Natuurhistorisch jaarverslag 2015

Transcriptie

1 afdeling Hoorn/West-Friesland 1

2 Index verslag 1 Inleiding 3 2 Vogels 2.1 Gegevensbronnen Welke soorten kwamen er langs in 2015? Verslag Huiszwaluwen Zeevangtelling Broedvogelinventarisatie De Hulk, De Kogen en De Zeevang Broed- en Kolonie-vogeltellingen Soortendag Geleedpotigen 3.1 Insecten Dagvlinders Insecten Nachtvlinders Insecten Libellen en juffers Insecten Overige Geleedpotigen Overige Planten 4.1 Jaarverslag Plantenwerkgroep Vissen 5.1 Waarnemingen Zoogdieren 6.1 Resultaat Uilenballenpluizen Zoogdieren waarnemingen Luitjebroekerweel 7.1 Waarnemingen Overigen 8.1 Overige waarnemingen Het weer van 2015 in Hensbroek Organisatie KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland 54 Colofoon: Eindredactie : Jan-Pieter de Krijger Samenstelling : Egbert Baars en Jan-Pieter de Krijger Bijdragen van : Egbert Baars, Ab van Dorp, Douwe Greydanus, Henny van der Groep, Anneloes ter Horst, Jan-Pieter de Krijger, Ben Pronk, Ad Roobeek, Cees Schaper, Fred Weel en Resi Zabel Opmaak : Egbert Baars Uitgave van : KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland Datum : 11 februari 2016 Nummer : HN/01RAP Website : hoorn@knnv.nl 2016 KNNV afd. Hoorn/West-Friesland De tekst uit deze uitgave mag niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de KNNV afd. Hoorn/West-Friesland. 2

3 1 Inleiding Voor je ligt het Natuurhistorisch Jaarverslag van de KNNV afdeling Hoorn/West- Friesland. Ook dit jaar zijn we er weer in geslaagd om een jaarverslag te maken van de gegevens die verzameld werden in het jaar Net als vorige jaren een verslag met heel veel vogelwaarnemingen, maar dat geeft alleen maar aan dat deze groep van organismen een steeds grotere belangstelling krijgt binnen de afdeling. Dit wil niet zeggen dat de andere groepen aan belangstelling te klagen hebben. Ook de (nacht-)vlinders zijn dit jaar wederom met speciale aandacht bekeken. Dit verslag is opgebouwd uit de volgende hoofdstukken. Hoofdstuk 2; Vogels, hoofdstuk 3; Geleedpotigen, hoofdstuk 4; Planten, hoofdstuk 5; Vissen, hoofdstuk 6; Zoogdieren, hoofdstuk 7; Lutjebroekerweel en hoofdstuk 8; Overigen. Ik hoop dat je het met aandacht leest. Als je denkt dat je het jaarverslag van 2016 kunt verrijken met jouw eigen waarnemingen, dan ontvangen wij die graag van je. Jan-Pieter de Krijger / Egbert Baars Waarnemingsgebied KNNV afd. Hoorn/West-Friesland 3

4 2 Vogels 2.1 Gegevensbronnen De KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland heeft al meer de twintig jaar een vogelwerkgroep. Om een beeld te geven waar alle gepresenteerde vogelgegevens vandaan komen is het noodzakelijk om alle activiteiten van deze werkgroep in kaart te brengen. De werkgroep bestaat uit ongeveer vijfentwintig, min of meer, actieve vogelaars. De gegevens zijn voor een groot deel afkomstig van de werkgroepleden. Losse waarnemingen Dit zijn veldwaarnemingen van individuele leden die niet geplaatst kunnen worden in het kader van een telactiviteit. Dit type waarnemingen is heel gevarieerd en betreft meestal bijzondere waarnemingen. Tot deze groep waarnemingen behoort ook informatie uit publicaties (dagbladen, vogeltijdschriften) en via-via waarnemingen. Broedvogelinventarisaties Dit zijn inventarisaties die gecoördineerd worden door Sovon en waar leden van onze werkgroep aan deelnemen. In veel gevallen zijn deze natuurgebieden in eigendom van Staatsbosbeheer. In alle gevallen betreffen dit monitoringsgebieden waardoor de inventarisaties in deze gebieden reeds een lange reeks van jaren worden uitgevoerd. Het is van groot belang dat deze inventarisaties (blijvend) worden voortgezet. l Kleiputten Nek / Oosterleek Cees Schaper l Uiterdijken Schellinkhout idem l Groote Vliet idem l Polder Lichtewater idem l Oosterkoog Erik de Vroome / Ko van Gent / Gerard Kenter l De Hulk / Bedijkte Waal / Rietkoog / Floriskoog Harry Fabritius / Peter de Lange l Schardammerkoog Ben Pronk l Ursemmerplas Ben Pronk l MUS Lutjebroek Ad Roobeek Een andere projectmatige vorm van broedvogelinventarisatie wordt gevormd door: l Huiszwaluwenonderzoek Vogelwerkgroep Gebiedstellingen Dit zijn tellingen van de aantallen per soort in een bepaald gebied. Dit kan een slaapplaats zijn of een Important Bird Area (IBA) of gewoon een leuk gebied. De gebiedstelling kan ook in het kader van een bepaalde soort(en) of item worden uitgevoerd zoals: l Maandelijkse IBA-telling Zeevang (wintermaanden) Vogelwerkgroep l Midwintertelling idem N.B. Niet van elke genoemde activiteit wordt verslag gedaan in dit rapport. 4

5 2.2 Welke soorten kwamen er langs in 2015? Dit jaar (2015) zijn er vogels bij mij gemeld. 218 namen zijn daar bij gebruikt maar van die 218 staan er 182 op de officiële lijst van Nederland, 22 zijn niet toegelaten tot de lijst of zijn ontsnapt. Van 3 was niet duidelijk wat het nou precies was en 8 zijn vastgestelde hybriden. Het aantal Nederlandse soorten is 6 minder dan in 2014 maar er zijn vogels meer gemeld. Het gemelde aantal vogels stijgt nog steeds over de jaren. Zijn we meer buiten? Melden we meer? Appelvink, Buffelkop, Kleine bonte specht, Kleine topper, Kraanvogel, Pestvogel, Velduil, Zeearend, Zilverplevier en Goudvink werden eenmaal gemeld, met is de Spreeuw wederom de winnaar met de Smient als goede tweede. Dat de Spreeuw vaak de winnaar is, is niet zo verwonderlijk. De grote groepen Spreeuwen die luchtshows opvoeren vallen erg op en slaapplaatsen eveneens en deze worden dan ook vaker doorgegeven. Op de eerste dag van dit jaar werden er 57 soorten gemeld. Vaak gaan we deze eerste dag even een rondje maken om het jaar goed te beginnen en daarna weer aan het KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland soort eerste datum Fazant Soepgans Soepeend Parkgans Grote Canadese Gans Nijlgans Indische Gans Gans onbekend Kaapse Casarca Kip Kip (verwilderd) Mandarijneend Canadese Gans Hybride Grauwe Gans x Sneeuwgans Kleine Canadese Gans Zwarte Zwaan Gans spec Eend, Gans of Zwaan onbekend Hybride Grote Canadese Gans x Brandgans Kleine Kokmeeuw Hybride Parkgans x Grote Canadese Gans Zebravink Helmparelhoen Muskuseend Stadsduif IJslandse Grutto Grijze Kroonkraanvogel Halsbandparkiet Parkeend Hybride Soepgans x Brandgans Hybride Brandgans x Canadese gans Hybride Sneeuwgans x Gans spec Barmsijs spec Hybride Grote Canadese Gans x Indische Gans Grote Canadese Gans ssp occidentalis Hybride Indische Gans x Brandgans werk. Leuke soorten op deze dag waren Havik, Waterpieper, Waterral, Ransuil, Nonnetje en IJsvogel. Een Keep en een Steenuil die gezien werden op 4 januari zijn altijd de moeite waard en het Vuurgoudhaantje wat op de 7 de opviel zal vast voor een glimlach gezorgd hebben. Sneeuwganzen zien we niet vaak in ons gebied dus de waarnemer die deze op 10 januari in zijn kijker had zal deze waarneming niet snel vergeten, denk ik, maar dat zelfde zal gelden voor de Lepelaars die op de 11 de gezien zijn. Deze vogels zijn wel heel vroeg teruggekeerd. Ook de Veldleeuwerik die deze dag gezien werd zal niet geheel verwacht zijn. Bij deze vogel heb je toch meestal een voorjaarsgevoel in je hoofd zitten. Oeverpiepers zijn altijd lastig omdat ze vaak zo aan de rand van het water tussen stenen door struinen op zoek naar eetbaar spul daarom is de melding van 17 januari toch ook weer een leuke. 5

6 Was de Veldleeuwerik een soort die je toch meer in het voorjaar verwacht zo is de Grote gele kwikstaart bij ons toch echt een soort die je in de wintermaanden meer verwacht dus de waarneming van 19 januari past mooi in dat beeld. Ja en dan 21 januari. Een Oeverloper in januari is toch ook wel een beetje raar. Is het er echt wel één werd er gevraagd? Maar al snel werd uit de foto s duidelijk dat het geen gewone was maar een Amerikaanse. Eén die in trek is bij vogelkijkend Nederland dus het duurde niet zo lang voordat deze soort door vele mensen uit de (verre) omtrek bekeken werd. Op sites is te zien dat deze vogel daar bijna keer is ingevoerd. Hij bleef dan ook zitten tot 2 mei. Daarna is de vogel met de noorderzon vertrokken. De Kleine bonte specht van de dag daarna en de Ruigpootbuizerd van de 24 ste bleven minder lang hangen en zijn daardoor ook maar door een enkeling gezien. Geelpootmeeuwen lijken wel wat meer in onze streek rond te gaan hangen of letten we er nu meer op? De eerste van dit jaar werd op 27 januari gemeld. Houtsnippen zijn er altijd wel in deze tijd maar vind ze maar eens. Dit lukte op 29 januari en op de valreep van de eerste maand werd er nog een Roodhalsgans gezien op de 31 ste. De enige gemelde Appelvink werd gezien op 2 februari en 5 dagen later werd de enige Goudvink van dit jaar gemeld. De elk jaar terugkerende IJseend was op 10 februari weer van de partij en op 13 februari werd er al een Grutto gezien. Dat de dag daarna een Bokje opvloog en gezien werd is net zo bijzonder. Een Slechtvalk en een Smelleken lieten zich zien op 14 februari en een dag later vloog er ergens een Rode wouw over. Baardmannen in het riet vielen de 18 de op en de eerste Bladkoning werd ook deze dag gezien. Meestal valt eerst het geluid op en zie hem dan maar eens te vinden. De goed gecamoufleerde Roerdomp viel toch op, op 22 februari en een Kanoet was even op uitstap in onze omgeving. Op 25 februari was er kortstondig een Kleine topper aanwezig bij Medemblik. Wat voor Geelpootmeeuwen geldt, geldt ook voor Pontische meeuwen. De eerste werd gezien op 27 februari. Dezelfde dag dook er elders een Rouwkwikstaart op en de dag erna werden de eerste Zwartkopmeeuwen gemeld. De Kraanvogel van 7 maart was ook een beetje uit koers, normaal gesproken zie je deze soort vooral in het oosten van het land. Een overwinterende Roodhalsfuut werd deze dag ook gezien. De eerste Kemphanen kwamen op 8 maart langs en de eerste Fitis werd op de 16 de gemeld. Eén zwaluw maakt nog geen zomer maar op 6 april werden de eerste Boerenzwaluw en Oeverzwaluw waargenomen, gevolgd door een Ooievaar de dag erna en een Cetti s zanger weer een dag later. De Bonte kraai van 9 april is dan weer een typische wintergast. De eerste Visdief was er al weer op 10 april en de eerste Blauwborst een dag later, een Zomertaling op 15 april en de eerste Gierzwaluwen vlogen ons gebied binnen op 16 april terug uit hun overwinteringsgebieden. De Europese kanarie moest die dag nog beginnen aan de terugtocht want deze broed hier niet. 6

7 Huiszwaluwen werden gezien op 18 april en een Beflijster liet zich een dag later nog even zien. Een Boomvalk deed hetzelfde op 23 april en de 27 ste liet de eerste Koekoek zich horen. De eerste Kleine karekiet liet van zich horen op 4 mei gevolgd door een Sprinkhaanzanger op de 19 de, twee Krooneenden werden gespot op 24 mei. Juni begon met een Krombekstrandloper, een Kerkuil liet van zich horen op de 21 ste en de maand sloot af met een Breedbekstrandloper op de 29 ste. Een Bosruiter was de enige nieuwe soort die gemeld werd in juli en ook augustus was een rustige maand met Zwarte stern op de eerste en Purperreiger en Temminck s strandloper op de 28 ste. Het zal ook aan de vakantietijd gelegen hebben dat dit rustige maanden waren. September viel op door de melding van Witvleugelsterns tussen de vele Zwarte sterns op de 9 de. Oktober opende met een vliegende deur, een Zeearend was op trek in de Nederlandse delta s. Zwarte mezen op de 7 de en Kleine rietganzen op de 9 de werden gevolgd door de jaarlijkse Kuifduikers op 12 oktober en een Velduil op de 19 de. Een Buffelkopeend was kortstondig aanwezig in het gebied op de 21 ste maar was ook snel weer weg voordat meerdere mensen hem hadden kunnen zien. Een eenzame Zilverplevier werd gezien op de 15 de van november en het jaar werd afgesloten met 1 Pestvogel op 2 december, een verdwaalde Eidereend op de 4 de en sloot af met Kleine barmsijsen op 13 december. Een leuk jaar met wat bijzondere soorten. Wat gaat 2016 brengen? Jan-Pieter de Krijger 7

8 soort eerste datum soort eerste datum Aalscholver Kramsvogel Bergeend Ringmus Blauwe Reiger Staartmees Brandgans Steenuil Brilduiker Dodaars Buizerd Bruine Kiekendief Ekster Sperwer Fuut Vuurgoudhaan Gaai Sneeuwgans Goudhaan Kleine Zwaan Goudplevier Lepelaar Graspieper Veldleeuwerik Grauwe Gans Zwartkop Groenling Sijs Grote Bonte Specht Tjiftjaf Grote Zaagbek Grote Mantelmeeuw Grote Zilverreiger Oeverpieper Havik Scholekster Heggenmus Tureluur Holenduif Watersnip Huismus Witte Kwikstaart IJsvogel Zanglijster Kauw Grote Gele Kwikstaart Kievit Amerikaanse Oeverloper Knobbelzwaan Kleine Bonte Specht Kokmeeuw Ruigpootbuizerd Koolmees Geelpootmeeuw Koperwiek Houtsnip Krakeend Patrijs Kuifeend Roodhalsgans Meerkoet Appelvink Merel Casarca Middelste Zaagbek Goudvink Nonnetje IJseend Pijlstaart Grutto Pimpelmees Bokje Putter Grote Lijster Ransuil Slechtvalk Roodborst Smelleken Slobeend Rode Wouw Smient Groene Specht Spreeuw Baardman Stormmeeuw Bladkoning Tafeleend Dwerggans Topper Rietgors Torenvalk Witgat Turkse Tortel Roerdomp Vink Kanoet Waterhoen Kleine Topper Waterpieper Oeverloper Waterral Pontische Meeuw Wilde Eend Rouwkwikstaart Winterkoning Kluut Wintertaling Zwartkopmeeuw Wulp Bonte Strandloper Zilvermeeuw Gele Kwikstaart Zwarte Kraai Kraanvogel Boomkruiper Roodhalsfuut Houtduif Kemphaan Keep Roodborsttapuit Kolgans Zwarte Ruiter

9 soort eerste datum Bontbekplevier Fitis Kneu Blauwe Kiekendief Geoorde Fuut Zwarte Roodstaart Boerenzwaluw Kleine Plevier Oeverzwaluw Ooievaar Cetti's Zanger Bonte Kraai Rietzanger Visdief Blauwborst Boompieper Roek Regenwulp Zomertaling Europese Kanarie Gierzwaluw Snor Huiszwaluw Tuinfluiter Beflijster Groenpootruiter Kleine Zilverreiger Braamsluiper Boomvalk Grasmus Koekoek Tapuit Kleine Strandloper Dwergmeeuw Kleine Karekiet Bosrietzanger Sprinkhaanzanger Grauwe Vliegenvanger Krooneend Krombekstrandloper Spotvogel Kerkuil Breedbekstrandloper Bosruiter Zwarte Stern Purperreiger Temmincks Strandloper Witvleugelstern Zeearend Zwarte Mees Kleine Rietgans Kuifduiker Toendrarietgans Velduil Buffelkopeend Zilverplevier Pestvogel Eider Kleine Barmsijs aantal soorten 181 9

10 2.3 Verslag Huiszwaluwproject Oostelijk West-Friesland en de Zeevang Wij danken de 28 tellers voor hun bijdrage. Zonder deze mensen is het niet mogelijk om het allemaal in beeld te brengen was alweer het 24 ste jaar op rij dat de Huiszwaluw in alle dorpen en steden in ons werkgebied geteld werden. De gegevens van 1995 tot en met 2015 Kwartblok 2015 Plaats Aartswoud Abbekerk Andijk , o Avenhorn o Baarsdorpermeer Beets Benningbroek Berkhout o Bobeldijk Bovenkarspel De Goorn De Weere Enkhuizen o Gouwe Grootebroek Grosth. / Scharwoude Hauwert Hem o Hensbroek Hobrede Hoogkarspel / Lutjebroek Hoogwoud o Hoorn Kwadijk Lambertschaag Medemblik Middelie , Midwoud Nibbixwoud Obdam Onderdijk o Oosterblokker o Oosterdijk o Oosterleek Oosthuizen Oostwoud Opmeer / Spanbroek o Opperdoes Oudendijk o Schardam o Schellinkhout Sijberkarspel Spierdijk Twisk o Ursem Venhuizen , o Wadway o Warder Wervershoof o Westerblokker Westwoud / Oudijk Wijdenes o Wogmeer Wognum o Zandwerven o Zuidermeer Zwaag Zwaagdijk Oost Zwaagdijk West totaal Aan de linkerzijde is de voor- dan wel achteruitgang van het aantal nesten t.o.v. het voorgaande jaar weergegeven. + = meer huiszwaluwnesten, - = minder huiszwaluwnesten, o = hetzelfde aantal huiszwaluwnesten

11 Kaart met Huiszwaluw-nesten De gegevens van dit jaar zijn wederom aan de Sovon doorgegeven ten behoeve van het landelijke kolonievogelonderzoek. Dit onderzoek vindt in een aantal gebieden over een groot aantal jaren plaats. Dit is naar de mening van de Sovon Vogelonderzoek Nederland de beste manier om een goede indruk te krijgen over hoe het met deze vogels gaat. Wij beschikken op dit moment over gegevens uit de afgelopen vierentwintig jaar. Met deze mooie reeks over een groot gebied is de Sovon uitermate tevreden heeft helaas 81 nesten minder opgeleverd dan De Huiszwaluwen stand is helaas weer wat lager, in verhouding tot het topjaar 2014 toen er zwaluwen waren. De toe- en afname van huiszwaluwnesten zie pagina 12 over de verschillende plaatsen is weer erg wisselend. Douwe Greydanus / Egbert Baars 11

12 In de bovenstaande grafiek zijn de totalen over de jaren 1993 tot en met 2015 weergegeven, tevens zijn de nesten die in het binnenland en langs de kust zijn geteld zichtbaar gemaakt. In het onderstaande figuur is het percentage nesten in het binnenland en langs de kust weergegeven. 58% 42% In de onderstaande tabel is de toe- en afname weergegeven. Aartswoud (afname 7) Hem (toename 3) Oostwoud (toename 3) Abbekerk (toename 6) Hobrede (toename 1) Opmeer / Spanbroek (afname 9) Andijk (afname 14) Hoogkarspel / Lutjebroek (toename 1) Oudendijk (toename 1) Beets (toename 11) Hoogwoud (afname 2) Sijberkarspel (afname 2) Benningbroek (afname 26) Kwadijk (toename 3) Spierdijk (toename 1) Berkhout (afname 1) Lambertschaag (afname 2) Twisk (toename 1) Bovenkarspel (toename 1) Medemblik (afname 32) Venhuizen (afname 4) De Goorn (afname 10) Middelie (afname 11) Wervershoof (toename 11) De Weere (toename 9) Midwoud (toename 5) Westwoud / Oudijk (afname 16) Enkhuizen (toename 1) Nibbixwoud (toename 5) Wijdenes (afname 14) Grootebroek (afname 7) Obdam (afname 4) Wognum (toename 10) Grosth. / Scharwoude (toename 3) Onderdijk (afname 1) Zwaag (toename 4) Hauwert (toename 12) Oosthuizen (afname 21) Zwaagdijk Oost (toename 5) Zwaagdijk West (toename 5) Hoogkarspel / Lutjebroek Medemblik

13 2.4 Zeevangtelling 2015 In 2015 heeft de KNNV Vogelwerkgroep voor het 15de achtereenvolgend jaar de vogels geteld in het open landschap van De Zeevang. Nog niet eerder in onze telreeks konden wij in twee achtereenvolgende maanden meer dan vogels noteren. In zowel november als december 2015 verbleven op onze telronde meer dan vogels in De Zeevang. Dit zijn ongekende aantallen. In de grafieken die bij dit artikel worden afgedrukt wordt dit nogmaals weergegeven. Een telronde neemt ongeveer 4,5 uur in beslag. In die tijd wordt het gehele Zeevanggebied geteld. Dit zijn ha. Er wordt geteld door 6 telgroepjes van 3 tot 4 personen. De start is om 09:00 uur vanuit De Breek in Etersheim. Hier wordt eerst bijgepraat onder het genot van koffie en thee. Rond 09:30 uur gaan alle telgroepjes het veld in om alle vogels die zij aantreffen op veldkaarten te noteren. Er kan in De Zeevang door de vele polderweggetjes uitstekend vanuit de auto worden geteld. Binnen 5 uur hebben onze tellers zo een mooi beeld gekregen van het aantal vogels die op dat moment in De Zeevang aanwezig zijn. Door het milde winterweer in Noord-Holland van oktober tot en met december 2015 verbleven heel veel vogels in het waterrijke veenweidegebied Zeevang. Mogelijk dat door de vorstperiode in december die wel de provincies Groningen en Friesland onder een sneeuw- en ijsdek legde Noord-Holland een mooi alternatief bood om te verblijven. De Zeevang is door het type landschap dat daar over een grote oppervlakte van ha aanwezig is, uitermate geschikt voor pleisterende wintergasten. De hoge waterstand van het polderpeil maakt dat de weilanden hier door ook een hoge grondwaterstand verkrijgen. Een uitstekende voedselbron van onder andere regenwormen, is hierdoor voor de duizenden vogels bereikbaar. Ook de vele poldersloten van 2 meter tot vaak meer dan 10 meter breed over honderden meters zijn van gunstige invloed om in het gebied te verblijven. Het is een ideale vluchtplaats voor bijvoorbeeld Smienten. Door deze veilige vluchtplaats in de sloten en directe nabijheid van hun voedselbron (gras), kan er zonder veel energieverlies voor slaapvluchten naar grote meren zoals elders in Nederland, in De Zeevang energiezuinig worden gepleisterd door deze mooie eendensoort. De openheid van het gebied, door het ontbreken van bomen en struiken, geven het gebied eveneens dit gunstige landschap. Om de vogelaantallen weer te geven die de afgelopen 15 teljaren zijn vastgesteld zijn er tabellen en grafieken aan dit artikel toegevoegd. De vogelaantallen van 2015 zijn per soort en per deelgebied aangegeven in de tabellen 2a, 2b, 3a en 3b. Daarnaast is er een kaart van het gehele telgebied opgenomen met daarin de grenzen van de 8 deelgebieden. Allereerst tabel 1 met daarin van iedere telronde van de afgelopen 15 jaar het totaal aantal aangetroffen vogels. Er is telkens in de maanden januari, februari en maart en oktober, november en december een telronde uitgevoerd. In de tabel staat van elk telronde uit die maanden per jaar het totaal aangetroffen vogels van het gehele telgebied De Zeevang. 13

14 januari februari maart oktober november december Tabel 1 Opvallend in tabel 1 is december Toen werden maar vogels in het gebied aangetroffen. Het winterweer was hier de oorzaak van. Door het onbereikbaar worden van het voedsel door sneeuw en vorst en het dichtvriezen van de sloten in De Zeevang waren op dat moment bijna alle vogels uit het Zeevanggebied weggetrokken Vogelaantallen vastgesteld tijdens Zeevangtellingen oktober november december januari februari maart Grafiek A In grafiek A staan de vogelaantallen per jaar en per maand aangegeven in gestapelde kolommen. 14

15 Smienten kunnen rustig in het water bijkomen van de gevaren die ook in De Zeevang altijd aanwezig zijn. Tijdens bijna iedere telronde waren er minstens drie Slechtvalken in het gebied aanwezig. Dit is een groot gevaar voor de Smienten. Slechtvalken jagen op Smienten. Het vele water in De Zeevang is hun vluchtplaats bij gevaar Vogelaantallen vastgesteld tijdens Zeevangtelling in de maand november Grafiek B In grafiek B is voor de maand november voor alle teljaren aangegeven hoeveel vogels er toen in november per jaar per telronde aanwezig waren. Opvallend is hier In 2008 zijn waarschijnlijk door het zachte weer in geheel Noord- Europa, nog veel vogels noordelijk van ons land blijven pleisteren. 15

16 In grafiek B (pagina 15) is ook te zien dat in de jaren 2014 en 2015 de vogelaantallen boven de uitkomen. Dit zijn enorme aantallen. Wij kunnen dit alleen verklaren door te wijzen op het bijzondere type landschap dat momenteel in De Zeevang aanwezig is. De in november 2015 getelde vogels in De Zeevang zijn gedetailleerder weergegeven in tabellen 2a en 2b op pagina 16 en 17. Gebied nov 15-nov 16-nov 14-nov 20-nov 19-nov 18-nov 16-nov 15-nov 14-nov 13-nov 18-nov 18-nov 16-nov 16-nov soort aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal Fuut Dodaars Aalscholver Grote Zilverreiger Blauwe Reiger Lepelaar 1 Knobbelzwaan Zwarte Zwaan 2 Kleine Zwaan Wilde Zwaan 4 Rietgans 220 Kleine Rietgans Kolgans Grauwe Gans Soepgans Kleine Canadese Gans Brandgans Rotgans 1 Nijlgans Casarca 1 Bergeend Indische Gans 1 12 Smient Krakeend Wintertaling Wilde Eend Soepeend Pijlstaart Slobeend Tafeleend Kuifeend Brilduiker 7 3 Nonnetje Grote Zaagbek Blauwe Kiekendief 1 Sperwer Havik Buizerd Torenvalk Smelleken Slechtvalk Fazant Waterral 1 2 Waterhoen Meerkoet Scholekster Goudplevier Tabel 2a Foto: Monika Wolters 16

17 Gebied nov 15-nov 16-nov 14-nov 20-nov 19-nov 18-nov 16-nov 15-nov 14-nov 13-nov 18-nov 18-nov 16-nov 16-nov soort aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal Kievit Bonte Strandloper Kemphaan Watersnip Grutto 1 IJslandse Grutto Wulp Witgatje Tureluur 1 2 Zwarte Ruiter 4 Groenpootruiter 1 Kokmeeuw Stormmeeuw Kleine Mantelmeeuw Zilvermeeuw Grote Mantelmeeuw Houtduif Holenduif Turkse Tortel Roodborsttapuit Grote Bontespecht IJvogel Veldleeuwerik Graspieper Waterpieper 1 1 Winterkoning Witte Kwikstaart Heggemus Roodborst Paapje 2 3 Kramsvogel Koperwiek Merel Pimpelmees Koolmees Baardmannetje Spreeuw Ekster Vlaamse Gaai Kauw Zwarte Kraai Keep Vink Putter Huismus Ringmus Rietgors 2 totaal Tabel 2b In de tabellen 3a en 3b (pagina 18 en 19) staan voor 2015 per deelgebied de aantallen van elke soort die daar op dat moment zijn vastgesteld. De deelgebieden staan op het kaartje op pagina 20. In De Zeevang bevindt zich momenteel een Grote zilverreigerslaapplaats (in december 2015 waren er 59 vogels). 17

18 gebiedsnummer NH 4540 NH 4530 NH 4520 NH 4510 NH 4360 NH 4370 IJ 2515 IJ 2525 Zeevang West Zeevang Midden Zeevang Oost Zeevang Noord Beetskoog polder Schardammerkoog Groote en Kleine Koogpolder Oosterkoog / Floriskoog gebiedsnaam soort aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal Fuut Dodaars 1 1 Aalscholver Grote Zilverreiger Blauwe Reiger Lepelaar Knobbelzwaan Zwarte Zwaan Kleine Zwaan Wilde Zwaan Rietgans Kleine Rietgans Kolgans Grauwe Gans Soepgans Kleine Canadese Gans Brandgans Rotgans Nijlgans Casarca Bergeend Indische Gans Smient Krakeend Wintertaling Wilde Eend Soepeend Pijlstaart Slobeend Tafeleend Kuifeend Brilduiker Nonnetje Grote Zaagbek Blauwe Kiekendief Sperwer Havik Buizerd Torenvalk Smelleken Slechtvalk 2 2 Fazant 3 3 Waterral Waterhoen Meerkoet Scholekster 1 1 Goudplevier Tabel 3a Rietkoog 18

19 gebiedsnummer NH 4540 NH 4530 NH 4520 NH 4510 NH 4360 NH 4370 IJ 2515 IJ 2525 Zeevang West Zeevang Midden Zeevang Oost Zeevang Noord Beetskoog polder Schardammerkoog Groote en Kleine Koogpolder Oosterkoog / Floriskoog gebiedsnaam soort aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal Kievit Bonte Strandloper 3 3 Kemphaan 1 1 Watersnip Grutto IJslandse Grutto Wulp Witgatje Tureluur Zwarte Ruiter Groenpootruiter Kokmeeuw Stormmeeuw Kleine Mantelmeeuw Zilvermeeuw Grote Mantelmeeuw Houtduif Holenduif Turkse Tortel Roodborsttapuit Grote Bonte Specht IJvogel Veldleeuwerik 4 4 Graspieper Waterpieper Winterkoning Witte Kwikstaart Heggemus Roodborst Paapje Kramsvogel Koperwiek Merel Pimpelmees Koolmees 2 2 Baardmannetje Spreeuw Ekster Gaai Kauw Zwarte Kraai Keep Vink Putter Huismus Ringmus Rietgors totaal Tabel 3b Rietkoog 19

20 Het Zeevanggebied is verdeeld in 8 deelgebieden: Oosterkoog / Floriskoog, Rietkoog, Groote en Kleine Koogpolder, Zeevang Noord, Zeevang Oost, Zeevang Midden, Zeevang West, Beetskoogpolder. Gezamenlijk omvatten zij het gehele gebied De Zeevang. Hieronder staat een kaartje met de grenzen van de afzonderlijke deelgebieden. Kaart deelgebieden IJ2515 = Oosterkoog / Floriskoog IJ2525 = Rietkoog NH4370 = Groote en Kleine Koogpolder NH4510 = Zeevang Noord NH4520 = Zeevang Oost NH4530 = Zeevang Midden NH4540 = Zeevang West NH4360 = Beetskoogpolder (inclusief Schardammerkoog) 20

21 2.5 Inventarisatieverslag van de broedvogels van De Hulk, De Kogen en (reservaat) De Zeevang Inventarisatie 2015 Hieronder wordt per gebied een overzicht van de telgegevens weergegeven. De gebieden zijn veelal vanaf 1985 jaarlijks geïnventariseerd. Overzichtskaart reservaatgebied Kogen en Hulk 21

22 De Hulk 8 ha grasland en 2 ha water. Tellers: Harry Fabritius en Peter de Lange. DE HULK Fuut Knobbelzwaan 1 1 Grauwe Gans Soepgans Kolgans 3 2 Brandgans Kleine Canadese Gans Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Wilde eend Tafeleend Kuifeend Scholekster Kluut Kleine Plevier Kievit Grutto Tureluur Visdief Kokmeeuw Zwartkopmeeuw Meerkoet Waterhoen Gele Kwikstaart 2 1 Kleine Karekiet 1 1 Rietzanger 2 Tabel 1: Vastgestelde territoria De Hulk Bedijkte Waal 2 ha nat grasland en 2 ha water. Tellers: Harry Fabritius en Peter de Lange. BEDIJKTE WAAL Fuut Dodaars 1 Knobbelzwaan Nijlgans 1 Grauwe Gans Soepgans 1 Brandgans 2 Bergeend Zomertaling 1 Krakeend Slobeend Kuifeend Tafeleend Wilde Eend 2 2 Meerkoet Waterhoen Scholekster Kievit Watersnip 1 Grutto Tureluur Veldleeuwerik 1 Graspieper 1 Gele Kwikstaart Witte Kwikstaart 1 Kleine Karekiet 1 Rietgors 1 1 Tabel 2: Vastgestelde territoria Bedijkte Waal 22

23 Rietkoog 23 ha grasland. Tellers: Harry Fabritius en Peter de Lange. RIETKOOG Fuut 2 2 Knobbelzwaan Grauwe Gans Soepgans Canadese Gans Brandgans Nijlgans Bergeend Wilde Eend 4 Soepeend 1 Slobeend Zomertaling 1 Krakeend Kuifeend Smient 1 Fazant 1 Koekoek 1 Meerkoet 3 Waterhoen 1 Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik 7 5 Graspieper 6 2 Visdief 4 1 Gele Kwikstaart Tabel 3: Vastgestelde territoria Rietkoog 23

24 Boezemlanden Westerkoog 5 ha grasland, 3 ha water en 6 ha moeras/riet. Teller: Gerard Kenter. BOEZEMLANDEN WESTERKOOG Fuut Knobbelzwaan Grauwe Gans >25 >25 >50 >50 >50 >60 > > Soepgans? > Nijlgans Tafeleend Kuifeend Bergeend Krakeend Slobeend Wilde eend Soepeend Bruine Kiekendief Meerkoet Waterhoen Fazant Scholekster Kievit 2 Tureluur 1 1 Kluut 1 Waterral Houtduif 1 1 Turkse Tortel 2 Holenduif 1 1 Koekoek Witte Kwikstaart 1 1 Ransuil 1 Winterkoning Heggenmus Blauwborst Grasmus Zanglijster 1 Merel Rietzanger Sprinkhaanrietzanger Snor Kleine Karekiet Bosrietzanger Koolmees 1 1 Spotvogel 2 1 Baardman Ekster 1 Groenling 1 Kneu Putter Vink 1 1 Rietgors Zwartkop 1 Fitis Tuinfluiter 1 Huismus Ringmus 1 Tabel 4: Vastgestelde territoria Boezemlanden Westerkoog 24

25 Oosterkoog 34 ha grasland en 6 ha rietveld. Teller: Gerard Kenter. OOSTERKOOG Knobbelzwaan 1 1 Grauwe Gans Bergeend Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Kuifeend Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik Graspieper 2 Witte Kwikstaart 1 Gele Kwikstaart 1 Wilde Eend Tabel 5: Vastgestelde territoria van het grasland gedeelte van de Oosterkoog OOSTERKOOG Knobbelzwaan Grauwe Gans > Nijlgans 1 Krakeend 1 2 Wilde Eend 2 1 Roerdomp 1 Bruine Kiekendief Meerkoet Fitis 1 Porseleinhoen 2 Waterral 1 1 Koekkoek 1 Sprinkhaanzanger Snor 1 2 Bosrietzanger 1 1 Kleine Karekiet Blauwborst Rietzanger Baardman 1 Rietgors Fazant Tabel 6: Vastgestelde territoria van het rietveld in de Oosterkoog Vrijwilligerswerk in de Koogbraak Samen met vrijwilligers uit de omgeving worden delen van het rietveld bij De Koogbraak nu al meer dan 10 jaar gemaaid en opgeruimd. 25

26 Koogbraak 3 ha grasland, 3 ha riet/moeras en 1 ha water. Teller: Gerard Kenter. KOOGBRAAK Knobbelzwaan Grauwe Gans >2 > Nijlgans Bergeend Wilde Eend Krakeend Slobeend Tafeleend Kuifeend Bruine Kiekendief Meerkoet 1 1 Fazant Houtduif 1 Koekoek Winterkoning Rietzanger Sprinkhaanzanger 1 1 Snor 1 1 Kleine Karekiet Bosrietzanger Rietgors Slobeend 1 Fitis 2 Blauwborst Merel 1 1 Tjiftjaf 1 1 Fitis 1 Grasmus Vink Groenling 1 Waterral 1 Tabel 7: Vastgestelde territoria Koogbraak Schardammerkoog 47 ha grasland (14 ha van Staatsbosbeheer) en 1 ha water. Teller: Ben Pronk. SCHARDAMMERKOOG, 1984 t/m 2000 betreft alleen noordelijke deel, 2001 tot heden de gehele Schardammerkoog Nijlgans 1 Bergeend Slobeend Zomertaling Krakeend Kuifeend Wilde Eend?? Scholekster Kievit Grutto Tureluur Meerkoet?? 5? Veldleeuwerik 12 6 Graspieper Wintertaling 1 Visdief Kokmeeuw Gele Kwikstaart Tabel 8: Vastgestelde territoria Schardammerkoog 26

27 Floriskoog 13 ha grasland. Tellers: Harry Fabritius en Peter de Lange. FLORISKOOG Knobbelzwaan 1 Grauwe Gans Soepgans 12 1 Brandgans 1 5 Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling Krakeend Wilde Eend 2 Smient 2 Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik 3 Graspieper 3 Fazant 1 2 Visdief Kokmeeuw Gele Kwikstaart 1 Witte Kwikstaart 1 1 Tabel 9: Vastgestelde territoria Floriskoog Zeevang 200 ha grasland en ca. 10 ha water. Tellers: Ko van Gent en Eric de Vroome. ZEEVANG, inventarisaties t/m 2005 uitgevoerd door Siem Koops; vanaf 2006 door Ko van Gent en Eric de Vroome Knobbelzwaan Grauwe Gans? Brandgans Canadese Gans Nijlgans Bergeend??? Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Kuifeend Tafeleend Smient Scholekster Kluut Kievit Grutto Tureluur Kemphaan 1 1 Graspieper? Veldleeuwerik? Visdief Kokmeeuw Witte Kwikstaart Gele Kwikstaart Porseleinhoen 1 Tabel 10: Vastgestelde territoria reservaat Zeevang Nawoord Tot zover ons overzicht met betrekking tot het broedseizoen van Wij, Harry Fabritius, Ko van Gent, Gerard Kenter, Peter de Lange, Ben Pronk en Eric de Vroome namens de KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland en Ab van Dorp namens Staatsbosbeheer, hopen dat je dit overzicht met belangstelling hebt doorgenomen. Bij vragen kunt je contact opnemen met boswachter Ab van Dorp, Postbus 58174, 1040 HD Amsterdam, of E: a.dorp@staatsbosbeheer.nl. Ab van Dorp / Egbert Baars 27

28 2.6 Broedvogeltellingen Cees Schaper is al jaren een van de vaste broedvogeltellers die voor SBB een aantal gebieden bezoekt om daar de broedvogelpopulatie in kaart te brengen. Ook in 2015 heeft Cees de gebieden weer regelmatig bezocht en de broedvogels in kaart gebracht. Een tijdrovende klus die toch elk jaar weer de moeite waard is. Een jarenlange telreeks is een waardevol gegeven om trends waar te nemen en daar dan eventueel beheer op aan te passen. De gegevens die Cees dit jaar verzamelde in zijn telgebieden staan hieronder in de tabellen weergegeven. Broedvogels Jan-Pieter de Krijger Tersluis soort aantal Krakeend 2 Kuifeend 1 Scholekster 1 Kievit 15 Grutto 6 Tureluur 5 Grauwe Gans 13 Wilde Eend 3 Meerkoet 1 totaal 47 De Ven soort aantal Fuut 3 Grauwe Gans 30 Krakeend 1 Wilde Eend 5 Bruine Kiekendief 1 Meerkoet 1 Kievit 6 Grutto 4 Tureluur 4 Houtduif 2 Winterkoning 2 Heggenmus 2 Rietzanger 4 Kleine Karekiet 4 Baardman 1 Rietgors 9 totaal 79 De Nek soort aantal Grauwe Gans 49 Nijlgans 2 Bergeend 2 Krakeend 4 Wilde Eend 9 Tafeleend 1 Waterhoen 2 Meerkoet 3 Scholekster 3 Kievit 9 Grutto 8 Kokmeeuw 180 totaal 272 Uiterdijken van Schellinkhout soort aantal Bergeend 1 Scholekster 6 Kievit 63 Grutto 22 Tureluur 7 Gele Kwikstaart 1 Grauwe Gans 12 Kleine Canadese Gans 66 Brandgans 295 Nijlgans 1 Wilde Eend 4 Meerkoet 1 Kluut 4 Kokmeeuw 81 totaal

29 2.7 Soortendag 2015 Op zondag 23 augustus 2015 hield de vogelwerkgroep van de KNNV de 13de soortendag. Het doel van deze dag is om in teamverband zoveel mogelijk vogelsoorten waar te nemen. Er deden 4 teams mee: team 1 werd gevormd door Erik de Vroome, Ko van Gent, Hans Oudejans en Ria Deen; team 2 door Douwe Greydanus, André Sjerps en Afra Sjerps; team 3 door Jan Marbus, Tineke Horstman en Ruud Timmer; team 4 door Fred Weel, Ton Groen, Anna Groen en Ad Roobeek. De teams mochten ook dit jaar zelf hun startplek uitkiezen. Dit was mogelijk omdat de teamindeling van te voren was overeengekomen. De starttijd was gesteld op 06:00 uur in de morgen. Team 4, in het vervolg ons team, had besloten van start te gaan in Lutjebroek. De dag begon goed want bij aanvang kwamen 2 Ransuilen invliegen. Daarna gauw op weg naar de Lutjebroeker Weel. Zou de Cetti s zanger te horen zijn? Nog voor we daar aankwamen zagen we 2 x 2 Steenuiltjes aan De Gouw en twee Kerkuilen bij de Schapenstreek. Ook de Buizerd konden we al vroeg aankruisen. Een van de mooiste ervaringen van de dag troffen we bij de nieuwe waterberging van de Lutjebroeker Weel. Een Havik probeerde een Krakeend te pakken. Na de mislukte poging werd deze belaagd door zowel een Boomvalk als een Torenvalk! Helaas geen Cetti s zanger of Blauwborst, mogelijk door de best wel stevige wind. Dit gemis werd goedgemaakt door een alsnog aanwezige Grote zilverreiger. Op de plas naast de Fuut ook een Roodhalsfuut en we sloten af met een naar zuidwest vliegende Purperreiger. De route werd vervolgd met het Zanddepot, het Streekbos, De Ven, langs de dijk door Andijk naar De Vooroever bij Onderdijk noord. Er waren hier volop Kite-surfers aanwezig dus besloten we om snel door te gaan naar de Waterberging van Twisk. Hier konden we aardig wat steltlopers bijschrijven. Een Temminck s strandloper en twee Zwarte ruiters lieten zich heel mooi zien. Ook scheerde hier een IJsvogel over het water. Daarna nog naar de Kolk van Dussen voor een Pijlstaart en een Casarca. Er was nog wat tijd over dus op de terugweg naar de Lutjebroeker Weel nog even gestopt bij het nieuwe gemaal bij de Vooroever. Daar zwommen 5 Brilduikers en de nog niet gevonden Lepelaar konden we ook nog noteren. De uitslag Met 91 geldige soorten bleek team 4 de winnaar en behield daarmee de vogeltrofee. Op gepaste afstand volgden team 3 met 75, team 1 met 72 en team 2 met 68 soorten. (Op de volgende vier pagina s staat een overzicht van alle waarnemingen.) Alle deelnemers hebben zeer genoten en zien uit naar de volgende editie. Doet u dan ook mee? Ad Roobeek 29

30 team 1 team 2 soort plaats tijd plaats tijd Aalscholver Vooroever 8:00 Nek 6:25 Baardman WB Twisk 6:30 Bergeend WB Twisk 6:30 Nek 6:22 Blauwe reiger WB Twisk 6:30 Schellinkhout 6:55 Boerenzwaluw Vooroever 8:00 Schellinkhout 6:47 Bontbekplevier WB Twisk 6:30 WB Twisk 10:10 Bonte Strandloper WB Twisk 9:30 Boomkruiper Wilhelminapark Enkhuizen 12:30 Boomvalk Bosruiter WB Twisk 6:30 Braamsluiper Brandgans WB Twisk 6:30 Schellinkhout 6:52 Brilduiker Vooroever 8:00 Bruine Kiekendief De Ven 11:45 Andijk 12:18 Buizerd Schellinkhout 6:57 Casarca Vooroever 8:00 Dodaars Ekster WB Twisk 6:30 Schellinkhout 6:43 Fazant Fitis Vooroever 8:00 Fuut Abbekerk 6:15 Nek 6:23 Gaai Gele Kwikstaart WB Twisk 6:30 Ven 12:51 Gierzwaluw Vooroever 8:00 Goudplevier WB Twisk 6:30 Schellinkhout 6:53 Graspieper WB Twisk 6:30 Schellinkhout 7:15 Grauwe Gans WB Twisk 6:30 Nek 6:19 Groenling Lutjebroek 8:35 Groenpootruiter WB Twisk 6:30 WB Twisk 10:23 Grote Bonte Specht Wilhelminapark Enkhuizen 12:30 Streekbos 13:55 Grote Canadese Gans WB Twisk 6:30 Nek 6:19 Grote Mantelmeeuw WB Opperdoes 10:38 Grote Zilverreiger Grutto WB Twisk 6:30 WB Twisk 9:30 Havik Heggemus Westwoud 7:47 Holenduif WB Twisk 6:30 Opperdoes 9:16 Houtduif WB Twisk 6:30 Schellinkhout 6:45 Huismus Vooroever 8:00 Zwaagdijk 8:50 Huiszwaluw Vooroever 8:00 Grootebroek 8:12 Hybride Canadese x Brandgans IJsvogel WB Twisk 6:30 Kauw Abbekerk 6:15 Schellinkhout 6:43 Kemphaan WB Twisk 6:30 Nek 6:22 Kerkuil Kievit WB Twisk 6:30 Nek 6:19 Kleine Canadese Gans WB Twisk 6:30 Schellinkhout 7:21 Kleine Karekiet Kleine Mantelmeeuw Abbekerk 6:15 Nek 6:25 Kleine Plevier Kluut WB Twisk 6:30 WB Twisk 9:20 Knobbelzwaan WB Twisk 6:30 Schellinkhout 6:41 30

31 team 1 team 2 soort plaats tijd plaats tijd Kokmeeuw Abbekerk 6:15 Schellinkhout 6:43 Kolgans Koolmees Vooroever 8:00 Westwoud 7:47 Krakeend WB Twisk 6:30 WB Twisk 9:45 Kuifeend WB Twisk 6:30 Schellinkhout 7:15 Lepelaar WB Twisk 6:30 WB Twisk 10:27 Meerkoet Abbekerk 6:15 Nek 6:27 Merel Vooroever 8:00 Hem 6:05 Muskuseend Wervershoof 8:45 Nijlgans WB Twisk 6:30 Nek 6:25 Oeverloper WB Twisk 6:30 WB Twisk 9:32 Oeverzwaluw Schellinkhout 7:15 Pijlstaart Vooroever 8:00 Ven 12:48 Pimpelmees Vooroever 8:00 Westwoud 7:47 Purperreiger Putter Vooroever 8:00 Hoorn 80 7:56 Ransuil Regenwulp Ringmus Vooroever 8:00 Roodborst Wilhelminapark Enkhuizen 12:30 Opperdoes 10:47 Roodhalsfuut Scholekster De Ven 11:45 De Ven, Elsenburg 12:59 Slobeend WB Twisk 6:30 WB Twisk 9:35 Smient LWEE 13:00 Sperwer Spreeuw WB Twisk 6:30 Schellinkhout 6:43 Staartmees Vooroever 8:00 Vooroever 11:20 Steenuil Spijkerboor 9:05 Stormmeeuw WB Twisk 6:30 Nek 6:37 Tafeleend Vooroever 8:00 WB Twisk 9:45 Tapuit Temminck's Strandloper Tjiftjaf Schellinkhout 6:55 Torenvalk Opperdoes 7:45 Nek 6:27 Tureluur WB Twisk 6:30 WB Twisk 9:20 Turkse Tortel Wervershoof 11:30 Schellinkhout 6:45 Vink Vooroever 8:00 Visdief WB Twisk 6:30 Hoorn 80 7:27 Waterhoen Vooroever 8:00 Nek 6:35 Watersnip WB Twisk 6:30 Wilde eend Abbekerk 6:15 Wijdenes 6:08 Winterkoning Wilhelminapark Enkhuizen 12:30 Westwoud 7:47 Wintertaling WB Twisk 6:30 Witgat WB Twisk 6:30 Witte Kwikstaart Vooroever 8:00 Nek 6:25 Wulp Zilvermeeuw Abbekerk 6:15 Hoogkarspel 8:01 Zomertaling WB Twisk 9:30 Zwarte Kraai WB Twisk 6:30 Schellinkhout 6:49 Zwarte Ruiter WB Twisk 6:30 Zwarte Stern Zwartkop Streekbos 14:00 31

32 team 3 team 4 soort plaats tijd plaats tijd Aalscholver Nek 6:45 LW32 7:00 Baardman Bergeend Uiterdijken 6:30 WB De Ven 8:50 Blauwe reiger Uiterdijken 6:30 LW02 6:10 Boerenzwaluw Nek 7:00 Kadijkweg IV 8:20 Bontbekplevier WB Twisk 12:15 Bonte Strandloper Boomkruiper Enkhuizen 9:00 LW14 7:00 Boomvalk Schelphoek 6:15 LW16 6:25 Bosruiter WB Twisk 12:15 WB Twisk 12:15 Braamsluiper Vooroever 11:00 Brandgans Uiterdijken 6:20 LW16 7:00 Brilduiker Vooroever 14:10 Bruine Kiekendief WB Twisk 12:00 Buizerd Uiterdijken 6:30 LW27 6:15 Casarca Kolk van Dussen 13:10 Dodaars Opperdoes 12:00 Vooroever 11:30 Ekster Schellinkhout 6:45 Zuidmeerweel 7:20 Fazant Uiterdijken 6:30 Medemblik west 11:00 Fitis Vooroever 11:00 Fuut Uiterdijken 6:15 LW32 7:00 Gaai Zanddepot 7:20 Gele Kwikstaart Nek 7:00 WB De Ven 8:50 Gierzwaluw Nek 7:00 LW32 7:00 Goudplevier Uiterdijken 6:30 Elsenburg 8:30 Graspieper Grauwe Gans Schellinkhout 6:45 LW15 6:20 Groenling Groenpootruiter Kleine Vliet 11:30 Grote Bonte Specht Enkhuizen 9:00 Streekbos 8:05 Grote Canadese Gans Vooroever 11:00 Weelenpad 7:30 Grote Mantelmeeuw Houtribdijk 8:30 Kathoek 9:25 Grote Zilverreiger LW32 6:45 Grutto Ven 10:00 WB De Ven 8:50 Havik Vooroever 11:00 LW16 6:25 Heggemus Enkhuizen 9:00 Holenduif Houtribdijk 8:30 LWEE 7:00 Houtduif Zwaag 6:00 LWEE 7:00 Huismus Ven 10:00 Grootslagweg oost 8:45 Huiszwaluw Vluchthaven Wijdenes 7:45 Andijk 9:30 Hybride Canadese x Brandgans Uiterdijken 6:30 Kolk van Dussen 13:20 IJsvogel Uiterdijken 6:30 WB Twisk 12:50 Kauw Schelphoek 6:15 Lutjebroek 6:00 Kemphaan Ven 10:00 WB De Ven 8:50 Kerkuil LW24 6:10 Kievit Uiterdijken 6:30 Elsenburg 8:20 Kleine Canadese Gans Uiterdijken 6:30 Kleine Karekiet WB Twisk 12:10 Kleine Mantelmeeuw Uiterdijken 6:30 Streekbos 8:05 Kleine Plevier WB Twisk 12:15 Kluut Uiterdijken 6:30 WB Twisk 12:15 Knobbelzwaan Schelphoek 6:15 LW28 6:20 32

33 team 3 team 4 soort plaats tijd plaats tijd Kokmeeuw Schelphoek 6:15 LW16 6:20 Kolgans Vooroever 10:30 Koolmees Enkhuizen 9:00 LW32 7:00 Krakeend Uiterdijken 6:30 LW28 6:15 Kuifeend Nek 7:00 LW32 7:00 Lepelaar Vooroever 11:00 Vooroever 14:10 Meerkoet Schellinkhout 6:15 LW28 7:00 Merel Zwaag 6:00 Lutjebroek 6:00 Muskuseend Nijlgans Uiterdijken 6:30 LW32 7:00 Oeverloper Houtribdijk 8:30 WB Twisk 12:15 Oeverzwaluw Nek 7:00 WB De Ven 8:50 Pijlstaart Kolk van Dussen 13:10 Pimpelmees Enkhuizen 9:00 Zuidmeerweel 7:20 Purperreiger LW32 7:15 Putter Nek 6:45 Weelenpad 7:30 Ransuil Lutjebroek 6:00 Regenwulp Elsenburg 8:30 Ringmus Uiterdijken 6:30 Andijk 9:30 Roodborst Roodhalsfuut LW32 6:45 Scholekster Ven 10:00 WB De Ven 8:50 Slobeend Nek 6:45 LW32 7:00 Smient Kolk van Dussen 13:10 Sperwer LW32 7:00 Spreeuw Uiterdijken 6:30 LWEE 6:15 Staartmees Streekbos 8:00 Steenuil LW01 en LW18 6:05 Stormmeeuw Uiterdijken 6:30 Elsenburg 8:15 Tafeleend Nek 7:00 LW32 7:00 Tapuit Grootslagweg oost en Elsenburg 8:45 Temminck's Strandloper WB Twisk 12:15 Tjiftjaf Enkhuizen 9:00 Zuidmeerweel 7:20 Torenvalk Nek 7:00 LW15 6:20 Tureluur WB Twisk 12:15 Turkse Tortel Venhuizen 8:00 Grootslagweg oost 8:45 Vink Hauwert 14:25 LW16 6:30 Visdief Wijdenes 7:30 De Ven 8:45 Waterhoen Uiterdijken 6:30 Elsenburg 8:15 Watersnip Nek 7:00 WB Twisk 12:15 Wilde eend Uiterdijken 6:30 Lutjebroek 6:00 Winterkoning Enkhuizen 9:00 LW24 6:10 Wintertaling Uiterdijken 6:30 WB De Ven 8:50 Witgat Kleine Vliet 11:30 WB Twisk 12:15 Witte Kwikstaart Nek 7:00 Grootslagweg oost 8:45 Wulp Pannepad 13:00 Zilvermeeuw Uiterdijken 6:30 Buurtjeshaven 9:55 Zomertaling WB Twisk 12:30 Zwarte Kraai Schelphoek 6:15 Geerling 7:30 Zwarte Ruiter WB Twisk 12:45 WB Twisk 12:15 Zwarte Stern Ven 10:00 Kathoek 9:25 Zwartkop Enkhuizen 9:00 33

34 3 Geleedpotigen 3.1 Insecten Dagvlinders 2015 Op deze pagina worden de waarnemingen van dagvlinders in West-Friesland weergegeven. Dankwoord Alle waarnemers worden bijzonder bedankt voor hun medewerking. Er zijn in totaal dagvlinders geteld. Telgegevens van de dagvlindersoorten In tabel 1 is het resultaat van de dagvlinderwaarnemingen weergegeven. soort aantal Argusvlinder Atalanta Bont zandoogje Boomblauwtje Bruin blauwtje Bruin zandoogje 1 1 Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Groot dikkopje 1 1 Groot koolwitje Grote vos 2 2 Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Kleine vos Kleine vuurvlinder Landkaartje Oranje luzernevlinder 2 2 Oranjetipje Zwartsprietdikkopje totaal Tabel 1 Vroegste en laatste In tabel 2 staan de vroegste- en laatse waarneming en hoeveel vlinders er maximaal op een dag waargenomen zijn weergegeven. Vergelijking Er zijn dit jaar minder dagvlinders geteld dan in 2014 (16.538). januari februari maart Henny van der Groep & Egbert Baars april mei juni juli augustus soort eerste laatse Argusvlinder Atalanta Bont zandoogje Boomblauwtje Bruin blauwtje Bruin zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Groot dikkopje Groot koolwitje Grote vos Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Kleine vos Kleine vuurvlinder Landkaartje Oranje luzernevlinder Oranjetipje Zwartsprietdikkopje Tabel 2 september oktober november december max dag aantal 34

35 3.2 Insecten Nachtvlinders 2015 In 2015 heeft de insectenwerkgroep met vanglamp, met lamp & doek en stroop bijzonder veel tijd besteed aan het inventariseren van nachtvlinders in ons waarnemingsgebied. Hierdoor is er een schat aan gegevens verzameld. locatie x-coörd. y-coörd. aantal keer bezocht Lutjebroeker Weel (LW24) Hem, Hemmerbuurt Hauwert, Hauwert Hoogkarspel, De Roop Suyderbraeck Grootebroek, Geerling Warder, Warder Hoogkarspel, 't Olver Zwaag, Stijgbeugel Andijk, Julianalaan Blokker, James Grievelaan Opperdoes, Oosteinde Ursem, Haverkampstraat Oostwoud, Egboetje Andijk, Zanddepot totaal 22 Overzicht locaties, bezoek en soorten Kaart met bezochte locaties Gedurende deze 22 nachten zijn 297 soorten vastgesteld. In Lutjebroek zijn veel tuintellingen verricht, maar is het doek niet opgesteld. De komende jaren zullen we doorgaan met dit onderzoek. Op de volgende pagina s zijn de waargenomen macroen micro-nachtvlinders weergegeven. Egbert Baars, Douwe Greydanus, Ton Groen, Henny v.d. Groep, Ad Roobeek, Ruud Timmer en Fred Weel 35

36 Nachtvlinders (macro s) In de onderstaande tabel zijn de in 2015 waargenomen macro nachtvlinders weergegeven. soort aantal soort aantal soort aantal Aangebrande spanner 1 Gewone stofuil 19 Perzikkruiduil 3 Aardappelstengelboorder 1 Gewone velduil 1 Piramidevlinder 4 Agaatvlinder 10 Gewone worteluil 113 Plakker 0 Appeltak 11 Glad beertje 11 Populierenpijlstaart 3 Bastaardsatijnvlinder 2 Goudgele boorder 1 Populierenuil 1 Bessentakvlinder 1 Goudvenstertje 4 Puta-uil 26 Blauwbandspanner 1 Graswortelvlinder 18 Rietvink 59 Blauwrandspanner 1 Grauwe monnik 1 Ringspikkelspanner 1 Bleke grasuil 15 Grijze stipspanner 24 Rondvleugelbeertje 2 Bleke grasworteluil 1 Groenbandspanner 6 Rood weeskind 6 Bont halmuiltje 2 Groene dwergspanner 10 Schaduwstipspanner 3 Bont schaapje 8 Groene korstmosuil 1 Schedeldrager 9 Bonte bandspanner 2 Groente-uil 25 Schermbloemdwergspanner 3 Bonte bessenvlinder 1 Groot avondrood 14 Schilddrager 5 Boogsnuituil 1 Grote beer 1 Schildstipspanner 15 Brandvlerkvlinder 2 Grote spikkelspanner 1 Schimmelspanner 2 Breedbandhuismoeder 3 Haarbos 53 Sint-jansvlinder 19 Bruine eenstaart 1 Hagedoornvlinder 11 Slakrups 1 Bruine grasuil 2 Halmrupsvlinder 35 Slawortelboorder 1 Bruine grijsbandspanner 2 Halmuiltje spec. 2 Snuitvlinder 2 Bruine herfstuil 2 Herculesje 3 Spitsvleugelgrasuil 4 Bruine snuituil 40 Hopdwergspanner 3 Spurrie-uil 1 Bruine vierbandspanner 18 Hopwortelboorder 2 Stompvleugelgrasuil 33 Donker brandnetelkapje 4 Houtspaander 32 Streepjesdwergspanner 1 Donker halmuiltje 8 Huismoeder 106 Streepkokerbeertje 1 Donker klaverblaadje 22 Hyena 3 Stro-uiltje 7 Driehoekuil 5 Kameeltje 9 Taxusspikkelspanner 25 Drietand / Psi-uil 3 Klaverspanner 1 Trapeziumuil 2 Dromedaris 10 Kleine beer 13 Turkse uil 2 Dwergstipspanner 1 Kleine breedbandhuismoeder 45 Tweekleurige uil 2 Egale dwergspanner 11 Kleine groenbandspanner 6 Tweestreepvoorjaarsuil 8 Egale rietboorder 8 Kleine groenuil 23 Variabele breedvleugeluil 1 Egale stofuil 6 Kleine hermelijnvlinder 3 Variabele silene-uil 1 Egelskopboorder 3 Kleine huismoeder 3 Variabele spanner 1 Essengouduil 13 Kleine wintervlinder 2 Variabele voorjaarsuil 7 Florida-uil 1 Kleine zomervlinder 10 Vierbandspanner 2 Gamma-uil Kolibrievlinder 99 Vierkantvlekuil 40 Geel beertje 4 Koolbandspanner 2 Vierstipbeertje 1 Geel spannertje 1 Kooluil 1 Vlekstipspanner 8 Geelbruine rietboorder 8 Koperuil 24 Vliervlinder 2 Geelschouderspanner 2 Kortzuiger 2 Volgeling 12 Gekraagde grasuil 1 Kroonvogeltje 4 Vuursteenvlinder 5 Gele agaatspanner 6 Leverkleurige spanner 1 Wapendrager 2 Gele lis-boorder 1 Levervlek 4 Weidehalmuiltje 6 Gele tijger 3 Lieveling 20 Wilgenhermelijnvlinder 2 Gelelisboorder 1 Ligusterpijlstaart 5 Wilgenhoutrups 1 Gelijnde grasuil 1 Lijnsnuituil 6 Wilgenschorsvlinder 2 Gelobd halmuiltje 27 Lindepijlstaart 1 Witbandsilene-uil 3 Geoogde bandspanner 4 Lisdoddeboorder 1 Witstipgrasuil 3 Geoogde worteluil 3 Meldevlinder 13 Witte grijsbandspanner 5 Gerande spanner 11 Moerasgrasuil 11 Witte tijger 21 Gestippelde rietboorder 4 Moeraswalstrospanner 2 Zandhalmuiltje 20 Gestreepte goudspanner 4 Morpheusstofuil 5 Zuidelijke stofuil 27 Getekende gamma-uil 4 Open-breedbandhuismoeder 35 Zwart beertje 3 Gevlamde rietuil 1 Oranje bruinbandspanner 3 Zwartbandspanner 7 Gevorkte silene-uil 2 Oranje wortelboorder 21 Zwarte-c-uil 48 Gewone bandspanner 25 Oranjegeel halmuiltje 9 Zwartkamdwergspanner 10 Gewone breedvleugeluil 20 Paardenbloemspanner 10 Zwartpuntvolgeling 3 Gewone dwergspanner 7 Pauwoogpijlstaart 1 Zwartvlekwinteruil 1 Gewone grasuil 3 Peper-en-zoutvlinder 2 eindtotaal Gewone silene-uil 1 Peppel-orvlinder 5 totaal aantal soorten

37 Nachtvlinders (micro s) In de onderstaande tabel zijn de in 2015 waargenomen micro nachtvlinders weergegeven. soort aantal soort aantal soort aantal Anjermot 4 Gewone kaartmot 3 Preimot 11 Appelstippelmot 2 Gewone spiegelmot 1 Printplaatmot 7 Bandlichtmot 11 Gewone witvlakbladroller 3 Rietsnuitmot 13 Berkenpedaalmot 29 Goudbandmineermot 1 Rietstreepmot 1 Bijvoetvedermot 1 Grijsgevlekte grasmineermot 3 Rode knopbladroller 1 Bitterkruidgranietmot 2 Grootvlekstippelmot 3 Roodstreepmutsjeslichtmot 3 Blauwooggrasmot 151 Grote appelbladroller 4 Rozenhermelijnbladroller 3 Bleke grasmot 14 Grote meelmot 1 Scherphoekvedermot 2 Bleke kaartmot 1 Haakpalpmot 1 Seringensteltmot 1 Bonte brandnetelmot 16 Hangmatmot 7 Smalle witlijngrasmot 1 Bonte lariksbladroller 1 Hazelaarblaasmot 1 Sneeuwwitte vedermot 1 Brandnetelbladroller 6 Heggenbladroller 1 Sparappelboorder 1 Brandnetelmot 9 Heidepistoolmot 5 Spikkelbladroller spec. 4 Brede vlakjesmot 1 Hoefbladvedermot 1 Strooiselmot 2 Bruine essenmot 4 Hommelnestmot 10 Topspinnertje 1 Bruine huismot 9 Kaasjeskruidmot 1 Triangelmot 3 Citroenbladroller 1 Kamperfoeliebloesemmot 1 Tuinbladroller 8 Coleophora spec. 5 Kleine oogbladroller 1 Tweebandbladroller 2 Crème kijkgaatje 1 Koolbladroller 1 Tweekleurige lichtmot 2 Distelbladroller 6 Krabbenscheermot 2 Tweelijnmot 4 Distelknoopvlekje 4 Kroosvlinder 1 Variabele granietmot 18 Donker c-smalsnuitje 4 Leverkleurige bladroller 30 Variabele grasmot 9 Donkere mospalpmot 3 Lichte granietmot 7 Variabele pedaalmot 3 Drietandvlakjesmot 4 Liesgrassnuitmot 7 Vedermot spec. 1 Duikermot 58 Lisdoddesnuitmot 2 Vogelkersstippelmot 13 Duinmosmot 1 Lisdoddeveertje 1 Vuurmot 6 Dwergvedermot 5 Luipaardlichtmot 2 Waterleliemot 4 Ereprijsvedermot 1 Meidoornstippelmot 14 Wilgenstippelmot 10 Essenmot 1 Mineerborstelmot 2 Windevedermot 3 Fruitmot 7 Mospalpmot 1 Witkopmot 6 Geel kijkgaatje 1 Muntvlindertje 6 Witschouderbladroller 3 Gehakkelde bladroller 1 Mutsjeslichtmot 1 Witte dominomot 3 Gehoekte boogbladroller 2 Oranje wortelmot 2 Witvlekkruidenmot 14 Gele wilgenroosjesmot 1 Paardenbloembladroller 13 Witvleugeloogbladroller 1 Gemarmerde oogbladroller 1 Paardenkopbladroller 2 Zilverstreepgrasmot 12 Gestreepte boegsprietmot 1 Panterspitskopmot 1 Zilvervlekbladroller 2 Gewone coronamot 5 Parelmoermot 72 Zomerbladroller 16 Gewone eikenvouwmot 4 Peenkaartmot 5 Zwartwitte marmerbladroller 1 Gewone grasmot 38 Pinguintje 2 eindtotaal 834 totaal aantal soorten

38 3.3 Insecten Libellen en juffers 2015 Vanwege de geringe belangstelling zijn we gestopt met het in 2009 gestarte libellenproject. Maar ook zonder dit project zijn er ook dit jaar gelukkig weer libellen en juffers geteld. Er zijn in totaal libellen en juffers geteld. De resultaten zijn in de onderstaande tabelen weergegeven. Egbert Baars soort aantal Blauwe glazenmaker Bloedrode heidelibel Bruinrode heidelibel Gewone oeverlibel Glassnijder Grote keizerlibel Heidelibel spec Keizerlibel onbekend 1 1 Libel spec Paardenbijter Platbuik 3 3 Steenrode heidelibel Viervlek Vroege glazenmaker totaal Tabel 1: Echte libellen januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december soort aantal Azuurwaterjuffer Gewone pantserjuffer Grote roodoogjuffer Houtpantserjuffer Juffer spec. 2 2 Kleine roodoogjuffer Lantaarntje Variabele waterjuffer Vuurjuffer Watersnuffel 1 1 totaal Tabel 2: Juffers januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december 38

39 3.4 Insecten Overigen 2015 Naast de vlinders en libellen zijn er ook nog een aantal andere insecten doorgegeven. De resultaten zijn in de onderstaande tabel weergegeven. Egbert Baars Halfvleugeligen (Hemiptera) januari februari maart april soort aantal Alydus calcaratus 1 1 Bootsmannetje onbekend Campyloneura virgula 1 1 Cicade onbekend Groene stinkwants Poelschaatsenrijder Schaatsenrijder onbekend Staafwants totaal mei juni juli augustus september oktober november december Insecten (overigen) januari februari maart april soort aantal Bruine gaasvlieg onbekend 1 1 Gaasvlieg onbekend 6 6 Gewone schorpioenvlieg Goudoogje Limnephilus lunatus 7 7 Phryganea grandis 3 3 Schorpioenvlieg spec Zilvervisje totaal mei juni juli augustus september oktober november december Rechtvleugeligen (Orthoptera) januari februari maart april soort aantal Boomsprinkhaan Grote groene sabelsprinkhaan Kustsprinkhaan Zuidelijke boomsprinkhaan 2 2 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Tweevleugeligen (Diptera) januari februari maart april soort aantal Bessenbandzweefvlieg 5 5 Blinde bij Hulstvlieg 1 1 Langpootmug onbekend 2 2 Stadsreus Zwart speldenknopje 2 2 Zwarte vlieg onbekend mei juni juli augustus september oktober november december 39

40 Kevers (Coleoptera) januari februari maart april Wetenschappelijke naam aantal Adalia bipunctata Adalia decempunctata 2 2 Adrastus pallens 2 2 Agelastica alni Agriotes lineatus 1 1 Anisosticta novemdecimpunctata 1 1 Aphodius rufipes Apion frumentarium 1 1 Byturus tomentosus 2 2 Calvia quatuordecimguttata Cantharis spec Cassida rubiginosa 2 2 Cassida spec. 2 2 Chaetocnema concinna 1 1 Chrysolina fastuosa 1 1 Chrysolina spec. 3 3 Coccinella septempunctata Coccinella undecimpunctata 1 1 Corymbia rubra 3 3 Crepidodera plutus 1 1 Curculio glandium 1 1 Curculio villosus 1 1 Dorytomus nebulosus 1 1 Dytiscus marginalis 1 1 Exochomus quadripustulatus 2 2 Galerucella nymphaeae 1 1 Gyrinidae indet Gyrinus substriatus Halyzia sedecimguttata 2 2 Harmonia axyridis Hydrophilus piceus Liophloeus tessulatus 1 1 Longitarsus luridus 1 1 Longitarsus rubiginosus 2 2 Nebria brevicollis 1 1 Nedyus quadrimaculatus 1 1 Otiorhynchus salicicola 1 1 Otiorhynchus sulcatus 1 1 Parethelcus pollinarius 1 1 Phyllotreta undulata Polydrusus formosus 1 1 Psyllobora vigintiduopunctata Pyrochroa serraticornis 2 2 Rhagonycha fulva Sitona lepidus 1 1 Staphylinidae 1 1 totaal mei juni juli augustus september oktober november december Vliesvleugeligen (Hymenoptera) januari februari maart april soort aantal Aardhommel Aardhommel-groep 1 1 Akkerhommel Boomhommel Gewone wesp Grashommel 3 3 Honingbij Mier onbekend Steenhommel Tuinhommel 4 4 Weidehommel totaal mei juni juli augustus september oktober november december 40

41 3.5 Geleedpotigen Overigen 2015 Naast de vlinders en libellen zijn er ook nog een aantal andere geleedpotigen doorgegeven. De resultaten zijn in de onderstaande tabel weergegeven. Schaaldieren / Kreeftachtigen (Crustacea) Egbert Baars januari februari maart april soort aantal Oproller totaal mei juni juli augustus september oktober november december Spinnen (Araneae) januari februari maart april soort aantal Getijgerde lijmspuiter 1 1 Gewone huisspin 1 1 Gewone zwartkop 3 3 Hooiwagen onbekend Huisspin onbekend 1 1 Huiszebraspin 1 1 Komkommerspin onbekend 2 2 Kraamwebspin 1 1 Kruisspin Muurkaardespin 1 1 Schorsmarpissa Spin onbekend 1 1 Strekspin onbekend Tandkaak onbekend 1 1 Wolfspin (pardosa) onbekend 5 5 Wolfspin onbekend Zebraspin onbekend 1 1 totaal mei juni juli augustus september oktober november december 41

42 4 Planten 4.1 Jaarverslag Plantenwerkgroep 2015 De plantenwerkgroep heeft een erg actief jaar gehad. Naast een viertal bijeenkomsten binnen gedurende de wintermaanden, hebben we maar liefst 15 excursies gehouden. Onder deze 15 waren 3 inventarisaties op verzoek van de Gemeente Medemblik: in Wognum, Medemblik en Wervershoof. In Wognum betrof het een gedeeltelijk ingezaaid gebied, maar troffen we zowaar ook een Rietorchis aan, zeker niet ingezaaid. Het gebied in Medemblik was voornamelijk een biljartlaken, maar Wervershoof was een aantrekkelijk gebiedje met redelijk wat afwisseling. Ook inventariseerden we 3 gebiedjes op verzoek van de Insectenwerkgroep. Alle drie deze gebieden worden in overleg met onze afdeling met speciaal beheer gemaaid. Het gaat om gebieden in Oostwoud (Hazenweel) en Andijk (Nesserdijk en Proefpolder). De Hazenweel heeft wel potentieel om leuk te worden als het maaibeheer gehandhaafd blijft, de dijk van de Proefpolder is gedeeltelijk ingezaaid, de oevers langs de Nesserdijk vonden wij het verrassendst. Ik denk echter dat de insecten de Proefpolder interessanter zullen vinden dan de Nesserdijk. Verder inventariseerden we de Klokkenweel en omstreken in het kader van Het nieuwe strepen en een gebiedje bij de Zuidmeerweel op verzoek van Staatsbosbeheer. Ook hebben we weer eens de Muurplanten in het centrum van Hoorn geïnventariseerd en onze gegevens doorgegeven aan de gemeente Hoorn, zodat zij er bij komende werkzaamheden rekening mee kunnen houden. Tot onze verrassing stond er een grote groep Tongvarens aan het Munnickenveld, een mooi tegenwicht voor al de verdwenen exemplaren in de buurt van de Hoofdtoren. Verder bezochten we het Streekbos, de Beetskade in Oudendijk, de waddenkust bij Vatrop, het Landje van Naber, Zuidermeer en het Padlandbos. Ook hebben we meegedaan aan de Eindejaars-plantenjacht. We hebben de Plantenwerkgroep van het IVN uit Purmerend op bezoek gehad in Hoorn en enkele leden hebben deelgenomen aan een excursie van de natuurvereniging De Wierhaven bij het Dijkgatsbos. Naast deze activiteiten als werkgroep hebben ook leden op individuele titel meegedaan aan Het nieuwe strepen en inventarisaties van de Koopmanspolder. Anneloes ter Horst 42

43 soort soort soort Aalbes Gewone esdoorn Kleine kaardebol Akkerdistel Gewone hoornbloem Kleine klaver Akkerkers Gewone klit Kleine leeuwenklauw Akkerkool Gewone margriet Kleine lisdodde Akkermelkdistel Gewone melkdistel Kleine ooievaarsbek Akkervergeet-mij-nietje Gewone raket Kleine pimpernel Avondkoekoeksbloem Gewone rolklaver Kleine varkenskers Basterdklaver Gewone smeerwortel Kleine veldkers Basterdwederik spec. Gewone vlier Kleine watereppe Beekpunge Gewone vogelkers Klimop Beklierde basterdwederik Gewone waterbies Kluwenhoornbloem Beklierde duizendknoop Gewoon reukgras Kluwenzuring Berenklauw spec Gewoon sneeuwklokje Knikkend tandzaad Berk Gewoon speenkruid Knoopkruid Bermzuring Gewoon sterrenkroos Knopig helmkruid Bezemkruiskruid Gewoon struisgras Kogelduizendknoop Bieslook Gewoon varkensgras Kompassla Biggenkruid Glad walstro Koninginnekruid Bijenorchis Glanshaver Koolzaad Bijvoet Glanzig fonteinkruid Kornoelje spec Bitterzoet Goudhaver Kraailook Blaartrekkende boterbloem Goudknopje Krabbenscheer Blaassilene Goudsbloem Kroontjeskruid Blauw glidkruid Goudzuring Kropaar Boerenwormkruid Greppelrus Kruipende boterbloem Bosbies Grijskruid Kruipertje Bosooievaarsbek Groene naaldaar Kruiskruid spec Bosrank Grof hoornblad Kruldistel Boswilg Groot blaasjeskruid Krulzuring Brede waterpest Groot hoefblad Kweek Brede wespenorchis Groot kaasjeskruid Lampenpoetsergras Brunel spec Groot kortsteeltje Late guldenroede Bultkroos Groot streepzaad Liesgras Canadese fijnstraal Grote brandnetel Liggende vetmuur Canadese guldenroede + Late guldenroede Grote egelskop Lijsterbes Donkere ooievaarsbek Grote engelwortel Look-zonder-look Doorgroeid fonteinkruid Grote ereprijs Luzerne Dotterbloem Grote kaardebol Madeliefje Draadgierst Grote kattenstaart Mannagras Duinkruiskruid Grote lisdodde Mannetjesvaren Duizendblad Grote ratelaar Margriet Dwergkroos Grote teunisbloem Marjolein Echte kamille Grote watereppe Mattenbies Echte koekoeksbloem Grote waterweegbree Melganzenvoet Echte valeriaan Grote weegbree Melkdistel spec Eenstijlige meidoorn Grove varkenskers Moerasandoorn Egelantier Haagliguster Moerasbasterdwederik Egelskop spec Haagwinde Moeraskers Eikvaren Haarfonteinkruid Moerasmelkdistel Els spec Harig wilgenroosje Moerasmuur Engels raaigras Hazelaar Moerasrolklaver Es Hazelaarbraam Moerasspirea Esdoorn Heen Moerasstruisgras Europese hanenpoot Heermoes Moerasvergeet-mij-nietje Fioringras Heggenwikke Moeraswalstro Fluitenkruid Herderstasje Muskuskaasjeskruid Geel nagelkruid Hoge cyperzegge Muurleeuwenbek Geel walstro Hondsdraf Muurpeper Gekielde dravik Honingklaver spec Muurvaren Geknikte vossenstaart Hoog struisgras Narcis spec Gekroesde melkdistel Hopklaver Oeverzegge Gelderse roos Hulst Oost-Indische kers Gele lis Iep Oranje havikskruid Gele plomp Jakobskruiskruid Paardenbloem Gele waterkers Kale jonker Paardenbloem spec Gestreepte witbol Kalmoes Paarse dovenetel Getande weegbree Kamgras Pastinaak Gevlekte rietorchis Kantige basterdwederik Peen Gevlekte rupsklaver Kattenstaart Penningkruid Gevleugeld hertshooi Kattenstaart spec Perzikkruid Gewone berenklauw Kikkerbeet Pijlkruid Gewone braam Kleefkruid Pinksterbloem Gewone brunel Klein hoefblad Pitrus Gewone engelwortel Klein kroos Plat beemdgras Gewone ereprijs Klein kruiskruid Poelruit 43

44 soort soort soort Prunus spec Smeerwortel Vlier Puntkroos Spaanse aak Vlinderstruik Raapzaad Speenkruid Vogelmuur Ratelaar Speerdistel Waterkruiskruid Reukeloze kamille Spiesmelde Watermunt Reukeloze kamille + Echte kamille Spoorbloem Waterpeper Reuzenberenklauw Steenbreekvaren Watertorkruid Ribes spec Sterrenkroos Waterzuring Ridderzuring Stijve waterranonkel Wilde kardinaalsmuts Riet Stinkende gouwe Wilde lijsterbes Rietgras Stippelganzenvoet Wilde marjolein Rietorchis Straatgras Wilg spec Ringelwikke Tamme kastanje Winterakoniet Robertskruid Tandzaad spec Wit vetkruid Robinia Teunisbloem Witte dovenetel Rode ganzenvoet Tijmereprijs Witte honingklaver Rode klaver Timoteegras Witte klaver Rode kornoelje Tongvaren Witte waterkers Rode waterereprijs Uitstaande melde Wolfspoot Ruige zegge Valse salie Wortelloos kroos Ruw beemdgras Valse voszegge Zachte berk Ruw walstro Valse wingerd Zachte dravik Ruwe berk Varkensgras Zachte ooievaarsbek Ruwe kransnaaldaar Veelbloemige roos Zegge spec Schapenzuring Veelwortelig kroos Zevenblad Schedefonteinkruid Veenwortel Zilverschoon Scherpe boterbloem Veerdelig tandzaad Zomereik Schietwilg Veldereprijs Zomprus Schijfkamille Veldgerst Zompvergeet-mij-nietje Sering Veldzuring Zwanenbloem Sint-Janskruid Vergeet-mij-nietje spec Zwarte bes Slanke sleutelbloem x Gulden sleutelbloem Vergeten wikke Zwarte els Slanke waterkers Vertakte leeuwentand Zwarte mosterd Sleedoorn Vijfdelig kaasjeskruid Zwarte nachtschade Slipbladige ooievaarsbek Vijfvingerkruid Zwartsteel Smalle waterpest Viltige basterdwederik Zwenkgras spec Smalle weegbree Vlasbekje Overzicht van de 335 waargenomen plantensoorten 44

45 5 Vissen 5.1 Waarnemingen 2015 In 2015 is er twee keer gevist, de resultaten zijn hieronder weergegeven. Egbert Baars soort aantal Alver 5 5 Baars Bittervoorn Blankvoorn 2 2 Kroeskarper 1 1 Paling 1 1 Rivierdonderpad 1 1 Snipvis 1 1 Snoek Stekelbaars spec. 1 1 Tiendoornige stekelbaars Vetje 2 2 Zeelt Zwartbekgrondel totaal Vissen waarnemingen januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december 45

46 6 Zoogdieren 6.1 Resultaat Uilenballenpluizen 2015 Hieronder staan de resultaten van het Uilenballenpluizen in 2015 weergegeven. 27 januari 2015, Suyderbraeck, Kerkuil, Andijk, december 2013, Douwe Greydanus Pluizer aantal Veldmuis Dwergmuis Bosmuis Bruine Rat Woelrat Bosspitsmuis Douwe Fred Ton Anneloes Cees totaal Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis Spitsmuis spec. Vogel spec. Spreeuw totaal * januari 2015, Suyderbraeck, Kerkuil, Zuidermeer 18, , Ko van Gent Pluizer aantal Veldmuis Dwergmuis Bosmuis Bruine Rat Woelrat Bosspitsmuis Douwe Fred Ton Anneloes * 1 Cees Ineke Harry Ben Tineke Annemarie Ad totaal Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis Spitsmuis spec. Vogel spec. Spreeuw Totaal

47 24 februari 2015, Suyderbraeck, Kerkuil, Ursem, januari 2012, Ko van Gent Pluizer aantal Veldmuis Dwergmuis Bosmuis Bruine Rat Woelrat Bosspitsmuis Anneloes 1 1 Tineke 1 8 Ina 1 2 Ineke 1 2 Annemarie 1 2 Ad 3 10 totaal Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis Spitsmuis spec. Vogel spec. Spreeuw totaal februari 2015, Suyderbraeck, Kerkuil, Zuidermeer 18, 22 januari 2012, Ko van Gent Pluizer aantal Veldmuis Dwergmuis Bosmuis Bruine Rat Woelrat Bosspitsmuis Anneloes Fred Jan Ina 2 1 Ineke Annemarie Ad totaal Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis Spitsmuis spec. Vogel spec Huismus totaal november 2015, Suyderbraeck, Kerkuil, Wogmeer Waaiboer, januari 2012, Ko van Gent Pluizer aantal Veldmuis Dwergmuis Bosmuis Bruine Rat Woelrat Bosspitsmuis Ben 6 18 Tineke Fred Ineke Ad 7 17 totaal Waterspitsmuis Huisspitsmuis Dwergspitsmuis Spitsmuis spec. Vogel spec. Spreeuw totaal Fred Weel / Ad Roobeek / Egbert Baars 47

48 6.2 Zoogdieren waarnemingen 2015 Hieronder staat een overzicht van de in 2015 waargenomen zoogdieren. Egbert Baars soort aantal Bruine rat Bunzing 1 1 Dwergmuis Dwergvleermuis spec. 1 1 Egel Fret 2 2 Gewone bosspitsmuis Gewone dwergvleermuis Haas Hermelijn Huiskat Huismuis 2 2 Huisspitsmuis 1 1 Konijn Laatvlieger Mol Muskusrat 2 2 Ruige dwergvleermuis Veldmuis Vos Waterspitsmuis 3 3 Wezel Woelmuis spec Overzicht Zoogdieren 2014 januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december 48

49 7 Lutjebroekerweel 7.1 Waarnemingen 2015 In 2010 zijn we gestart met het inventariseren van de Lutjebroekerweel. Dit is een meerjarig project dat door alle werkgroepen uitgevoerd wordt. Dit levert een schat aan gegevens op, die we aan het eind van het project door middel van een apart rapport zullen presenteren. Per jaar zullen we een globaal overzicht van de gegevens via dit verslag rapporteren. Jan-Pieter de Krijger / Egbert Baars 49

50 soort LW01 LW02 LW03 LW04 LW05 LW06 LW07 LW08 LW09 LW10 LW11 Amfibieën (Amfibia) aantal 2 LW12 Insecten (Insecta) aantal Kreeftachtigen (Crustacea) Slakken (Gastropoda) aantal aantal Spinachtigen (Arachnida) aantal 3 1 Straalvinnigen (Actinopterygii) aantal Vogels (Aves) aantal Zaadplanten (Spermatopsida) aantal Zoogdieren (Mammalia) aantal soort LW13 LW14 LW15 LW16 LW17 Amfibieën (Amfibia) aantal 4 2 LW18 LW19 LW20 LW21 LW22 LW23 LW24 Insecten (Insecta) aantal Kreeftachtigen (Crustacea) aantal 1 Slakken (Gastropoda) aantal 2 Spinachtigen (Arachnida) aantal Straalvinnigen (Actinopterygii) aantal 1 Vogels (Aves) aantal Zaadplanten (Spermatopsida) aantal Zoogdieren (Mammalia) aantal soort LK25 LW26 LW27 LW28 LW29 LW30 LW31 LW32 LW33 LW34 LW35 LWEE Amfibieën (Amfibia) aantal Insecten (Insecta) aantal Kreeftachtigen (Crustacea) aantal 1 Slakken (Gastropoda) aantal 1 3 Spinachtigen (Arachnida) aantal 4 Straalvinnigen (Actinopterygii) aantal 3 4 Vogels (Aves) aantal totaal Zaadplanten (Spermatopsida) aantal Zoogdieren (Mammalia) aantal

51 8 Overigen 8.1 Overige waarnemingen 2015 Naast vogels, geleedpotigen, planten en zoogdieren, zijn er in 2015 ook nog andere organismen gezien. In 2015 zijn er wel wat meldingen binnengekomen, maar dit overzicht is naar mijn mening verre van compleet. Ik hoop dat de KNNV ers door dit overzicht worden geïnspireerd om ook andere waarnemingen door te geven. Dit kan op verschillende manieren namelijk via onze website ( of door middel van de waarnemingskaarten die, op werkgroepavonden, op lezingen of bij de Natuurhistorisch secretaris kunnen worden ingeleverd. De doorgegeven waarnemingen staan in de onderstaande tabelen. Amfibieën (Amphibia) Egbert Baars januari februari maart april soort aantal Bruine Kikker Gewone Pad Groene Kikker spec Kleine watersalamander totaal mei juni juli augustus september oktober november december 51

52 8.2 Het weer van 2015 in Hensbroek In de onderstaande tabel is een overzicht van de weersomstandigheden in 2015 weergegeven. De gegevens zijn afkomstig van Jan Nanne uit Hensbroek dagen regen temp. luchtdruk maand totaal gem. gem. januari neerslag 0 6 3, ,6 12 0,3 9 1,2 0 27, , ,3 0 9,4 1, ,2 temp.hoog 6,4 10 7,4 8,6 6 4,2 8,2 8,8 10,6 12,4 7,2 9,6 10,2 8,8 9,4 8,2 7,2 3,6 2,8 2,4 1,8 0,4 2 6,4 6,8 8,4 8,6 7,2 4,5 6,2 6,81 temp.laag 2,5 4,6 4,4 4,8-0,4 2,4 0,2 4 6,6 6,8 4,6 7, ,4 4,2-0,3 0,6-2 0,2-1,8-2,6-4,4-1,9 2,4 4,8 5 3,8 2-0,8 2,34 luchtdruk ,90 windrichting zzw5 wnw6 zw3 nw2 zzw3 z3 w4 nw4 zw9 zw9 w7 zw9 zw9 zw5 z7 wzw4 zw3 zzo2 zo1 zo1 o2 ono3 zo1 nw4 w2 wnw5 nw3 zw8 w4 wzw2 februari neerslag 1,7 4 2, , , ,8 13,1 0 9,1 5,2 1,8 1,2 8,1 0 63,4 temp.hoog 6,4 6,4 7,2 5,6-2,4 2,2 6,3 7,4 7,2 7,5 4,8 4,6 9,7 9, ,6 6,5 7,2 7,4 9,6 9,2 9 8,2 9,4 9,6 7,01 temp.laag -1,4 1,4-1 -0,6 2,6-1,7-2,5 4, , , ,6-0,1 3,8 3-0,8 2,8 3,4 1 1,8 3,8-0,8 1,22 luchtdruk ,52 windrichting nnw2 nw4 n2 no2 ono2 ono3 nw2 nn3 nw3 n1 zo1 zo1 zo2 o2 o3 o1 nw3 zw5 zzw5 zw4 nw3 zw4 zw6 zw5 zw3 zo4 nw2 z5 maart neerslag 3,5 2,5 10,6 1, ,3 1, ,6 2,5 1,5 2 6,3 2,7 15,3 60,9 temp.hoog 10,4 7,9 6,6 8,1 10,2 9,6 13,6 12,6 12,8 11,1 10,6 11,6 9,8 5,4 7,2 12,2 15,2 7,1 11 6,3 9,3 8,6 8,6 12, , ,2 10,2 11,1 9,84 temp.laag 6,2 4,1 3,6 2,1 1,2 4,6 3,8 3 2,2 6,2-1,6-1,2 0,6 0,1 4 1,8 1 0,6 2 1,6 4,8 3,2-1,4-0,2 5,4 0,5 4,8 0,2 8,2 6,5 5,5 2,69 luchtdruk ,83 windrichting wnw6 w6 wzw4 wnw5 w2 w3 zzw5 zw5 zw2 n2 o1 o2 o4 no3 no3 zo2 nno1 nnw2 n3 nnw2 n4 o3 zw3 w2 nw1 z4 wnw4 zw3 w8 nw7 w9 april neerslag 0, , , ,6 16,3 temp.hoog 9,8 9,6 10, ,1 14, ,2 19,2 14, ,8 16,4 20, ,6 15, , ,4 15, ,8 13,6 12,8 12,4 14,4 13,6 14,10 temp.laag 3,8 3, ,4 5,2 4,8 4,5 6,6 3,4 5 4,5 5,4 7,4 5,6 3,7 2,8 1,8 3, ,6 10 8,4 3,2-0,6 2,6 2,6 4,14 luchtdruk ,90 windrichting w8 nnw5 o2 n2 nnw1 n2 w2 no1 no2 z1 wzw6 zw5 w3 wzw4 nw3 nno3 nno3 nno3 n1 nno2 n4 n2 no2 zw2 wzw4 no2 n3 w4 wzw5 w4 mei neerslag ,5 2 1,3 0 3, ,2 4 0, , ,1 0 0, ,4 temp.hoog 14 16, ,1 15,2 16,2 19,2 17,2 20, ,4 17,3 16,4 15,4 14,8 15, ,4 14, ,2 16,4 17,6 14,3 14,9 17,1 15,7 14,3 15, ,74 temp.laag 5 3,2 5 11,2 12,1 9,1 10 6,7 11,4 5 9,2 12,4 8,4 6,6 5 4, ,4 5,8 6,4 11,6 11 4,2 7, ,2 8 6,7 7,57 luchtdruk ,40 windrichting n2 o1 ozo3 zw3 zw8 zw7 w2 zo1 zw6 zzo1 zw2 w5 nw2 no3 nw2 w5 w4 zzw5 zw5 w3 zw2 wzw2 w3 zw2 nw3 nw3 wzw3 w4 zw4 w4 z4 juni neerslag 7,8 1, , ,6 5 2,9 4, temp.hoog 16,6 16,6 18,8 21,4 32,2 17,2 18, ,6 20,4 23,8 27,2 17,4 15,2 18, ,2 16,6 16,8 17,4 19,4 18,1 16, ,2 24,2 23,2 22,4 24, ,27 temp.laag 7,4 10,8 13 6,4 9 13,6 8,6 7,6 9,8 8 6,8 9 14,4 13 6,4 6,6 7 12,8 9,6 9,4 12,4 10, ,2 12,6 14,2 15,7 10,6 13, ,41 luchtdruk ,62 windrichting wzw4 zzw8 nw2 ozo2 zzo2 w4 nw3 n4 nno4 no4 o3 o2 zw5 nno5 nno3 nno1 zw5 nw4 wnw3 nw2 w2 w3 nw4 wzw4 zw2 zzw1 nw2 z1 w2 o2 juli neerslag 0 0 8, , ,3 9, ,5 1,6 0, ,5 0,8 25,3 5,8 3,5 0,2 0 98,3 temp.hoog 31,3 33,4 29,5 31, ,2 26, ,4 23,4 28,5 20,7 19,8 20,6 20,4 24,3 23,8 23, ,6 24,3 24,2 22,6 23, ,2 20,3 20,1 18,5 18, ,45 temp.laag 13 19,6 17,3 19, ,2 12, ,2 8,5 13,5 17,7 16, ,3 16,8 15,4 13,2 10,2 18,2 14,2 15,1 10,6 12 9,8 13,3 14,7 13,2 13,2 8,6 14,13 luchtdruk ,10 windrichting o3 zo1 nw2 zo2 w2 w4 zw4 w5 nw3 w2 w2 w4 w3 nw2 zo>w w>o3 o>w6 w2 z>w4 zzo1 wzw4 w3 w2 o1 nw9 z3 zw5 w4 nw5 nw4 nw>o augustus neerslag , ,4 2 46, ,9 3,4 1,7 35,2 1,2 0 1,5 18,8 162,2 temp.hoog 23, , ,3 28,2 25,6 22,6 25,2 24,2 24,6 22,4 26,2 25,1 21,7 18,1 16,4 16,8 21,8 24,9 25,1 27,3 24, ,4 23, , ,3 23,2 23,19 temp.laag 8,4 10,4 12,5 15,8 12,1 14,8 11,8 13,6 10,4 16,8 15,2 16,4 13,8 18,6 16,7 14,8 12,8 14,1 13,7 10,4 14, ,8 15,3 15,4 14,2 14,6 12,2 10,4 12,6 16,8 13,84 luchtdruk ,40 windrichting o>w1 w>o1 z>w4 w3 zo2 z>w4 z>w2 n02 zo1 z>w2 w>n2 no3 o4 zw2 nw3 nnw2 nw3 zw3 z2 zo2 zo2 o3 o5 zo1 wzw5 zzo3 zw3 zw2 z2 no3 o1 september neerslag 1,3 15,4 9,6 32,1 4,8 2,2 2, ,8 7, ,6 1 1, ,7 1, temp.hoog 19,4 18,6 16,2 16,7 17,8 17,2 17,8 18,2 20, ,2 19,8 19,6 19, ,8 18,3 19,3 19,2 18,7 18,2 17,4 19,8 15, ,8 18,8 18,4 16,8 17,8 18,32 temp.laag 15,1 12 8,6 11,4 12,6 11,2 12,8 12,8 10 7,4 7,4 9,2 12,9 13 9,4 9,8 14,2 10,3 11,4 10,4 12,4 10,7 6,6 9,6 7,8 5 6,6 7,4 6 5,8 9,99 luchtdruk ,24 windrichting nw4 w3 zw2 nw4 nw5 nnw4 nw2 no2 o2 o3 o2 ozo2 zo2 zo2 z5 ozo3 w5 zzw2 nw2 w3 zw3 zw1 nw2 zw2 w2 n1 no1 no3 o4 no3 oktober neerslag ,5 1, , ,5 0 0,4 0,7 2, , ,8 temp.hoog 17, ,4 17,8 16,6 17,6 17,1 16,1 16,1 15,6 11,3 10 9,8 9,8 9,4 9,2 10,6 12,8 14, ,3 13, ,8 13,6 12, ,6 13,6 13,97 temp.laag 5, ,6 13,2 12,5 13,4 11,1 8,6 2,6 0,4 2,4 6,2 5 6,8 9 5,4 10,6 8,4 5,6 11 7,4 9,4 7,4 4,2 7 5,4 9,4 5,8 5,8 7,21 luchtdruk ,13 windrichting o4 ono2 zo1 z1 ozo2 zo1 z2 w1 no1 ono3 o4 o4 no4 no4 w2 n1 no1 nw1 n1 n2 zw3 nw4 zw1 zo2 nw1 zo2 ozo2 ozo2 z1 o2 o1 november neerslag ,5 10,3 1,8 1,4 8,5 0,3 4,7 0 4,1 0,9 20,2 1,4 6,5 6,7 6,7 4,7 18,8 5,8 0 4,4 18, ,6 10,6 14,6 157,1 temp.hoog 12,1 12,4 15,3 14, ,2 18,4 13,6 16,8 15, ,4 13,5 11, , ,6 10,3 8,8 5,6 8,8 5,4 9,2 10,8 7,2 9, ,4 12,52 temp.laag 3,1 6,4 3,5 5, ,2 13,5 7, , ,4 8, ,4 10,2 10,4 10 6,7 4 1,6 0,6 4 5,2 4,2 2,2 6 6,6 6,8 7,68 luchtdruk ,14 windrichting z1 zo1 zo1 z1 zo2 zw5 zw7 zzo2 zw2 zw5 zw4 zzw2 w5 w5 wzw7 zw4 zw6 wzw9 w6 nw2 n5 n2 zzw1 zzw3 nw1 nnw1 z5 wzw6 w8 zw8 december neerslag 4, ,5 5,2 0,5 0 6, ,9 0, ,9 3,3 1,8 0 0,5 0 1,9 0 0,3 0 1,3 53,4 temp.hoog 12 11, ,2 12,4 12,4 11,7 10,6 9,2 9,8 9,8 11,8 10 7,9 12,4 14,2 13,6 13, , ,8 12, ,5 10 9,2 9,6 10,5 11,52 temp.laag 4,2 10,2 9 8,4 8,2 8,4 9 7,2 6,8 6,2 6, ,7 4,8 11,6 10,4 9,6 10,3 8,2 8,8 9,8 6,7 6 7,8 10,7 5,8 4,2 5,4 6,6 7,46 luchtdruk ,13 windrichting wzw4 w5 z3 w5 zzw7 zw7 zzo2 z3 w3 z5 w4 zw8 zo1 zzw1 zo1 zw2 z1 zw3 zw3 zw4 zw8 zw7 zw6 zw5 z2 wzw8 zw4 ozo3 zzo4 zzo4 zw3 door Jan Nanne te Hensbroek JAARTOTAAL NEERSLAG

53 Gemiddeld hoogste maand temperatuur 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 december november oktober september augustus juli juni mei april maart februari januari Gemiddeld laagste maand temperatuur 16,00 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 december november oktober september augustus juli juni mei april maart februari januari Neerslag per maand 180,00 160,00 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 december november oktober september augustus juli juni mei april maart februari januari 53