Natuurhistorisch Jaarverslag 2013

Transcriptie

1 Natuurhistorisch Jaarverslag 2013 afdeling Hoorn/West-Friesland

2 Index verslag pagina 1 Inleiding 3 2 Vogels 2.1 Gegevensbronnen Welke soorten kwamen er langs in 2013? Verslag Huiszwaluwen Voorjaarstrek 2013 langs de telpost Het Monument Najaarstrek-telling 2013 bij De Nek Zeevangtelling Visarend pleistert 32 dagen op de Ursemmerplas Broedvogelinventarisatie De Hulk, De Kogen en De Zeevang Broed- en kolonievogeltellingen Soortendag Midwintertelling Geleedpotigen 3.1 Insecten Dagvlinders Insecten Nachtvlinders Insecten Libellen en juffers Insecten Overige Geleedpotigen Overigen Planten 4.1 Jaarverslag Plantenwerkgroep Vissen 5.1 Waarnemingen Zoogdieren 6.1 Waarnemingen Schimmels 7.1 Paddenstoelen 48 8 Luitjebroekerweel 8.1 Waarnemingen Overigen 9.1 Overige waarnemingen Het weer van 2013 in Hensbroek Organisatie KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland 56 Colofoon: Eindredactie : Jan-Pieter de Krijger Samenstelling : Egbert Baars en Jan-Pieter de Krijger Bijdragen van : Egbert Baars, Ab van Dorp, Henny van der Groep, Anneloes ter Horst, Jan-Pieter de Krijger, Marco van der Lee, Freek Musman, Ben Pronk, Ad Roobeek, Cees Schaper en Resi Zabel. Opmaak : Egbert Baars Uitgave van : KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland Datum : februari 2014 Nummer : HN/01RAP Website : hoorn@knnv.nl 2014 KNNV afd. Hoorn/West-Friesland De tekst uit deze uitgave mag niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de KNNV afd. Hoorn/West-Friesland. 2

3 1 Inleiding Voor u ligt het Natuurhistorisch Jaarverslag van de KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland. Ook dit jaar zijn we er weer in geslaagd om een jaarverslag te maken van de gegevens die verzameld werden in het jaar Net als vorige jaren een verslag met heel veel vogelwaarnemingen, maar dat geeft alleen maar aan dat deze groep van organismen een steeds grotere belangstelling krijgt binnen de afdeling. Dit wil niet zeggen dat de andere groepen aan belangstelling te klagen hebben. Ook de (nacht)vlinders zijn dit jaar wederom met speciale aandacht bekeken. Dit verslag is opgebouwd uit de volgende hoofdstukken. Hoofdstuk 2; Vogels, hoofdstuk 3; Geleedpotigen, hoofdstuk 4; Planten, hoofdstuk 5; Zoogdieren, hoofdstuk 6; Vissen, hoofdstuk 7; Schimmels, hoofdstuk 8; Lutjebroekerweel en hoofdstuk 9; Overigen. Ik hoop dat u het met aandacht leest. Als u denkt dat u het jaarverslag van 2014 kunt verrijken met uw eigen waarnemingen, dan ontvangen wij die graag van u. Jan-Pieter de Krijger / Egbert Baars Waarnemingsgebied KNNV afd. Hoorn/West-Friesland 3 3

4 2 Vogels 2.1 Gegevensbronnen De KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland heeft al meer de twaalf jaar een vogelwerkgroep. Om een beeld te geven waar alle gepresenteerde vogelgegevens vandaan komen is het noodzakelijk om alle activiteiten van deze werkgroep in kaart te brengen. De werkgroep bestaat uit ongeveer vijfentwintig, min of meer, actieve vogelaars. De gegevens zijn voor een groot deel afkomstig uit deze groep werkgroepleden. Losse waarnemingen Dit zijn veldwaarnemingen van individuele werkgroepleden die niet geplaatst kunnen worden in het kader van een telactiviteit. Dit type waarnemingen is heel gevarieerd en betreft meestal bijzondere waarnemingen. Tot deze groep waarnemingen behoort ook informatie uit publicaties (dagbladen, vogeltijdschriften) en via-via waarnemingen. Broedvogelinventarisaties Dit zijn inventarisaties die gecoördineerd worden door Sovon en waar leden van onze werkgroep aan deelnemen. In veel gevallen zijn deze natuurgebieden in eigendom van Staatsbosbeheer. In alle gevallen betreffen dit monitoringsgebieden waardoor de inventarisaties in deze gebieden reeds een lange reeks van jaren worden uitgevoerd. Het is van groot belang dat deze inventarisaties (blijvend) worden voortgezet. l Kleiputten Nek / Oosterleek Cees Schaper l Uiterdijken Schellinkhout idem l Groote Vliet idem l Polder Lichtewater idem l Oosterkoog Erik de Vroome / Ko van Gent / Gerard Kenter l De Hulk / Bedijkte waal / Rietkoog / Floriskoog Harry Fabritius / Peter de Lange l Schardammerkoog Ben Pronk l Ursemmerplas Ben Pronk l MUS Lutjebroek Ad Roobeek Een andere projectmatige vorm van broedvogelinventarisatie wordt gevormd door: l Huiszwaluwenonderzoek Vogelwerkgroep Gebiedstellingen Dit zijn tellingen van de aantallen per soort in een bepaald gebied. Dit kan een slaapplaats zijn of een Important Bird Area (IBA) of gewoon een leuk gebied. De gebiedstelling kan ook in het kader van een bepaalde soort(en) of item worden uitgevoerd zoals: l Maandelijkse IBA-telling Zeevang (wintermaanden) Vogelwerkgroep l Midwintertelling idem l Voorjaarstrektelling Monument Freek Musman l Najaarstrektelling De Nek idem N.B. Niet van elke genoemde activiteit wordt verslag gedaan in dit rapport. 4

5 2.2 Welke soorten kwamen er langs in 2013 Ook in 2013 hebben de vogels niet over aandacht te klagen gehad. Alle KNNVers bij elkaar gaven mij als Natuur Historisch Secretaris individuen door. Deze waren verdeeld over 187 soorten die op de Nederlandse lijst staan. Daarnaast zijn er 23 hybriden (vogels die niet op de Nederlandse lijst staan), ondersoorten en niet helemaal goed determineerbare soorten. Dat is een langere lijst dan in 2012 waarin we 179 soorten zagen. Op 42 dagen in 2013 zijn er geen waarnemingen doorgegeven. Op 18 januari, 25 april, 3 mei, 4 september, 27 september, 1, 5 en 9 november werd er per dag maar één vogel waargenomen. DÉ dag van 2013 waarop de meeste vogels werden waargenomen is 12 januari met vogels. De SPREEUW werd het meeste geteld met exemplaren en van 21 soorten werd en maar 1 waarneming gedaan. Er werden maar HUISMUSSEN geteld over heel Zitten er echt zo weinig mussen of tellen we ze niet regelmatig? Men is gauw geneigd om de gewone soorten niet te tellen maar misschien wel waarnemingen soort datum Barmsijs Barmsijs spec Canadese Gans Canadese Gans spec Eend spec Gans spec Grote Canadese Gans Hybride Brandgans x Keizergans IJslandse Grutto Indische Gans Kaapse Casarca Kleine Canadese Gans Muskuseend Nijlgans Rietgans spec Soepeend Soepgans Stadsduif Vorkstaartplevier spec Witkopstaartmees Witte Kwikstaart spec Zebravink Zwarte Zwaan Onder- en lastig determineerbare soorten van juist die soorten zijn interessant. Alleen door tellen weten we of het goed of slecht gaat met bepaalde soorten. SMIENTEN en HUISZWALUWEN zijn DÉ soorten die bewezen hebben dat tellen waardevolle bruikbare informatie oplevert. Wat viel er op? Nou genoeg natuurlijk en daar zal ik een korte samenvatting over geven waarin de bijzonderste soorten en waarnemingen in naar voren komen. Eén januari is zo n dag dat velen van ons er toch even op uitgaan om de eerste waarnemingen te doen en dat loont vaak de moeite. Tienduizend TOPPERS werden er geteld op deze dag! De eerste ROERDOMP van 2013 werd gezien, evenals een WATERRAL en ook het WITGAT ontsnapte niet aan de aandacht. De VELDLEEUWERIK liet zich deze dag ook zien net zoals de GROTE ZILVERREIGER. Vroeger een soort waar je voor op de fiets sprong, tegenwoordig bijna gewoon. De machtige verschijning van een HAVIK werd ook op 1 januari een feit. Op 2 januari werden de enige PESTVOGELS van 2013 aan mij doorgegeven. En op 6 januari werd een overwinterende ZWARTKOP opgemerkt. De VUURGOUDHAAN is meer een soort die je rond deze tijd verwacht en deze verwachting kwam ook op deze dag uit. De eerste KLEINE ZWANEN werden gezien op 9 januari en de eerste keer dat er dit jaar een BOOMKLEVER in ons waarnemingsgebied werd gezien in 2013 was op 11 januari. Een soort die niet veel wordt gezien in onze buurt. Deze dag werd ook de eerste SLECHTVALK van het jaar opgeschreven, er zouden er nog 7 volgen. Ook de ZWARTE MEES werd op 11 januari gezien. Op 12 januari werden er ook 244 BRILDUIKERS geteld. Zo zie je maar dat een midwintertelling, een dag waarop veel mensen het waterwild gaan tellen, ook mooie aantallen oplevert. De eerste WATERPIEPERS werden vandaag ook een feit. 5

6 De ó zo goed gecamoufleerde HOUTSNIP werd toch opgemerkt op 13 januari en de enige KROONEEND van het jaar werd ook gezien op deze dag. Op 15 januari kwam de eerste BLAUWE KIEKENDIEF langs vliegen en de enige EIDER van 2013 werd opgemerkt. Ook een soort die niet vaak in onze regio gezien wordt. Vandaag werd ook de eerste GEELPOOTMEEUW opgemerkt. Een soort die steeds vaker gezien wordt. De KLEINE RIETGANS is ook zo n soort die op je netvlies moet vallen wat ook op 15 januari gebeurde. Altijd leuk om deze kleine gans er tussen uit te plukken. Ook werd de eerste OEVERPIEPER opgeschreven evenals de eerste en laatste VELDUIL van het jaar. Een dag later, op 16 januari, werd de blauwe schicht gezien. Een IJSVOGEL liet zich zien. Het neefje van de GEELPOOTMEEUW, de PONTISCHE MEEUW werd op 26 januari waar genomen en de eerste SMELLEKEN werd ook op 26 januari opgemerkt en twee dagen later, op de 28 ste, kwam zijn neef de BOOMVALK door het beeld heen vliegen. Januari werd afgesloten met de eerste waarneming van de APPELVINK. Een grote vink met een enorme snavel. Negen februari gaat in 2013 de boeken in als de dag dat de enige WITKOPSTAARTMEES gezien werd. Weliswaar een ondersoort van de STAARTMEES maar wel een mooie met een hele witte kop zoals zijn naam al doet vermoeden. De enige ZWARTBUIKROTGANS van 2013 liet zich zien op 16 februari. En dan komt 1 maart, een dag met een van mijn persoonlijke hoogtepuntjes, een RODE WOUW wordt gezien in de Zeevang en zal daar nog enige tijd vertoeven. Vaak gezien door velen echter in deze tijd maar één keer doorgegeven voor ons archief. Later in het jaar, eind april om precies te zijn, wordt de tweede en laatste waarneming doorgegeven. De eerste OOIEVAAR liet zich op 8 maart zien en een dag later is de KUIFDUIKER van de partij evenals een ROODKEELDUIKER. Op 16 maart werd de eerste TAPUIT opgemerkt. Het altijd lastige BOKJE liet zich op 18 maart zien, er zouden er nog 6 volgen in Een TJIFTJAF werd 25 maart gezien, een vroege GROENPOOTRUITER kwam langs op de 28 ste en een KERKUIL werd een dag later gesnapt en de maand werd afgesloten met een ROUWKWIKSTAART op 31 maart. Als één zwaluw nog geen zomer maakt dan was het nog lente op 12 april want toen vloog de eerste BOERENZWALUW door ons gebied en op 14 april waren daar de eerste GIERZWALUW en OEVERZWALUW. Een KROMBEKSTRANDLOPER zie je ook niet vaak in ons gebied maar ook deze zat er op 14 april. Op 15 april werd de eerste HUISZWALUW in het luchtruim gezien en zo hebben we alle zwaluwen weer present in april. Deze dag werd ook de eerste VISDIEF gezien en zijn grotere neef de LACHSTERN was ook aanwezig. De eerste KOEKOEK koekoekte op 22 april en een BEFLIJSTER liet zich zien op 27 april. De eerste ZOMERTALING was terug op 4 mei en het moet toch een raar gezicht zijn geweest toen op 11 mei een ZEBRAVINK werd waargenomen, vast en zeker een ontsnapte kooivogel. Een ander hoogtepunt in ons gebied was de aanwezigheid van een GROTE KAREKIET. Hij of zij verbleef vanaf 23 mei een aantal dagen in de regio. Een WITWANGSTERN werd opgeschreven op 27 mei en een dag later vloog er een VORKSTAARTPLEVIER langs maar welke soort het precies was dat blijft gissen. 6

7 De eerste KWARTEL werd op 1 juni doorgegeven en een PORSELEINHOEN liet zich horen op 3 juni. En een WIELEWAAL deed het zelfde maar dan op 18 juni. Een WITVLEUGELSTERN viel op op 13 juli evenals een KAAPSE CASARCA maar ook deze valt in de categorie ontsnapt. Een REUZENSTERN vloog langs op 4 augustus. De soortendag op 17 augustus leverde de volgende klapper in het waarnemingsgebied op. Een KLEINE GEELPOOTRUITER verbleef kortstondig in het gebied maar lang genoeg om opgemerkt te worden. Twintig augustus was de dag van de TEMMINCK S STRANDLOPER en de eerste PURPERREIGER werd gezien op de 21 ste. De waarneming van 2 MORINELPLEVIEREN op 23 augustus is toch ook weer een hoogtepuntje. 24 augustus was de dag van de eerste waarneming van een VISAREND, een dag daarna gevolgd door de enige WITBUIKROTGANS. Een PAAPJE sloot de maand af op 31 augustus. Op 6 september werd een ZWARTE IBIS waargenomen en dat was de enige nieuwe soort in september. Oktober leverde op de 5 de een ZEEAREND op. Elf dagen later, op de 16 de werden een BAARDMAN en een ROODHALSGANS gezien. De maand werd afgesloten met een KRUISBEK. Op 11 november werd voor het eerst een juvenile ROZE SPREEUW in een tuin gezien en het jaar werd afgesloten met een IJSEEND op 10 december en het hele jaar werd afgesloten op de 14 de met een erg tamme ROSSE FRANJEPOOT. Zijn verblijf in Andijk eindigde jammer genoeg in de maag van een SLECHTVALK. Eten en gegeten worden werd pijnlijk duidelijk. Jan-Pieter de Krijger 7

8 soort aantal soort aantal soort aantal Aalscholver IJsvogel 59 Roodkeelduiker 1 Appelvink 18 Indische Gans 3 Rosse Franjepoot 8 Baardman 26 Kaapse Casarca 1 Rosse Grutto 2 Barmsijs 3 Kanoetstrandloper 4 Rotgans 1 Barmsijs spec. 3 Kauw Rouwkwikstaart 3 Beflijster 1 Keep 85 Roze Spreeuw 11 Bergeend Kemphaan 344 Scholekster Blauwe Kiekendief 11 Kerkuil 2 Sijs 218 Blauwe Reiger 622 Kievit Slechtvalk 9 Boerenzwaluw Kleine Barmsijs 2 Slobeend Bokje 8 Kleine Canadese Gans 63 Smelleken 9 Bontbekplevier 27 Kleine Geelpootruiter 1 Smient Bonte Strandloper 113 Kleine Karekiet 66 Sneeuwgors 12 Bonte Vliegenvanger 2 Kleine Mantelmeeuw 652 Snor 3 Boomklever 10 Kleine Plevier 112 Soepeend 344 Boomkruiper 86 Kleine Rietgans 17 Soepgans 686 Boompieper 2 Kleine Strandloper 4 Sperwer 55 Boomvalk 25 Kleine Zilverreiger 4 Spotvogel 3 Bosrietzanger 16 Kleine Zwaan 246 Spreeuw Bosruiter 9 Kluut 786 Sprinkhaanzanger 2 Braamsluiper 11 Kneu 852 Staartmees 474 Brandgans Knobbelzwaan Stadsduif 14 Brilduiker 867 Koekoek 23 Steenloper 9 Bruine Kiekendief 96 Kokmeeuw Steenuil 116 Buizerd 240 Kolgans Stormmeeuw Canadese Gans 338 Koolmees Tafeleend Canadese Gans spec. 8 Koperwiek Tapuit 13 Casarca 30 Krakeend Temmincks Strandloper 4 Dodaars 179 Kramsvogel Tjiftjaf 123 Dwergmeeuw 165 Krombekstrandloper 2 Toendrarietgans 21 Eend spec. 16 Krooneend 1 Topper Eider 1 Kruisbek 2 Torenvalk 149 Ekster Kuifduiker 3 Tuinfluiter 37 Fazant 134 Kuifeend Tureluur 319 Fitis 51 Kwartel 2 Turkse Tortel Fuut Lachstern 1 Veldleeuwerik Gaai 187 Lepelaar 232 Velduil 1 Gans spec Meerkoet Vink Geelpootmeeuw 14 Merel Visarend 2 Gele Kwikstaart Middelste Zaagbek 73 Visdief Geoorde Fuut 29 Morinelplevier 2 Vorkstaartplevier spec. 3 Gierzwaluw Muskuseend 10 Vuurgoudhaan 6 Goudhaan 21 Nijlgans 628 Waterhoen 772 Goudplevier Nonnetje 309 Waterpieper 48 Grasmus 20 Oeverloper 61 Waterral 36 Graspieper Oeverpieper 11 Watersnip 515 Grauwe Gans Oeverzwaluw 820 Wilde Eend Grauwe Vliegenvanger 2 Ooievaar 3 Wilde Zwaan 27 Groene Specht 4 Paapje 1 Winterkoning 224 Groenling 514 Patrijs 20 Wintertaling Groenpootruiter 63 Pestvogel 4 Witbuikrotgans 1 Grote Bonte Specht 141 Pijlstaart 574 Witgat 196 Grote Canadese Gans Pimpelmees 529 Witkopstaartmees 1 Grote Gele Kwikstaart 8 Pontische Meeuw 11 Witte Kwikstaart 812 Grote Karekiet 1 Porseleinhoen 1 Witte Kwikstaart spec. 2 Grote Lijster 9 Purperreiger 6 Witwangstern 1 Grote Mantelmeeuw 212 Putter 843 Wulp Grote Zaagbek 922 Ransuil 247 Zanglijster 322 Grote Zilverreiger 467 Regenwulp 25 Zebravink 1 Grutto Reuzenstern 16 Zeearend 1 Havik 30 Rietgans Zilvermeeuw 798 Heggenmus 284 Rietgans spec. 7 Zilverplevier 3 Holenduif 295 Rietgors 286 Zomertaling 13 Houtduif Rietzanger 61 Zwarte Kraai 815 Houtsnip 14 Ringmus 330 Zwarte Mees 20 Huismus Rode Wouw 2 Zwarte Roodstaart 6 Huiszwaluw Roek 45 Zwarte Ruiter 12 Hybride Brandgans x Keizergans 1 Roerdomp 12 Zwarte Stern 6 IJseend 7 Roodborst 190 Zwartkop 91 IJsgors 2 Roodborsttapuit 3 Zwartkopmeeuw 70 IJslandse Grutto 13 Roodhalsgans 1 aantal aantal soorten 212 8

9 2.2 Verslag Verslag Huiszwaluwproject Oostelijk West-Friesland en de Zeevang Wij danken de 28 tellers voor hun bijdrage. Zonder deze mensen is het niet mogelijk om het allemaal in beeld te brengen was alweer het 22 ste jaar op rij dat de HUISZWALUW in alle dorpen en steden in ons werk gebied geteld werden.. De gegevens van 1991 tot en met 2013 Kwartblok 2013 Plaats Aartswoud Abbekerk Andijk , o Avenhorn o Baarsdorpermeer Beets Benningbroek Berkhout o Bobeldijk Bovenkarspel De Goorn De Weere Enkhuizen o Gouwe Grootebroek Grosth. / Scharwoude Hauwert Hem o Hensbroek o Hobrede Hoogkarspel / Lutjebroek Hoogwoud o Hoorn Kwadijk Lambertschaag Medemblik Middelie , Midwoud Nibbixwoud Obdam Onderdijk o Oosterblokker o Oosterdijk o Oosterleek Oosthuizen Oostwoud Opmeer / Spanbroek o Opperdoes Oudendijk o Schardam o Schellinkhout Sijberkarspel Spierdijk Twisk Ursem Venhuizen , o Wadway Warder Wervershoof o Westerblokker Westwoud / Oudijk Wijdenes o Wogmeer Wognum o Zandwerven o Zuidermeer Zwaag Zwaagdijk-Oost Zwaagdijk-West Totaal Aan de linkerzijde is de voor- dan wel achteruitgang van het aantal nesten t.o.v. het voorgaande jaar weergegeven. + = meer huiszwaluwnesten, - = minder huiszwaluwnesten, o = hetzelfde aantal huiszwaluwnesten 9 9

10 Kaart met Huiszwaluw-nesten De gegevens van dit jaar zijn wederom aan de Sovon doorgegeven ten behoeve van het landelijke kolonievogel onderzoek. Dit onderzoek vindt in een aantal gebieden over een groot aantal jaren plaats. Dit is naar de mening van de Sovon Vogelonderzoek Nederland de beste manier om een goede indruk te krijgen over hoe het met deze vogels gaat. Wij beschikken op dit moment over gegevens uit de afgelopen twintig jaar. Met deze mooie reeks over een groot gebied is de Sovon uitermate tevreden heeft helaas 86 nesten minder opgeleverd dan De HUISZWALUWEN stand is nog steeds laag, zeker in verhouding tot het topjaar 2000 toen er zwaluwen waren. De toe- en afname van huiszwaluwnesten over de verschillende plaatsen is weer erg wisselend. Douwe Greydanus / Egbert Baars 10 10

11 In de bovenstaande grafiek zijn de totalen over de jaren 1993 tot en met 2013 weergegeven, tevens zijn de nesten die in het binnenland en langs de kust zijn geteld zichtbaar gemaakt. In het onderstaande figuur is het percentage nesten in het binnenland en langs de kust weergegeven. Kust Binnenland 45% 55% In de onderstaande tabel is de toe- en afname weergegeven Aartswoud (afname 5) Hoogkarspel / Lutjebroek (toename 1) Sijberkarspel (afname 28) Abbekerk (toename 6) Hoogwoud (afname 3) Spierdijk (toename 4) Andijk (toename 11) Kwadijk (afname 4) Twisk (toename 13) Beets (afname 6) Lambertschaag (afname 6) Ursem (afname 7) Benningbroek (toename 28) Medemblik (toename 26) Venhuizen (afname 5) Berkhout (afname 17) Middelie (toename 4) Warder (afname 13) Bovenkarspel (afname 7) Midwoud (toename 4) Wervershoof (toename 10) De Goorn (afname 9) Nibbixwoud (toename 3) Westwoud / Oudijk (toename 23) De Weere (afname 10) Obdam (afname 16) Wijdenes (toename 14) Enkhuizen (afname 49) Onderdijk (toename 2) Wognum (toename 12) Grootebroek (afname 16) Oosthuizen (afname 9) Zwaag (afname 7) Grosth. / Scharwoude (afname 3) Oostwoud (afname 8) Zwaagdijk-Oost (toename 1) Hauwert (afname 4) Opmeer / Spanbroek (afname 1) Zwaagdijk-West (afname 10) Hem (afname 6) Oudendijk (toename 1) Hoogkarspel Sijberkarspel

12 2.4 Voorjaarstrek 2013 langs de telpost Het Monument In 2013 heeft Freek Musman weer de nodige uren bij het Monument gezeten om de voorjaars-trek te tellen. Daarbij heeft hij 98 soorten waargenomen die samen voor exemplaren zorgden. Vanaf 1998 neemt dit jaar de zesde plaats in qua aantal en voor het aantal soorten de laatste plaats. jaar aantal vogels aantal soorten De top 3 van 2013 levert wederom de SPREEUW als winnaar met exemplaren, op plaats twee staat de BRANDGANS met individuen en de derde plaats is dit jaar voor de KOKMEEUW met stuks. Opvallende zaken in de telling: Het aantal SPREEUWEN in 2013 was ruim meer dan vorig jaar. Het aantal KOLGANZEN is, vergeleken met 2012 met de ruim de helft minder gezien. Het aantal GOUDPLEVIEREN dat dit jaar met meer langs vloog dan in Freek telde dit jaar ruim 60 SCHOLEKSTERS minder dan vorig jaar. In 2012 vlogen er bijna 400 GRASPIEPERS meer langs dan in Op de volgende pagina staat de totaaltelling van Freek Musman over 2013 zodat je nog eens rustig kan nalezen wat er zo allemaal langs de dijk naar het noorden vliegt. Jan-Pieter de Krijger 12

13 soort aantal soort aantal Aalscholver 89 Krakeend 2 Bergeend 5 Kramsvogel 75 Blauwe Reiger 10 Kuifeend 3 Boerenzwaluw 626 Lepelaar 5 Bontbekplevier 5 Middelste Zaagbek 3 Bonte Strandloper 77 Nijlgans 17 Bosruiter 4 Nonnetje 2 Brandgans Oeverloper 6 Brilduiker 16 Oeverpieper 3 Bruine Kiekendief 11 Oeverzwaluw 21 Buizerd 1 Pijlstaart 6 Canadese Gans spec. 3 Putter 5 Ekster 9 Regenwulp 23 Fitis 1 Rietgans 2 Fuut 1 Rietgors 12 Gaai 1 Rode Wouw 1 Gans spec Roek 1 Gele Kwikstaart 105 Rosse Grutto 2 Gierzwaluw 249 Scholekster 11 Goudplevier 237 Slechtvalk 1 Graspieper 645 Slobeend 5 Grauwe Gans 153 Sperwer 4 Groenling 5 Spreeuw Groenpootruiter 26 Steenloper 6 Grote Bonte Specht 2 Stormmeeuw Grote Gele Kwikstaart 2 Tafeleend 1 Grote Lijster 1 Torenvalk 3 Grote Mantelmeeuw 14 Tureluur 8 Grote Zaagbek 11 Turkse Tortel 2 Grote Zilverreiger 4 Veldleeuwerik 669 Grutto 965 Vink 32 Holenduif 9 Visdief 8 Houtduif 238 Vorkstaartplevier spec. 3 Huiszwaluw 45 Waterpieper 4 Kanoetstrandloper 2 Watersnip 11 Kauw 585 Wilde end 18 Keep 1 Wilde Zwaan 3 Kemphaan 42 Wintertaling 68 Kievit Witgat 31 Kleine Mantelmeeuw 398 Witte Kwikstaart 120 Kleine Plevier 2 Witwangstern 1 Kleine Strandloper 2 Wulp 103 Kleine Zwaan 1 Zilvermeeuw 279 Kluut 13 Zilverplevier 2 Kneu 32 Zwarte Kraai 2 Knobbelzwaan 25 Zwarte Ruiter 7 Koekoek 1 Zwarte Stern 1 Kokmeeuw Zwartkopmeeuw 6 Kolgans totaal Koperwiek 23 aantal soorten 98 13

14 2.5 Najaarstrek-telling 2013 bij De Nek In 2013 heeft Freek Musman ook weer bij de Nek postgevat om de najaarstrek vast te leggen. Dit leverde vogels op verdeeld over 117 soorten. Vanaf 1999 gezien is dat het op één na laagste aantal wat soorten betreft en wat betreft individuen staat 2013 ook op de een na laatste plaats. jaar aantal vogels aantal soorten Een aantal zaken vielen op ten opzichte van Freek telde in AALSCHOLVERS meer dan in Het aantal RIETGANZEN dat langs kwam is met exemplaren gestegen en ook de KOL- GANZEN namen in aantal toe. Er kwamen er meer langs. GOUDPLEVIEREN vlogen met ruim 500 meer individuen langs. Vlogen er in 2012 juist heel veel meer RINGMUSSEN langs als in 2011, in 2013 waren het er ruim 500 minder. Het aantal VINKEN is ook ruim minder als in Voor het totale overzicht verwijs ik je naar de volgende pagina waar de gegevens van Freek Musman zijn weergegeven. Jan-Pieter de Krijger 14

15 soort aantal soort aantal Aalscholver Koperwiek 29 Barmsijs 3 Krakeend 189 Bergeend 161 Kramsvogel 59 Blauwe Kiekendief 1 Kuifeend 663 Blauwe Reiger 81 Lepelaar 38 Boerenzwaluw Merel 2 Bontbekplevier 8 Middelste Zaagbek 6 Bonte Strandloper 16 Morinelplevier 2 Boompieper 2 Nijlgans 66 Bosruiter 2 Oeverloper 12 Brandgans 722 Oeverpieper 5 Brilduiker 2 Oeverzwaluw 559 Bruine Kiekendief 18 Pijlstaart 43 Canadese Gans spec. 5 Pimpelmees 3 Dodaars 1 Purperreiger 2 Dwergmeeuw 153 Putter 11 Fuut 26 Regenwulp 1 Gaai 2 Reuzenstern 16 Gans spec Rietgans Gele Kwikstaart Rietgors 179 Gierzwaluw 688 Ringmus 83 Goudplevier Roerdomp 1 Graspieper Scholekster 108 Grauwe Gans Sijs 33 Groene Specht 1 Slobeend 45 Groenling 217 Smelleken 4 Groenpootruiter 16 Smient 236 Grote Bonte Specht 3 Sneeuwgors 2 Grote Gele Kwikstaart 5 Sperwer 5 Grote Lijster 1 Spreeuw Grote Mantelmeeuw 93 Steenloper 1 Grote Zaagbek 8 Stormmeeuw 227 Grote Zilverreiger 13 Tafeleend 117 Grutto 274 Tapuit 2 Havik 1 Temmincks Strandloper 2 Heggenmus 1 Torenvalk 13 Holenduif 41 Tureluur 81 Houtduif Turkse Tortel 2 Huiszwaluw 401 Veldleeuwerik 419 IJsgors 2 Vink 732 IJsvogel 3 Visarend 1 Kanoetstrandloper 2 Visdief 61 Kauw 101 Watersnip 403 Keep 73 Wilde end 105 Kemphaan 156 Wintertaling 26 Kievit Witbuikrotgans 1 Kleine Mantelmeeuw 67 Witgat 138 Kleine Plevier 8 Witte Kwikstaart 442 Kleine Rietgans 15 Wulp 253 Kleine Strandloper 2 Zanglijster 26 Kleine Zilverreiger 1 Zilvermeeuw 31 Kleine Zwaan 56 Zilverplevier 1 Kluut 30 Zomertaling 2 Kneu 735 Zwarte Kraai 1 Knobbelzwaan 110 Zwarte Mees 17 Koekoek 1 Zwarte Ruiter 1 Kokmeeuw Zwarte Stern 1 Kolgans Zwartkopmeeuw 7 Koolmees 4 totaal aantal soorten

16 2.6 Zeevangtelling 2013 In juli 2013 is het beheerplan van het Natura 2000 voor de Polder Zeevang vastgesteld. Dit beheerplan is voor een periode van 6 jaar actueel. Na deze 6 jaar vindt er een evaluatie plaats en wordt er een nieuwplan voor een volgende periode van 6 jaar opgesteld. Hiermee komt een eind aan een traject van meer dan 10 jaar actief lobbyen voor de belangen van de natuurwaarden in De Zeevang. De Zeevangtelling is één van de instrumenten geweest om de provincie in te lichten over de omvang van de vogelrijkdom in het gebied. Meten is weten. Deze stelling is uitgangspunt geweest om in 2000 te starten met de Zeevangtelling. Het gebied dat wij tellen heeft een oppervlakte van hectare. Na 13 jaar beschikken we over een rijk archief vogeltellingen om aan te geven hoeveel vogels jaarlijks gemiddeld aanwezig zijn in De Zeevang. In tabel 1 staan de vogelsoorten die op het moment van de maandelijkse telling in De Zeevang zijn waargenomen. teldatum soort aantal aantal aantal aantal aantal aantal Dodaars 1 Fuut Aalscholver Grote Zilverreiger Blauwe Reiger Lepelaar 6 2 Knobbelzwaan Kleine Zwaan 4 Kleine Rietgans 1 Kolgans Grauwe Gans Soepgans Indische Gans 48 Kleine Canadese Gans Brandgans Nijlgans Bergeend Smient Krakeend Wintertaling Wilde Eend Soepeend Pijlstaart 2 Slobeend Tafeleend 10 1 Kuifeend Brilduiker 2 Nonnetje Grote Zaagbek Blauwe Kiekendief 1 1 Sperwer Buizerd Torenvalk Smeleken 1 Slechtvalk Fazant Waterhoen Meerkoet Scholekster Goudplevier Kievit

17 teldatum soort aantal aantal aantal aantal aantal aantal Kemphaan 15 Watersnip Grutto 392 Wulp Tureluur 63 Kokmeeuw Stormmeeuw Kleine Mantelmeeuw 3 1 Zilvermeeuw Grote Mantelmeeuw Holenduif Houtduif Turkse Tortel Grote Bonte Specht 1 3 Veldleeuwerik Graspieper Witte Kwikstaart Merel Kramsvogel Koperwiek Spreeuw Ekster Kauw Zwarte Kraai Vink Putter Huismus Ringmus totaal aantal soorten Tabel 1: Overzicht van de tellingen in 2013 Grote zilverreigers 17

18 nov 17-nov 15-nov 16-nov 14-nov 20-nov 19-nov 18-nov 16-nov 15-nov 14-nov 13-nov 18-nov 18-nov soort aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal Fuut Dodaars Aalscholver Koereiger Grote Zilverreiger Blauwe Reiger Lepelaar 1 Knobbelzwaan Zwarte Zwaan 1 2 Kleine Zwaan Wilde Zwaan 4 Rietgans 220 Kleine Rietgans Kolgans Grauwe Gans Soepgans Canadese Gans) Brandgans Rotgans 1 1 Nijlgans Casarca 1 Bergeend Indische Gans 1 12 Smient Krakeend Wintertaling Wilde end Soepeend Pijlstaart Slobeend Tafeleend Kuifeend Brilduiker 7 3 Nonnetje Grote Zaagbek Blauwe Kiekendief 1 Sperwer Havik Buizerd Ruigpootbuizerd Torenvalk Smelleken Slechtvalk Fazant Waterral Waterhoen Meerkoet Scholekster Goudplevier Kievit Bonte Strandloper Kemphaan Watersnip Grutto 1 Wulp Witgat Tureluur 1 2 Zwarte Ruiter 4 Groenpootruiter 1 Kokmeeuw Stormmeeuw Kleine Mantelmeeuw Zilvermeeuw Grote Mantelmeeuw Houtduif Holenduif Turkse Tortel Roodborsttapuit Grote Bontespecht IJvogel Veldleeuwerik Graspieper Waterpieper 1 1 Winterkoning Witte Kwikstaart Heggemus 2 1 Roodborst Paapje 2 3 Kramsvogel Koperwiek Merel Pimpelmees Koolmees Baardman Spreeuw Ekster Gaai Kauw Zwarte Kraai Keep Vink Putter Huismus Ringmus Rietgors 2 totaal Tabel 2: Overzicht van de novembertellingen van 2000 tot en met

19 November is in de meeste jaren de maand met de hoogste aantallen vogels. In tabel 2 zijn de grote verschillen in de aantallen tussen de verschillende vogelsoorten goed te zien. Verheugend is het hoge aantal vogels in november Nog nooit telden we zoveel vogels in november als op die novemberdag in 2013 namelijk vogels. Bij de reigersoorten valt op dat de BLAUWE REIGER in aantal is achteruit gegaan. Mogelijk dat hier de afgelopen koude winters aan hebben bijgedragen. De GROTE ZILVERREIGER heeft daarentegen een snelle opmars gemaakt. De novembertelling leverde 20 GROTE ZILVERREIGERS op. De slaapplaats langs de Ye is ook telkens bezet met 10 tot 15 GROTE ZILVERREIGERS. De ganzenaantallen zijn in de teljaren vanaf 2000 sterk gestegen. Wij zien in de afgelopen 3 teljaren wel een stabilisatie van de aantallen. In grafiek 1 is dit weergegeven. Ben Pronk Kolgans Grauwe Gans Soepgans Canadesegans(kl) Brandgans Grafiek 1: Ganzen in De Zeevang 2001 tot en met

20 2.7 Visarend pleistert 32 dagen op de Ursemmerplas De aanleiding om dit overzicht samen te stellen is de aanwezigheid van de VISAREND van tot Deze vogel werd prachtig vastgelegd door fotograven. Zelfs ten tijde dat de VISAREND zijn prooi uit het water haalde. Bij de twintig keer dat de vogel werd waargenomen werd deze waarneming 10 maal met een foto vergezeld. Allereerst geef ik een overzicht van het voorkomen van de VISAREND in ons waarnemingsgebied (vanaf 1982). Daarna ga ik iets dieper in op de VISAREND van de Ursemmerplas. Ieder jaar worden in ons waarnemingsgebied een aantal VISARENDEN gezien. Het gaat dan om doortrekkende VISARENDEN die van hun broedgebieden Noordelijk en Noordoostelijk van ons land komen. Ook in het voorjaar worden soms VISARENDEN opgemerkt op hun terugkeer naar die broedgebieden. Als we de waarnemingen in ons waarnemingsgebied bekijken zien we dat de VISAREND doortrekt over ons gehele waarnemingsgebied. De donker gekleurde delen geven aan dat daar meer waarnemingen worden gedaan. Wij moeten hierbij bedenken dat hier ook de meeste waarnemers actief zijn. In tabel 1 zien we het totaal aantal waarnemingen van VISARENDEN vanaf Hieruit kun je opmaken dat de maanden april en mei het kansrijkst zijn om VISARENDEN te treffen op hun voorjaarstrek naar de broedgebieden. In de trekperiode vanuit hun broedgebieden in het noorden naar het zuiden hebben in augustus, september en oktober de grootste trefkans. Het gaat bijna altijd om een enkel exemplaar. maand aantal aantal exemplaren aantal hok(ken) waarneming 5 km januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december totaal Tabel 1: Alle Visarend waarnemingen in ons werkgebied vanaf 1983 In grafiek 1 is te zien hoe de VISAREND in de afgelopen jaren door ons gebied getrokken is. Opvallend is hier dat de aantal waargenomen VISARENDEN een stijgende lijn heeft. Ik ga er vanuit dat de waarnemingsactiviteit ongeveer hetzelfde is gebleven in de afgelopen 10 jaar. De VISAREND van de Ursemmerplas is goed gedocumenteerd. Het grote aantal waarnemingen maakt een overzicht mogelijk. De VISAREND werd op 16 september voor de eerste maal bij de plas vastgesteld door Johan Beek. De laatst doorgegeven waarneming is 18 oktober. Hierna kwamen een groot aantal waarnemers naar de Ursemmerplas om ook een glimp op te vangen van deze voor ons gebied bijzondere vogelsoort. 20

21 ter plaatse overvliegend Grafiek 1: Door ons werkgebied getrokken Visarenden vanaf 2005 De VISAREND van de Ursemmerplas was een juveniel exemplaar 1 ste of 2 de kalenderjaar. Na de waarnemingen te hebben gevolgd, besloot ik zelf om op 27 september in de vroege ochtend naar de plas te gaan om vast te stellen of de VISAREND het gebied als slaapplaats koos. Om 07:20 uur in de schemering nam ik de vogel waar, uitvliegend uit een bomenpartij aan de westkant van de plas. Hij of zij vloog een ronde over de plas en vloog vervolgens in noordwestelijke richting weg van de Ursemmerplas. Op 28 september heb ik een aantal foto s gemaakt van de VISAREND. Er zijn tevens een aantal foto s toegevoegd waarop de vogel daadwerkelijk vis vangt op de Ursemmerplas. De VISAREND bleef 32 dagen, waarbij hij niet alleen op het terrein van de Ursemmerplas pleisterde. Een groot aantal keer werd hij rustend op diverse hekpalen rond de akkers in de omgeving van de plas gezien. De vraag waarom deze VISAREND in ons gebied pleisterde is iets wat mij zeer boeit. Het toenemend aantal VISARENDEN dat in ons waarnemingsgebied wordt gezien kan ook een aanwijzing zijn dat het landschap in ons gebied aantrekkelijker is geworden voor VISARENDEN. De Ursemmerplas is een aanzienlijke waterplas die in de jaren 70 van de vorige eeuw is ontstaan door de ruilverkaveling van de Polder Ursem. Het lijkt momenteel een geschikte biotoop voor de VISAREND. De Ursemmerplas, die bij de aanleg midden in een boomloze polder was gelegen, is verandert in een door bomen en stuiken omzoomd landschapstype. Er is mogelijk een gelijkenis met de gebieden in het voormalige Oost-Duitsland (Mauritsplatte), waar VISARENDEN in de zomermaanden voorkomen. Het is aangetoond dat de vogel de Ursemmerplas als slaapplaats gebruikt en dat hij er ook zijn hapje bij elkaar kan vissen. In ons waarneminggebied zijn in de afgelopen 40 jaar op andere plaatsen dan de Ursemmerplas eveneens veranderingen aangebracht aan ons eerder veel opener landschap. Het zou mooi zijn als VISARENDEN de komende jaren hierdoor ons waarnemingsgebied uitkiezen om tijdelijk te pleisteren op hun doorreis naar elders. Ben Pronk 21

22 Visarend met vis, foto: Jacob Jorritsma Visarend met vis, foto: Huub Veldhuizen 22

23 2.8 Inventarisatieverslag van de broedvogels van De Hulk, De Kogen en (reservaat) De Zeevang Inventarisatie 2013 Hieronder wordt per gebied een overzicht van de telgegevens weergegeven. De gebieden zijn veelal vanaf 1985 jaarlijks geïnventariseerd. Ab van Dorp / Egbert Baars Overzichtskaart reservaatgebieden Kogen en Hulk 23

24 De Hulk 8 ha grasland en 2 ha water. Tellers Harry Fabritius en Peter de Lange. DE HULK Fuut Knobbelzwaan Grauwe Gans Soepgans Kolgans Brandgans Kleine Canadese Gans Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Tafeleend Kuifeend Scholekster Kluut Kleine Plevier Kievit Grutto Tureluur Visdief Kokmeeuw Zwartkopmeeuw Waterhoen Gele Kwikstaart 2 1 Tabel 1: Vastgestelde territoria De Hulk Bedijkte Waal 2 ha nat grasland en 2 ha water. Tellers Harry Fabritius en Peter de Lange. BEDIJKTE WAAL Fuut Dodaars Knobbelzwaan Grauwe Gans Bergeend Zomertaling Krakeend Slobeend Kuifeend Tafeleend Meerkoet Waterhoen Scholekster Kievit Watersnip Grutto Tureluur Veldleeuwerik Graspieper Gele Kwikstaart Rietgors 1 1 Tabel 2: Vastgestelde territoria Bedijkte Waal 24

25 Rietkoog 23 ha grasland. Tellers Harry Fabritius en Peter de Lange. RIETKOOG Knobbelzwaan Grauwe ans Soepgans Canadese Gans Brandgans Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling Krakeend Kuifeend Smient Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik Graspieper Visdief Gele Kwikstaart Tabel 3: Vastgestelde territoria Rietkoog 25

26 Boezemlanden Westerkoog 5 ha grasland, 3 ha water en 6 ha moeras/riet. Teller Gerard Kenter. BOEZEMLANDEN WESTERKOOG Fuut Knobbelzwaan Grauwe Gans >25 >25 >50 >50 >50 >60 > >53 Soepgans? > Nijlgans Tafeleend Kuifeend Bergeend Krakeend Slobeend Wilde Eend 10 Soepeend 2 Bruine Kiekendief Meerkoet Waterhoen 2 1 Fazant Scholekster Tureluur 1 Kluut Waterral Houtduif 1 Turkse Tortel 2 Holenduif Koekoek Witte Kwikstaart Ransuil Winterkoning Heggenmus Blauwborst Grasmus Zanglijster Merel Rietzanger Sprinkhaanrietzanger Snor Kleine Karekiet Bosrietzanger Spotvogel 2 1 Baardman Groenling 1 Kneu Putter Vink Rietgors Zwartkop Fitis Tuinfluiter Huismus 17 Tabel 4: Vastgestelde territoria Boezemlanden Westerkoog 26

27 Oosterkoog 34 ha grasland en 6 ha rietveld. Teller Gerard Kenter. OOSTERKOOG Knobbelzwaan Grauwe Gans 4 9 Bergeend Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Kuifeend Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik Graspieper Gele Kwikstaart Wilde Eend 4 Tabel 5: Vastgestelde territoria van het grasland gedeelte van de Oosterkoog OOSTERKOOG Knobbelzwaan Grauwe Gans > Nijlgans Krakeend 1 Wilde Eend 2 Roerdomp Bruine Kiekendief 1 1 Meerkoet Porseleinhoen Waterral Koekkoek Sprinkhaanzanger Snor 1 0 Kleine Karekiet Blauwborst Rietzanger Baardman 1 0 Rietgors Fazant Tabel 6: Vastgestelde territoria van het rietveld in de Oosterkoog Vrijwilligerswerk in de Koogbraak Samen met vrijwilligers uit de omgeving worden delen van het rietveld bij De Koogbraak nu al meer dan 10 jaar gemaaid en opgeruimd. 27

28 Koogbraak 3 ha grasland, 3 ha riet/moeras en 1 ha water. Teller Gerard Kenter. KOOGBRAAK Knobbelzwaan Grauwe Gans >2 > Nijlgans Bergeend Wilde Eend 4 5 Krakeend Slobeend 1 Tafeleend Kuifeend Bruine Kiekendief Meerkoet Fazant Houtduif Koekoek Winterkoning Rietzanger Sprinkhaanzanger Snor Kleine Karekiet Bosrietzanger Vink Rietgors Slobeend Fitis Blauwborst Merel 1 Tjiftjaf 1 Fitis 1 Grasmus Vink 1 1 Groenling 1 0 Waterral Tabel 7: Vastgestelde territoria Koogbraak Schardammerkoog 47 ha grasland (14 ha van Staatsbosbeheer) en 1 ha water. Teller Ben Pronk. SCHARDAMMERKOOG, 1984 t/m 2000 betreft alleen noordelijke deel, 2001 tot heden de gehele Schardammerkoog Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling Krakeend Kuifeend Wilde Eend?? 8 5 Scholekster Kievit Grutto Tureluur Meerkoet?? 5? 1 Veldleeuwerik Graspieper Wintertaling Visdief Kokmeeuw Gele Kwikstaart Wilde eend 4 Tabel 8: Vastgestelde territoria Schardammerkoog 28