Al met al een divers jaar met mooie soorten. Jan-Pieter de Krijger soort eerste datum soort eerste datum Aalscholver Nonnetje Blauwe reiger Ringmus Brilduiker Smient Buizerd Spreeuw Ekster Steenuil Fuut Stormmeeuw Gaai Tafeleend Graspieper Ransuil Grauwe gans Groenling Grote zaagbek Houtsnip Grote zilverreiger Kramsvogel Heggenmus Sperwer Houtduif Waterral Huismus Goudplevier IJsvogel Groene specht Kerkuil Kneu Knobbelzwaan Putter Kokmeeuw Topper Meerkoet Veldleeuwerik Merel Waterpieper Oeverpieper Zilvermeeuw Roodborst Pijlstaart Torenvalk Geelpootmeeuw Turkse tortel Goudhaan Wilde eend Vuurgoudhaan Zwarte kraai Wulp Baardman Grote mantelmeeuw Bokje Holenduif Brandgans IJseend Kauw Keep Kolgans Kleine zwaan Koolmees Kuifduiker Koperwiek Tureluur Krakeend Witgat Pimpelmees Zanglijster Slobeend Grote lijster Vink Slechtvalk Waterhoen Watersnip Wintertaling Witte kwikstaart Boomkruiper Blauwborst Staartmees Scholekster Winterkoning Roerdomp Kuifeend Rietgors Bergeend Sijs Dodaars Lepelaar Geoorde fuut Kemphaan Grote bonte specht Blauwe kiekendief Havik Grote gele kwikstaart Kievit Smelleken Middelste zaagbek Bonte strandloper Tabel 2: Soorten Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

10 soort eerste datum soort eerste datum Bruine kiekendief Groenpootruiter Grutto Gierzwaluw Kleine mantelmeeuw Braamsluiper Tjiftjaf Grasmus Ooievaar Boomvalk Rouwkwikstaart Zwarte stern Kluut Beflijster Zwartkopmeeuw Bosruiter Pontische meeuw Dwergmeeuw Steenloper Grauwe kiekendief Zomertaling Kleine strandloper Velduil Sprinkhaanzanger Oeverloper Draaihals Roodborsttapuit Koekoek Roodhalsfuut Zwarte ibis Gele kwikstaart Dwerggans Zwarte roodstaart Spotvogel Fitis Bosrietzanger Rietzanger Grauwe vliegenvanger Porseleinhoen Krombekstrandloper Boerenzwaluw Lachstern Zwartkop Purperreiger Bontbekplevier Kleine zilverreiger Patrijs Paap Kleine plevier Visarend Oeverzwaluw Casarca Tapuit Kleine rietgans Huiszwaluw Kwak Kleine karekiet IJsgors Tuinfluiter Roodhalsgans Visdief Zilverplevier Regenwulp Grote barmsijs Snor Toendrarietgans aantal soort 166 Tabel 3: Soorten Lepelaar, foto: Douwe Greydanus 10 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

11 2.3 Welke soorten kwamen er langs in 2018? Tweeduizendachttien bracht 179 soorten waarvan er 168 op de Nederlandse lijst staan en 11 die daar niet op staan, ondersoorten vormen of hybrides zijn. Tweeëndertig daarvan werden al op de eerste dag van januari gemeld. Een overwinterende GRASPIEPER is opgevallen, de IJSVOGEL is altijd een mooie soort om mee te starten en een SPERWER was aan het jagen. Verder werden er deze dag overwinteraars als KRAMSVOGEL, KOLGANS en SMIENT gezien soort eerste datum Soepgans Nijlgans Fazant Muskuseend Grote Canadese gans Hybride Kleine Canadese gans x Brandgans Soepeend Kleine Canadese gans Zwarte zwaan Stadsduif Kip aantal soorten 11 Tabel 1: Hybrides, ondersoorten, exoten en twijfelgevallen maar ook WINTERKONING, KOOLMEES, ROODBORST zullen ongetwijfeld hun broedgebieden in het noorden hebben verlaten om hier de winter door te brengen. Twee januari bracht de GAAI en de BLAUWE REIGER, twee nieuwe soorten die we vaak aantreffen. BRILDUIKER en MIDDELSTE ZAAGBEK werden op 4 januari gezien evenals de GROENE SPECHT en Steenuil. De KIEVIT van 6 januari geeft wel aan dat het niet heel erg koud was. De GROTE GELE KWIKSTAART van 7 januari is toch wel een erg mooie waarneming van een vogel die vooral in de winter in onze regio gezien kan worden. Maar ook de HAVIK die gezien werd is een soort die menig hart sneller doet kloppen. HOUTSNIPPEN blijven mysterieuze vogels die hun dekking in de winter soms wat laten vieren. De eerste werd gezien op 11 januari. De VELDLEEUWERIK, VUURGOUDHAANTJE en WATERRAL zijn leuke soorten die de 12 de werden gezien. Op 13 van januari was het de beurt aan KEEP en OEVERPIEPER. De eerste maand werd afgesloten met BAARMANNETJES en een BLAUWE KIEKENDIEF. Februari werd geopend met een mooie ROERDOMP op de 5 de en afgesloten met een ROODHALSGANS op de 22 ste en een ZWARTE MEES op de 23 ste. KRAANVOGELS zie je in het westen een stuk minder dan in het oosten van het land maar op 4 maart werd er in ons werkgebied toch een gezien, ook de APPELVINK was deze dag niet aan een vogelaar ontsnapt. De eerste GRUTTO werd alweer gezien op 5 maart maar ook een VELDUIL was aanwezig. De eerste LEPELAAR werd op 7 maart gezien. Een GOUDVINK was aanwezig op de 20 ste en 5 dagen later werd er een RODE WOUW gezien. April opende met soorten waar we toch elk jaar weer naar uitkijken als waren het de voorbodes van de nieuwe lente. Een BOERENZWALUW op de 3 de, een OEVERZWALUW en VISDIEF op de 8 ste en een FITIS op de 9 de. De eerste GIERZWALUW kwam binnen vliegen op de 21 ste en een van de zeldzaamste eendjes van ons land, de ZOMERTALING, was er op 23 april. Een ROUWKWIKSTAART sloot april af op de 28 ste. Een BOSRUITER, op weg naar het broedgebied, werd gezien op 5 mei en op de 12 de werd de eerste KOEKOEK waargenomen. BOSRIETZANGERS en CETTI S ZANGERS zien we niet vaak bij ons in het gebied maar op de 17 de was het toch echt zo ver. Een KROONEEND werd gezien op de 19 de. CASARCA S en een KERKUIL werden op 16 juni waargenomen en waren daarmee ook de enige twee nieuwe soorten op de jaarlijst. Juli leverde helemaal geen nieuwe jaarlijstsoorten op. Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

12 Een KLEINE STRANDLOPER en LACHSTERN werden op 4 augustus gezien. Zij hadden hun broedseizoen afgesloten evenals de ZWARTE STERN die op de 24 ste langs kwam vliegen. Een BOKJE, die waargenomen werd op de 29 ste is toch een heel mooie afsluiter. September leverde een paar mooie soorten op. Een VISAREND, die een paar dagen bleef plakken, werd voor het eerste gezien op de 4 de, een GROTE STERN viel op de 13 de op. Een BEFLIJSTER luidde de najaarstrek nog eens extra in op 6 oktober en een mooie dwaalgast, de GESTREEPTE STRANDLOPER, kwam langs op de 7 de. ROSSE GRUTTO S kwamen langs op de 15 de van deze maand en oktober sloot af met een IJSGORS op de 31 ste. November bracht ook nog een aantal mooie waarnemingen. Een TOENDRARIETGANS op de 1 ste, een PONTISCHE MEEUW op 4 november, de altijd sierlijke PESTVOGEL werd op de 6 de gezien en een RUIGPOOTBUIZERD werd deze dag ook doorgegeven. Een DWERGMEEUW liet zich de 10 de zien en een KLEINE RIETGANS sloot november af op de 26 ste. December bracht geen nieuwe soorten voor de lijst. Een lijst met mooie soorten. Nu afwachten wat 2019 ons gaat brengen. Jan-Pieter de Krijger Grote zilverreiger, foto: Ruud Timmer 12 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

13 soort eerste datum soort eerste datum Ekster Kievit Fuut Kleine mantelmeeuw Graspieper Spreeuw Grauwe gans Grote gele kwikstaart Grote zilverreiger Havik Heggenmus Nonnetje Houtduif Putter Huismus Watersnip IJsvogel Witgat Kauw Bergeend Knobbelzwaan Koperwiek Kokmeeuw Wintertaling Kolgans Dodaars Koolmees Rietgors Krakeend Staartmees Kramsvogel Wilde zwaan Kuifeend Wulp Meerkoet Zanglijster Merel Kleine zwaan Pimpelmees Houtsnip Ringmus Roodborsttapuit Roodborst Goudplevier Slobeend Grote barmsijs Smient Holenduif Sperwer Ransuil Tafeleend Veldleeuwerik Turkse tortel Vuurgoudhaan Vink Waterral Waterhoen Zilvermeeuw Wilde eend Boomkruiper Winterkoning Goudhaan Blauwe reiger Grote bonte specht Gaai Grote mantelmeeuw Aalscholver Keep Brilduiker Oeverpieper Buizerd Roek Groene specht Scholekster Grote zaagbek Sijs Middelste zaagbek Waterpieper Steenuil Witte kwikstaart Stormmeeuw Geoorde fuut Zwarte kraai Pijlstaart Torenvalk Slechtvalk Brandgans Tjiftjaf Groenling Topper Tabel 2: Soorten Visdief met vis, foto: Douwe Greydanus Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

14 soort eerste datum soort eerste datum Geelpootmeeuw Tuinfluiter Ooievaar Zomertaling Baardman Kneu Blauwe kiekendief Boomvalk Roerdomp Grote lijster Gele kwikstaart Kleine karekiet Roodhalsgans Rouwkwikstaart Zwarte mees Bosruiter Kluut Oeverloper Appelvink Koekoek Kraanvogel Tapuit Grutto Bosrietzanger Velduil Cetti's zanger Tureluur Spotvogel Lepelaar Krooneend Patrijs Casarca Bonte strandloper Kerkuil Zwarte roodstaart Kleine strandloper Goudvink Lachstern Bruine kiekendief Purperreiger Rode wouw Zwarte stern Bontbekplevier Bokje Kemphaan Visarend Kleine plevier Grote Stern Zwartkopmeeuw Beflijster Boerenzwaluw Gestreepte strandloper Oeverzwaluw Grauwe vliegenvanger Visdief Rosse grutto Fitis IJsgors Kuifduiker Toendrarietgans Rietzanger Pontische meeuw Snor Pestvogel Smelleken Ruigpootbuizerd Zwartkop Drieteenstrandloper Grasmus Dwergmeeuw Braamsluiper Zilverplevier Gierzwaluw Kleine rietgans Groenpootruiter aantal soorten 168 Huiszwaluw Zwarte ruiter Tabel 2: Soorten Zilvermeeuw, foto: Ruud Timmer 14 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

15 2.4 Verslag Huiszwaluwproject Oostelijk West-Friesland en de Zeevang Wij danken de 31 tellers voor hun bijdrage. Zonder deze mensen is het niet mogelijk om de populatie in beeld te brengen was alweer het 26 ste jaar op rij dat de HUISZWALUW in alle dorpen en steden in ons werkgebied geteld werd. De gegevens van 1995 tot en met 2017 Kwartblok Aartswoud Abbekerk Andijk , o Avenhorn o Baarsdorpermeer o Beets Benningbroek Berkhout o Bobeldijk Bovenkarspel De Goorn De Weere Enkhuizen o Gouwe Grootebroek o Grosth. / Scharwoude Hauwert Hem o Hensbroek Hobrede Hoogkarspel / Lutjebroek Hoogwoud o Hoorn Kwadijk Lambertschaag Medemblik Middelie , Midwoud Nibbixwoud Obdam Onderdijk Oosterblokker Oosterdijk o Oosterleek Oosthuizen Oostwoud Opmeer / Spanbroek Opperdoes Oudendijk Schardam Schellinkhout Sijbekarspel Spierdijk Twisk Ursem Venhuizen , o Wadway Warder Wervershoof Westerblokker Westwoud / Oudijk Wijdenes o Wogmeer Wognum Zandwerven o Zuidermeer Zwaag Zwaagdijk-Oost Zwaagdijk-West totaal Aan de linkerzijde is de voor- dan wel achteruitgang van het aantal nesten t.o.v. het voorgaande jaar weergegeven. + = meer huiszwaluwnesten, - = minder huiszwaluwnesten, o = hetzelfde aantal huiszwaluwnesten Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

16 Kaart met Huiszwaluw-nesten De gegevens van dit jaar zijn wederom aan de Sovon doorgegeven ten behoeve van het landelijke kolonievogelonderzoek. Dit onderzoek vindt in een aantal gebieden gedurende een groot aantal jaren plaats. Dit is naar de mening van de Sovon Vogelonderzoek Nederland de beste manier om een goede indruk te krijgen over hoe het met deze vogels gaat. Wij beschikken op dit moment over gegevens van de afgelopen vijfentwintig jaar. Met deze mooie reeks over een groot gebied is de Sovon uitermate tevreden heeft 215 nesten meer opgeleverd dan De HUISZWALUWENSTAND is gelukkig wederom toegenomen en 2017 is werkelijk een topjaar. Er zijn in Oostelijk West-Friesland / Zeevang nog nooit zoveel HUISZWALUWEN geteld in de afgelopen 26 jaar. De toe- en afname van huiszwaluwnesten over de verschillende plaatsen is weer erg wisselend. Douwe Greydanus / Egbert Baars 16 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

17 In de bovenstaande grafiek zijn de totalen over de jaren 1993 tot en met 2017 weergegeven, tevens zijn de nesten die in het binnenland en langs de kust zijn geteld zichtbaar gemaakt. In de onderstaande figuur is het percentage nesten in het binnenland en langs de kust weergegeven. In de onderstaande tabel is de toe- en afname in ons gebied weergegeven. Aartswoud (toename 2) Grootebroek (toename 8) Middelie (toename 1) Opmeer / Spanbroek (toename 17) Abbekerk (toename 5) Hauwert (afname 16) Midwoud (toename 11) Opperdoes (toename 4) Andijk (toename 36) Hem (afname 9) Nibbixwoud (afname 7) Wervershoof (toename 16) Benningbroek (afname 1) Hobrede (afname 2) Obdam (afname 2) Westerblokker (afname 7) Berkhout (toename 19) Hoogkarspel / Lutjebroek (toename 1) Onderdijk (toename 23) Westwoud / Oudijk (toename 19) Bovenkarspel (toename 2) Hoogwoud (toename 20) Oosterblokker (afname 1) Wijdenes (toename 30) De Goorn (toename 12) Kwadijk (afname 8) Oosterdijk (toename 37) Wognum (afname 38) De Weere (toename 10) Lambertschaag (afname 1) Oosthuizen (toename 34) Zandwerven (toename 1) Enkhuizen (afname 24) Medemblik (toename 1) Oostwoud (afname 4) Zwaag (toename 16) Hoogkarspel / Lutjebroek Medemblik Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

18 2.5 Verslag Huiszwaluwproject Oostelijk West-Friesland en de Zeevang Wij danken de 31 tellers voor hun bijdrage. Zonder deze mensen is het niet mogelijk om de populatie in beeld te brengen was alweer het 27 ste jaar op rij dat de HUISZWALUW in alle dorpen en steden in ons werkgebied geteld werd. De gegevens van 1995 tot en met 2018 Kwartblok Aartswoud Abbekerk Andijk , Avenhorn Baarsdorpermeer Beets Benningbroek Berkhout Bobeldijk Bovenkarspel De Goorn De Weere Enkhuizen Gouwe Grootebroek Grosth. / Scharwoude Hauwert Hem Hensbroek Hobrede Hoogkarspel / Lutjebroek Hoogwoud Hoorn Kwadijk Lambertschaag Medemblik Middelie , Midwoud Nibbixwoud Obdam Onderdijk Oosterblokker Oosterdijk Oosterleek Oosthuizen Oostwoud Opmeer / Spanbroek Opperdoes Oudendijk Schardam Schellinkhout Sijbekarspel Spierdijk Twisk Ursem Venhuizen , Wadway Warder Wervershoof Westerblokker Westwoud / Oudijk Wijdenes Wogmeer Wognum Zandwerven Zuidermeer Zwaag Zwaagdijk-Oost Zwaagdijk-West totaal Aan de linkerzijde is de voor- dan wel achteruitgang van het aantal nesten t.o.v. het voorgaande jaar weergegeven. + = meer huiszwaluwnesten, - = minder huiszwaluwnesten, o = hetzelfde aantal huiszwaluwnesten Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

19 Kaart met Huiszwaluw-nesten De gegevens van dit jaar zijn wederom aan de Sovon doorgegeven ten behoeve van het landelijke kolonievogelonderzoek. Dit onderzoek vindt in een aantal gebieden gedurende een groot aantal jaren plaats. Dit is naar de mening van de Sovon Vogelonderzoek Nederland de beste manier om een goede indruk te krijgen over hoe het met deze vogels gaat. Wij beschikken op dit moment over gegevens van de afgelopen zeventwintig jaar. Met deze mooie reeks over een groot gebied is de Sovon uitermate tevreden heeft 60 nesten minder opgeleverd dan De HUISZWALUWENSTAND is helaas weer afgenomen. De toe- en afname van huiszwaluwnesten over de verschillende plaatsen is weer erg wisselend. Douwe Greydanus / Egbert Baars Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

20 In de bovenstaande grafiek zijn de totalen over de jaren 1992 tot en met 2018 weergegeven, tevens zijn de nesten die in het binnenland en langs de kust zijn geteld zichtbaar gemaakt. In de onderstaande figuur is het percentage nesten in het binnenland en langs de kust weergegeven. In de onderstaande tabel is de toe- en afname in ons gebied weergegeven. Aartswoud (toename 2) Hem (toename 9) Oosterblokker (toename 2) Twisk (toename 8) Abbekerk (afname 7) Hobrede (afname 1) Oosterdijk (afname 37) Ursem (toename 2) Andijk (toename 1) Hoogkarspel / Lutjebroek (afname 7) Oosterleek (toename 1) Warder (afname 11) Beets (toename 60) Hoogwoud (afname 30) Oosthuizen (toename 10) Wervershoof (afname 27) Benningbroek (afname 2) Kwadijk (toename 1) Oostwoud (afname 1) Westerblokker (toename 8) Berkhout (toename 5) Lambertschaag (afname 1) Opmeer / Spanbroek (afname 1) Westwoud / Oudijk (afname 19) Bovenkarspel (afname 7) Medemblik (afname 16) Opperdoes (toename 6) Wijdenes (afname 22) De Goorn (afname 6) Middelie (toename 13) Oudendijk (toename 23) Wognum (toename 20) De Weere (toename 6) Midwoud (afname 3) Schardam (toename 4) Zandwerven (afname 1) Enkhuizen (toename 45) Nibbixwoud (toename 4) Schellinkhout (toename 1) Zwaag (afname 16) Grootebroek (toename 5) Obdam (afname 5) Sijbekarspel (afname 4) Zwaagdijk-Oost (afname 14) Hauwert (afname 9) Onderdijk (afname 13) Spierdijk (afname 8) Zwaagdijk-West (afname 28) Hoogkarspel / Lutjebroek Medemblik 20 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

21 2.6 Zeevangtelling 2017 In 2017 heeft de vogelwerkgroep van de KNNV afd. Hoorn/West-Friesland de Zeevangtelling voor het 18 de achtereenvolgende jaar uitgevoerd. Er zijn zo verantwoorde vergelijkingen mogelijk van de vogelaantallen. De tellingen vonden zoals in andere jaren plaats in de maanden januari, februari, maart, oktober, november en december. Het Zeevanggebied op het kaartje hieronder afgebeeld, omvat ha veenweidegebied tussen Oudendijk en Edam. Met rode belijning zijn de buitengrenzen en deelgebied begrenzing aangegeven. De weersomstandigheden waren in het Zeevanggebied gunstig om veel vogels een kans te geven de winterperiode daar door te komen. De minimum temperatuur is alleen in januari 2017 even echt onder het vriespunt geweest. Deze vorstperiode viel tussen twee telmomenten in. Hierdoor zijn bij de getelde aantallen vogels in februari geen opvallende veranderingen waar te nemen. De neerslaghoeveelheden die in 2017 zijn gevallen hebben een record gehaald, dit gezien over de afgelopen 18 jaar. Nog niet eerder werd er meer dan mm neerslag gemeten per jaar, in de 18 jaar waarin geteld is. De maanden januari, februari en maart waren iets droger dan gemiddeld. De maanden september tot en met december echter waren gezamenlijk de natste in deze 18 jarige reeks. Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

22 Voor de vogels zijn natte milde omstandigheden meestal gunstig om met hoge aantallen in het Zeevanggebied te verblijven. In jaren met veel neerslag zijn de aantallen bijna altijd hoger. De hieronder geplaatste tabellen, van de getelde aantallen GOUDPLEVIER en KIEVIT tussen 2013 en 2017, geven dit weer. We zien telkens bij de drogere jaren lagere aantallen KIEVIT en GOUDPLEVIER in De Zeevang. Het geeft aan dat natte weilanden belangrijk zijn voor deze vogelsoorten. GOUDPLEVIER en KIEVIT in oktober van 2013 t/m 2017 Goudplevier jaar maand oktober oktober oktober oktober oktober aantal omstandigheden droog nat nat droog nat Kievit jaar maand oktober oktober oktober oktober oktober aantal omstandigheden droog nat nat droog nat GOUDPLEVIER en KIEVIT in november van 2013 t/m 2017 Goudplevier jaar maand november november november november november aantal omstandigheden droog nat nat droog nat Kievit jaar maand november november november november november aantal omstandigheden droog nat nat droog nat Knobbelzwaan Met de Zeevangtelling is vastgelegd hoe het aantal KNOBBELZWANEN in het Zeevanggebied in de 18 jarige telreeks van hoog naar laag is gegaan. Knobbelzwaan maart maart maart maart maart maart maart maart maart maart maart maart maart maart maart maart maart Wat vooral opviel in het veld was dat er bijna geen samengeschoolde groepen KNOBBELZWANEN meer worden aangetroffen. De grote groepen hebben mogelijk voorkeur voor de kleipolders in West-Friesland en of de Beemster. 22 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

23 Knobbelzwaan, foto: Eric de Vroome Smienten De grote aantallen SMIENTEN die in het Zeevanggebied worden aangetroffen zijn overweldigend. Het landschap van de Zeevang blijkt uitermate geschikt voor de SMIENT. De grote open weidegebieden verdeeld in kleine kavels, omringd met veel brede sloten en vaak met hoge waterstand, is hier kenmerkend voor. De brede sloten dienen als vluchtplaats bij onraad. Wij zien in de afgelopen jaren toch een opvallend verloop in de aantallen Aantal Smienten in De Zeevang november Landelijk is het aantal SMIENTEN, in de periode van 2005 t/m 2014, ook achteruit gegaan. In de Zeevang nemen de aantallen de laatste jaren weer toe. De reden van de achteruitgang moet gezocht worden in de broedgebieden van de SMIENT. Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

24 Grote zaagbek Een vogelsoort die ook opvallende veranderingen laat zien in de jaren waarin is geteld, is de GROTE ZAAGBEK. Deze visetende vogelsoort komt steeds minder voor op onze tellijsten. jaar maand november december januari februari maart Aantal Zaagbekken per maand november december januari februari maart Mennobart van Eerden onderzoeker bij het RIZA, onderzoekt al jaren de vogelstand op het Markermeer. Wij hebben de vraag bij hem neergelegd hoe deze achteruitgang bij de GROTE ZAAGBEK is te verklaren. Mennobart gaf als reden het helderder worden van het water van het Markermeer aan de westzijde. De opkomst van het FONTEINKRUID heeft deze verheldering op gang gebracht. Mennobart gaf aan dat GROTE ZAAGBEKKEN een voorkeur hebben voor wat minder helder water. Zij zijn uitgeweken naar het oosten van het markermeer. De Zeevang ligt pal naast het Markermeer. De aantallen GROTE ZAAGBEKKEN worden daardoor sterk beïnvloed door de situatie op het grote water. Ben Pronk 24 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

25 2.7 Zeevangtelling 2018 In 2018 hebben wij net zoals in 2017 de Zeevangtelling uitgevoerd. Tijdens de Zeevangtelling worden er steeds minder GROTE ZAAGBEKKEN GEZIEN. Dit is in het jaarverslag 2017 weergegeven. Voor het jaarverslag 2018 heb ik de drie meest aangetroffen kraaiachtigen belicht. Bij veel mensen heerst de mening dat er steeds meer zogenaamde kraaien komen in ons landschap. Door de aantallen EKSTER, KAUW en ZWARTE KRAAI, die wij tijdens de Zeevangtellingen noteren, is het mogelijk een werkelijk beeld te geven van de aantallen door de jaren heen. De aantallen zijn in een tabel en grafiekvorm weergegeven. Opvallend is dat EKSTER en ZWARTE KRAAI gedurende 19 telseizoenen in gelijke aantallen zijn aangetroffen. Bij het KAUWTJE zien we een toename. De toename valt het meest op in een klein aantal telseizoenen. Reden hiervan kan zijn, dat KAUWTJES in tegenstelling tot EKSTER en ZWARTE KRAAI, meestal in groepen voedsel zoeken. De KAUWTJES verblijven kortstondig in de weilanden, waarna zij weer terug keren naar de dorpslinten. Onze telgegevens worden hoofdzakelijk in het buitengebied van De Zeevang verzameld. De dorpslinten worden wel meegenomen maar niet voor 100 procent. Deze gedeeltelijke telling van dorpslinten kan bij sommige telmomenten een ondertelling bij het KAUWTJE opleveren. Ben Pronk Oktober Zwarte Kraai Kauw Ekster November Zwarte Kraai Kauw Ekster December Zwarte Kraai Kauw Ekster Januari Zwarte Kraai Kauw Ekster Februari Zwarte Kraai Kauw Ekster Maart Zwarte Kraai Kauw Ekster Ekster, foto: Ben Pronk Kauw, foto: Ben Pronk Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

26 Ekster, Kauw en Zwarte kraai in De Zeevang Oktober Ekster, Kauw en Zwarte kraai in De Zeevang Januari Zwarte Kraai Oktober Kauw Oktober Ekster Oktober Zwarte Kraai Januari Kauw Januari Ekster Januari Ekster, Kauw en Zwarte kraai in De Zeevang November Ekster, Kauw en Zwarte kraai in De Zeevang Februari Zwarte Kraai November Kauw November Ekster November Februari Februari Februari Ekster, Kauw en Zwarte kraai in De Zeevang December Ekster, Kauw en Zwarte kraai in De Zeevang Maart Zwarte Kraai December Kauw December Ekster December Zwarte Kraai Maart Kauw Maart Ekster Maart Zwarte kraai, foto: Ben Pronk 26 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

27 2.8 Inventarisatieverslag van de broedvogels van De Hulk, De Kogen en (reservaat) De Zeevang Hieronder wordt per gebied een overzicht van de telgegevens weergegeven. De gebieden zijn veelal vanaf 1985 jaarlijks geïnventariseerd. Overzichtskaart reservaatgebied Kogen en Hulk Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

28 De Hulk 8 ha grasland en 2 ha water. Tellers: Harry Fabritius en Peter de Lange. DE HULK Fuut Knobbelzwaan 1 1 Grauwe Gans Soepgans Kolgans 3 2 Brandgans Kleine Canadese Gans Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Wilde eend Tafeleend Kuifeend Scholekster Kluut Kleine Plevier Kievit Grutto Tureluur Visdief Kokmeeuw Zwartkopmeeuw Meerkoet Waterhoen Gele Kwikstaart 2 1 Kleine Karekiet 1 1 Rietzanger 2 1 Rietgors Tabel 1: Vastgestelde territoria De Hulk Bedijkte Waal 2 ha nat grasland en 2 ha water. Tellers: Harry Fabritius en Peter de Lange. BEDIJKTE WAAL Fuut Dodaars 1 Knobbelzwaan Nijlgans Grauwe Gans Soepgans 1 2 Brandgans 2 Bergeend Zomertaling 1 Krakeend Slobeend Kuifeend Tafeleend Wilde Eend Meerkoet Waterhoen Scholekster Kievit Watersnip 1 Grutto Tureluur Veldleeuwerik 1 Graspieper 1 Gele Kwikstaart Witte Kwikstaart 1 Rietzanger 1 1 Kleine Karekiet Rietgors Tabel 2: Vastgestelde territoria Bedijkte Waal 28 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

29 Rietkoog 23 ha grasland. Tellers: Harry Fabritius en Peter de Lange. RIETKOOG Fuut Knobbelzwaan Grauwe Gans Soepgans Canadese Gans Brandgans Nijlgans Bergeend Wilde Eend Soepeend 1 Slobeend Zomertaling 1 1 Krakeend Kuifeend Smient 1 Fazant 1 1 Koekoek 1 2 Meerkoet Waterhoen 1 1 Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik Graspieper 6 2 Visdief 4 1 Gele Kwikstaart Winterkoning 1 1 Rietzanger 1 2 Kleine Karekiet 1 1 Rietgors 1 1 Tabel 3: Vastgestelde territoria Rietkoog Meerkoet, foto: Ruud Timmer Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

30 Boezemlanden Westerkoog 5 ha grasland, 3 ha water en 6 ha moeras/riet. Teller: Gerard Kenter. BOEZEMLANDEN WESTERKOOG Fuut Knobbelzwaan Grauwe Gans >25 >25 >50 >50 >50 >60 > > Soepgans? > Nijlgans Tafeleend Kuifeend Bergeend Krakeend Slobeend Wilde eend Soepeend Bruine Kiekendief Waterral 1 Meerkoet Waterhoen Fazant Scholekster Kievit Tureluur Kluut 1 2 Waterral Houtduif Turkse Tortel 2 Holenduif 1 1 Koekoek Witte Kwikstaart Ransuil 1 Winterkoning Heggenmus Blauwborst Grasmus Zanglijster 1 Merel Rietzanger Sprinkhaanrietzanger Snor Kleine Karekiet Bosrietzanger Koolmees Spotvogel 2 1 Baardman Ekster 1 Groenling 1 1 Kneu Putter Vink 1 1 Rietgors Zwartkop 1 Fitis Tuinfluiter 1 Huismus Ringmus 1 Tabel 4: Vastgestelde territoria Boezemlanden Westerkoog 30 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

31 Oosterkoog 34 ha grasland en 6 ha rietveld. Teller: Gerard Kenter. OOSTERKOOG Knobbelzwaan 1 1 Grauwe Gans Brandgans 1 Nijlgans 2 1 Bergeend Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Wilde Eend Kuifeend Meerkoet Scholekster Bontbekplevier 1 Kievit Grutto Tureluur Visdief 1 Veldleeuwerik Graspieper 2 Witte Kwikstaart Gele Kwikstaart 1 2 Tabel 5: Vastgestelde territoria van het grasland gedeelte van de Oosterkoog OOSTERKOOG Knobbelzwaan Grauwe Gans > Nijlgans 1 Krakeend Wilde Eend Roerdomp 1 Bruine Kiekendief Meerkoet Kievit 1 Fitis 1 Porseleinhoen 2 Waterral 1 1 Koekkoek 1 Sprinkhaanzanger Snor 1 2 Bosrietzanger Kleine Karekiet Blauwborst Rietzanger Baardman 1 Kneu 1 Rietgors Fazant Tabel 6: Vastgestelde territoria van het rietveld in de Oosterkoog Vrijwilligerswerk in de Koogbraak Samen met vrijwilligers uit de omgeving worden delen van het rietveld bij De Koogbraak nu al meer dan 10 jaar jaarlijks gemaaid en opgeruimd. Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

32 Koogbraak 3 ha grasland, 3 ha riet/moeras en 1 ha water. Teller: Gerard Kenter. KOOGBRAAK Knobbelzwaan Grauwe Gans >2 > Nijlgans Bergeend Wilde Eend Krakeend Slobeend Tafeleend Kuifeend Bruine Kiekendief Meerkoet Fazant Houtduif 1 Koekoek Witte Kwikstaart 1 Winterkoning Rietzanger Sprinkhaanzanger 1 1 Snor 1 1 Kleine Karekiet Bosrietzanger Vink Rietgors Slobeend 1 Fitis 2 Blauwborst Merel Tjiftjaf 1 1 Fitis 1 Grasmus Groenling 1 Waterral 1 Tabel 7: Vastgestelde territoria Koogbraak Schardammerkoog 47 ha grasland (14 ha van Staatsbosbeheer) en 1 ha water. Teller: Ben Pronk. SCHARDAMMERKOOG, 1984 t/m 2000 betreft alleen noordelijke deel, 2001 tot heden de gehele Schardammerkoog Grauwe Gans 8 Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling Krakeend Kuifeend Wilde Eend?? Scholekster Kievit Grutto Tureluur Meerkoet?? 5? Veldleeuwerik 12 6 Graspieper Wintertaling 1 Visdief Kokmeeuw Gele Kwikstaart Tabel 8: Vastgestelde territoria Schardammerkoog 32 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

33 Floriskoog 13 ha grasland. Tellers: Harry Fabritius en Peter de Lange. FLORISKOOG Fuut 1 Knobbelzwaan 1 Grauwe Gans Soepgans Brandgans 1 5 Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling 1 Krakeend Wilde Eend Smient 2 Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik 3 Graspieper 3 Rietzanger 1 Fazant 1 2 Meerkoet Waterhoen 2 Visdief Kokmeeuw Gele Kwikstaart 1 Witte Kwikstaart Tabel 9: Vastgestelde territoria Floriskoog Zeevang 200 ha grasland en ca. 10 ha water. Tellers: Ko van Gent en Eric de Vroome. ZEEVANG, inventarisaties t/m 2005 uitgevoerd door Siem Koops; vanaf 2006 door Ko van Gent en Eric de Vroome Knobbelzwaan Grauwe Gans? Brandgans Canadese Gans Kleine Canadese Gans 8 5 Nijlgans Bergeend??? Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Wilde Eend Kuifeend Tafeleend Smient Scholekster Kluut Kievit Grutto Tureluur Kemphaan 1 1 Graspieper? Veldleeuwerik? Visdief Kokmeeuw Witte Kwikstaart Gele Kwikstaart Porseleinhoen 1 Waterhoen 1 Meerkoet 39 Tabel 10: Vastgestelde territoria reservaat Zeevang Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

34 Middelie 39 ha grasland. Tellers: Daine Muts en Ab van Dorp. MIDDELIE Fuut 1 1 Grauwe gans Kl. Can.gans 4 9 Gr. Can.gans Brandgans 4 Nijlgans 3 10 Bergeend 3 9 Krakeend Wilde eend Soepeend 2 1 Zomertaling 1 Wintertaling 1 Slobeend 6 8 Tafeleend 1 Kuifeend 7 4 Fazant 1 Waterhoen 1 2 Meerkoet Scholekster Kluut 4 Kleine plevier 1 Kievit Grutto Tureluur Visdief Holenduif 1 Fitis 1 Gele kwikstaart 3 4 Witte kwikstaart 1 5 Winterkoning 1 1 Bosrietzanger 3 Rietzanger 10 2 Kleine karrekiet 10 4 Graspieper 1 Rietgors 7 4 Tabel 11: Vastgestelde territoria Middelie Zandbraak 13 ha grasland. Teller: Peter de Lange. ZANDBRAAK Grauwe gans 2 1 Nijlgans 2 2 Bergeend 2 5 Tafeleend 3 Kuifeend 1 Krakeend 3 7 Slobeend 4 4 Wilde eend 4 5 Meerkoet 1 1 Scholekster 2 3 Kluut 3 6 Kievit 5 7 Grutto 4 10 Tureluur 3 4 Tabel 12: Vastgestelde territoria Zandbraak Nawoord Tot zover ons overzicht met betrekking tot het broedseizoen van Wij, Harry Fabritius, Ko van Gent, Gerard Kenter, Peter de Lange, Ben Pronk en Eric de Vroome namens de en Ab van Dorp namens Staatsbosbeheer, hopen dat je dit overzicht met belangstelling hebt doorgenomen. Bij vragen kunt je contact opnemen met boswachter Ab van Dorp, Postbus 58174, 1040 HD Amsterdam, of E: a.dorp@staatsbosbeheer.nl. Ab van Dorp / Egbert Baars 34 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

35 2.9 Inventarisatieverslag van de broedvogels in de Mijzenpolder De Mijzenpolder is een prachtig gebied, gelegen tussen de dorpen Schermerhorn, Avenhorn en Ursem. De oppervlakte bedraagt 670 ha, de polder bestaat voor een belangrijk deel uit grasland, afgewisseld met diverse brede en smalle sloten en plaatselijk riet- en moerasland. Een deel van de polder is natuurreservaat in beheer bij Staatsbosbeheer (circa 220 ha), met inschakeling van de boeren (natuurpacht). Natuurgebied Mijzenpolder De Mijzenpolder is in een lange reeks van jaren op broedvogels en wintervogels geïnventariseerd; vanaf 1979 t/m Opvallend is een zekere verandering van soorten en aantallen. Nieuwe broedvogels zijn onder meer GRAUWE GANS, CANADESE GANS, BRANDGANS, NIJLGANS, BERGEEND, KRAKEEND, BUIZERD en BRUINE KIEKENDIEF. Verdwenen soorten zijn onder andere KEMPHAAN, WATERSNIP, ZWARTE STERN, GRASPIEPER, terwijl de groep van de weidevogels in aantal is afgenomen. De afname gaat momenteel minder snel, in de reservaatkern is enige stabiliteit te constateren, voor enkele soorten een geringe toename (VELDLEEUWERIK, GRUTTO en KIEVIT). Onder de groep weidevogels vallen onder andere GRUTTO, TURELUUR, KIEVIT, SCHOLEKSTER, VELDLEEUWERIK, SLOBEEND, ZOMERTALING en VISDIEF. Deze soorten zijn vanaf 2001 in heel veel agrarische gebieden in aantal achteruitgegaan. De vele soorten zangvogels zijn goed vertegenwoordigd, vooral in de bosjes, rietschoten en aan de randen van boerenerven. Dit zijn bijvoorbeeld MEREL, WINTERKONING, HEGGEN- MUS, KOOLMEES, PIMPELMEES, PUTTER, RIETZANGER, KLEINE KAREKIET, BOSRIETZANGER, BOEREN- ZWALUW, HUISZWALUW, KNEU en RIETGORS. De telreeks omvat inmiddels 38 jaar en dergelijke lange reeksen zijn zeldzaam. Oorzaken van verandering zijn lang niet altijd duidelijk. Wie had nu 30 jaar geleden kunnen voorspellen dat de GRUTTO en de KIEVIT zo enorm zouden achteruitgaan? Harry E Fabritius WEIDEVOGELS Slobeend Zomertaling Wintertaling Scholekster Kievit Grutto Tureluur Kluut Veldleeuwerik Graspieper Gele kwikstaart MOERAS-, WATER- EN RIETVOGELS Fuut Bergeend Krakeend kuifeend Tafeleend Waterhoen Bruine kiekendief Buizerd Koekoek kleine karekiet Rietzanger Bosrietzanger Rietgors Blauwborst KOLONIEVOGELS Kokmeeuw Visdief Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

36 2.10 Soortendag 2017 Op 19 augustus trokken 3 teams ten strijde om de felbegeerde trofee en roem om zoveel mogelijk vogelsoorten waar te nemen. De waarneming diende in ons waarneemgebied tussen 06:00 uur en 15:00 uur gedaan te zijn. De deelnemers hoefden niet van de gezette wekker wakker te worden want om 04:00 uur begon het te onweren en stortte de hemel bakken met water over ons uit. Gelukkig werd het rond 06:00 uur droog en de spetters die verderop de dag vielen mochten geen naam meer hebben. Team 1 werd gevormd door Ko van Gent, Hans Oudejans en Ruud Timmer, team 2 door Douwe Greydanus, Marijke Smit, Johan Engels en Tineke Horstman en team 3 door Fred Weel, Ton Groen en ondergetekende. Alle teams konden van hun gekozen startplek af de MEREL noteren. Team 3 toog als eerste bestemming naar het uitkijkpunt bij de Lutjebroekerweel. Lopend van de Kadijkweg naar de bult zwelde het koor van de SPREEUWEN aan. Uiteindelijk telden we van deze soort zeker exemplaren die hier de nacht hadden doorgebracht. Ook de GROTE ZILVERREIGER was weer present op deze slaapplaats met 6 exemplaren. Andere leuke waarnemingen hier waren onder andere een PURPERREIGER, PONTISCHE MEEUW, twee IJSVOGELS en een HAVIK. Ook de andere teams konden leuke soorten noteren. Team 1 een PAAPJE, een GRASPIEPER en een RIETZANGER. Team 2 noteerde de klapper van de dag met een LACHSTERN en merkte ook GROTE LIJSTER, ROUWKWIKSTAART en GEELPOOTMEEUW op. In het oostelijke deel van ons waarneemgebied werden honderden GELE KWIKSTAARTEN gezien en trokken diverse groepjes tot ca. 30 exemplaren van de KNEU rond. Daarnaast werden zeker 11 IJSVOGELS opgemerkt. Om 15:00 was ieder team aanwezig bij de Schapenstreek. De balans werd opgemaakt en het winnende team was net zoals vorig jaar Team 3 met 89 soorten. Goede tweede was Team 2 met 76 soorten en als derde eindigde Team 1 met 74 soorten. Nagenietend met een welverdiend ijsje ging iedereen tevreden naar huis. Het was weer een geslaagde dag. Ad Roobeek Lepelaar, foto: Eric de Vroome 36 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

37 Nederlandse naam Team1 Locatie1 Tijd1 Team2 Locatie2 Tijd2 Aalscholver 1 06:35 1 De Nek, Schellinkhout 08:39 Baardmannetje 1 11:00 Bergeend 1 06:40 1 De Nek, Schellinkhout 08:25 Blauwe Reiger 1 06:15 1 Hoorn Kersenboogerd 06:13 Boerenzwaluw 1 07:20 1 Lutjebroek 06:30 Bontbekplevier 1 10:00 1 Waterberging Twisk 10:45 Bonte strandloper 1 09:00 1 De Nek, Schellinkhout 08:14 Boomkruiper 1 07:55 1 Venhuizen 07:14 Boomvalk Bosruiter 1 10:35 Brandgans 1 07:45 1 Wijdenes 07:43 Bruine kiekendief 1 07:00 1 De Nek, Schellinkhout 08:19 Buizerd 1 06:30 1 Hoogkarspel 06:45 Dwergmeeuw Ekster 1 07:45 1 Hoorn 06:58 Fazant 1 07:45 1 De Nek, Schellinkhout 09:15 Fitis 1 13:00 Fuut 1 07:40 1 De Nek, Schellinkhout 08:00 Gaai 1 08:25 Geelpootmeeuw 1 Naviduct 14:30 Gele kwikstaart 1 De Nek, Schellinkhout 07:49 Goudplevier Graspieper 1 0,309 Grauwe gans 1 06:40 1 Wijdenes 0,322 Groene specht 1 Venhuizen 07:11 Groenling 1 De Nek, Schellinkhout 07:47 Grote bonte specht 1 Nesbos 12:44 Grote Canadese gans 1 0,622 1 Wijdenes 0,322 Grote gele kwikstaart Grote lijster 1 Hoorn Kersenboogerd 06:50 Grote mantelmeeuw 1 14:00 1 Naviduct 14:19 Grote zilverreiger 1 06:35 1 De Vooroever, Koopmanspolder 13:30 Grutto 1 09:00 1 Waterberging Twisk 10:40 Havik Heggenmus 1 Hoorn 07:18 Holenduif 1 07:10 1 Hoorn 07:05 Houtduif 1 0,299 1 Hoorn Kersenboogerd 0,278 Huismus 1 07:20 1 Wijdenes 0,314 Huiszwaluw 1 07:25 1 Wijdenes 07:36 Hybride Can x Brandgans 1 07:30 IJsvogel 1 Hoorn Julianapark 09:48 Kauw 1 0,267 1 Hoorn Kersenboogerd 0,276 Kemphaan 1 07:00 1 De Nek, Schellinkhout 08:25 Kievit 1 06:10 1 Hoorn Kersenboogerd 06:55 Kleine Canadese gans Kleine karekiet Kleine mantelmeeuw 1 06:40 1 Hoorn 07:00 Kleine plevier 1 09:00 1 De Nek, Schellinkhout 08:03 Kleine strandloper 1 0,375 1 Waterberging Twisk 0,444 Kluut 1 09:05 1 Waterberging Twisk 0,444 Kneu 1 08:30 Knobbelzwaan 1 06:05 1 Wijdenes 07:38 Kokmeeuw 1 06:30 1 Hoorn 07:00 Koolmees 1 0,306 1 Venhuizen 0,299 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

38 Nederlandse naam Team3 Locatie3 Tijd3 Aalscholver 1 Andijk Cornelis Kuinweg 07:40 Baardmannetje 1 WB Twisk 12:00 Bergeend 1 WB De Ven 08:15 Blauwe Reiger 1 LW16 06:25 Boerenzwaluw 1 LW32 06:45 Bontbekplevier 1 WB Twisk 12:00 Bonte strandloper Boomkruiper 1 Streekbos Eco 10:00 Boomvalk 1 Grootslagweg, Veiling-D. Gr.weg 10:15 Bosruiter 1 WB Twisk 12:00 Brandgans 1 WB Twisk 12:00 Bruine kiekendief 1 LW25 06:30 Buizerd 1 LW11 06:30 Dwergmeeuw 1 De Ven 08:45 Ekster 1 Andijk Cornelis Kuinweg 07:25 Fazant Fitis 1 Streekbos Eco 09:50 Fuut 1 LW32 06:30 Gaai 1 De Ven 08:10 Geelpootmeeuw Gele kwikstaart 1 WB De Ven 0,354 Goudplevier 1 Enkhuizen Rikkert west 08:30 Graspieper Grauwe gans 1 LW16 06:30 Groene specht 1 Streekbos Eco 09:45 Groenling 1 LW16 06:45 Grote bonte specht 1 LW14 07:00 Grote Canadese gans 1 LW21 10:25 Grote gele kwikstaart 1 WB De Ven 08:30 Grote lijster Grote mantelmeeuw 1 De Ven 08:45 Grote zilverreiger 1 LW31 06:30 Grutto 1 WB Twisk 12:00 Havik 1 LW11 06:30 Heggenmus Holenduif 1 LW11 06:30 Houtduif 1 LW32 06:30 Huismus 1 Andijk, Rikkert west 07:55 Huiszwaluw 1 LW32 06:45 Hybride Can x Brandgans IJsvogel 1 LW31 06:25 Kauw 1 Lutjebroek Kadijkweg 07:00 Kemphaan 1 WB Twisk 12:00 Kievit 1 LW32 0,278 Kleine Canadese gans 1 LW21 14:55 Kleine karekiet 1 Zanddepot 07:15 Kleine mantelmeeuw 1 LW32 0,278 Kleine plevier 1 WB Twisk 12:00 Kleine strandloper 1 WB Twisk 12:00 Kluut 1 WB Twisk 12:00 Kneu 1 Andijk Cornelis Kuinweg 07:45 Knobbelzwaan 1 LW15 07:00 Kokmeeuw 1 LW32 06:40 Koolmees 1 LW16 06:45 38 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

39 Nederlandse naam Team1 Locatie1 Tijd1 Team2 Locatie2 Tijd2 Krakeend 1 06:25 1 De Nek, Schellinkhout 08:05 Kuifeend 1 08:00 1 Waterberging Twisk 0,458 Lachstern 1 Waterberging Twisk 10:40 Lepelaar 1 06:45 1 De Nek, Schellinkhout 07:52 Meerkoet 1 11:00 1 Hoorn Kersenboogerd 06:12 Merel 1 06:00 1 Hoorn Kersenboogerd 06:07 Nijlgans 1 06:40 1 De Nek, Schellinkhout 07:59 Oeverloper 1 08:05 1 De Nek, Schellinkhout 07:55 Oeverzwaluw 1 0,396 1 Waterberging Twisk 0,461 Paapje 1 07:00 Pijlstaart 1 11:00 1 Onderdijk 13:00 Pimpelmees 1 07:40 1 De Nek, Schellinkhout 07:47 Pontische meeuw Purperreiger Putter 1 08:00 1 Hoorn Kersenboogerd 06:53 Ransuil Regenwulp 1 Hoorn 07:03 Rietgors Rietzanger 1 07:45 Ringmus 1 07:30 1 Schellinkhout 08:45 Roodborst Rouwkwikstaart 1 De Nek, Schellinkhout 08:00 Scholekster Slobeend 1 10:30 1 De Nek, Schellinkhout 0,338 Sperwer 1 Waterberging Opperdoes 11:45 Spreeuw 1 06:40 1 Lutjebroek 06:32 Staartmees Steenuil 1 Wijdenes 0,315 Stormmeeuw 1 06:40 1 Hoorn 07:00 Tafeleend 1 06:05 Tapuit 1 De Nek, Schellinkhout 08:17 Tjiftjaf 1 12:30 1 De Vooroever, Koopmanspolder 13:30 Torenvalk 1 07:55 1 Hoorn 07:21 Tureluur 1 De Nek, Schellinkhout 07:53 Turkse tortel 1 07:15 1 Hoorn Kersenboogerd 06:35 Vink 1 12:30 Visdief 1 0,354 1 Hoorn 80 0,39 Waterhoen 1 07:30 1 Hoorn Kersenboogerd 0,263 Waterral 1 13:00 Watersnip 1 09:00 1 De Nek, Schellinkhout 07:55 Wilde Eend 1 06:50 1 Hoorn Kersenboogerd 06:18 Winterkoning 1 0,299 1 Venhuizen 0,299 Wintertaling 1 08:05 1 De Nek, Schellinkhout 08:40 Witgatje 1 10:30 1 Hoorn 80 09:24 Witte kwikstaart 1 07:10 1 Wijdenes 07:31 Wulp 1 06:20 Zanglijster Zilvermeeuw 1 08:10 1 Waterberging Twisk 10:40 Zwarte Kraai 1 0,267 1 Hoorn 0,308 Zwarte roodstaart Zwarte stern Zwarte zwaan 1 Kolk van Dussen 10:26 Zwartkop 1 12:30 Totaal Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

40 Nederlandse naam Team3 Locatie3 Tijd3 Krakeend 1 LW32 06:30 Kuifeend 1 LW16 06:45 Lachstern Lepelaar 1 WB De Ven 08:15 Meerkoet 1 LW16 06:25 Merel 1 Lutjebroek PJJ 06:10 Nijlgans 1 Enkhuizen Rikkert west 0,354 Oeverloper 1 WB De Ven 08:25 Oeverzwaluw 1 Enkhuizen Haling west 09:15 Paapje Pijlstaart Pimpelmees 1 LW16 06:45 Pontische meeuw 1 LW32 06:30 Purperreiger 1 LW32 06:30 Putter 1 LW16 06:45 Ransuil 1 Lutjebroek PJJ 0,257 Regenwulp Rietgors 1 Enkhuizen Rikkert midden 08:20 Rietzanger Ringmus 1 Andijk, Rikkert west 08:10 Roodborst 1 Streekbos Eco 0,417 Rouwkwikstaart Scholekster 1 Enkhuizen Haling west 09:20 Slobeend 1 LW32 06:40 Sperwer 1 Andijk Cornelis Kuinweg 07:40 Spreeuw 1 LW32 06:30 Staartmees 1 LW16 06:30 Steenuil Stormmeeuw 1 Enkhuizen Rikkert midden 08:30 Tafeleend 1 LW32 0,274 Tapuit Tjiftjaf 1 LW16 06:30 Torenvalk 1 LW15 06:45 Tureluur Turkse tortel 1 De Ven 0,365 Vink 1 Enkhuizen, Haling oost 09:30 Visdief 1 LW32 06:40 Waterhoen 1 Andijk Cornelis Kuinweg 07:40 Waterral 1 LW32 06:35 Watersnip 1 WB Twisk 12:00 Wilde Eend 1 LW16 06:25 Winterkoning 1 LW16 06:30 Wintertaling 1 WB Twisk 12:00 Witgatje 1 WB De Ven 0,351 Witte kwikstaart 1 Andijk Cornelis Kuinweg 07:25 Wulp Zanglijster 1 Streekbos Eco 0,413 Zilvermeeuw 1 LW32 06:40 Zwarte Kraai 1 LW15 06:15 Zwarte roodstaart 1 Hoogkarspel Gouw west 10:45 Zwarte stern 1 De Ven 08:45 Zwarte zwaan Zwartkop 1 LW16 06:30 Totaal Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

41 2.11 Soortendag 2018 Op 10 november 2018 startten om 08:00 uur 4 teams voor deze vogelwedstrijd. De uren ervoor had het zwaar geregend. Gelukkig bleef het op enkele spetters na tijdens de wedstrijdtijd droog. Het bleef echter meestentijds wel erg grijs. Slechts af en toe kwam er een spaarzaam zonnetje te voorschijn. De organisatie had een streeplijst gemaakt met de soorten die in november in ons waarneemgebied voor zouden kunnen komen. Daarvan werden ruim 70 soorten daadwerkelijk waargenomen. Slechts drie verwachte soorten werden niet gevonden: VELDLEEUWERIK, TOENDRARIETGANS en NONNETJE. Er werden geen soorten gevonden die niet op de streeplijst stonden. Een soort kon pas worden genoteerd als in ieder geval 2 teamleden de soort als zodanig herkend hadden. Het wedstijdverloop Team 1, bestaande uit Ruud Timmer, Aafke Bruijn, Rik van Bakel en Meike Oei begonnen de dag in de Zeevang. Het eerste uur tekenden ze voor 24 soorten en na het tweede uur stond de teller op 40 soorten. Team 2, Hans Oudejans, Ria Deen, Peter Wimmers en Greet van der Bruggen, begonnen in Zwaag en gingen vervolgens naar de Waterberging van Twisk. Het eerste uur leverde slechts 9 soorten op, maar na het tweede uur stond de teller op 27 soorten. Team 3, Peter Tjeertes, Johan Engels, Douwe Greydanus en Tineke Horstman begonnen bij de eindplaats en probeerden de RANSUIL te zien die in de tuin van ondergetekende zou moeten zitten. Helaas konden ze die niet vinden. De teller stond na een uur op 21 en na twee uur op 38. Team 3, de titelverdedigers Ton Groen, Fred Weel en Ad Roobeek, begonnen in de tuin van Ad. De RANSUIL was duidelijk te zien al zat hij wel redelijk dicht tegen de stam aan de noordkant van de TAXUS. Via Hoogkarspel en Venhuizen ging dit team naar het Naviduct van Enkhuizen. Het werd een flitsende start met maar liefst 40 soorten in het eerste uur. Het tweede uur verliep een stuk moeizamer. Op de Gependam in Enkhuizen kon geen enkele extra soort worden bijgeschreven en na het tweede uur stond de teller op 43. In de tweede helft van de ochtend liep team 4 echt uit op de andere teams met 59 soorten om 12 uur. Team 2 maakte een inhaalslag en stond rond het middaguur op 45. Team 1 en team 3 maakten het, niet wetend van elkaar, echt spannend want beide teams stonden op 49 soorten. In de middag werd het sprokkelen voor team 1 en team 2 met respectievelijk 14 en 11 soorten erbij. Team 3 en team 4 gingen er echt voor en konden er nog 21 respectievelijk 24 soorten bijschrijven. Om 15:00 uur waren alle teams present op de eindplaats bij de Schapenstreek in Lutjebroek. Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

42 De uitslag De trofee, die in de haast niet ingeladen werd bij vertrek van team 4 hoefde niet opgehaald te worden. De titelverdedigers werden wederom winnaar met 83 soorten. Team 3 eindigde op gepaste afstand met 70 soorten op de tweede plaats. Team 1 eindigde als derde met 63 soorten en team 2 werd laatste met 56 soorten, maar wel als enige met een OEVERLOPER. Soort Team1 Locatie1 Tijd1 Team2 Locatie2 Tijd2 Aalscholver 1 Zeevang Klemweg 08:15 1 WB Twisk 09:45 Bergeend 1 Warder 09:00 1 WB Twisk 09:45 Blauwe reiger 1 Zeevang Klemweg 08:15 1 WB Twisk 09:45 Bonte strandloper 1 WB Twisk 11:15 Boomkruiper Brandgans 1 Zeevang Klemweg 08:15 Brilduiker 1 Koopmanspolder 13:00 Buizerd 1 Zeevang Klemweg 08:15 1 Bovenkarspel 13:45 Cetti's zanger Dodaars Drieteenstrandloper 1 Nesbos 12:00 1 Vooroever 11:30 Dwergmeeuw Ekster 1 Warder 09:00 1 Hoorn, Zwaagmergouw 08:25 Fazant 1 Gemaal Mantel 09:45 Fuut 1 Schardam 09:45 1 WB Twisk 09:45 Gaai 1 Scharwoude 10:15 1 Medemblik, Kasteel Radboud 10:30 Geelpootmeeuw Geoorde fuut Goudhaan 1 Koopmanspolder 13:00 1 Vooroever 11:30 Goudplevier 1 Zeevang Klemweg 08:30 Graspieper 1 WB Twisk 09:45 Grauwe gans 1 Oosthuizen 08:00 1 WB Twisk 09:45 Groenling 1 Lutjebroekerweel 14:30 Grote bonte specht 1 Koopmanspolder 13:00 1 Vooroever 11:00 Grote Canadese gans 1 Vooroever 11:30 Grote gele kwikstaart Grote mantelmeeuw 1 Warder 09:00 1 Vooroever 11:00 Grote zaagbek 1 Koopmanspolder 13:00 Grote zilverreiger 1 Zeevang Klemweg 08:15 1 WB Twisk 09:45 Grutto 1 WB Twisk 10:45 Heggenmus 1 Enkhuizen, Wilhelminapark 13:15 Holenduif 1 Wervershoof/Andijk 13:30 Houtduif 1 Gemaal Mantel 10:00 1 Hoorn, Zwaagmergouw 08:25 Huismus 1 Warder 08:45 1 Schapenstreek 14:40 Hybride Can x Brandgans 1 Zeevang Klemweg 08:30 IJsvogel Kauw 1 Oosthuizen 08:00 1 Hoorn, Zwaagmergouw 08:15 Kievit 1 Zeevang Klemweg 08:15 Kleine mantelmeeuw 1 Zeevang Klemweg 08:30 1 Medemblik, Gemaal Lely 10:15 Kleine zwaan 1 Warder 09:00 Kluut 1 WB Twisk 10:45 1 WB Twisk 09:45 Kneu Knobbelzwaan 1 Zeevang Klemweg 08:00 1 Vooroever 11:30 Kokmeeuw 1 Warder 09:00 1 Hoorn, Zwaagmergouw 08:30 Kolgans 1 Oosthuizen 08:00 Koolmees 1 Warder 09:15 1 Hoorn, Zwaagmergouw 08:15 Koperwiek 1 Streekbos 14:00 1 Schapenstreek 15:00 Krakeend 1 Gemaal Warder 09:30 1 WB Twisk 09:45 Kramsvogel 1 Enkhuizen, Wilhelminapark 13:15 Kuifeend 1 Gemaal Mantel 10:00 1 WB Twisk 09:45 Meerkoet 1 Oosthuizen 08:00 1 Hoorn, Zwaagmergouw 08:15 Merel 1 Warder 08:45 1 Medemblik, Kasteel Radboud 10:30 Middelste zaagbek 1 Andijk Haven 12:30 Nijlgans 1 Zeevang Klemweg 08:15 1 Andijk Haven 12:45 42 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

43 In totaal werden 92 soorten geldend waargenomen. Alle deelnemers hebben genoten van de dag en hebben een schat aan informatie opgedaan over hun eigen waarneemgebied. We zien uit naar de volgende editie. Ad Roobeek Soort Team3 Locatie3 Tijd3 Team4 Locatie4 Tijd4 Aalscholver 1 Lutjebroekerweel 08:05 1 Lutjebroek, Slimweg West 08:10 Bergeend 1 Landje van Naber 10:38 1 Enkhuizer Zand 10:30 Blauwe reiger 1 Lutjebroekerweel 08:06 1 Lutjebroek, Slimweg West 08:15 Bonte strandloper 1 WB Twisk 12:14 1 WB Twisk 13:35 Boomkruiper 1 Vooroever 13:30 1 Enkhuizer Zand 10:30 Brandgans 1 Scharwoude 10:50 1 Vooroever Vlietsingel 13:05 Brilduiker 1 Vooroever Onderdijk 13:10 1 Enkhuizer Zand 10:30 Buizerd 1 Scharwoude 10:56 1 Enkhuizen, De Ven zuid 10:45 Cetti's zanger 1 Vooroever Hut 12:30 Dodaars 1 Naviduct west 08:50 Drieteenstrandloper 1 Vooroever Vlietsingel 13:05 Dwergmeeuw 1 Vooroever Hut 12:30 Ekster 1 Schapenstreek 08:00 1 Lutjebroek, Slimweg-Voetakkers 08:15 Fazant 1 Scharwoude 10:56 1 Enkhuizen, De Ven 11:15 Fuut 1 Schellinkhout 09:31 1 Naviduct west 08:50 Gaai 1 Wijdenes 09:07 1 Lutjebroek, Slimweg-Voetakkers 08:25 Geelpootmeeuw 1 Gelderse Hoek Enkhuizen 14:38 1 Vooroever Andijk Parkeerplaats 12:15 Geoorde fuut 1 Vooroever Parkeerplaats Andijk 14:04 1 Vooroever Andijk Parkeerplaats 12:15 Goudhaan 1 Broekerhaven Prov weg oost 08:45 Goudplevier 1 WB Twisk 12:14 1 WB Twisk 13:35 Graspieper 1 Scharwoude 10:56 1 WB Twisk 13:35 Grauwe gans 1 Hoogkarspel 09:07 1 Lutjebroek, Slimweg West 08:05 Groenling 1 Enkhuizen, De Ven 11:15 Grote bonte specht 1 Hem 08:48 1 Enkhuizen, Wilhelminapark 09:45 Grote Canadese gans 1 Landje van Naber 10:38 1 Enkhuizen, Wilhelminapark 09:45 Grote gele kwikstaart 1 Schellinkhout 09:19 Grote mantelmeeuw 1 Vooroever Onderdijk 13:10 1 Naviduct west 08:55 Grote zaagbek 1 Bakkershoek Andijk 14:18 1 Enkhuizer Zand 10:30 Grote zilverreiger 1 Schellinkhout 09:39 1 Lutjebroek, Slimweg-Voetakkers 08:20 Grutto 1 WB Twisk 12:14 1 WB Twisk 13:35 Heggenmus 1 Venhuizen oost 08:30 Holenduif 1 Enkhuizen, Rikkert midden 11:30 Houtduif 1 Hoogkarspel 08:24 1 Lutjebroek, Slimweg-Voetakkers 08:15 Huismus 1 Wijdenes 09:09 1 Venhuizen west 08:25 Hybride Can x Brandgans 1 Landje van Naber 10:40 1 Zwaagdijk, Eendekooi west 14:00 IJsvogel 1 Vooroever Onderdijk 13:10 1 Vooroever Hut 12:30 Kauw 1 Lutjebroek 08:10 1 HK, Streek- Kerspelweg-Krokusstr 08:00 Kievit 1 Venhuizen 08:32 1 Lutjebroek, Slimweg-Voetakkers 0,347 Kleine mantelmeeuw 1 Naviduct west 08:55 Kleine zwaan 1 Schellinkhout 09:24 1 Enkhuizer Zand 10:30 Kluut 1 WB Twisk 12:14 1 WB Twisk 13:35 Kneu 1 Hoogkarspel, Gouw midden 14:30 Knobbelzwaan 1 Lutjebroekerweel 08:05 1 De Hout, Prov: Weg oost 08:20 Kokmeeuw 1 Hoogkarspel 08:25 1 Lutjebroek, Slimweg West 08:05 Kolgans 1 Etersheim-Koogbraak 11:03 1 Vooroever Vlietsingel 13:05 Koolmees 1 Wijdenes 09:00 1 Venhuizen oost 08:30 Koperwiek 1 Enkhuizen, Wilhelminapark 08:45 Krakeend 1 Wijdenes 09:21 1 De Hout, Prov: Weg oost 08:20 Kramsvogel 1 Venhuizen 08:37 1 Lutjebroek, Slimweg West 08:10 Kuifeend 1 Schellinkhout 09:27 1 Naviduct west 08:55 Meerkoet 1 Lutjebroekerweel 08:05 1 Lutjebroek, Slimweg West 08:05 Merel 1 Hem 08:44 1 Venhuizen west 08:25 Middelste zaagbek 1 Gelderse Hoek Enkhuizen 14:37 Nijlgans 1 Landje van Naber 10:40 1 Naviduct west 08:50 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

44 Soort Team1 Locatie1 Tijd1 Team2 Locatie2 Tijd2 Oeverloper 1 Nesbos 12:00 Pijlstaart 1 WB Twisk 11:15 1 Vooroever 11:00 Pimpelmees 1 Koopmanspolder 13:00 1 Vooroever 11:00 Putter 1 Grootslagweg 14:15 Ransuil Rietgors 1 Koopmanspolder 11:45 Ringmus Roodborst 1 Warder 09:00 1 Medemblik, Kasteel Radboud 10:30 Rosse grutto Ruigpootbuizerd Sijs Slechtvalk Slobeend 1 Zeevang Klemweg 08:30 1 WB Twisk 0,406 Smient 1 Oosthuizen 08:00 1 WB Twisk 0,406 Sperwer 1 Schardam 09:45 1 Lutjebroekerweel 14:30 Spreeuw 1 Zeevang Klemweg 08:15 1 Enkhuizen, Wilhelminapark 13:15 Staartmees 1 Enkhuizen, Wilhelminapark 13:15 Stormmeeuw 1 Warder 09:00 Tafeleend 1 Lutjebroekerweel 14:30 1 WB Twisk 10:00 Topper 1 Koopmanspolder 13:00 Torenvalk 1 Hulk 10:15 1 WB Twisk 08:55 Tureluur Turkse tortel 1 Warder 09:15 1 Hoorn, Zwaagmergouw 08:35 Vink 1 Warder 09:15 1 Hoorn, Zwaagmergouw 08:30 Waterhoen 1 Zeevang Klemweg 08:15 1 WB Twisk 09:45 Waterral 1 WB Twisk 09:45 Watersnip 1 WB Twisk 11:15 Wilde eend 1 Zeevang Klemweg 08:00 1 WB Twisk 09:45 Winterkoning 1 Nesbos 12:00 1 Vooroever 0,458 Wintertaling 1 Warder 09:00 1 WB Twisk 0,406 Witgat Witte kwikstaart 1 Nesbos 12:00 1 Koopmanspolder 11:30 Wulp 1 Zeevang Klemweg 08:15 1 WB Twisk 09:45 Zanglijster Zilvermeeuw 1 Schardam 09:45 1 Medemblik, Gemaal Lely 10:15 Zwarte kraai 1 Zeevang Klemweg 08:15 1 Medemblik, Gemaal Lely 10:15 Zwarte ruiter 1 WB Twisk 09:45 Zwarte zwaan totaal Zilvermeeuw, foto: Eric de Vroome 44 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

45 Soort Team3 Locatie3 Tijd3 Team4 Locatie4 Tijd4 Oeverloper Pijlstaart 1 WB Twisk 12:14 1 Enkhuizer Zand 10:30 Pimpelmees 1 Wijdenes 09:10 1 Enkhuizen, Wilhelminapark 09:45 Putter 1 Gerrit de Vriesweg 14:55 1 Venhuizen west 08:25 Ransuil 1 Lutjebroek, PJJ :00 Rietgors Ringmus 1 Vlietlanden 12:35 1 Hoogkarspel, Noordervoert mid. 14:10 Roodborst 1 Wijdenes 09:10 1 Venhuizen west 08:25 Rosse grutto 1 WB Twisk 13:35 Ruigpootbuizerd 1 Gerrit de Vriesweg 14:55 Sijs 1 Enkhuizer Zand 10:30 Slechtvalk 1 Kolk van Dussen 11:42 Slobeend 1 Schellinkhout 09:24 1 Enkhuizen, WB De Ven 11:15 Smient 1 Grootebroek 08:29 1 Enkhuizen, WB De Ven 11:15 Sperwer 1 Vooroever Hut 12:30 Spreeuw 1 Grootebroek 08:30 1 Lutjebroek, Slimweg-Voetakkers 08:15 Staartmees 1 Venhuizen oost 08:30 Stormmeeuw 1 Hoogkarspel 08:25 1 Lutjebroek, Slimweg West 8:05 Tafeleend 1 Schellinkhout 09:32 1 Naviduct west 08:55 Topper 1 Vooroever 13:40 1 Vooroever Hut 12:30 Torenvalk 1 Lutjebroek 08:09 1 Elsenburg oost 10:45 Tureluur 1 Vooroever Onderdijk 13:19 Turkse tortel 1 Lutjebroek 08:11 1 Venhuizen west 08:25 Vink 1 Hem 08:43 1 Venhuizen oost 08:30 Waterhoen 1 Hoogkarspel 08:27 1 Lutjebroek, Slimweg West 08:05 Waterral 1 Vooroever Hut 12:30 Watersnip 1 Schellinkhout 09:29 1 WB Twisk 13:35 Wilde eend 1 Lutjebroekerweel 08:05 1 HK, Streek- Kerspelweg-Krokusstr 08:00 Winterkoning 1 Gelderse Hoek Enkhuizen 14:36 1 Venhuizen oost 08:35 Wintertaling 1 Schellinkhout 09:24 1 Enkhuizen, WB De Ven 11:15 Witgat 1 Vooroever Onderdijk 13:10 1 Vooroever Hut 12:30 Witte kwikstaart 1 Andijk 14:45 1 Hoogkarspel, Gouw midden 14:30 Wulp 1 Venhuizen 08:36 1 Vooroever Hut 12:30 Zanglijster 1 Enkhuizen, De Ven Zuid 10:45 Zilvermeeuw 1 Hoogkarspel, Raadhuisplein 08:00 Zwarte kraai 1 Schellinkhout 09:21 1 Lutjebroek, Slimweg West 08:10 Zwarte ruiter Zwarte zwaan 1 Kolk van Dussen 11:29 totaal Winterkoning, foto: Douwe Greydanus Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

46 2.12 Midwintertelling 2017 Het weekend rond 14 januari stond voor de Vogelwerkgroep in het teken van de midwintertelling. Het gehele waarneemgebied is voor Sovon geteld. Het accent ligt in deze telling op de watervogels maar in veel gebieden worden alle soorten geteld. Op de volgende pagina s wordt het resultaat weergegeven. Het waarneemgebied is opgedeeld in 7 teleenheden: 1. Het IJsselmeer van Medemblik tot de Houtribdijk nabij Enkhuizen. Deelgebieden IJ1611-IJ1613, IJ1621-IJ1623, IJ1631-IJ Het Markermeer van Enkhuizen, Houtribdijk tot Edam Deelgebieden IJ2511-IJ2515, IJ2521-IJ2527, IJ2611-IJ West-Friesland ten westen van de A7 Deelgebieden NH2410-NH2440, NH2520-NH2550, NH2610-NH West-Friesland ten oosten van de A7 Deelgebieden NH2560, NH2710-NH2740, NH2810-NH De Zeevang Deelgebieden NH4510-NH Het gebied tussen Zeevang en West-Friesland NH2650, NH4360-NH Polder De Mijzen Op de polder Ursem na is het waarneemgebied door de KNNV-waarnemers geteld. De gegevens van polder De Mijzen ontbreken in dit overzicht. Het weer was tijdens de telling prima te noemen. Op zondag viel wel de kou in waardoor er enige ijsvorming plaats vond. Een zeer groot deel van de SMIENTEN had daarom het Markermeer opgezocht. De top 10 van de doelvogels bestaat uit achtereenvolgens SMIENT (44%), GRAUWE GANS (9%), BRANDGANS (8%), KIEVIT (5%), MEERKOET (5%), KOLGANS (3%), WILDE EEND (3%), STORMMEEUW (2%) en TOPPER (2%). Er zijn in totaal 150 roofvogels geteld. Ongeveer tweederde hiervan was BUIZERD. Als uitschieter is de ZWARTE WOUW vermeldenswaard. Met dank aan alle tellers! Ad Roobeek IJsvogel, foto: Douwe Greydanus 46 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

47 soort IJsselmeer Markermeer WF-west WF-Oost Zeevang Tussen totaal Aalscholver Bergeend Blauwe reiger Bonte strandloper 1 1 Boomkruiper Brandgans Brilduiker Buizerd Dodaars Eend onbekend 9 9 Ekster Fazant Fuut Gaai Geelpootmeeuw 2 2 Goudhaan Goudplevier Graspieper Grauwe Gans Groene Specht 1 1 Groenling Grote bonte specht Grote Canadese gans Grote lijster 1 1 Grote mantelmeeuw Grote zaagbek Grote zilverreiger Havik Heggenmus Holenduif Houtduif Houtsnip 2 2 Huismus IJseend 1 1 IJsvogel Indische gans 1 1 Kauw Keep 2 2 Kemphaan 2 2 Kievit Kip 5 5 Kleine Canadese gans Kleine mantelmeeuw 4 4 Kleine zwaan Knobbelzwaan Kokmeeuw Kolgans Koolmees Koperwiek Krakeend Kramsvogel Kuifduiker 1 1 Kuifeend Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

48 soort IJsselmeer Markermeer WF-west WF-Oost Zeevang Tussen totaal Magelhaengans 1 1 Meerkoet Meeuw onbekend Merel Middelste zaagbek Muskuseend 2 2 Nijlgans Nonnetje Oeverpieper 1 1 Pijlstaart Pimpelmees Putter Ransuil 6 6 Ringmus Roodborst Scholekster 1 1 Slechtvalk Slobeend Smient Soepeend Soepgans Sperwer Spreeuw Staartmees Steenuil 2 2 Stormmeeuw Tafeleend Topper Torenvalk Tureluur 2 2 Turkse tortel Veldleeuwerik Vink Vuurgoudhaan 2 2 Waterhoen Waterpieper 8 8 Waterral Watersnip Wilde Eend Wilde Zwaan Winterkoning Wintertaling Witgat Witte kwikstaart Wulp Zanglijster Zilvermeeuw Zwarte kraai Zwarte wouw 1 1 Zwarte zwaan 1 1 totaal totaal aantal soorten Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

49 2.13 Midwintertelling 2018 Het weekend rond 13 januari stond voor de Vogelwerkgroep in het teken van de midwintertelling. Op stad Hoorn (NH2810) na is het gehele waarnemingsgebied voor voor Sovon geteld. Het accent ligt in deze telling op de watervogels maar in veel gebieden worden alle soorten geteld. Op de volgende pagina s wordt het resultaat weergegeven. Het waarneemgebied is opgedeeld in 7 teleenheden: 1. Het IJsselmeer van Medemblik tot de Houtribdijk nabij Enkhuizen. Deelgebieden IJ1611-IJ1613, IJ1621-IJ1623, IJ1631-IJ Het Markermeer van Enkhuizen, Houtribdijk tot Edam Deelgebieden IJ2511-IJ2515, IJ2521-IJ2527, IJ2611-IJ West-Friesland ten westen van de A7 Deelgebieden NH2410-NH2440, NH2520-NH2550, NH2610-NH West-Friesland ten oosten van de A7 Deelgebieden NH2560, NH2710-NH2740, NH2810-NH De Zeevang Deelgebieden NH4510-NH Het gebied tussen Zeevang en West-Friesland NH2650, NH4360-NH Polder De Mijzen Op de polder Ursem na is het waarneemgebied door de KNNV-waarnemers geteld. De gegevens van polder De Mijzen ontbreken in dit overzicht. Het weer was tijdens de telling matig te noemen. Mist, regen en veel wind speelde de tellers parten. Het was wel redelijk zacht weer. Er zijn ongeveer vogels minder geteld dan in De top 10 van de doelvogels bestaat uit achtereenvolgens SMIENT (33%), BRANDGANS (7%), GRAUWE GANS (7%), MEERKOET (6%), KIEVIT (6%), KOLGANS (4%), KOKMEEUW (4%), WILDE EEND (3%), STORMMEEUW (3%) en KUIFEEND (2%). Er zijn in totaal 190 roofvogels geteld. Het aantal BUIZERDS was met 99 vrijwel gelijk aan de 102 van De TORENVALK is met 69 exemplaren flink meer waargenomen (32 in 2017). Met dank aan alle tellers! Ad Roobeek Sperwer, foto: Douwe Greydanus Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

50 soort IJsselmeer Markermeer WF-west WF-Oost Zeevang Tussen totaal Aalscholver Bergeend Blauwe reiger Boomkruiper 7 7 Brandgans Brilduiker Buizerd Canadese gans spec Dodaars Eend onbekend 4 4 Ekster Fazant Fuut Gaai Geelpootmeeuw 1 1 Geoorde fuut Goudhaan 6 6 Goudplevier Graspieper Grauwe gans Groene specht 2 2 Groenling Grote barmsijs Grote bonte specht Grote Canadese gans Grote mantelmeeuw Grote meeuw onbekend Grote zaagbek Grote zee-eend 6 6 Grote zilverreiger Halsbandparkiet 1 1 Havik Heggenmus Holenduif Houtduif Huismus IJsvogel Indische gans 1 1 Kauw Keep 4 4 Kemphaan 3 3 Kievit Kleine Canadese gans Kleine mantelmeeuw Kleine zwaan 4 4 Knobbelzwaan Kokmeeuw Kolgans Koolmees Koperwiek Krakeend Kramsvogel Kuifeend Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

51 soort IJsselmeer Markermeer WF-west WF-Oost Zeevang Tussen totaal Mandarijneend 1 1 Meerkoet Merel Middelste zaagbek Muskuseend Nijlgans Nonnetje Oeverpieper 2 2 Pijlstaart Pimpelmees Putter Ransuil 6 6 Ringmus Roek 5 5 Roerdomp 1 1 Roodborst Roodborsttapuit Scholekster 1 1 Sijs Slechtvalk Slobeend Smient Soepeend Soepgans Sperwer Spreeuw Staartmees Stormmeeuw Tafeleend Tjiftjaf 1 1 Topper Torenvalk Turkse tortel Veldleeuwerik Vink Vuurgoudhaan 1 1 Waterhoen Waterpieper Waterral Watersnip Wilde eend Wilde zwaan 5 5 Winterkoning Wintertaling Witgat Witte kwikstaart 5 5 Wulp Zanglijster Zilvermeeuw Zilverplevier Zwarte kraai Zwarte ruiter totaal aantal soorten Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

52 52 Natuurhistorisch Kleine jaarverslag vos, foto: Egbert 2017 & Baars 2018

53 3 Geleedpotigen 3.1 Insecten Dagvlinders 2017 Op deze pagina worden de waarnemingen van dagvlinders in West-Friesland weergegeven. Dankwoord Alle waarnemers worden bijzonder bedankt voor hun medewerking. Er zijn in totaal dagvlinders geteld. Vlinderwaarnemingen 2017 Telgegevens van de dagvlindersoorten In tabel 1 is het resultaat van de dagvlinderwaarnemingen weergegeven. januari februari maart april soort aantal Argusvlinder Atalanta Bont zandoogje Boomblauwtje Bruin zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Groot koolwitje Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Klein koolwitje / Klein geaderd witje Kleine vos Kleine vuurvlinder 3 3 Landkaartje Oranjetipje Zwartsprietdikkopje 1 1 totaal Tabel 1 mei juni juli augustus september oktober november december Vroegste en laatste In tabel 2 staan de vroegste- en laatste waarneming en hoeveel hoeveel vlinders er op een dag zijn waargenomen. Vergelijking Er zijn dit jaar dagvlinders minder geteld dan in Top vijf 1. ATALANTA, 2. KLEINE VOS, 3. KLEIN KOOLWITJE, 4. GROOT KOOLWITJE, 5. BONT ZANDOOGJE. soort eerste laatse Argusvlinder Atalanta Bont zandoogje Boomblauwtje Bruin zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Groot koolwitje Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Klein koolwitje / Klein geaderd witje Kleine vos Kleine vuurvlinder Landkaartje Oranjetipje Rode vuurvlinder Zwartsprietdikkopje Tabel 2 Henny van der Groep & Egbert Baars max dag aantal Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

54 3.2 Insecten Dagvlinders 2018 Op deze pagina worden de waarnemingen van dagvlinders in West-Friesland weergegeven. Dankwoord Alle waarnemers worden bijzonder bedankt voor hun medewerking. Er zijn in totaal dagvlinders geteld. Telgegevens van de dagvlindersoorten In tabel 1 is het resultaat van de dagvlinderwaarnemingen weergegeven. Vlinderwaarnemingen 2018 januari februari maart april soort aantal Argusvlinder Atalanta Bont zandoogje Boomblauwtje Bruin blauwtje Bruin zandoogje 1 1 Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Gele luzernevlinder 1 1 Groot koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Klein koolwitje / Klein geaderd witje Kleine vos Kleine vuurvlinder Koninginnenpage 2 2 Landkaartje Oranjetipje Resedawitje 1 1 Zwartsprietdikkopje totaal Tabel 1 mei juni juli augustus september oktober november december Kleine vuurvlinder, foto: Ruud Timmer 54 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

55 Vroegste en laatste In tabel 2 staan de vroegste- en laatste waarneming en hoeveel hoeveel vlinders er op een dag zijn waargenomen. Vergelijking In 2018 zijn opvallend meer dagvlinders (8.770) waargenomen dan in Ongetwijfeld heeft de start van het dagvlinderproject er toe bij gedragen dat er meer waargenomen is. Maar ook de hete zomer in 2018 heeft een rol gespeeld. Nattigheid en koude in het voorjaar/zomer is fataal voor de vlinder in pop en dat gaf minder vlinders in In 2018 zijn er van bepaalde soorten vlinders meer dan anders waargenomen zoals: BOOMBLAUWTJE, BONT ZANDOOGJE, BRUIN BLAUWTJE, KLEINE VUURVLINDER, HOOIBEESTJE, LANDKAARTJE terwijl de KLEINE VOS hand in hand met het ZWARTSPRIETDIKKOPJE zich in een dip stortte en het ICARUSBLAUWTJE gestaag achteruit gaat. soort eerste laatse Argusvlinder Atalanta Bont zandoogje Boomblauwtje Bruin blauwtje Bruin zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Gele luzernevlinder Groot koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Klein koolwitje / Klein geaderd witje Kleine vos Kleine vuurvlinder Koninginnenpage Landkaartje Oranjetipje Resedawitje Zwartsprietdikkopje Dit alles is goed zichtbaar wanneer je de waarnemingen bekijkt van de voorafgaande jaren. Het BONTE ZANDOOGJE heeft zich duidelijk gevestigd in onze regio en zoekt graag de tuinen van de randstad op! De ARGUSVLINDER is steeds meer te vinden langs de dijk van het IJsselmeer of in rustige (ecologische) gebieden maar gaat wel in aantal achteruit! Top vijf 1. KLEIN KOOLWITJE, 2. GROOT KOOLWITJE, 3. BONT ZANDOOGJE, 4. ATALANTA, 5. DAGPAUWOOG. Tabel 2 Henny van der Groep & Egbert Baars max dag aantal Groot koolwitje, foto: Ruud Timmer Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

56 3.3 Insecten Dagvlinders Op deze pagina wordt een overzicht gegeven van 12 jaar vlinderwaarnemingen. Wat opvalt is het jaar 2013 met waarnemingen. Dit was vooral te danken aan de KLEINE VOS. In 2009 zijn veel DISTELVLINDERS gezien, in 2012 veel ATALANTA S, in 2018 veel GROTE KOOLWITJES en LANDKAARTJES. Als je door je oogharen heenkijkt zie je helaas toch een daling van het aantal waarnemingen tussen 2009 en De gegevens van 2007 tot en met 2018 soort Argusvlinder Atalanta Bont zandoogje Boomblauwtje Bruin blauwtje Bruin zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Eikenpage 1 Geelsprietdikkopje 1 Gehakkelde aurelia Gele luzernevlinder Groot dikkopje 1 Groot koolwitje Grote vos 1 2 Hooibeestje Icarusblauwtje Keizersmantel 1 Klein geaderd witje Klein koolwitje Klein koolwitje / Klein geaderd witje Kleine parelmoervlinder 1 Kleine vos Kleine vuurvlinder Koninginnenpage Landkaartje Oostelijke vos 10 Oranje luzernevlinder Oranjetipje Resedawitje 1 Zwartsprietdikkopje Eindtotaal Groot koolwitje Dagvlinders Atalanta Klein koolwitje Henny van der Groep & Egbert Baars Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

57 Op de kaartjes hieronder zijn de in 2007 en 2018 waargenomen LANDKAARTJES weergegeven LANDKAARTJE in 2007 LANDKAARTJE in 2018 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

58 3.4 Insecten Nachtvlinders 2017 Dit jaar heeft een groep nachtvlinderaars over 19 nachten op 14 verschillende locaties het doek en soms ook nog een extra vangkast opgezet voor het onderzoek naar het voorkomen van nachtvlinders in ons werkgebied. Door allerlei oorzaken was het een moeilijk jaar om op te starten. De zware regenval had zeker invloed op op het aantal waarnemingen van de verschillende soorten. De regen viel op ongunstige tijdstippen in het jaar en dit heeft invloed op de ontwikkeling van de nachtvlinders. Uiteraard zorgde de regen ook voor problemen voor de waarnemers. Het eerste bezoek vond plaats op 1 april, de laatste op 13 oktober. locatie X-coörd Y-coörd aantal keer bezocht Lutjebroeker Weel 142,1 524,3 4 Hem, Hemmerbuurt ,2 519,2 1 Hauwert, Hauwert ,2 525,2 1 Hoogkarspel, De Roop ,0 523,2 1 Suyderbraeck 129,2 514,6 3 Grootebroek, Geerling ,9 524,9 1 Warder, Warder ,6 508,6 1 Hoogkarspel, 't Olver 1 140,7 523,3 1 Zwaag, Stijgbeugel ,3 520,1 1 Andijk, Julianalaan 9 143,6 528,8 1 Blokker, James Grievelaan 6 134,6 519,4 Opperdoes, Oosteinde ,5 530,8 1 Ursem, Haverkampstraat 121,5 515,6 1 Oostwoud, Egboetje 136,8 526,4 1 Andijk, Zanddepot 144,1 525,8 Bovenkarspel, Streekbos 145,8 524,8 Enkhuizen, MEC de Witte Schuur 148,6 524,5 1 Aartswoud, Rundveemuseum 125,5 528,5 Zwaag, Kerketuin ,3 520,0 totaal 19 Overzicht locaties Kaart met bezochte locaties Slechts twee locaties werden meer dan een keer bezocht: de Lutjebroekerweel en de Suyderbraeck. Naast het nachtvlinderonderzoek met lamp en doek en soms ook met lichtval is Thijs Knol actief op zoek geweest naar mijnen van nachtvlinders. De imago s van de mineerders zijn vaak moeilijk op naam te brengen. Genitaliën onderzoek is daarvoor meestal nodig. De mijnsporen in het blad geven vaak de mogelijkheid om de veroorzaker van de mijn op naam te brengen. Voorwaarde is de waardplant eerst te determineren. Top vijf Macro s: 1. GAMMA-UIL, 2. HUISMOEDER, 3. ZWARTE C-UIL, 4. VIERKANT VLEKUIL & 5. SINT-JACOBSVLINDER Micro s: 1. BRANDNETELMOT, 2. DUIKERMOT, 3. VOGELKERSSTIPPELMOT, 4. MUNTVLINDER & 5. BLAUW- OOGGRASMOT Fred Weel, Ruud Timmer, Peter de Lange, Ton Groen, Egbert Baars, Henny van der Groep, Ted van der Bruggen, Tineke Horstman, Thijs Knol, Mariska Berrety, Douwe Greydanus en Ad Roobeek 58 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

59 Nachtvlinders (macro s) In de onderstaande tabel zijn de in 2017 waargenomen macro nachtvlinders weergegeven. soort aantal soort aantal soort aantal Aangebrande spanner 2 Goudgele boorder 1 Populierentandvlinder 1 Aardappelstengelboorder 4 Goudvenstertje 8 Puta-uil 10 Agaatvlinder 6 Graswortelvlinder 7 Rietluipaard 1 Appeltak 5 Grauwe grasuil 1 Rietvink 7 Bleke grasuil 4 Grijsbandspanner spec. 1 Rondvleugelbeertje 2 Bont halmuiltje 7 Grijze stipspanner 15 Rood weeskind 2 Bonte bandspanner 1 Groene dwergspanner 5 Schedeldrager 3 Boogsnuituil 2 Groente-uil 62 Schilddrager 3 Brandnetelkapje 1 Groot avondrood 6 Schildstipspanner 1 Brandvlerkvlinder 3 Grote beer 2 Schimmelspanner 5 Breedbandhuismoeder 1 Grote worteluil 1 Sint-jacobsvlinder 95 Bruine grijsbandspanner 5 Haarbos 40 Sint-jansvlinder 2 Bruine sikkeluil 1 Hagedoornvlinder 11 Snuitvlinder 1 Bruine snuituil 81 Hagendoornvlinder 1 Spitsvleugelgrasuil 15 Bruine vierbandspanner 5 Halmrupsvlinder 23 Splinterstreep 1 Bruine wapendrager 1 Herculesje 1 Spurrie-uil 1 Donker brandnetelkapje 2 Herfstrietboorder 2 Stompvleugelgrasuil 10 Donker halmuiltje 6 Hopdwergspanner 2 Streepjesdwergspanner 1 Donker klaverblaadje 9 Houtspaander 20 Stro-uiltje 24 Doodshoofdvlinder 1 Huismoeder 114 Taxusspikkelspanner 12 Driehoekuil 2 Kleine beer 14 Turkse uil 2 Dromedaris 4 Kleine breedbandhuismoeder 5 Tweestreepvoorjaarsuil 5 Egale dwergspanner 4 Kleine groenbandspanner 2 Variabele grasuil 3 Egale rietboorder 2 Kleine groenuil 16 Variabele herfstuil 1 Egale stofuil 2 Kleine huismoeder 4 Variabele silene-uil 1 Egelskopboorder 10 Kleine voorjaarsuil 1 Variabele spikkelspanner 2 Essengouduil 11 Kleine zomervlinder 4 Variabele voorjaarsuil 7 Gamma-uil 237 Kolibrievlinder 46 V-dwergspanner 2 Geelbruine herfstuil 1 Komma-uil 1 Vierbandspanner 5 Geelbruine rietboorder 1 Koolbandspanner 2 Vierkantvlekuil 97 Geelschouderspanner 2 Kooluil 1 Vlekstipspanner 8 Gekraagde grasuil 2 Koperuil 21 Volgeling 5 Gele agaatspanner 5 Krakeling 14 Voorjaarsdwergspanner 1 Gele lis-boorder 1 Kroonvogeltje 1 Vuursteenvlinder 2 Gele tijger 2 Lieveling 29 Wapendrager 86 Gelobd halmuiltje 5 Ligusterpijlstaart 4 Weidehalmuiltje 3 Geoogde bandspanner 6 Lisdoddeboorder 3 Wilgenhoutrups 0 Gepijlde micro-uil 1 Meldevlinder 5 Witstipgrasuil 9 Gerande spanner 12 Moerasgrasuil 3 Witte grijsbandspanner 7 Gestippelde rietboorder 3 Morpheusstofuil 5 Witte schaduwspanner 1 Gestreepte goudspanner 3 Nunvlinder 1 Witte tijger 33 Gevorkte silene-uil 2 Open-breedbandhuismoeder 19 Wortelhoutspanner 2 Gewone bandspanner 9 Oranje bruinbandspanner 1 Zandhalmuiltje 14 Gewone breedvleugeluil 36 Oranje wortelboorder 4 Zuidelijke bandspanner 1 Gewone grasuil 2 Oranjegeel halmuiltje 3 Zuidelijke stofuil 20 Gewone spikkelspanner 3 Paardebloemspanner 3 Zwart beertje 1 Gewone stofuil 9 Paardenbloemspanner 10 Zwartbandspanner 9 Gewone velduil 1 Perzikkruiduil 9 Zwarte-c-uil 110 Gewone worteluil 39 Piramidevlinder 8 Zwartkamdwergspanner 3 Glad beertje 2 Plakker 2 eindtotaal totaal aantal soorten 149 Aardappelstengelboorder, foto: Egbert Baars Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

60 Nachtvlinders (micro s) In de onderstaande tabel zijn de in 2017 waargenomen micro nachtvlinders weergegeven. soort aantal soort aantal Anjerbladroller 2 Kroosvlindertje 27 Appelstippelmot 11 Leverkleurige bladroller 14 Auroramot 4 Liesgrassnuitmot 6 Bandlichtmot 15 Lijnvalkmot 2 Basterdwederikgalmot 3 Lisdoddesnuitmot 9 Berkenmarmerbladroller 1 Loofboombladroller 2 Berkenpedaalmot 4 Luipaardlichtmot 1 Biesbladroller spec. 3 Maïsboorder 1 Bladroller spec. 1 Moerasgranietmot 1 Blauwe distelbladroller 1 Muntvlinder 40 Blauwooggrasmot 31 Mutsjeslichtmot 2 Bleke grasmot 6 Oranje kruidenmot 3 Bonte brandnetelmot 24 Paardenkopbladroller 1 Boslichtmot 1 Parelmoermot 12 Brandnetelbladroller 19 Peenkaartmot 2 Brandnetelmot 112 Pruimwitvlakbladroller 1 Bruine essenmot 1 Puntvleugelpalpmot 1 Bruine huismot 7 Rietmot 6 Crème kijkgaatje 7 Rietsnuitmot 7 Distelbladroller 2 Rode dennenlotboorder 1 Distelknoopvlekje 1 Rode knopbladroller 2 Donkere mospalpmot 1 Schijnbiesbladroller 1 Duikermot 92 Seringensteltmot 10 Duponcheliamot 1 Sneeuwwitte vedermot 4 Essenmot 1 Topspinnertje 4 Fijnmazige bladroller 1 Tuinbladroller 1 Fruitmot 2 Tweebandbladroller 1 Geaderde grasmot 1 Tweekleurige lichtmot 1 Gele bladroller 1 Tweelijnmot 3 Gewone grasmot 27 Variabele granietmot 3 Gewone kaartmot 4 Variabele grasmot 2 Gewone spiegelmot 1 Vedermot spec. 3 Gewone witvlakbladroller 3 Vogelkersstippelmot 59 Grijsgevlekte grasmineermot 1 Vroege dwergbladroller 1 Grootvlekmospalpmot 1 Vroege granietmot 3 Grote appelbladroller 4 Vroege grasmot 2 Grote pedaalmot 1 Waterleliemot 5 Hommelnestmot 5 Windevedermot 5 Kardinaalsmutsstippelmot 8 Witkopmot 3 Kijkgaatje 1 Witlijngrasmot 1 Kleine zwartwitmot 4 Witschouderbladroller 2 Klerenmot 2 Witte oogbladroller 1 Klispalpmot 1 Witvlekkruidenmot 17 Koolbladroller 12 Zilverstreepgrasmot 3 Krabbenscheermot 1 Zomerbladroller 21 eindtotaal 729 aantal soorten 90 Brandnetelbladroller, foto: Egbert Baars 60 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

61 3.5 Insecten Nachtvlinders 2018 Dit jaar heeft een enthousiaste groep nachtvlinderaars over 18 nachten op 13 verschillende locaties het doek en soms ook nog een extra vangkast opgezet voor het onderzoek naar het voorkomen van nachtvlinders in ons werkgebied. Door allerlei oorzaken was het een moeilijk jaar om op start te komen was een merkwaardig warm en droog jaar. Zowel bij de micro- als de macronachtvlinder waren de aantallen van de verschillende soorten beter dan in 2017 te noemen. Opvallend is de vooruitgang van de Kolibrivlinder (Macro) te noemen en dat heeft zeker met de warmte te maken. De vogelkersstippelmot heeft het totaal van de microvlinders omhoog gebracht. Het eerste bezoek vond plaats op 21 april, de laatste op 28 september. locatie X-coörd Y-coörd aantal keer bezocht Lutjebroeker Weel 142,1 524,3 5 Hem, Hemmerbuurt ,2 519,2 1 Hauwert, Hauwert ,2 525,2 1 Hoogkarspel, De Roop ,0 523,2 Suyderbraeck 129,2 514,6 3 Grootebroek, Geerling ,9 524,9 2 Warder, Warder ,6 508,6 1 Hoogkarspel, 't Olver 1 140,7 523,3 1 Zwaag, Stijgbeugel ,3 520,1 Andijk, Julianalaan 9 143,6 528,8 1 Blokker, James Grievelaan 6 134,6 519,4 Opperdoes, Oosteinde ,5 530,8 1 Ursem, Haverkampstraat 121,5 515,6 Oostwoud, Egboetje 136,8 526,4 1 Andijk, Zanddepot 144,1 525,8 Bovenkarspel, Streekbos 145,8 524,8 Enkhuizen, MEC de Witte Schuur 148,6 524,5 1 Aartswoud, Rundveemuseum 125,5 528,5 2 Zwaag, Kerketuin ,3 520,0 1 totaal 18 Kaart met bezochte locaties Drie locaties werden meer dan een keer bezocht: de Lutjebroekerweel, de Suyderbraeck en Aartswoud. Naast het nachtvlinderonderzoek met lamp en doek en soms ook met lichtval, is Thijs Knol dit jaar wederom actief op zoek geweest naar mijnen van nachtvlinders. Top vijf Macro s: 1. GAMMA-UIL, 2. KOLIBRIVLINDER, 3. HAARBOS, 4. VIERKANTVLEKUIL & 5. LIEVELING Micro s: 1. VOGELKERSSTIPPELMOT, 2. DUIKERMOT, 3. MUNTVLINDER, 4. BLAUWOOGGRASMOT & 5. KROOS- VLINDERTJE Vol verwachting zien we uit naar de gezellige en leerzame avonden in het nieuwe jaar. Fred Weel, Ruud Timmer, Peter de Lange, Ton Groen, Egbert Baars, Henny van der Groep, Tineke Horstman, Thijs Knol, Mariska Berrety, Douwe Greydanus en Ad Roobeek Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

62 Nachtvlinders (macro s) In de onderstaande tabel zijn de in 2018 waargenomen macro nachtvlinders weergegeven. soort aantal soort aantal soort aantal Aangebrande spanner 3 Grote beer 0 Puta-uil 15 Agaatvlinder 13 Grote spikkelspanner 1 Rietluipaard 3 Appeltak 5 Grote wintervlinder 3 Rietvink 4 Bastaardsatijnvlinder 1 Grote worteluil 4 Ringspikkelspanner 1 Bleke grasuil 1 Guldenroededwergspanner 2 Rondvleugelbeertje 3 Bleke grasworteluil 1 Haarbos 96 Rood weeskind 17 Bont halmuiltje 6 Hagedoornvlinder 8 Russenuil 1 Bont schaapje 1 Halmrupsvlinder 3 Satijnvlinder 1 Bonte bessenvlinder 7 Halmrupsvlinder / Weidehalmuiltje 32 Schaduwstipspanner 1 Brandvlerkvlinder 4 Herfstrietboorder 12 Schapengrasuil 1 Breedbandhuismoeder 1 Herfstspanner 1 Schedeldrager 5 Bruinbandspanner 3 Hoornaarvlinder 31 Schilddrager 4 Bruine eenstaart 2 Houtspaander 9 Schildstipspanner 3 Bruine grijsbandspanner 8 Huismoeder 63 Schimmelspanner 2 Bruine herfstuil 1 Hyena 1 Sint-jacobsvlinder 1 Bruine snuituil 27 Iepengouduil 9 Sint-jansvlinder 10 Bruine vierbandspanner 12 Jeneverbesspanner 2 Slawortelboorder 2 Donker brandnetelkapje 4 Kameeltje 1 Snuitvlinder 2 Donker halmuiltje 3 Klaverblaadje 1 Spitsvleugelgrasuil 5 Donker klaverblaadje 6 Klaverspanner 2 Spurrie-uil 6 Driehoekuil 3 Kleine- / Open-breedbandhuismoeder 1 Stompvleugelgrasuil 29 Drielijnuil 3 Kleine beer 11 Stro-uiltje 36 Dromedaris 7 Kleine groenbandspanner 8 Taxusspikkelspanner 9 Egale dwergspanner 1 Kleine groenuil 14 Trapeziumuil 1 Egale rietboorder 2 Kleine hermelijnvlinder 2 Turkse uil 2 Egale stofuil 15 Kleine huismoeder 1 Variabele grasuil 2 Egelskopboorder 1 Kleine manteluil 2 Variabele spikkelspanner 1 Eikenprocessierups 2 Kleine rietvink 4 Variabele voorjaarsuil 1 Essengouduil 3 Kleine wintervlinder 20 V-dwergspanner 2 Gamma-uil 884 Kleine zomervlinder 8 Vierbandspanner 9 Geel beertje 2 Kolibrievlinder 100 Vierkantvlekuil 80 Geelbruine herfstuil 2 Koolbandspanner 3 Vlekstipspanner 8 Geelbruine rietboorder 3 Koperuil 9 Volgeling 5 Geelschouderspanner 3 Kortzuiger 3 Voorjaarsboomspanner 1 Gekraagde grasuil 2 Levervlek 1 Voorjaarsspanner 1 Gekraagde wespvlinder 1 Lichte korstmosuil 1 Vroege bremspanner 1 Gele agaatspanner 3 Lieveling 78 Vuursteenvlinder 2 Gele tijger 2 Lijnsnuituil 3 Wapendrager 1 Gelijnde grasuil 1 Lindepijlstaart 1 Wilgenschorsvlinder 3 Gelobd halmuiltje 13 Lisdoddeboorder 3 Windepijlstaart 1 Geoogde bandspanner 4 Maansikkeluil 27 Witstipgrasuil 26 Gepijlde micro-uil 1 Marmeruil 1 Witte grijsbandspanner 7 Gerande spanner 16 Meldevlinder 10 Witte schaduwspanner 1 Gestippelde rietboorder 3 Moerasgrasuil 2 Witte tijger 42 Gewone bandspanner 10 Moeraswalstrospanner 3 Witte-l-uil 3 Gewone breedvleugeluil 11 Morpheusstofuil 10 Witvlakvlinder 1 Gewone spikkelspanner 2 Nunvlinder 1 Wortelhoutspanner 3 Gewone stofuil 20 Open-breedbandhuismoeder 3 Zandhalmuiltje 44 Gewone velduil 4 Oranje bruinbandspanner 1 Zuidelijke stofuil 29 Gewone worteluil 32 Paardebloemspanner 4 Zuringuil 1 Goudvenstertje 3 Paardenbloemspanner 18 Zwartbandspanner 5 Graswortelvlinder 11 Peppel-orvlinder 1 Zwarte-c-uil 62 Grauwe grasuil 1 Perzikkruiduil 2 Zwartkamdwergspanner 13 Grijze stipspanner 22 Piramidevlinder 9 Zwartvlekdwergspanner 5 Groene dwergspanner 4 Plakker 1 totaal Groente-uil 23 Populierenpijlstaart 1 aantal soorten 169 Groot avondrood 4 Puntige zoomspanner 1 Gamma-uil, foto: Egbert Baars 62 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

63 Nachtvlinders (micro s) In de onderstaande tabel zijn de in 2018 waargenomen micro nachtvlinders weergegeven. soort aantal soort aantal soort aantal Aangebrande valkmot 1 Goudbandmineermot 1 Rietmot 5 Akenvruchtmineermot 2 Grijsgevlekte grasmineermot 1 Rietsnuitmot 3 Appelhoekmineermot 3 Grijze kruidenmot 1 Rietstreepmot 1 Appelstippelmot 7 Groene eikenbladroller 8 Rode knopbladroller 3 Auroramot 7 Groot platlijfje 2 Scherpbandbladroller 1 Bandlichtmot 1 Grootvlekstippelmot 1 Scherphoekvedermot 1 Bandrozenmineermot 1 Grote appelbladroller 3 Schijnbiesbladroller 1 Basterdwederikpeulmot 2 Grote meelmot 2 Sierlijke pedaalmot 1 Berkenvouwmot 2 Hangmatmot 2 Sleedoornhangmatmot 1 Bladrandberkenmineermot 1 Hazelaarblaasmot 2 Smalle witlijngrasmot 3 Bladroller spec. 3 Hoefbladvedermot 1 Sneeuwbalvouwmot 3 Blauwooggrasmot 62 Hommelnestmot 9 Spaanse aakvouwmot 2 Bleke grasmot 20 Kardinaalsmutsstippelmot 6 Spikkelbladroller 1 Bleke kaartmot 2 Kersenbladroller 2 Topspinnertje 1 Bonte brandnetelmot 15 Kersenpedaalmot 1 Triangelmot 3 Bonte kaartmot 3 Kijkgaatje 4 Tuinbladroller 1 Brandnetelbladroller 13 Kleine parelmot 8 Tweekleurige lichtmot 1 Brandnetelmot 10 Koolmotje 20 Tweelijnmot 3 Bruinbandbladroller 2 Kraagvleugelmot 2 Variabele elzensteltmot 2 Bruine huismot 9 Kroosvlindertje 54 Variabele granietmot 7 Buxusmot 2 Kwelderpistoolmot 2 Variabele grasmot 2 C-smalsnuitje 2 Leverkleurige bladroller 8 Vedermot spec. 1 Distelbladroller 2 Lichte granietmot 1 Vogelkersstippelmot Distelhermelijntje 2 Liesgrassnuitmot 4 Vroege granietmot 1 Distelkaartmot 1 Lijnvalkmot 4 Vroege grasmot 1 Distelknoopvlekje 4 Lindemineermot 2 Vruchtbladroller 1 Drietandvlakjesmot 1 Lisdoddesnuitmot 1 Vruchtboomvouwmot 1 Duifmot 2 Luipaardlichtmot 3 Vuurdoornvouwmot 1 Duikermot 201 Maagdelijke mineermot 2 Vuurmot 2 Duponcheliamot 1 Meidoornzebramot 2 Waddenkaartmot 4 Dwarsstreephaakbladroller 2 Metaalkokermot 1 Waterleliemot 1 Dwergvedermot 1 Mineerborstelmot 4 Wilgennerfmineermot 1 Eenstipslakkenspoormot 1 Moerasgranietmot 3 Wilgenroosjesboorder 1 Fruitmot 8 Muntvlinder 30 Wilgenroosjesgalmot 1 Gemarmerd koolmotje 1 Muntvlinder / Purpermot 87 Wilgenslakkenspoormot 2 Gevlamde bladroller 1 Muntvlindertje 24 Windevedermot 9 Gewone coronamot 3 Mutsjeslichtmot 2 Witkopmot 1 Gewone dwergbladroller 2 Oranje dwergbladroller 2 Witschouderbladroller 3 Gewone elzenvouwmot 2 Oranje kruidenmot 1 Witte berkensteltmot 2 Gewone grasmot 49 Oranje oogbladroller 1 Witvlekkruidenmot 5 Gewone kaartmot 3 Paardenbloembladroller 3 Zilverstreepgrasmot 4 Gewone pelsmot 1 Paardenkopbladroller 2 Zomerbladroller 8 Gewone spiegelmot 1 Panterspitskopmot 1 Zonnesproetbladroller 2 Gewone wilgmineermot 2 Parelmoermot 18 Zwartvlekgranietmot 2 Gewone witvlakbladroller 4 Peenkaartmot 1 totaal Gewoon kroeskopje 1 Printplaatmot 2 aantal soorten 140 Gewoon smalsnuitje 1 Pruimwitvlakbladroller 1 Gezoomde valkmot 2 Reuzenbladroller 1 Rietmot, foto: Egbert Baars Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

64 3.6 Insecten Libellen en juffers 2017 Ook dit jaar zijn er gelukkig weer libellen en juffers geteld. Er zijn in totaal 995 libellen en juffers geteld. De resultaten zijn in de onderstaande tabellen weergegeven. Egbert Baars soort aantal Bandheidelibel 1 1 Blauwe glazenmaker Bloedrode heidelibel 2 2 Bruine glazenmaker 2 2 Bruinrode heidelibel Gewone oeverlibel Grote keizerlibel Heidelibel spec. 4 4 Keizerlibel onbekend 1 1 Paardenbijter Platbuik 2 2 Steenrode heidelibel Viervlek Vroege glazenmaker Vuurlibel 1 1 totaal Tabel 1: Echte libellen januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december soort aantal Azuurwaterjuffer Gewone pantserjuffer Grote roodoogjuffer Houtpantserjuffer Juffer spec. 1 1 Kleine roodoogjuffer Lantaarntje Variabele waterjuffer Vuurjuffer totaal Tabel 2: Juffers januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december Grote roodoogjuffer, foto: Ruud Timmer Lantaarntjes, foto: Ruud Timmer 64 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

65 3.7 Insecten Libellen en juffers 2018 Ook dit jaar zijn er gelukkig weer libellen en juffers geteld. Er zijn in totaal 845 libellen en juffers geteld. De resultaten zijn in de onderstaande tabellen weergegeven. Egbert Baars soort aantal Blauwe glazenmaker Bloedrode heidelibel Bruinrode heidelibel Gewone oeverlibel Grote keizerlibel Heidelibel spec Paardenbijter Platbuik 1 1 Steenrode heidelibel Vroege glazenmaker totaal Tabel 1: Echte libellen januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december soort aantal Azuurwaterjuffer Grote roodoogjuffer Houtpantserjuffer Kleine roodoogjuffer Lantaarntje Variabele waterjuffer Vuurjuffer totaal Tabel 2: Juffers januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december Gewone oeverlibel, foto: Ruud Timmer Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

66 3.8 Insecten Overigen 2017 Naast de vlinders en libellen zijn er ook nog een aantal andere insecten doorgegeven. De resultaten zijn in de onderstaande tabel weergegeven. Halfvleugeligen (Hemiptera) Egbert Baars soort aantal Bladluis onbekend 1 1 Bloedcicade Bonte zaagpoot 1 1 Bootsmannetje onbekend Cicade onbekend 1 1 Groene schaduwwants 1 1 Groene stinkwants Roodpootschildwants Schaatsenrijder onbekend Smalle randwants 1 1 Waterschorpioen 2 2 Zuringrandwants 1 1 totaal Insecten (overigen) januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december januari februari maart april soort aantal Gaasvlieg onbekend 1 1 Goudoogje 1 1 Limnephilus decipiens 1 1 Limnephilus lunatus Oorworm onbekend 1 1 Schietmot / Kokerjuffer onbekend 1 1 Schorpioenvlieg spec Tijgerspin 1 1 Zilvervisje totaal mei juni juli augustus september oktober november december 7-stippelig lieveheersbeestje, foto: Douwe Greydanus 66 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

67 Kevers (Coleoptera) januari februari maart april Wetenschappelijke naam aantal Acilius canaliculatus 1 1 Adalia bipunctata 1 1 Agelastica alni Altica oleracea 1 1 Anisosticta novemdecimpunctata 1 1 Anthonomus rectirostris 1 1 Apion frumentarium Aspidapion aeneum 1 1 Calvia quatuordecimguttata 1 1 Cantharis rufa 3 3 Carabus nemoralis 1 1 Cassida rubiginosa Chaetocnema concinna 1 1 Clytus arietis 1 1 Coccidula scutellata 1 1 Coccinella septempunctata Crepidodera aurata Crepidodera aurea Dromius quadrimaculatus 1 1 Dytiscus circumflexus 1 1 Dytiscus marginalis 1 1 Elaphrus riparius 1 1 Enochrus testaceus 1 1 Exochomus quadripustulatus Gastrophysa viridula 1 1 Gyrinidae indet Halyzia sedecimguttata 1 1 Harmonia axyridis Harmonia axyridis f. spectabilis 1 1 Harmonia axyridis f. succinea 1 1 Hydrophilus piceus 1 1 Lagria hirta 1 1 Malthodes mysticus 1 1 Olibrus liquidus 1 1 Paradromius linearis 1 1 Philorhizus sigma 1 1 Phratora laticollis 1 1 Plagiodera versicolora 1 1 Protapion fulvipes 1 1 Psyllobora vigintiduopunctata Pyrochroa coccinea 2 2 Pyrochroa serraticornis 2 2 Rhagonycha fulva 1 1 Soronia grisea 1 1 Sphaeroderma testaceum 1 1 Stictoleptura rubra Tytthaspis sedecimpunctata 1 1 Vibidia duodecimguttata 1 1 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Rechtvleugeligen (Orthoptera) januari februari maart april soort aantal Grote groene sabelsprinkhaan Struiksprinkhaan Zuidelijke boomsprinkhaan totaal mei juni juli augustus september oktober november december Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

68 Tweevleugeligen (Diptera) januari februari maart april soort aantal Bijvlieg onbekend 1 1 Blinde bij Chironomus spec. 1 1 Gewone goudoogdaas 1 1 Langpootmug onbekend 1 1 Platte zweefvlieg 1 1 Stadsreus totaal mei juni juli augustus september oktober november december Vliesvleugeligen (Hymenoptera) januari februari maart april soort aantal Aardhommel Akkerhommel Boomhommel Gewone wesp Honingbij Steenhommel Veldhommel 1 1 Weidehommel totaal mei juni juli augustus september oktober november december Stadsreus, foto: Douwe Greydanus 68 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

69 3.9 Insecten Overigen 2018 Naast de vlinders en libellen zijn er ook nog een aantal andere insecten doorgegeven. De resultaten zijn in de onderstaande tabel weergegeven. Halfvleugeligen (Hemiptera) Egbert Baars januari februari maart april soort aantal Behaarde schaduwwants 1 1 Bladpootwants Bloedcicade 2 2 Boomsikkelwants 2 2 Bootsmannetje onbekend Cicade onbekend Elzencicade 2 2 Euides basilinea 2 2 Geribde prachtblindwants 2 2 Gewone bloemwants 1 1 Groene rietcicade 1 1 Groene schildwants 1 1 Groene stinkwants Kaneelglasvleugelwants 1 1 Kustschaduwwants 7 7 Lindespillebeen 2 2 Marjoleinluis 1 1 Schaatsenrijder onbekend Schuimbeestje 2 2 Stippelblindwants 1 1 Veldsikkelwants 2 2 Vuurwants 1 1 Zuringrandwants 2 2 Zwartknieblindwants 2 2 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Insecten (overigen) januari februari maart april soort aantal Elzenvlieg 1 1 Gaasvlieg onbekend 3 3 Gewone schorpioenvlieg Gewone tweevleugel 1 1 Glyphotaelius pellucidus 2 2 Goudoogje Limnephilidae indet 1 1 Limnephilus lunatus Mystacides longicornis 4 4 Phryganea grandis 2 2 Pseudomallada spec. 2 2 Schorpioenvlieg spec Zilvervisje 1 1 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

70 Kevers (Coleoptera) januari februari maart april Wetenschappelijke naam aantal Adalia bipunctata Adalia decempunctata 1 1 Agelastica alni 4 4 Aphodius ater 1 1 Aphodius fimetarius 1 1 Cantharis obscura 1 1 Cantharis rufa Cassida rubiginosa 1 1 Cercyon unipunctatus 1 1 Chrysomelidae indet. 6 6 Coccinella septempunctata Curculionidae indet. 7 7 Dytiscus spec. 1 1 Exochomus quadripustulatus 1 1 Gastrophysa polygoni 1 1 Gastrophysa viridula Geotrupes stercorarius 1 1 Gyrinidae indet Halyzia sedecimguttata 1 1 Harmonia axyridis Harmonia axyridis f. spectabilis 5 5 Harmonia axyridis f. succinea Hydrophilus piceus 1 1 Isochnus sequensi 1 1 Leptinotarsa decemlineata Longitarsus melanocephalus 1 1 Nicrophorus vespillo 1 1 Paranchus albipes 1 1 Propylea quatuordecimpunctata 3 3 Psyllobora vigintiduopunctata Pterostichus strenuus 1 1 Pyrochroa coccinea 4 4 Pyrochroa serraticornis 2 2 Rhagonycha fulva Soronia punctatissima 2 2 Stictoleptura rubra Rechtvleugeligen (Orthoptera) mei juni juli augustus september oktober november december januari februari maart april soort aantal Boomsprinkhaan Gewoon spitskopje 1 1 Grote groene sabelsprinkhaan Kustsprinkhaan 1 1 Struiksprinkhaan 2 2 Zuidelijke boomsprinkhaan mei juni juli augustus september oktober november december Zwartkopvuurkever, foto: Eric de Vroome 70 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

71 Tweevleugeligen (Diptera) januari februari maart april soort aantal Agromyza alnivora 2 2 Aulagromyza cornigera 1 1 Aulagromyza hendeliana 1 1 Bandzweefvlieg (syrphus) onbekend 2 2 Blinde bij Chlorops hypostigma 1 1 Chrysantevlieg 1 1 Citroenpendelvlieg 1 1 Dambordvlieg onbekend 2 2 Dansmug onbekend Demeijerea rufipes 1 1 Gewone goudoogdaas Gewone pendelvlieg Gewone rode bladloper 2 2 Graslanglijf 4 4 Groene vleesvlieg onbekend 1 1 Grote wilgwratgalmug 2 2 Kegelbijvlieg Kleine bandzweefvlieg 1 1 Kleine of kustbijvlieg 4 4 Langpootmug onbekend Mug onbekend 2 2 Nigrotipula nigra 3 3 Opomyza germinationis/petrei 1 1 Phytomyza agromyzina 2 2 Phytomyza lappae 2 2 Phytomyza spondylii + pastinacae 4 4 Pyjamazweefvlieg 1 1 Snorzweefvlieg Stadsreus Strontvlieg 6 6 Tachina magnicornis 1 1 Walnootboorvlieg 1 1 Witte reus 1 1 Zweefvlieg onbekend mei juni juli augustus september oktober november december Vliesvleugeligen (Hymenoptera) januari februari maart april soort aantal Aardhommel Akkerhommel Boomhommel Boshommel 1 1 Boswilgblaasbladwesp 2 2 Bramenmineerwesp 2 2 Duitse wesp Eikemineerwesp 2 2 Elzenmineerwesp 2 2 Gewone koekoekshommel 1 1 Gewone wesp Heterarthrus ochropoda 1 1 Honingbij Humusmier 1 1 Macrophya annulata 1 1 Ophion luteus 1 1 Steenhommel Tuinhommel Wegmier 1 1 Weidehommel Wesp onbekend 2 2 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

72 3.10 Geleedpotigen Overigen 2017 Naast de vlinders en libellen zijn er ook nog een aantal andere geleedpotigen doorgegeven. De resultaten zijn in de onderstaande tabel weergegeven. Duizendpotigen (Myriapoda) Egbert Baars januari februari maart april soort aantal Duizendpoot onbekend 1 1 Miljoenpoot onbekend 1 1 Witpootkronkel 2 2 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Schaaldieren / Kreeftachtigen (Crustacea) januari februari maart april soort aantal Oproller 2 2 Pissebed onbekend 1 1 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Spinnen (Araneae) soort aantal Fluweelmijt 1 1 Getijgerde lijmspuiter 1 1 Gewone huisspin Hooiwagen onbekend Huisspringspin 1 1 Komkommerspin onbekend 1 1 Kraamwebspin Kruisspin Rietkruisspin 1 1 Roodwitte celspin 1 1 Schorsmarpissa Strekpoot 1 1 Strekspin onbekend Waterspin 1 1 Wolfspin (pardosa) onbekend 1 1 Zebraspin onbekend 1 1 totaal Kreeftachtigen (Crustacea) januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december januari februari maart april soort aantal Watervlo onbekend 1 1 Zoetwatervlokreeft mei juni juli augustus september oktober november december 72 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

73 3.11 Geleedpotigen Overigen 2018 Naast de vlinders en libellen zijn er ook nog een aantal andere geleedpotigen doorgegeven. De resultaten zijn in de onderstaande tabel weergegeven. Duizendpotigen (Myriapoda) Egbert Baars Schaaldieren / Kreeftachtigen (Crustacea) januari februari maart april soort aantal Gewone duizendpoot Miljoenpoot onbekend mei juni juli augustus september oktober november december soort aantal Kelderpissebed 7 7 Oproller Ruwe pissebed totaal Spinnen (Araneae) januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december januari februari maart april soort aantal Gewone strekspin 1 1 Gewone zwartkop 3 3 Kruisspin Muurkaardespin Okkernootviltmijt Rietkruisspin 2 2 Schorsmarpissa Strekspin onbekend Zebraspin onbekend totaal mei juni juli augustus september oktober november december Kreeftachtigen (Crustacea) januari februari maart april soort aantal Watervlo onbekend totaal mei juni juli augustus september oktober november december Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

74 74 Natuurhistorisch Lenteklokje, foto: jaarverslag Clemens 2017 Appelman & 2018

75 4 Planten 4.1 Jaarverslag Plantenwerkgroep 2017 In 2017 hebben we weer veel (liefst 17) excursies gehouden. Daarnaast hebben we in de winter ons nog een keer over mossen gebogen en elkaar zomerse foto s van op vakantie gevonden planten getoond en met elkaar besproken. Zoals gewoonlijk hebben we weer PQ s (permanente kwadranten oftewel een vastgelegd stukje van 3x3 meter) in de gemeente Medemblik geïnventariseerd, we zijn twee keer naar het gezamenlijke inventarisatie object Suyderbraeck geweest en hebben de zuidkant van de Koopmanspolder geïnventariseerd. Dit laatste leverde een verrassende hoeveelheid op aan pioniersachtige planten zoals VLOOIENKRUID en LIGGENDE GANZERIK; ook stond er redelijk wat ZULTE, wat wijst op zilte kwel in het gebied. We zijn twee keer wezen inventariseren volgens het Nieuwe Strepen protocol, hebben een aantal parken bezocht en de hortus in Alkmaar. Verder hebben we een stuk bezocht in Hoogwoud en hebben we naar korstmossen gekeken in de duinen van Schoorl (met onze niet overweldigende kennis toch liefst 17 soorten gevonden). Ons hoogtepunt, niet perse wat planten betreft, maar wel wat betreft avontuurlijkheid van de tocht, was het inventariseren van één van de eilanden van de Kreupel; na het broedseizoen schieten de planten daar de lucht in, vooral heel veel Bezemkruiskruid, bijna mans hoog. Een bijzondere vondst was WATERCRASSULA, een invasieve exoot die het dus zelfs al tot daar had gebracht, aangespoeld aan de waterrand. Zoals gewoonlijk hebben weer een aantal mensen de Botanische dag/floron dag bezocht in Nijmegen, altijd weer interessant en hebben we ook weer deelgenomen aan een eindejaars-plantenjacht. De volgende waarnemingen zijn gedaan door Platenwerkgroep KNNV Hoorn, Clemens Appelman, Theo Baas, Douwe Greydanus, Anneloes ter Horst & Ruud Timmer. Anneloes ter Horst De Kreupel, foto: Vic de Moel Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

76 Landplanten (Embryophyta) soort soort soort Aalbes Canadapopulier Gestreepte witbol Aardappel Canadese fijnstraal Gevlekt longkruid Aarvederkruid Canadese kornoelje s.l. Gevlekte dovenetel Addertong Cichorei (G) Gevlekte rietorchis Akkerdistel Citroenmelisse Gevleugeld helmkruid Akkerhoornbloem Colombiaanse wolffia Gevleugeld hertshooi Akkerkers Daslook Gewone berenklauw Akkerkool Dauwbraam Gewone braam Akkermelkdistel Dijkviltbraam Gewone brunel Akkermelkdistel (var. arvensis) Distel Gewone duivenkervel Akkervergeet-mij-nietje Dodemansvingers Gewone engelwortel Akkerwinde Donkere ooievaarsbek Gewone ereprijs Anemoon spec Doorgroeid fonteinkruid Gewone esdoorn Arnica (G) Dovenetel spec Gewone hennepnetel Avondkoekoeksbloem Dubbelkelk Gewone hoornbloem Bamboe Duinriet Gewone klit Basterdklaver Duizendblad Gewone margriet Beekpunge Duizendknoop (G) Gewone melkdistel Beemdooievaarsbek Echte kamille Gewone paardenbloem Beklierde basterdwederik Echte koekoeksbloem Gewone raket Beklierde duizendknoop Echte valeriaan Gewone reigersbek Beklierde nachtschade Eendagsbloem Gewone rietorchis Berenklauw spec Eenstijlige meidoorn Gewone rolklaver s.l. Bergbasterdwederik Egelboterbloem Gewone smeerwortel Berk spec Eikvaren (G) Gewone vlier Betonie Els (G) Gewone vogelmelk Bevertjes Els spec Gewone waterbies Bezemkruiskruid Engels raaigras Gewone waternavel Bieslook Es Gewone zandmuur Bijvoet Es (G) Gewoon biggenkruid Bitterzoet Es spec Gewoon langbaardgras Blaartrekkende boterbloem Esdoorn (G) Gewoon speenkruid Blaasjeskruid spec Esdoorn spec Gewoon varkensgras Blaassilene Euonymus fortunei Glad walstro Blauw glidkruid Europese hanenpoot Glanshaver Bleekgele droogbloem Fioringras Goudgele honingklaver Bleeksporig bosviooltje Fluitenkruid Goudhaver Bleeksporig bosviooltje 'Purpurea' Fraai duizendguldenkruid Goudknopje Bleke basterdwederik Fraxinus excelsior Diversifolia Goudsbloem Bleke klaproos Geel nagelkruid Goudzuring Boekweit Geel walstro Grauwe abeel Boerenwormkruid Geelhartje Grauwe wilg Bolderik Gehoornde klaverzuring Greppelrus Bonte gele dovenetel Geknikte vossenstaart Grijskruid Bosandoorn Gekroesde melkdistel Grof hoornblad Boshyacint spec Gelderse roos Groot blaasjeskruid Bosrank Gele / Bonte gele dovenetel Groot heksenkruid Boswederik Gele dovenetel Groot hoefblad Boswilg Gele lis Groot kaasjeskruid Braam (G) Gele maskerbloem Grote brandnetel Braam spec Gele plomp Grote egelskop Brede raket Gele waterkers Grote engelwortel Brede wespenorchis Geoorde wilg Grote ereprijs Bultkroos Gerst (G) Grote kaardenbol 76 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

77 soort soort soort Grote kattenstaart Kantige basterdwederik Kweek Grote klaproos Karmozijnbes (G) Kweekgras Grote klit Kattenstaart spec Lampenpoetsergras Grote leeuwenbek Katwilg Late guldenroede Grote lisdodde Kaukasische smeerwortel Lathyrus spec Grote ratelaar Keizerskaars Lidrus Grote teunisbloem Kikkerbeet Lidsteng Grote waterweegbree Kleefkruid Liesgras Grote wederik Klein glaskruid Liggende ganzerik Grote weegbree Klein hoefblad Liggende vetmuur Grove varkenskers Klein kaasjeskruid Linde (G) Haagliguster Klein kroos Longkruid (G) Haagwinde Klein kruiskruid Lonicera japonica Hangende zegge Klein springzaad Lonicera nitida Harig knopkruid Klein streepzaad Look-zonder-look Harig vingergras Klein vlooienkruid Maarts viooltje Harig wilgenroosje Kleine brandnetel Madeliefje Haver Kleine kaardenbol Mahonie Hazelaar Kleine klaver Mannagras Hazenpootje Kleine leeuwenbek Mannetjesvaren Heelblaadjes Kleine leeuwentand Mansbloed Heemst Kleine lisdodde Mansoor Heen Kleine ooievaarsbek Mattenbies Heermoes Kleine pimpernel Melganzenvoet Heggenrank Kleine veldkers Middelste teunisbloem Heksenkruid spec Kleine watereppe Moederkruid Hemelsleutel Kleine zandkool Moerasandoorn Hemelsleutel / Roze hemelsleutel Klimop Moerasdroogbloem Herderstasje Klimopereprijs Moerasmelkdistel Herik Kluwenhoornbloem Moerasrolklaver Hertshoornweegbree Kluwenzuring Moerasspirea Hoenderbeet Knikkend tandzaad Moerasvergeet-mij-nietje Hoge fijnstraal Knoopkruid Moeraswalstro Hondsdraf Knopbies Moeraszegge Hondsroos Knopig helmkruid Moeraszuring Hoog struisgras Kompassla Morgenster (G) Hop Koninginnekruid Munt (G) Hopklaver Koolzaad Muskuskaasjeskruid Hulst Korenbloem Muurfijnstraal Iep (G) Koriander Muurleeuwenbek Iep spec Kornoelje Muurpeper IJle dravik Korrelganzenvoet Muursla Inkarnaatklaver Krabbenscheer Muurvaren Italiaans raaigras Kransgras Nachtkoekoeksbloem Italiaanse aronskelk Krokus spec Nachtschade spec Jakobskruiskruid Kroontjeskruid Noorse esdoorn Jakobskruiskruid / Duinkruiskruid Kropaar Oeverzegge Japanse duizendknoop Kruipend stalkruid / Kattendoorn Oranje havikskruid Kaal knopkruid Kruipende boterbloem Ossentong spec Kale jonker Kruipertje Paarbladig goudveil Kalmoes Kruipklokje Paardenbloem Kamgras Kruipwilg Paardenbloem (taeniatum) Kamperfoelie spec Kruldistel Paardenbloem spec Kantig hertshooi Krulzuring Paarse dovenetel Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

78 soort soort soort Paddenrus Smalle weegbree Vrouwenmantel Pastinaak Smalle wikke Vrouwenmantel spec Peen Sneeuwbes Vuilboom spec Penningkruid Sneeuwklokje spec Walstroleeuwenbek Perzikkruid Spaanse aak Watercrassula Perzische klaver Speerdistel Watergentiaan Phacelia Spiesmelde Waterkers (G) Pijlkruid Spoorbloem Waterkruiskruid Pinksterbloem Steenbreekvaren Waterlelie spec Pitrus Stijve klaverzuring Watermunt Plat beemdgras Stijve waterranonkel Waterpunge Platte rus Stinkend nieskruid Waterweegbree spec Poelruit Stinkende gouwe Waterzuring Populier (G) Stippelganzenvoet Wilde liguster Prachtklokje Stokroos Wilde lijsterbes Puntkroos Straatgras Wilg Raapzaad Straatliefdegras Wilg spec Radijs Tarwe Wilgenroosje Rechte rolklaver Tarwe (G) Winterakoniet Reukeloze kamille Taxus Wintereik Reuzenbalsemien Tijmereprijs Wit vetkruid Reuzenkalebas Timoteegras Witte dovenetel Ridderzuring Tongvaren Witte honingklaver Riet Trekrus Witte klaver Rietgras Trosalant Witte klaverzuring Rietorchis Tuinakelei Witte krodde Rimpelroos Tuinwolfsmelk Witte waterkers Robertskruid Uitstaande melde Witte waterlelie Rode ganzenvoet Uitstaande vetmuur Wolfspoot Rode klaver Valse ridderspoor Wollige munt Rode kornoelje Valse voszegge Wortelloos kroos Rode ogentroost Varkenskers spec Zachte dravik Rode waterereprijs Veelbloemige roos Zachte ooievaarsbek Rood zwenkgras Veelwortelig kroos Zeegroene ganzenvoet Ruige zegge Veenwortel Zeegroene rus Ruw beemdgras Veerdelig tandzaad Zeegroene zegge Ruw walstro Veldbeemdgras Zeepkruid Ruwe berk Veldereprijs Zegge (G) Ruwe iep Veldlathyrus Zevenblad Sachalinse duizendknoop Veldsla Zilverschoon Schedefonteinkruid Veldzuring Zomereik Scherpe boterbloem Venkel Zomerfijnstraal Scherpe zegge Vergeet-mij-nietje (G) Zomp- / Moerasvergeet-mij-nietje Schietwilg Vergeten wikke Zomprus Schijfkamille Vertakte leeuwentand Zompvergeet-mij-nietje Schijnaardbei Vijfvingerkruid Zulte Schijnpapaver Viltige basterdwederik Zwanenbloem Sering Viltige hoornbloem Zwart tandzaad Sint-Janskruid Vlasbekje Zwarte els Sla spec. Vleeskleurige orchis Zwarte mosterd Slangenkruid Vlinderstruik Zwarte nachtschade Slipbladige ooievaarsbek Voederwikke Zwartsteel Smalle / Vergeten / Voederwikke Vogelmuur Smalle waterpest Vogelwikke Overzicht van de 484 waargenomen plantensoorten 78 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

79 4.2 Jaarverslag Plantenwerkgroep 2018 Het weer was uitzonderlijk in 2018, onze excursies, wat onze excursies erg aangenaam maakte. Wat we deden was dat echter niet: het wordt wat saai: wederom 17 excursies, waaronder alweer drie keer PQ s Medemblik, 2 keer Suyderbraeck. Op de Suyderbraeck hadden we twee leuke vondsten: in het bosgedeelte is spontaan MUSKUSKRUID opgekomen en op natte plekken in het weiland zagen we WATERPUNGE, een pionierplant. Ook nu weer de Koopmanspolder, dit keer het noordelijke deel en de PQ s en transecten. Opvallend was dat er een stuk minder van de pionierende planten van vorig jaar stonden en voor een groot deel een dikke deken aan FIORINGRAS; op het droge gedeelte met de ringen ontwikkelt zich op sommige plekken een soort struweel met BRAMEN en RODE KORNOELJE, leuk voor allerlei fauna, maar wel iets om in de gaten te houden. Verder hebben we weer twee keer volgens het protocol van het Nieuwe Strepen geïnventariseerd, hebben de Schelphoek bekeken, een groenstrook in Noord Enkhuizen, boomknoppen in Hoorn en hebben we een muurplanten inventarisatie in de binnenstad van Enkhuizen gehouden. In de koude maand februari hebben we een gedeeltelijke binnenexcursie gedaan, namelijk naar de Hortus in Den Helder, een verassende tuin en uitgebreide warme kassen gelegen binnen een blok huizen. Verder zijn we weer naar de duinen geweest om onze korstmossen kennis op te frissen en hebben we een middag door microscopen getuurd op zoek naar minuscule flora en fauna. En ook dit jaar sloten we weer af met een bezoek aan de Botanische dag/floron dag en een eindejaars-plantenjacht. Onderstaande gegevens werden verzameld door Plantenwerkgroep KNNV Hoorn, Clemens Appelman, Egbert Baars, Douwe Greydanus, Henny van der Groep, Anneloes ter Horst, Thijs Knol, Hans Oudejans, Marion Prenen, Oscar Prenen, Ruud Timmer & Fred Weel. Anneloes ter Horst Muskuskruid, foto: Clemens Appelman Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

80 Landplanten (Embryophyta) soort soort soort Akelei spec. Fluitenkruid Grote vossenstaart Akkerdistel Fraai duizendguldenkruid Grote waterweegbree Akkerereprijs Geel nagelkruid Grote wederik Akkerkool Geel walstro Grote weegbree Akkermelkdistel Gehoornde klaverzuring Haagwinde Akkervergeet-mij-nietje Geknikte vossenstaart Hangende zegge Akkerwinde Gekroesde melkdistel Harig knopkruid Amandelwilg Gele krokus Harig wilgenroosje Appel Gele lis Hazelaar Aucuba japonica Gele plomp Hebe spec. Basterdklaver Gele treurwilg Heelblaadjes Beemdooievaarsbek Gele waterkers Heemst Beklierde duizendknoop Gestreepte dovenetel Heen Bergenia cordifolia Gestreepte witbol Heermoes Bermzuring Gewone / Brede eikvaren Herderstasje Bevertjes Gewone / Spindotterbloem Herik Bezemkruiskruid Gewone berenklauw Holpijp Bijvoet Gewone brunel Hondsdraf Bitterzoet Gewone dotterbloem Hopklaver Blaartrekkende boterbloem Gewone engelwortel Hulst Blaassilene Gewone ereprijs IJle dravik Blauw glidkruid Gewone hoornbloem Italiaans raaigras Blauwe anemoon Gewone klit Italiaanse aronskelk Bleekgele droogbloem Gewone margriet Jakobskruiskruid Bleke basterdwederik Gewone melkdistel Japanse duizendknoop Boerenwormkruid Gewone paardenbloem Kaardenbol Bont kroonkruid Gewone raket Kaardenbol spec Bosandoorn Gewone rolklaver s.l. Kale jonker Boswilg Gewone smeerwortel Kalmoes Braam Gewone veldbies Kamgras Braam (G) Gewone veldsla Kamperfoelie Braam spec Gewone vlier Kantig hertshooi Buddleja spec. Gewone vogelmelk Kantige basterdwederik Bultkroos Gewoon biggenkruid Karmozijnbes spec Canadapopulier Gewoon reukgras Katwilg Canadese fijnstraal Gewoon speenkruid Kielduizendknoop (G) Canadese rus Gewoon varkensgras Kikkerbeet Cichorei spec Glad walstro Kleefkruid Daslook Glanshaver Klein hoefblad Den Glanzig fonteinkruid Klein kaasjeskruid Doorgroeid fonteinkruid Goudgele honingklaver Klein kroos Dotterbloem Goudknopje Klein kruiskruid Draadereprijs Goudsbloem Klein streepzaad Dubbelkelk Goudzuring Klein vlooienkruid Duizendblad Grauwe abeel Kleine klaver Dwergkroos Greppelrus Kleine lisdodde Echte kamille Grijskruid Kleine maagdenpalm Echte koekoeksbloem Grof hoornblad Kleine ooievaarsbek Echte lavendel Groot blaasjeskruid Kleine pimpernel Echte valeriaan Groot heksenkruid Kleine varkenskers Eenstijlige meidoorn Groot hoefblad Kleine veldkers Egelantier Groot kaasjeskruid Kleine watereppe Egelboterbloem Groot streepzaad Klimop Eik Grote brandnetel Klimopereprijs 80 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

81 soort soort soort Els Grote egelskop Kluwenhoornbloem Engels raaigras Grote ereprijs Knoopkruid Es Grote kaardenbol Knopig helmkruid Es (G) Grote kattenstaart Knopige ooievaarsbek Esdoorn spec Grote klit Koninginnekruid Euonymus fortunei Grote lisdodde Koolzaad Europese hanenpoot Grote ratelaar Koolzaad / Raapzaad Fioringras Grote teunisbloem Kornoelje spec Kraailook Pitrus Veerdelig tandzaad Krabbenscheer Platte rus Veldgerst Krokus Poelruit Veldlathyrus Kroontjeskruid Puntkroos Veldzuring Kropaar Raapzaad Vergeten wikke Kruipende boterbloem Ratelpopulier Vertakte leeuwentand Kruipertje Reukeloze kamille Viburnum tinus Kruipklokje Reuzenberenklauw Vijfvingerkruid Kruisbes Ridderzuring Viltige basterdwederik Kruldistel Riet Vlasbekje Krulzuring Rietgras Vlier Kweek Rietorchis Voederwikke Late guldenroede Rietzwenkgras Vogelmuur Laurierwilg Robertskruid Vogelwikke Lidrus Rode ganzenvoet Vroegeling Liesgras Rode klaver Vrouwenmantel spec Liggende ganzerik Rode kornoelje Waterdrieblad Liggende vetmuur Rode waterereprijs Watergentiaan Linde spec Ruige zegge Waterkruiskruid Lisdodde Ruw beemdgras Waterlelie spec Longkruid spec Ruw walstro Watermunt Look-zonder-look Ruwe berk Waterpeper Maarts viooltje Schedefonteinkruid Waterpunge Madeliefje Scherpe borstelbraam Waterzuring Mannetjesvaren Scherpe boterbloem Wede Mansbloed Scherpe zegge Weegbree Mattenbies Schietwilg Wilde bertram Meidoorn spec Schijfkamille Wilde liguster Melganzenvoet Schijnpapaver Wilde marjolein Moederkruid Slangenkruid Wilgenroosje Moerasandoorn Slanke waterbies Winterakoniet Moerasdroogbloem Slipbladige ooievaarsbek Winterjasmijn Moeraskartelblad Smalle / Vergeten / Voederwikke Witte abeel Moerasmelkdistel Smalle waterpest Witte dovenetel Moerasspirea Smalle weegbree Witte honingklaver Moerasvergeet-mij-nietje Sneeuwbes Witte klaver Moeraswalstro Sneeuwklokje Witte krodde Moeraszegge / Oeverzegge Sneeuwklokje spec Witte waterkers Muskuskaasjeskruid Spaanse aak Witte waterlelie Muskuskruid Spar Wolfspoot Muurfijnstraal Speenkruid Wollige munt Muurleeuwenbek Speerdistel Zachte dravik Muurpeper Spiesmelde Zachte ooievaarsbek Muursla Spoorbloem Zandhoornbloem Muurvaren Steenbreekvaren Zeekweek Narcis spec Sterzegge Zevenblad Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

82 soort soort soort Oeverzegge Stijve klaverzuring Zilverschoon Okkernoot Stijve waterranonkel Zomereik Oranje havikskruid Stinkende gouwe Zomp- / Moerasvergeet-mij-nietje Paardenbloem Straatgras Zomprus Paardenbloem spec Straatliefdegras Zompvergeet-mij-nietje Paardenkastanje Timoteegras Zulte Paarse dovenetel Tongvaren Zwanenbloem Paarse morgenster Tormentil Zwart tandzaad Paddenrus Tuinjudaspenning Zwarte els Papegaaienkruid Tuinwolfsmelk Zwarte nachtschade Pastinaak Tweestijlige meidoorn Zwarte toorts Peen Uitstaande melde Zwartmoeskervel Perzikkruid Valse voszegge Zwenkgras spec Phacelia Veelbloemige roos Pijptorkruid Veelwortelig kroos Pinksterbloem Veenwortel Overzicht van de 369 waargenomen plantensoorten Muurleeuwenbek, foto: Ruud Timmer 82 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

83 5 Vissen 5.1 Vissen waarnemingen 2017 In 2017 zijn er ook weer vissen waargenomen, de resultaten zijn hieronder weergegeven. Straalvinnigen (Actinopterygii) Egbert Baars januari februari maart april soort aantal Baars 2 2 Bittervoorn 2 2 Blankvoorn 1 1 Driedoornige stekelbaars 1 1 Driedoornige stekelbaars (bepant. vorm) 1 1 Graskarper 1 1 Karper onbepaald Kleine modderkruiper 1 1 Paling 1 1 Rietvoorn 1 1 Riviergrondel 2 2 Schubkarper 1 1 Snoek Tiendoornige stekelbaars Vetje 2 2 Zeelt 2 2 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Overzicht Vissen 2017 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

84 5.2 Vissen waarnemingen 2018 In 2018 zijn er ook weer vissen waargenomen, de resultaten zijn hieronder weergegeven. Straalvinnigen (Actinopterygii) Egbert Baars januari februari maart april soort aantal Baars Bittervoorn 6 6 Blankvoorn 3 3 Driedoornige stekelbaars Karper onbepaald Rietvoorn Roofblei 3 3 Vetje Zeelt 2 2 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Overzicht Vissen Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

85 6 Zoogdieren 6.1 Resultaat Uilenballenpluizen 2017 Hieronder staan de resultaten van het Uilenballenpluizen in 2017 weergegeven. 10 januari 2017, Suyderbraeck, Kerkuil, Oosterdijk, november/december 2016, Douwe Greydanus soort totaal Anneloes Tineke Fred Ineke Annemarie Ad Jan aantal ballen Veldmuis Aardmuis Dwergmuis Bosmuis Huismuis Bruine rat 1 1 Woelrat Bosspitsmuis Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis 1 1 Spitsmuis spec. Vogel spec. Kikker spec. totaal opm.: Jan Marbus heeft een restpartij uitgeplozen 14 februari 2017, Suyderbraeck, Kerkuil, Oosterdijk, november/december 2016, Douwe Greydanus soort totaal Anneloes Ina Jan Douwe Fred Ineke Annemarie Ad Aantal ballen Veldmuis Aardmuis Dwergmuis Bosmuis Huismuis Bruine rat Woelrat Bosspitsmuis Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis Spitsmuis spec. Vogel spec. Kikker spec. totaal Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

86 3 oktober 2017, SKIK Hoogkarspel, Kerkuil, Lutjebroekerweel, 3 oktober 2017, Fred Weel soort totaal Anneloes Douwe Fred Ad aantal ballen Veldmuis Aardmuis Dwergmuis Bosmuis 1 1 Huismuis 2 2 Bruine rat Woelrat Bosspitsmuis Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis Spitsmuis spec. Vogel spec. Kikker spec. totaal november 2017, SKIK Hoogkarspel, Kerkuil, Oosterdijk, oktober 2017, Douwe Greydanus soort totaal Anneloes Tineke Douwe Ben Fred Ad aantal ballen Veldmuis Aardmuis Dwergmuis Bosmuis Huismuis Bruine rat Woelrat Bosspitsmuis Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis Spitsmuis spec. Vogel spec. 1 1 Kikker spec. totaal december 2017, SKIK Hoogkarspel, Kerkuil, Lutjebroekerweel, 12 december 2017, Fred Weel soort totaal Nico Jonker Tjalling James Fred Douwe Ad aantal ballen Veldmuis Aardmuis Dwergmuis Bosmuis Huismuis Bruine rat Woelrat Bosspitsmuis Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis Spitsmuis spec. Vogel spec. Kikker spec. totaal Fred Weel & Ad Roobeek 86 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

87 6.2 Zoogdieren waarnemingen 2017 Hieronder staat een overzicht van de in 2016 waargenomen zoogdieren. Egbert Baars Zoogdieren (Mammalia) soort aantal Baardvleermuis 1 1 Boommarter 1 1 Bosmuis 1 1 Bosspitsmuis spec Bruine rat Driekleurige bosspitsmuis 1 1 Dwergvleermuis spec. 1 1 Egel Gewone bosspitsmuis 1 1 Gewone grootoorvleermuis 1 1 Gewone zeehond 1 1 Haas Hermelijn Huiskat Huismuis Huisspitsmuis 1 1 Konijn Laatvlieger Meervleermuis 1 1 Mol Muis spec. 1 1 Nathusiusdwergvleermuis Noordse woelmuis 5 5 Ruige dwergvleermuis Spitsmuis spec. 1 1 Veldmuis Vos Waterspitsmuis 1 1 Woelmuis spec. 1 1 totaal Overzicht Zoogdieren 2017 januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december Haas, foto: Fred Weel Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

88 6.3 Resultaat Uilenballenpluizen 2018 Hieronder staan de resultaten van het Uilenballenpluizen in 2018 weergegeven. 2 januari 2018, SKIK Hoogkarspel, Kerkuil, Oosterdijk, september 2017, Douwe Greydanus soort totaal Ben Fred Douwe Ad aantal ballen Veldmuis Aardmuis Dwergmuis Bosmuis 3 3 Huismuis Bruine rat 1 1 Woelrat 1 1 Bosspitsmuis Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis Spitsmuis spec. Mus Vogel spec. Kikker spec. 1 1 totaal februari 2017, Suyderbraeck, Kerkuil, Braasdorpermeer, 18 juni 2017, Ko van Gent oort totaal Gezamenlijk aantal ballen eldmuis ardmuis wergmuis osmuis 3 3 uismuis 1 1 ruine rat 1 1 Woelrat osspitsmuis 8 8 Waterspitsmuis uisspitsmuis wergspitsmuis pitsmuis spec. Mus 2 2 ogel spec. 2 2 kker spec. otaal Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

89 6 maart 2018, SKIK Hoogkarspel, Kerkuil, Hoek Spaens te Oudendijk, 1 juni 2017, Ko van Gent soort totaal Nico Jonker Anneloes Tjalling James Fred Douwe Ad aantal ballen Veldmuis Aardmuis Dwergmuis Bosmuis Huismuis Bruine rat Woelrat 1 1 Bosspitsmuis Waterspitsmuis 2 2 Huisspitsmuis Dwergspitsmuis Spitsmuis spec. Mus Vogel spec Kikker spec. totaal november 2018, SKIK Hoogkarspel, Kerkuil, Hoek Spaens te Oudendijk, juni 2017, Ko van Gent soort totaal Ben Anneloes Tineke Fred Douwe Ad aantal ballen Veldmuis Aardmuis Dwergmuis Bosmuis Huismuis Mol 1 1 Bruine rat Woelrat Bosspitsmuis Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis 1 1 Spitsmuis spec. Vogel spec Kikker spec. totaal december 2018, SKIK Hoogkarspel, Kerkuil, Lutjebroekerweel, 1 mei 2018, Douwe Greydanus soort totaal Ben Anneloes Tineke Fred Douwe Nico Jonker Ad aantal ballen Veldmuis Aardmuis Dwergmuis 1 1 Bosmuis Huismuis Mol Bruine rat Woelrat Bosspitsmuis Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis Spitsmuis spec. Vogel spec Kikker spec. totaal Fred Weel & Ad Roobeek Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

90 6.4 Zoogdieren waarnemingen 2018 Hieronder staat een overzicht van de in 2018 waargenomen zoogdieren. Egbert Baars Zoogdieren (Mammalia) januari februari maart april soort aantal Boommarter 1 1 Bosmuis 2 2 Bosspitsmuis spec. 2 2 Bruine rat Driekleurige bosspitsmuis Dwergvleermuis spec Egel Gewone bosspitsmuis Haas Hermelijn Huiskat Huismuis Huisspitsmuis Konijn Laatvlieger Meervleermuis Mol Nathusiusdwergvleermuis Ruige dwergvleermuis Tuimelaar 2 2 Veldmuis Veldspitsmuis 2 2 Vleermuis spec Vos Watervleermuis 6 6 Wezel 1 1 Woelmuis spec. 1 1 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Overzicht Zoogdieren 2018 Hermelijn, foto: Ben Pronk 90 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

91 7 Koopmanspolder 7.1 Koopmanspolder, nieuwe natuur Inleiding De Koopmanspolder ligt buitendijks op de grens van Wervershoof en Andijk, en is 16 hectaren groot. Het poldertje was tot 2000 in gebruik bij tuinders uit de omgeving, maar was door het optreden van zoute kwel niet erg productief. Wel broedden er toen veel KIEVITEN, tot wel 30 paren, en enkele paartjes BONTBEKPLEVIEREN. In diezelfde tijd is het opgekocht door de provincie om er natuurgebied van te maken. Omdat in eerste instantie niet helemaal duidelijk was wat ermee te doen, bleef het in agrarisch gebruik. Het bouwland werd omgezet naar grasland en het beheer werd geëxtensiveerd. Het aantal KIEVITEN nam wat af, maar de TURELUUR nam sterk toe tot maximaal circa 15 broedparen. Een samenwerking tussen Provincie, Hoogheemraadschap Noordhollands Noorderkwartier, Rijkswaterstaat en onderzoeksbureau Deltares, later Witteveen & Bos, leidde tot plannen om de polder te gebruiken als proefgebied voor waterbeheer. Dit kon en kan gemakkelijk omdat de polder over een eigen waterhuishouding beschikt waardoor men water kan in- en uitlaten zonder derden te benadelen. Maar eerst werd er licht verontreinigde grond opgeslagen, afkomstig uit diverse andere projecten in en rondom het IJsselmeer. In 2012 is de polder opnieuw ingericht. De opgeslagen grond werd verspreid over het westelijke deel, waardoor dit deel ongeveer een meter hoger is komen te liggen dan het oostelijke deel. In dit hoger deel zijn sloten gegraven in een ringvormige structuur, gelijkend op een leeglopend bad, bedacht door een kunstenaar. In het oostelijke deel zijn ook nog enkele sloten gegraven, zodat er veel sloten en slootkanten zijn, wat gunstig is voor de waterkwaliteit, maar ook voor flora en fauna. Droge deel ringen, natte deel naar rechts Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

92 Beheer Vanaf 2014 worden er proeven gedaan met waterpeilen en wordt gekeken naar de invloed op de natuur en veiligheid. Zo is de natte oostelijke helft éénmalig voor een maand onder een meter water gezet, en daarna maandenlang droog gezet. De laatste jaren is het waterregime minder extreem; in het natte deel staat het water net onder maaiveld, om in februari/maart het waterpeil te verhogen en vanaf april/juni weer iets onder het maaiveld te zetten. In de afgelopen jaren heeft het peil daarom op jaarbasis maximaal 100 cm gefluctueerd. De laatste jaren ging het om cm verschil. Droge deel recent De eerste jaren is er 1 tot 2 maal gemaaid, waarbij het maaisel is afgevoerd om zo te verschralen. Nadeel daarvan is dat grassen worden bevoordeeld ten opzichte van andere soorten, waardoor de soortenrijkdom afneemt. Er wordt sindsdien wat minder gemaaid, het natte deel meestal helemaal niet, en ook op het hoge deel worden schrale stukken niet gemaaid. De taluds in het droge deel werden eerst ook jaarlijks gemaaid, maar dit jaar helemaal niet. Hierdoor blijft dekking en voedsel aanwezig in winter en voorjaar, en komen meer vogelsoorten tot broeden en zal op den duur riet minder gaan overheersen waardoor meer plantensoorten zullen verschijnen. Bomen en struiken, vooral WILGEN en BRAMEN, worden in het talud selectief kort gehouden, waarbij wel altijd wat blijft staan om de soortenrijkdom te bevorderen. In het natte deel verschijnen veel wilgen. Deze worden met de hulp van vrijwilligers met hand en schop verwijderd, om dit deel bomenvrij en dus open te houden. Daarnaast hebben foeragerende ganzen invloed op de vegetatie waardoor in het droge deel sommige grassen kort worden gehouden en in het natte deel plaatselijk riet wordt weggevreten. Planten In het droge deel liggen de sloten ongeveer 100 cm onder het maaiveld, waardoor peilverhoging of -verlaging nauwelijks invloed heeft op de vegetatie. Wel zie je hier grote verschillen in vegetatie, omdat de grond van elders komt en varieert van zware 92 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

93 klei naar zand en zelfs veen. Op het maaiveld overheersen grassen als RIETGRAS en RIETZWENKGRAS, verder AKKERDISTEL, SPEERDISTEL en KRULDISTEL, KRULZURING, SMALLE WEEGBREE en KONINGINNENKRUID. In de taluds overheerst RIET met daarnaast HARIG WILGENROOSJE, KONINGINNENKRUID, BRAAM, maar ook delen met ZEEBIES, GROTE LISDODDE, MATTENBIES, MOERASANDOORN en OEVERZEGGE. Verder zien we hier minder algemene soorten als KLEIN STREEPZAAD, WILDE PEEN, DUIZENDBLAD, WITTE HONINGKLAVER, HEELBLAADJE, BOERENWORMKRUID, VLASBEKJE, CANADESE FIJNSTRAAL, JACOBSKRUISKRUID, VELDLATHYRUS, ROLKLAVER, ST. JANSKRUID, en zelfs FRAAI DUIZENDGULDENKRUID. In het natte deel liggen de sloten 10 cm onder maaiveld; dan heeft een peilverhoging of verlaging juist heel veel invloed. Hier wordt ook een belangrijke plaats ingenomen door grassen, met daarnaast soorten als KONINGINNENKRUID, KRULZURING, HARIG WILGENROOSJE, RIET, en WATERMUNT. Daarnaast groeien hier soorten als RODE WATEREREPRIJS, RATELAAR, GOUDZURING, ZILVERSCHOON, HEELBLAADJE, ZEE-ASTER, enkele russen- en zeggensoorten, EGELBOTERBLOEM, MOERASDROOGBLOEM en GOUDKNOPJE. Heel bijzonder is het voorkomen van KLEIN VLOOIENKRUID, LIGGENDE GANZERIK en SLIJKGROEN, soorten die in Noord-Holland niet of nauwelijks voorkomen, maar weer wel in de uiterwaarden van de grote rivieren. Klein vlooienkruid Broedvogels Met de weidevogels gaat het niet goed in de Koopmanspolder. Debet daaraan is waarschijnlijk het steeds meer geïsoleerde karakter van het gebied, ingesloten tussen een hoge dijk enerzijds en steeds hoger wordende bomen aan de andere zijde. De GRUTTO broedt hier sinds kort niet meer, en de scholeksters lukt het al jaren niet om jongen groot te brengen. KIEVIT en TURELUUR doen het beter, maar nemen ook af. Door minder maaien komt er meer riet wat resulteert in een record aantal GRAUWE GANZEN. Deze brengen er weinig van terecht want de eieren worden in opdracht van de provincie consequent geraapt. Desondanks zijn er in de maanden april, mei en juni voldoende jonge ganzen te bewonderen afkomstig van de Vooroever. MEERKOET, WATERHOEN en ook KLEINE KAREKIET doen het heel goed, ook met dank aan minder maaien en veel sloten(kanten). Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

94 jaar soort Fuut Grauwe gans Wilde eend ng* ng* ng* Krakeend Slobeend Kuifeend Tafeleend Fazant Waterhoen Meerkoet Scholekster Kleine plevier Kievit Tureluur Kleine karekiet Rietzanger Bosrietzanger Grasmus Merel Kneu Rietgors ng* Wilde eend niet geteld, waarschijnlijk ergens tussen de 5 en 10 broedparen Waargenomen vogels Vanaf februari of maart wordt het waterpeil verhoogd en raakt het lage deel bijna geheel onder water. Dit trekt heel veel vogels aan, en in deze periode zien we de grootste aantallen. Maar ook buiten deze tijd zijn veel soorten waargenomen, want plassituaties en overgangen van droog naar nat trekken veel soorten aan. Rondom is het druk met wandelende mensen en honden, maar dat weerhoudt de vogels niet om hier korter of langer te verblijven. Het is niet toegestaan het gebied te betreden, behalve in de periode 15 juli tot 15 oktober. In 2018 zijn van de volgende soorten opvallende aantallen geteld. soort maximum maand aanwezig Grauwe gans 302 mei november-augustus Krakeend 234 november jaarrond Kuifeend 200 april november-juli Grutto 150 maart maart-juli Boerenzwaluw 150 augustus april-september Watersnip 80 oktober augustus-april Wintertaling 70 maart augustus-april Slobeend 30 april oktober-juni Nonnetje 14 april januari-april Pijlstaart 13 november soms Bokje 7 januari oktober-februari In de bovenstaande tabel staan soort, maximaal aantal en in welke maand. Watersnip, Bokje en Houtsnip worden geteld doordat de vogels worden verstoord bij werkzaamheden Verder zijn bijzondere soorten gezien als: PURPERREIGER, OOIEVAAR, ZOMERTALING, HOUTSNIP, KEMPHAAN, IJSVOGEL, GROENE SPECHT, OEVERPIEPER, WATERPIEPER, GROTE GELE KWIKSTAART, OEVERZWALUW en BAARDMAN Vrijwilligers In toenemende mate zetten we vrijwilligers in bij werkzaamheden in de Koopmanspolder. De flora wordt op proefvlakken geregistreerd door de plantenwerkgroep van onze KNNV. Broedvogels worden door vrijwilligers geteld en tevens wordt gebruik gemaakt van waarnemingen in waarneming.nl. De ganzeneieren zijn geraapt samen met iemand die de eieren wilde hebben om te beschilderen Het rooien van WILGEN is dit jaar gepromoveerd tot een happening waarbij een tiental personen op twee middagen de meeste wilgen heeft verwijderd. 94 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

95 Het dagelijks beheer wordt uitgevoerd door ondergetekende, als medewerker van de Agrarische Natuurvereniging Hollands Noorden. Marco van der Lee Natte deel recent Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

96 96 Groene Natuurhistorisch kikker spec., jaarverslag foto: Douwe 2017 Greydanus & 2018

97 8 Overigen 8.1 Overige waarnemingen 2017 & 2018 Naast vogels, geleedpotigen, planten en zoogdieren, zijn er in 2017 en 2018 ook nog andere organismen gezien. In 2017 en 2018 zijn er wel wat meldingen binnengekomen, maar dit overzicht is naar mijn mening verre van compleet. Ik hoop dat de KNNV ers door dit overzicht worden geïnspireerd om ook andere waarnemingen door te geven. Dit kan op verschillende manieren namelijk via onze website ( of door middel van de waarnemingskaarten die, op werkgroepavonden, op lezingen of bij de Natuurhistorisch secretaris kunnen worden ingeleverd. De doorgegeven waarnemingen staan in de onderstaande tabelen. Amfibieën (Amfibia) 2017 Egbert Baars januari februari maart april soort aantal Gewone pad Groene kikker spec Kleine watersalamander Rugstreeppad 4 4 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Reptielen (Reptilia) 2017 januari februari maart april soort aantal Roodwangschildpad mei juni juli augustus september oktober november december Slakken (Gastropoda) 2017 januari februari maart april soort aantal Barnsteenslak onbekend 1 1 Bronblaashorenslak 1 1 Gewone erwtenmossel 1 1 Gewone schijfhoornslak Gewone tuinslak Grote mantel 1 1 Jenkins' waterhoren 1 1 Ovale poelslak 1 1 Poelslak onbekend 1 1 Posthoornslak 1 1 Ruwe kielnaaktslak 1 1 Segrijnslak Tuinslak onbekend 3 3 Visbloedzuiger, Spannemeter 1 1 Wegslak onbekend 1 1 Zwanenmossel 1 1 Zwarte wegslak / Donkere wegslak 1 1 Zwartgerande tuinslak totaal mei juni juli augustus september oktober november december Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

98 Varens en paardenstaarten (Pteropsida / Equisetopsida) 2017 soort soort soort Addertong Heermoes Schimmels (Fungi) 2017 januari februari maart april soort aantal Bruinplaatbundelridderzwam 1 1 Composieten-zeggeroest 1 1 Geschubde inktzwam Geweizwam Kogelhoutskoolzwam 1 1 Slijmzwam spec. 1 1 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Amfibieën (Amfibia) 2018 januari februari maart april soort aantal Bastaardkikker Bruine kikker 1 1 Gewone pad Groene kikker spec Kleine watersalamander totaal mei juni juli augustus september oktober november december Reptielen (Reptilia) 2018 januari februari maart april soort aantal Roodwangschildpad Waterschildpad spec mei juni juli augustus september oktober november december Slakken (Gastropoda) 2018 januari februari maart april soort aantal Brakwaterkokkel 1 1 Bruingerande tuinslak Driehoeksmossel 1 1 Erwtenmossel onbekend 1 1 Gewone barnsteenslak 2 2 Gewone haarslak 1 1 Gewone poelslak 1 1 Gewone tuinslak 8 8 Jenkins' waterhoren Lichte aardslak 1 1 Piscicola geometra 2 2 Tuinslak onbekend 3 3 Zwanenmossel mei juni juli augustus september oktober november december 98 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

99 Korstmossen (Lichenen) & Mossen (Bryophyta) 2018 soort soort soort Amoebekorst Grijsgroene steenkorst Kust-landkaartmos Bleke waterstippelkorst Haarmos spec. Muurschriftmos Donker landkaartmos Kalkschotelkorst Platte citroenkorst Donker rijpmos Kapjesvingermos Rafelschotelkorst Fijne zeestippelkorst Kastanjebruine schotelkorst Rijpschildmos Frietzak-bekermos Kauwgommos Rond schaduwmos Gedraaid knikmos Klein dooiermos Schubbige citroenkorst Gelobde citroenkorst Klein schriftmos Sierlijk schildmos Gelobde geelkorst Kleine citroenkorst Steentandpastakorst Gewone poederkorst Kleine geelkorst Vierde cementkorst Gewone stippelkorst Kopjesbekermos Waterzwelmos Gewoon purperschaaltje Kopjes-bekermos Zwavelgroene schotelkorst Varens en paardenstaarten (Pteropsida / Equisetopsida) 2018 soort soort soort Heermoes Mannetjesvaren Steenbreekvaren Holpijp Muurvaren Tongvaren Lidrus Paardenkastanje Schimmels (Fungi) 2018 januari februari maart april soort aantal Appelschurftzwam 1 1 Echt judasoor Echte kopergroenzwam 7 7 Gele koraalzwam 1 1 Gele trilzwam 1 1 Geweizwam 1 1 Gewoon elfenbankje 1 1 Inktzwam spec Meniezwammetje totaal mei juni juli augustus september oktober november december Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

100 8.2 Het weer van 2017 in Hensbroek In de onderstaande tabel is een overzicht van de weersomstandigheden in 2017 weergegeven. De gegevens zijn afkomstig van Jan Nanne uit Hensbroek. 100 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

101 Gemiddeld hoogste maand temperatuur 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 december november oktober september augustus juli juni mei april maart februari januari Gemiddeld laagste maand temperatuur 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00-5,00 december november oktober september augustus juli juni mei april maart februari januari Neerslag per maand 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00 december november oktober september augustus juli juni mei april maart februari januari Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &

102 8.3 Het weer van 2018 in Hensbroek In de onderstaande tabel is een overzicht van de weersomstandigheden in 2018 weergegeven. De gegevens zijn afkomstig van Jan Nanne uit Hensbroek. 102 Natuurhistorisch jaarverslag 2017 & 2018

103 Gemiddeld hoogste maand temperatuur 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 december november oktober september augustus juli juni mei april maart februari januari Gemiddeld laagste maand temperatuur 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00-5,00 december november oktober september augustus juli juni mei april maart februari januari Neerslag per maand 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00 december november oktober september augustus juli juni mei april maart februari januari Natuurhistorisch jaarverslag 2017 &