Natuurhistorisch Jaarverslag 2013

Transcriptie

1 Natuurhistorisch Jaarverslag 2013 afdeling Hoorn/West-Friesland

2 Index verslag pagina 1 Inleiding 3 2 Vogels 2.1 Gegevensbronnen Welke soorten kwamen er langs in 2013? Verslag Huiszwaluwen Voorjaarstrek 2013 langs de telpost Het Monument Najaarstrek-telling 2013 bij De Nek Zeevangtelling Visarend pleistert 32 dagen op de Ursemmerplas Broedvogelinventarisatie De Hulk, De Kogen en De Zeevang Broed- en kolonievogeltellingen Soortendag Midwintertelling Geleedpotigen 3.1 Insecten Dagvlinders Insecten Nachtvlinders Insecten Libellen en juffers Insecten Overige Geleedpotigen Overigen Planten 4.1 Jaarverslag Plantenwerkgroep Vissen 5.1 Waarnemingen Zoogdieren 6.1 Waarnemingen Schimmels 7.1 Paddenstoelen 48 8 Luitjebroekerweel 8.1 Waarnemingen Overigen 9.1 Overige waarnemingen Het weer van 2013 in Hensbroek Organisatie KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland 56 Colofoon: Eindredactie : Jan-Pieter de Krijger Samenstelling : Egbert Baars en Jan-Pieter de Krijger Bijdragen van : Egbert Baars, Ab van Dorp, Henny van der Groep, Anneloes ter Horst, Jan-Pieter de Krijger, Marco van der Lee, Freek Musman, Ben Pronk, Ad Roobeek, Cees Schaper en Resi Zabel. Opmaak : Egbert Baars Uitgave van : KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland Datum : februari 2014 Nummer : HN/01RAP Website : hoorn@knnv.nl 2014 KNNV afd. Hoorn/West-Friesland De tekst uit deze uitgave mag niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de KNNV afd. Hoorn/West-Friesland. 2

3 1 Inleiding Voor u ligt het Natuurhistorisch Jaarverslag van de KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland. Ook dit jaar zijn we er weer in geslaagd om een jaarverslag te maken van de gegevens die verzameld werden in het jaar Net als vorige jaren een verslag met heel veel vogelwaarnemingen, maar dat geeft alleen maar aan dat deze groep van organismen een steeds grotere belangstelling krijgt binnen de afdeling. Dit wil niet zeggen dat de andere groepen aan belangstelling te klagen hebben. Ook de (nacht)vlinders zijn dit jaar wederom met speciale aandacht bekeken. Dit verslag is opgebouwd uit de volgende hoofdstukken. Hoofdstuk 2; Vogels, hoofdstuk 3; Geleedpotigen, hoofdstuk 4; Planten, hoofdstuk 5; Zoogdieren, hoofdstuk 6; Vissen, hoofdstuk 7; Schimmels, hoofdstuk 8; Lutjebroekerweel en hoofdstuk 9; Overigen. Ik hoop dat u het met aandacht leest. Als u denkt dat u het jaarverslag van 2014 kunt verrijken met uw eigen waarnemingen, dan ontvangen wij die graag van u. Jan-Pieter de Krijger / Egbert Baars Waarnemingsgebied KNNV afd. Hoorn/West-Friesland 3 3

4 2 Vogels 2.1 Gegevensbronnen De KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland heeft al meer de twaalf jaar een vogelwerkgroep. Om een beeld te geven waar alle gepresenteerde vogelgegevens vandaan komen is het noodzakelijk om alle activiteiten van deze werkgroep in kaart te brengen. De werkgroep bestaat uit ongeveer vijfentwintig, min of meer, actieve vogelaars. De gegevens zijn voor een groot deel afkomstig uit deze groep werkgroepleden. Losse waarnemingen Dit zijn veldwaarnemingen van individuele werkgroepleden die niet geplaatst kunnen worden in het kader van een telactiviteit. Dit type waarnemingen is heel gevarieerd en betreft meestal bijzondere waarnemingen. Tot deze groep waarnemingen behoort ook informatie uit publicaties (dagbladen, vogeltijdschriften) en via-via waarnemingen. Broedvogelinventarisaties Dit zijn inventarisaties die gecoördineerd worden door Sovon en waar leden van onze werkgroep aan deelnemen. In veel gevallen zijn deze natuurgebieden in eigendom van Staatsbosbeheer. In alle gevallen betreffen dit monitoringsgebieden waardoor de inventarisaties in deze gebieden reeds een lange reeks van jaren worden uitgevoerd. Het is van groot belang dat deze inventarisaties (blijvend) worden voortgezet. l Kleiputten Nek / Oosterleek Cees Schaper l Uiterdijken Schellinkhout idem l Groote Vliet idem l Polder Lichtewater idem l Oosterkoog Erik de Vroome / Ko van Gent / Gerard Kenter l De Hulk / Bedijkte waal / Rietkoog / Floriskoog Harry Fabritius / Peter de Lange l Schardammerkoog Ben Pronk l Ursemmerplas Ben Pronk l MUS Lutjebroek Ad Roobeek Een andere projectmatige vorm van broedvogelinventarisatie wordt gevormd door: l Huiszwaluwenonderzoek Vogelwerkgroep Gebiedstellingen Dit zijn tellingen van de aantallen per soort in een bepaald gebied. Dit kan een slaapplaats zijn of een Important Bird Area (IBA) of gewoon een leuk gebied. De gebiedstelling kan ook in het kader van een bepaalde soort(en) of item worden uitgevoerd zoals: l Maandelijkse IBA-telling Zeevang (wintermaanden) Vogelwerkgroep l Midwintertelling idem l Voorjaarstrektelling Monument Freek Musman l Najaarstrektelling De Nek idem N.B. Niet van elke genoemde activiteit wordt verslag gedaan in dit rapport. 4

5 2.2 Welke soorten kwamen er langs in 2013 Ook in 2013 hebben de vogels niet over aandacht te klagen gehad. Alle KNNVers bij elkaar gaven mij als Natuur Historisch Secretaris individuen door. Deze waren verdeeld over 187 soorten die op de Nederlandse lijst staan. Daarnaast zijn er 23 hybriden (vogels die niet op de Nederlandse lijst staan), ondersoorten en niet helemaal goed determineerbare soorten. Dat is een langere lijst dan in 2012 waarin we 179 soorten zagen. Op 42 dagen in 2013 zijn er geen waarnemingen doorgegeven. Op 18 januari, 25 april, 3 mei, 4 september, 27 september, 1, 5 en 9 november werd er per dag maar één vogel waargenomen. DÉ dag van 2013 waarop de meeste vogels werden waargenomen is 12 januari met vogels. De SPREEUW werd het meeste geteld met exemplaren en van 21 soorten werd en maar 1 waarneming gedaan. Er werden maar HUISMUSSEN geteld over heel Zitten er echt zo weinig mussen of tellen we ze niet regelmatig? Men is gauw geneigd om de gewone soorten niet te tellen maar misschien wel waarnemingen soort datum Barmsijs Barmsijs spec Canadese Gans Canadese Gans spec Eend spec Gans spec Grote Canadese Gans Hybride Brandgans x Keizergans IJslandse Grutto Indische Gans Kaapse Casarca Kleine Canadese Gans Muskuseend Nijlgans Rietgans spec Soepeend Soepgans Stadsduif Vorkstaartplevier spec Witkopstaartmees Witte Kwikstaart spec Zebravink Zwarte Zwaan Onder- en lastig determineerbare soorten van juist die soorten zijn interessant. Alleen door tellen weten we of het goed of slecht gaat met bepaalde soorten. SMIENTEN en HUISZWALUWEN zijn DÉ soorten die bewezen hebben dat tellen waardevolle bruikbare informatie oplevert. Wat viel er op? Nou genoeg natuurlijk en daar zal ik een korte samenvatting over geven waarin de bijzonderste soorten en waarnemingen in naar voren komen. Eén januari is zo n dag dat velen van ons er toch even op uitgaan om de eerste waarnemingen te doen en dat loont vaak de moeite. Tienduizend TOPPERS werden er geteld op deze dag! De eerste ROERDOMP van 2013 werd gezien, evenals een WATERRAL en ook het WITGAT ontsnapte niet aan de aandacht. De VELDLEEUWERIK liet zich deze dag ook zien net zoals de GROTE ZILVERREIGER. Vroeger een soort waar je voor op de fiets sprong, tegenwoordig bijna gewoon. De machtige verschijning van een HAVIK werd ook op 1 januari een feit. Op 2 januari werden de enige PESTVOGELS van 2013 aan mij doorgegeven. En op 6 januari werd een overwinterende ZWARTKOP opgemerkt. De VUURGOUDHAAN is meer een soort die je rond deze tijd verwacht en deze verwachting kwam ook op deze dag uit. De eerste KLEINEZWANEN werden gezien op 9 januari en de eerste keer dat er dit jaar een BOOMKLEVER in ons waarnemingsgebied werd gezien in 2013 was op 11 januari. Een soort die niet veel wordt gezien in onze buurt. Deze dag werd ook de eerste SLECHTVALK van het jaar opgeschreven, er zouden er nog 7 volgen. Ook de ZWARTEMEES werd op 11 januari gezien. Op 12 januari werden er ook 244 BRILDUIKERS geteld. Zo zie je maar dat een midwintertelling, een dag waarop veel mensen het waterwild gaan tellen, ook mooie aantallen oplevert. De eerste WATERPIEPERS werden vandaag ook een feit. 5

6 De ó zo goed gecamoufleerde HOUTSNIP werd toch opgemerkt op 13 januari en de enige KROONEEND van het jaar werd ook gezien op deze dag. Op 15 januari kwam de eerste BLAUWE KIEKENDIEF langs vliegen en de enige EIDER van 2013 werd opgemerkt. Ook een soort die niet vaak in onze regio gezien wordt. Vandaag werd ook de eerste GEELPOOTMEEUW opgemerkt. Een soort die steeds vaker gezien wordt. De KLEINE RIETGANS is ook zo n soort die op je netvlies moet vallen wat ook op 15 januari gebeurde. Altijd leuk om deze kleine gans er tussen uit te plukken. Ook werd de eerste OEVERPIEPER opgeschreven evenals de eerste en laatste VELDUIL van het jaar. Een dag later, op 16 januari, werd de blauwe schicht gezien. Een IJSVOGEL liet zich zien. Het neefje van de GEELPOOTMEEUW, de PONTISCHE MEEUW werd op 26 januari waar genomen en de eerste SMELLEKEN werd ook op 26 januari opgemerkt en twee dagen later, op de 28 ste, kwam zijn neef de BOOMVALK door het beeld heen vliegen. Januari werd afgesloten met de eerste waarneming van de APPELVINK. Een grote vink met een enorme snavel. Negen februari gaat in 2013 de boeken in als de dag dat de enige WITKOPSTAARTMEES gezien werd. Weliswaar een ondersoort van de STAARTMEES maar wel een mooie met een hele witte kop zoals zijn naam al doet vermoeden. De enige ZWARTBUIKROTGANS van 2013 liet zich zien op 16 februari. En dan komt 1 maart, een dag met een van mijn persoonlijke hoogtepuntjes, een RODE WOUW wordt gezien in de Zeevang en zal daar nog enige tijd vertoeven. Vaak gezien door velen echter in deze tijd maar één keer doorgegeven voor ons archief. Later in het jaar, eind april om precies te zijn, wordt de tweede en laatste waarneming doorgegeven. De eerste OOIEVAAR liet zich op 8 maart zien en een dag later is de KUIFDUIKER van de partij evenals een ROODKEELDUIKER. Op 16 maart werd de eerste TAPUIT opgemerkt. Het altijd lastige BOKJE liet zich op 18 maart zien, er zouden er nog 6 volgen in Een TJIFTJAF werd 25 maart gezien, een vroege GROENPOOTRUITER kwam langs op de 28 ste en een KERKUIL werd een dag later gesnapt en de maand werd afgesloten met een ROUWKWIKSTAART op 31 maart. Als één zwaluw nog geen zomer maakt dan was het nog lente op 12 april want toen vloog de eerste BOERENZWALUW door ons gebied en op 14 april waren daar de eerste GIERZWALUW en OEVERZWALUW. Een KROMBEKSTRANDLOPER zie je ook niet vaak in ons gebied maar ook deze zat er op 14 april. Op 15 april werd de eerste HUISZWALUW in het luchtruim gezien en zo hebben we alle zwaluwen weer present in april. Deze dag werd ook de eerste VISDIEF gezien en zijn grotere neef de LACHSTERN was ook aanwezig. De eerste KOEKOEK koekoekte op 22 april en een BEFLIJSTER liet zich zien op 27 april. De eerste ZOMERTALING was terug op 4 mei en het moet toch een raar gezicht zijn geweest toen op 11 mei een ZEBRAVINK werd waargenomen, vast en zeker een ontsnapte kooivogel. Een ander hoogtepunt in ons gebied was de aanwezigheid van een GROTE KAREKIET. Hij of zij verbleef vanaf 23 mei een aantal dagen in de regio. Een WITWANGSTERN werd opgeschreven op 27 mei en een dag later vloog er een VORKSTAARTPLEVIER langs maar welke soort het precies was dat blijft gissen. 6

7 De eerste KWARTEL werd op 1 juni doorgegeven en een PORSELEINHOEN liet zich horen op 3 juni. En een WIELEWAAL deed het zelfde maar dan op 18 juni. Een WITVLEUGELSTERN viel op op 13 juli evenals een KAAPSE CASARCA maar ook deze valt in de categorie ontsnapt. Een REUZENSTERN vloog langs op 4 augustus. De soortendag op 17 augustus leverde de volgende klapper in het waarnemingsgebied op. Een KLEINE GEELPOOTRUITER verbleef kortstondig in het gebied maar lang genoeg om opgemerkt te worden. Twintig augustus was de dag van de TEMMINCK S STRANDLOPER en de eerste PURPERREIGER werd gezien op de 21 ste. De waarneming van 2 MORINELPLEVIEREN op 23 augustus is toch ook weer een hoogtepuntje. 24 augustus was de dag van de eerste waarneming van een VISAREND, een dag daarna gevolgd door de enige WITBUIKROTGANS. Een PAAPJE sloot de maand af op 31 augustus. Op 6 september werd een ZWARTEIBIS waargenomen en dat was de enige nieuwe soort in september. Oktober leverde op de 5 de een ZEEAREND op. Elf dagen later, op de 16 de werden een BAARDMAN en een ROODHALSGANS gezien. De maand werd afgesloten met een KRUISBEK. Op 11 november werd voor het eerst een juvenile ROZESPREEUW in een tuin gezien en het jaar werd afgesloten met een IJSEEND op 10 december en het hele jaar werd afgesloten op de 14 de met een erg tamme ROSSE FRANJEPOOT. Zijn verblijf in Andijk eindigde jammer genoeg in de maag van een SLECHTVALK. Eten en gegeten worden werd pijnlijk duidelijk. Jan-Pieter de Krijger 7

8 soort aantal soort aantal soort aantal Aalscholver IJsvogel 59 Roodkeelduiker 1 Appelvink 18 Indische Gans 3 Rosse Franjepoot 8 Baardman 26 Kaapse Casarca 1 Rosse Grutto 2 Barmsijs 3 Kanoetstrandloper 4 Rotgans 1 Barmsijs spec. 3 Kauw Rouwkwikstaart 3 Beflijster 1 Keep 85 Roze Spreeuw 11 Bergeend Kemphaan 344 Scholekster Blauwe Kiekendief 11 Kerkuil 2 Sijs 218 Blauwe Reiger 622 Kievit Slechtvalk 9 Boerenzwaluw Kleine Barmsijs 2 Slobeend Bokje 8 Kleine Canadese Gans 63 Smelleken 9 Bontbekplevier 27 Kleine Geelpootruiter 1 Smient Bonte Strandloper 113 Kleine Karekiet 66 Sneeuwgors 12 Bonte Vliegenvanger 2 Kleine Mantelmeeuw 652 Snor 3 Boomklever 10 Kleine Plevier 112 Soepeend 344 Boomkruiper 86 Kleine Rietgans 17 Soepgans 686 Boompieper 2 Kleine Strandloper 4 Sperwer 55 Boomvalk 25 Kleine Zilverreiger 4 Spotvogel 3 Bosrietzanger 16 Kleine Zwaan 246 Spreeuw Bosruiter 9 Kluut 786 Sprinkhaanzanger 2 Braamsluiper 11 Kneu 852 Staartmees 474 Brandgans Knobbelzwaan Stadsduif 14 Brilduiker 867 Koekoek 23 Steenloper 9 Bruine Kiekendief 96 Kokmeeuw Steenuil 116 Buizerd 240 Kolgans Stormmeeuw Canadese Gans 338 Koolmees Tafeleend Canadese Gans spec. 8 Koperwiek Tapuit 13 Casarca 30 Krakeend Temmincks Strandloper 4 Dodaars 179 Kramsvogel Tjiftjaf 123 Dwergmeeuw 165 Krombekstrandloper 2 Toendrarietgans 21 Eend spec. 16 Krooneend 1 Topper Eider 1 Kruisbek 2 Torenvalk 149 Ekster Kuifduiker 3 Tuinfluiter 37 Fazant 134 Kuifeend Tureluur 319 Fitis 51 Kwartel 2 Turkse Tortel Fuut Lachstern 1 Veldleeuwerik Gaai 187 Lepelaar 232 Velduil 1 Gans spec Meerkoet Vink Geelpootmeeuw 14 Merel Visarend 2 Gele Kwikstaart Middelste Zaagbek 73 Visdief Geoorde Fuut 29 Morinelplevier 2 Vorkstaartplevier spec. 3 Gierzwaluw Muskuseend 10 Vuurgoudhaan 6 Goudhaan 21 Nijlgans 628 Waterhoen 772 Goudplevier Nonnetje 309 Waterpieper 48 Grasmus 20 Oeverloper 61 Waterral 36 Graspieper Oeverpieper 11 Watersnip 515 Grauwe Gans Oeverzwaluw 820 Wilde Eend Grauwe Vliegenvanger 2 Ooievaar 3 Wilde Zwaan 27 Groene Specht 4 Paapje 1 Winterkoning 224 Groenling 514 Patrijs 20 Wintertaling Groenpootruiter 63 Pestvogel 4 Witbuikrotgans 1 Grote Bonte Specht 141 Pijlstaart 574 Witgat 196 Grote Canadese Gans Pimpelmees 529 Witkopstaartmees 1 Grote Gele Kwikstaart 8 Pontische Meeuw 11 Witte Kwikstaart 812 Grote Karekiet 1 Porseleinhoen 1 Witte Kwikstaart spec. 2 Grote Lijster 9 Purperreiger 6 Witwangstern 1 Grote Mantelmeeuw 212 Putter 843 Wulp Grote Zaagbek 922 Ransuil 247 Zanglijster 322 Grote Zilverreiger 467 Regenwulp 25 Zebravink 1 Grutto Reuzenstern 16 Zeearend 1 Havik 30 Rietgans Zilvermeeuw 798 Heggenmus 284 Rietgans spec. 7 Zilverplevier 3 Holenduif 295 Rietgors 286 Zomertaling 13 Houtduif Rietzanger 61 Zwarte Kraai 815 Houtsnip 14 Ringmus 330 Zwarte Mees 20 Huismus Rode Wouw 2 Zwarte Roodstaart 6 Huiszwaluw Roek 45 Zwarte Ruiter 12 Hybride Brandgans x Keizergans 1 Roerdomp 12 Zwarte Stern 6 IJseend 7 Roodborst 190 Zwartkop 91 IJsgors 2 Roodborsttapuit 3 Zwartkopmeeuw 70 IJslandse Grutto 13 Roodhalsgans 1 aantal aantal soorten 212 8

9 2.2 Verslag Verslag Huiszwaluwproject Oostelijk West-Friesland en de Zeevang Wij danken de 28 tellers voor hun bijdrage. Zonder deze mensen is het niet mogelijk om het allemaal in beeld te brengen was alweer het 22 ste jaar op rij dat de HUISZWALUW in alle dorpen en steden in ons werk gebied geteld werden.. De gegevens van 1991 tot en met 2013 Kwartblok 2013 Plaats Aartswoud Abbekerk Andijk , o Avenhorn o Baarsdorpermeer Beets Benningbroek Berkhout o Bobeldijk Bovenkarspel De Goorn De Weere Enkhuizen o Gouwe Grootebroek Grosth. / Scharwoude Hauwert Hem o Hensbroek o Hobrede Hoogkarspel / Lutjebroek Hoogwoud o Hoorn Kwadijk Lambertschaag Medemblik Middelie , Midwoud Nibbixwoud Obdam Onderdijk o Oosterblokker o Oosterdijk o Oosterleek Oosthuizen Oostwoud Opmeer / Spanbroek o Opperdoes Oudendijk o Schardam o Schellinkhout Sijberkarspel Spierdijk Twisk Ursem Venhuizen , o Wadway Warder Wervershoof o Westerblokker Westwoud / Oudijk Wijdenes o Wogmeer Wognum o Zandwerven o Zuidermeer Zwaag Zwaagdijk-Oost Zwaagdijk-West Totaal Aan de linkerzijde is de voor- dan wel achteruitgang van het aantal nesten t.o.v. het voorgaande jaar weergegeven. + = meer huiszwaluwnesten, - = minder huiszwaluwnesten, o = hetzelfde aantal huiszwaluwnesten 9 9

10 Kaart met Huiszwaluw-nesten De gegevens van dit jaar zijn wederom aan de Sovon doorgegeven ten behoeve van het landelijke kolonievogel onderzoek. Dit onderzoek vindt in een aantal gebieden over een groot aantal jaren plaats. Dit is naar de mening van de Sovon Vogelonderzoek Nederland de beste manier om een goede indruk te krijgen over hoe het met deze vogels gaat. Wij beschikken op dit moment over gegevens uit de afgelopen twintig jaar. Met deze mooie reeks over een groot gebied is de Sovon uitermate tevreden heeft helaas 86 nesten minder opgeleverd dan De HUISZWALUWEN stand is nog steeds laag, zeker in verhouding tot het topjaar 2000 toen er zwaluwen waren. De toe- en afname van huiszwaluwnesten over de verschillende plaatsen is weer erg wisselend. Douwe Greydanus / Egbert Baars 10 10

11 In de bovenstaande grafiek zijn de totalen over de jaren 1993 tot en met 2013 weergegeven, tevens zijn de nesten die in het binnenland en langs de kust zijn geteld zichtbaar gemaakt. In het onderstaande figuur is het percentage nesten in het binnenland en langs de kust weergegeven. Kust Binnenland 45% 55% In de onderstaande tabel is de toe- en afname weergegeven Aartswoud (afname 5) Hoogkarspel / Lutjebroek (toename 1) Sijberkarspel (afname 28) Abbekerk (toename 6) Hoogwoud (afname 3) Spierdijk (toename 4) Andijk (toename 11) Kwadijk (afname 4) Twisk (toename 13) Beets (afname 6) Lambertschaag (afname 6) Ursem (afname 7) Benningbroek (toename 28) Medemblik (toename 26) Venhuizen (afname 5) Berkhout (afname 17) Middelie (toename 4) Warder (afname 13) Bovenkarspel (afname 7) Midwoud (toename 4) Wervershoof (toename 10) De Goorn (afname 9) Nibbixwoud (toename 3) Westwoud / Oudijk (toename 23) De Weere (afname 10) Obdam (afname 16) Wijdenes (toename 14) Enkhuizen (afname 49) Onderdijk (toename 2) Wognum (toename 12) Grootebroek (afname 16) Oosthuizen (afname 9) Zwaag (afname 7) Grosth. / Scharwoude (afname 3) Oostwoud (afname 8) Zwaagdijk-Oost (toename 1) Hauwert (afname 4) Opmeer / Spanbroek (afname 1) Zwaagdijk-West (afname 10) Hem (afname 6) Oudendijk (toename 1) Hoogkarspel Sijberkarspel

12 2.4 Voorjaarstrek 2013 langs de telpost Het Monument In 2013 heeft Freek Musman weer de nodige uren bij het Monument gezeten om de voorjaars-trek te tellen. Daarbij heeft hij 98 soorten waargenomen die samen voor exemplaren zorgden. Vanaf 1998 neemt dit jaar de zesde plaats in qua aantal en voor het aantal soorten de laatste plaats. jaar aantal vogels aantal soorten De top 3 van 2013 levert wederom de SPREEUW als winnaar met exemplaren, op plaats twee staat de BRANDGANS met individuen en de derde plaats is dit jaar voor de KOKMEEUW met stuks. Opvallende zaken in de telling: Het aantal SPREEUWEN in 2013 was ruim meer dan vorig jaar. Het aantal KOLGANZEN is, vergeleken met 2012 met de ruim de helft minder gezien. Het aantal GOUDPLEVIEREN dat dit jaar met meer langs vloog dan in Freek telde dit jaar ruim 60 SCHOLEKSTERS minder dan vorig jaar. In 2012 vlogen er bijna 400 GRASPIEPERS meer langs dan in Op de volgende pagina staat de totaaltelling van Freek Musman over 2013 zodat je nog eens rustig kan nalezen wat er zo allemaal langs de dijk naar het noorden vliegt. Jan-Pieter de Krijger 12

13 soort aantal soort aantal Aalscholver 89 Krakeend 2 Bergeend 5 Kramsvogel 75 Blauwe Reiger 10 Kuifeend 3 Boerenzwaluw 626 Lepelaar 5 Bontbekplevier 5 Middelste Zaagbek 3 Bonte Strandloper 77 Nijlgans 17 Bosruiter 4 Nonnetje 2 Brandgans Oeverloper 6 Brilduiker 16 Oeverpieper 3 Bruine Kiekendief 11 Oeverzwaluw 21 Buizerd 1 Pijlstaart 6 Canadese Gans spec. 3 Putter 5 Ekster 9 Regenwulp 23 Fitis 1 Rietgans 2 Fuut 1 Rietgors 12 Gaai 1 Rode Wouw 1 Gans spec Roek 1 Gele Kwikstaart 105 Rosse Grutto 2 Gierzwaluw 249 Scholekster 11 Goudplevier 237 Slechtvalk 1 Graspieper 645 Slobeend 5 Grauwe Gans 153 Sperwer 4 Groenling 5 Spreeuw Groenpootruiter 26 Steenloper 6 Grote Bonte Specht 2 Stormmeeuw Grote Gele Kwikstaart 2 Tafeleend 1 Grote Lijster 1 Torenvalk 3 Grote Mantelmeeuw 14 Tureluur 8 Grote Zaagbek 11 Turkse Tortel 2 Grote Zilverreiger 4 Veldleeuwerik 669 Grutto 965 Vink 32 Holenduif 9 Visdief 8 Houtduif 238 Vorkstaartplevier spec. 3 Huiszwaluw 45 Waterpieper 4 Kanoetstrandloper 2 Watersnip 11 Kauw 585 Wilde end 18 Keep 1 Wilde Zwaan 3 Kemphaan 42 Wintertaling 68 Kievit Witgat 31 Kleine Mantelmeeuw 398 Witte Kwikstaart 120 Kleine Plevier 2 Witwangstern 1 Kleine Strandloper 2 Wulp 103 Kleine Zwaan 1 Zilvermeeuw 279 Kluut 13 Zilverplevier 2 Kneu 32 Zwarte Kraai 2 Knobbelzwaan 25 Zwarte Ruiter 7 Koekoek 1 Zwarte Stern 1 Kokmeeuw Zwartkopmeeuw 6 Kolgans totaal Koperwiek 23 aantal soorten 98 13

14 2.5 Najaarstrek-telling 2013 bij De Nek In 2013 heeft Freek Musman ook weer bij de Nek postgevat om de najaarstrek vast te leggen. Dit leverde vogels op verdeeld over 117 soorten. Vanaf 1999 gezien is dat het op één na laagste aantal wat soorten betreft en wat betreft individuen staat 2013 ook op de een na laatste plaats. jaar aantal vogels aantal soorten Een aantal zaken vielen op ten opzichte van Freek telde in AALSCHOLVERS meer dan in Het aantal RIETGANZEN dat langs kwam is met exemplaren gestegen en ook de KOL- GANZEN namen in aantal toe. Er kwamen er meer langs. GOUDPLEVIEREN vlogen met ruim 500 meer individuen langs. Vlogen er in 2012 juist heel veel meer RINGMUSSEN langs als in 2011, in 2013 waren het er ruim 500 minder. Het aantal VINKEN is ook ruim minder als in Voor het totale overzicht verwijs ik je naar de volgende pagina waar de gegevens van Freek Musman zijn weergegeven. Jan-Pieter de Krijger 14

15 soort aantal soort aantal Aalscholver Koperwiek 29 Barmsijs 3 Krakeend 189 Bergeend 161 Kramsvogel 59 Blauwe Kiekendief 1 Kuifeend 663 Blauwe Reiger 81 Lepelaar 38 Boerenzwaluw Merel 2 Bontbekplevier 8 Middelste Zaagbek 6 Bonte Strandloper 16 Morinelplevier 2 Boompieper 2 Nijlgans 66 Bosruiter 2 Oeverloper 12 Brandgans 722 Oeverpieper 5 Brilduiker 2 Oeverzwaluw 559 Bruine Kiekendief 18 Pijlstaart 43 Canadese Gans spec. 5 Pimpelmees 3 Dodaars 1 Purperreiger 2 Dwergmeeuw 153 Putter 11 Fuut 26 Regenwulp 1 Gaai 2 Reuzenstern 16 Gans spec Rietgans Gele Kwikstaart Rietgors 179 Gierzwaluw 688 Ringmus 83 Goudplevier Roerdomp 1 Graspieper Scholekster 108 Grauwe Gans Sijs 33 Groene Specht 1 Slobeend 45 Groenling 217 Smelleken 4 Groenpootruiter 16 Smient 236 Grote Bonte Specht 3 Sneeuwgors 2 Grote Gele Kwikstaart 5 Sperwer 5 Grote Lijster 1 Spreeuw Grote Mantelmeeuw 93 Steenloper 1 Grote Zaagbek 8 Stormmeeuw 227 Grote Zilverreiger 13 Tafeleend 117 Grutto 274 Tapuit 2 Havik 1 Temmincks Strandloper 2 Heggenmus 1 Torenvalk 13 Holenduif 41 Tureluur 81 Houtduif Turkse Tortel 2 Huiszwaluw 401 Veldleeuwerik 419 IJsgors 2 Vink 732 IJsvogel 3 Visarend 1 Kanoetstrandloper 2 Visdief 61 Kauw 101 Watersnip 403 Keep 73 Wilde end 105 Kemphaan 156 Wintertaling 26 Kievit Witbuikrotgans 1 Kleine Mantelmeeuw 67 Witgat 138 Kleine Plevier 8 Witte Kwikstaart 442 Kleine Rietgans 15 Wulp 253 Kleine Strandloper 2 Zanglijster 26 Kleine Zilverreiger 1 Zilvermeeuw 31 Kleine Zwaan 56 Zilverplevier 1 Kluut 30 Zomertaling 2 Kneu 735 Zwarte Kraai 1 Knobbelzwaan 110 Zwarte Mees 17 Koekoek 1 Zwarte Ruiter 1 Kokmeeuw Zwarte Stern 1 Kolgans Zwartkopmeeuw 7 Koolmees 4 totaal aantal soorten

16 2.6 Zeevangtelling 2013 In juli 2013 is het beheerplan van het Natura 2000 voor de Polder Zeevang vastgesteld. Dit beheerplan is voor een periode van 6 jaar actueel. Na deze 6 jaar vindt er een evaluatie plaats en wordt er een nieuwplan voor een volgende periode van 6 jaar opgesteld. Hiermee komt een eind aan een traject van meer dan 10 jaar actief lobbyen voor de belangen van de natuurwaarden in De Zeevang. De Zeevangtelling is één van de instrumenten geweest om de provincie in te lichten over de omvang van de vogelrijkdom in het gebied. Meten is weten. Deze stelling is uitgangspunt geweest om in 2000 te starten met de Zeevangtelling. Het gebied dat wij tellen heeft een oppervlakte van hectare. Na 13 jaar beschikken we over een rijk archief vogeltellingen om aan te geven hoeveel vogels jaarlijks gemiddeld aanwezig zijn in De Zeevang. In tabel 1 staan de vogelsoorten die op het moment van de maandelijkse telling in De Zeevang zijn waargenomen. teldatum soort aantal aantal aantal aantal aantal aantal Dodaars 1 Fuut Aalscholver Grote Zilverreiger Blauwe Reiger Lepelaar 6 2 Knobbelzwaan Kleine Zwaan 4 Kleine Rietgans 1 Kolgans Grauwe Gans Soepgans Indische Gans 48 Kleine Canadese Gans Brandgans Nijlgans Bergeend Smient Krakeend Wintertaling Wilde Eend Soepeend Pijlstaart 2 Slobeend Tafeleend 10 1 Kuifeend Brilduiker 2 Nonnetje Grote Zaagbek Blauwe Kiekendief 1 1 Sperwer Buizerd Torenvalk Smeleken 1 Slechtvalk Fazant Waterhoen Meerkoet Scholekster Goudplevier Kievit

17 teldatum soort aantal aantal aantal aantal aantal aantal Kemphaan 15 Watersnip Grutto 392 Wulp Tureluur 63 Kokmeeuw Stormmeeuw Kleine Mantelmeeuw 3 1 Zilvermeeuw Grote Mantelmeeuw Holenduif Houtduif Turkse Tortel Grote Bonte Specht 1 3 Veldleeuwerik Graspieper Witte Kwikstaart Merel Kramsvogel Koperwiek Spreeuw Ekster Kauw Zwarte Kraai Vink Putter Huismus Ringmus totaal aantal soorten Tabel 1: Overzicht van de tellingen in 2013 Grote zilverreigers 17

18 nov 17-nov 15-nov 16-nov 14-nov 20-nov 19-nov 18-nov 16-nov 15-nov 14-nov 13-nov 18-nov 18-nov soort aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal Fuut Dodaars Aalscholver Koereiger Grote Zilverreiger Blauwe Reiger Lepelaar 1 Knobbelzwaan Zwarte Zwaan 1 2 Kleine Zwaan Wilde Zwaan 4 Rietgans 220 Kleine Rietgans Kolgans Grauwe Gans Soepgans Canadese Gans) Brandgans Rotgans 1 1 Nijlgans Casarca 1 Bergeend Indische Gans 1 12 Smient Krakeend Wintertaling Wilde end Soepeend Pijlstaart Slobeend Tafeleend Kuifeend Brilduiker 7 3 Nonnetje Grote Zaagbek Blauwe Kiekendief 1 Sperwer Havik Buizerd Ruigpootbuizerd Torenvalk Smelleken Slechtvalk Fazant Waterral Waterhoen Meerkoet Scholekster Goudplevier Kievit Bonte Strandloper Kemphaan Watersnip Grutto 1 Wulp Witgat Tureluur 1 2 Zwarte Ruiter 4 Groenpootruiter 1 Kokmeeuw Stormmeeuw Kleine Mantelmeeuw Zilvermeeuw Grote Mantelmeeuw Houtduif Holenduif Turkse Tortel Roodborsttapuit Grote Bontespecht IJvogel Veldleeuwerik Graspieper Waterpieper 1 1 Winterkoning Witte Kwikstaart Heggemus 2 1 Roodborst Paapje 2 3 Kramsvogel Koperwiek Merel Pimpelmees Koolmees Baardman Spreeuw Ekster Gaai Kauw Zwarte Kraai Keep Vink Putter Huismus Ringmus Rietgors 2 totaal Tabel 2: Overzicht van de novembertellingen van 2000 tot en met

19 November is in de meeste jaren de maand met de hoogste aantallen vogels. In tabel 2 zijn de grote verschillen in de aantallen tussen de verschillende vogelsoorten goed te zien. Verheugend is het hoge aantal vogels in november Nog nooit telden we zoveel vogels in november als op die novemberdag in 2013 namelijk vogels. Bij de reigersoorten valt op dat de BLAUWE REIGER in aantal is achteruit gegaan. Mogelijk dat hier de afgelopen koude winters aan hebben bijgedragen. De GROTE ZILVERREIGER heeft daarentegen een snelle opmars gemaakt. De novembertelling leverde 20 GROTE ZILVERREIGERS op. De slaapplaats langs de Ye is ook telkens bezet met 10 tot 15 GROTE ZILVERREIGERS. De ganzenaantallen zijn in de teljaren vanaf 2000 sterk gestegen. Wij zien in de afgelopen 3 teljaren wel een stabilisatie van de aantallen. In grafiek 1 is dit weergegeven. Ben Pronk Kolgans Grauwe Gans Soepgans Canadesegans(kl) Brandgans Grafiek 1: Ganzen in De Zeevang 2001 tot en met

20 2.7 Visarend pleistert 32 dagen op de Ursemmerplas De aanleiding om dit overzicht samen te stellen is de aanwezigheid van de VISAREND van tot Deze vogel werd prachtig vastgelegd door fotograven. Zelfs ten tijde dat de VISAREND zijn prooi uit het water haalde. Bij de twintig keer dat de vogel werd waargenomen werd deze waarneming 10 maal met een foto vergezeld. Allereerst geef ik een overzicht van het voorkomen van de VISAREND in ons waarnemingsgebied (vanaf 1982). Daarna ga ik iets dieper in op de VISAREND van de Ursemmerplas. Ieder jaar worden in ons waarnemingsgebied een aantal VISARENDEN gezien. Het gaat dan om doortrekkende VISARENDEN die van hun broedgebieden Noordelijk en Noordoostelijk van ons land komen. Ook in het voorjaar worden soms VISARENDEN opgemerkt op hun terugkeer naar die broedgebieden. Als we de waarnemingen in ons waarnemingsgebied bekijken zien we dat de VISAREND doortrekt over ons gehele waarnemingsgebied. De donker gekleurde delen geven aan dat daar meer waarnemingen worden gedaan. Wij moeten hierbij bedenken dat hier ook de meeste waarnemers actief zijn. In tabel 1 zien we het totaal aantal waarnemingen van VISARENDEN vanaf Hieruit kun je opmaken dat de maanden april en mei het kansrijkst zijn om VISARENDEN te treffen op hun voorjaarstrek naar de broedgebieden. In de trekperiode vanuit hun broedgebieden in het noorden naar het zuiden hebben in augustus, september en oktober de grootste trefkans. Het gaat bijna altijd om een enkel exemplaar. maand aantal aantal exemplaren aantal hok(ken) waarneming 5 km januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december totaal Tabel 1: Alle Visarend waarnemingen in ons werkgebied vanaf 1983 In grafiek 1 is te zien hoe de VISAREND in de afgelopen jaren door ons gebied getrokken is. Opvallend is hier dat de aantal waargenomen VISARENDEN een stijgende lijn heeft. Ik ga er vanuit dat de waarnemingsactiviteit ongeveer hetzelfde is gebleven in de afgelopen 10 jaar. De VISAREND van de Ursemmerplas is goed gedocumenteerd. Het grote aantal waarnemingen maakt een overzicht mogelijk. De VISAREND werd op 16 september voor de eerste maal bij de plas vastgesteld door Johan Beek. De laatst doorgegeven waarneming is 18 oktober. Hierna kwamen een groot aantal waarnemers naar de Ursemmerplas om ook een glimp op te vangen van deze voor ons gebied bijzondere vogelsoort. 20

21 ter plaatse overvliegend Grafiek 1: Door ons werkgebied getrokken Visarenden vanaf 2005 De VISAREND van de Ursemmerplas was een juveniel exemplaar 1 ste of 2 de kalenderjaar. Na de waarnemingen te hebben gevolgd, besloot ik zelf om op 27 september in de vroege ochtend naar de plas te gaan om vast te stellen of de VISAREND het gebied als slaapplaats koos. Om 07:20 uur in de schemering nam ik de vogel waar, uitvliegend uit een bomenpartij aan de westkant van de plas. Hij of zij vloog een ronde over de plas en vloog vervolgens in noordwestelijke richting weg van de Ursemmerplas. Op 28 september heb ik een aantal foto s gemaakt van de VISAREND. Er zijn tevens een aantal foto s toegevoegd waarop de vogel daadwerkelijk vis vangt op de Ursemmerplas. De VISAREND bleef 32 dagen, waarbij hij niet alleen op het terrein van de Ursemmerplas pleisterde. Een groot aantal keer werd hij rustend op diverse hekpalen rond de akkers in de omgeving van de plas gezien. De vraag waarom deze VISAREND in ons gebied pleisterde is iets wat mij zeer boeit. Het toenemend aantal VISARENDEN dat in ons waarnemingsgebied wordt gezien kan ook een aanwijzing zijn dat het landschap in ons gebied aantrekkelijker is geworden voor VISARENDEN. De Ursemmerplas is een aanzienlijke waterplas die in de jaren 70 van de vorige eeuw is ontstaan door de ruilverkaveling van de Polder Ursem. Het lijkt momenteel een geschikte biotoop voor de VISAREND. De Ursemmerplas, die bij de aanleg midden in een boomloze polder was gelegen, is verandert in een door bomen en stuiken omzoomd landschapstype. Er is mogelijk een gelijkenis met de gebieden in het voormalige Oost-Duitsland (Mauritsplatte), waar VISARENDEN in de zomermaanden voorkomen. Het is aangetoond dat de vogel de Ursemmerplas als slaapplaats gebruikt en dat hij er ook zijn hapje bij elkaar kan vissen. In ons waarneminggebied zijn in de afgelopen 40 jaar op andere plaatsen dan de Ursemmerplas eveneens veranderingen aangebracht aan ons eerder veel opener landschap. Het zou mooi zijn als VISARENDEN de komende jaren hierdoor ons waarnemingsgebied uitkiezen om tijdelijk te pleisteren op hun doorreis naar elders. Ben Pronk 21

22 Visarend met vis, foto: Jacob Jorritsma Visarend met vis, foto: Huub Veldhuizen 22

23 2.8 Inventarisatieverslag van de broedvogels van De Hulk, De Kogen en (reservaat) De Zeevang Inventarisatie 2013 Hieronder wordt per gebied een overzicht van de telgegevens weergegeven. De gebieden zijn veelal vanaf 1985 jaarlijks geïnventariseerd. Ab van Dorp / Egbert Baars Overzichtskaart reservaatgebieden Kogen en Hulk 23

24 De Hulk 8 ha grasland en 2 ha water. Tellers Harry Fabritius en Peter de Lange. DE HULK Fuut Knobbelzwaan Grauwe Gans Soepgans Kolgans Brandgans Kleine Canadese Gans Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Tafeleend Kuifeend Scholekster Kluut Kleine Plevier Kievit Grutto Tureluur Visdief Kokmeeuw Zwartkopmeeuw Waterhoen Gele Kwikstaart 2 1 Tabel 1: Vastgestelde territoria De Hulk Bedijkte Waal 2 ha nat grasland en 2 ha water. Tellers Harry Fabritius en Peter de Lange. BEDIJKTE WAAL Fuut Dodaars Knobbelzwaan Grauwe Gans Bergeend Zomertaling Krakeend Slobeend Kuifeend Tafeleend Meerkoet Waterhoen Scholekster Kievit Watersnip Grutto Tureluur Veldleeuwerik Graspieper Gele Kwikstaart Rietgors 1 1 Tabel 2: Vastgestelde territoria Bedijkte Waal 24

25 Rietkoog 23 ha grasland. Tellers Harry Fabritius en Peter de Lange. RIETKOOG Knobbelzwaan Grauwe ans Soepgans Canadese Gans Brandgans Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling Krakeend Kuifeend Smient Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik Graspieper Visdief Gele Kwikstaart Tabel 3: Vastgestelde territoria Rietkoog 25

26 Boezemlanden Westerkoog 5 ha grasland, 3 ha water en 6 ha moeras/riet. Teller Gerard Kenter. BOEZEMLANDEN WESTERKOOG Fuut Knobbelzwaan Grauwe Gans >25 >25 >50 >50 >50 >60 > >53 Soepgans? > Nijlgans Tafeleend Kuifeend Bergeend Krakeend Slobeend Wilde Eend 10 Soepeend 2 Bruine Kiekendief Meerkoet Waterhoen 2 1 Fazant Scholekster Tureluur 1 Kluut Waterral Houtduif 1 Turkse Tortel 2 Holenduif Koekoek Witte Kwikstaart Ransuil Winterkoning Heggenmus Blauwborst Grasmus Zanglijster Merel Rietzanger Sprinkhaanrietzanger Snor Kleine Karekiet Bosrietzanger Spotvogel 2 1 Baardman Groenling 1 Kneu Putter Vink Rietgors Zwartkop Fitis Tuinfluiter Huismus 17 Tabel 4: Vastgestelde territoria Boezemlanden Westerkoog 26

27 Oosterkoog 34 ha grasland en 6 ha rietveld. Teller Gerard Kenter. OOSTERKOOG Knobbelzwaan Grauwe Gans 4 9 Bergeend Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Kuifeend Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik Graspieper Gele Kwikstaart Wilde Eend 4 Tabel 5: Vastgestelde territoria van het grasland gedeelte van de Oosterkoog OOSTERKOOG Knobbelzwaan Grauwe Gans > Nijlgans Krakeend 1 Wilde Eend 2 Roerdomp Bruine Kiekendief 1 1 Meerkoet Porseleinhoen Waterral Koekkoek Sprinkhaanzanger Snor 1 0 Kleine Karekiet Blauwborst Rietzanger Baardman 1 0 Rietgors Fazant Tabel 6: Vastgestelde territoria van het rietveld in de Oosterkoog Vrijwilligerswerk in de Koogbraak Samen met vrijwilligers uit de omgeving worden delen van het rietveld bij De Koogbraak nu al meer dan 10 jaar gemaaid en opgeruimd. 27

28 Koogbraak 3 ha grasland, 3 ha riet/moeras en 1 ha water. Teller Gerard Kenter. KOOGBRAAK Knobbelzwaan Grauwe Gans >2 > Nijlgans Bergeend Wilde Eend 4 5 Krakeend Slobeend 1 Tafeleend Kuifeend Bruine Kiekendief Meerkoet Fazant Houtduif Koekoek Winterkoning Rietzanger Sprinkhaanzanger Snor Kleine Karekiet Bosrietzanger Vink Rietgors Slobeend Fitis Blauwborst Merel 1 Tjiftjaf 1 Fitis 1 Grasmus Vink 1 1 Groenling 1 0 Waterral Tabel 7: Vastgestelde territoria Koogbraak Schardammerkoog 47 ha grasland (14 ha van Staatsbosbeheer) en 1 ha water. Teller Ben Pronk. SCHARDAMMERKOOG, 1984 t/m 2000 betreft alleen noordelijke deel, 2001 tot heden de gehele Schardammerkoog Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling Krakeend Kuifeend Wilde Eend?? 8 5 Scholekster Kievit Grutto Tureluur Meerkoet?? 5? 1 Veldleeuwerik Graspieper Wintertaling Visdief Kokmeeuw Gele Kwikstaart Wilde eend 4 Tabel 8: Vastgestelde territoria Schardammerkoog 28

29 Floriskoog 13 ha grasland. Tellers Harry Fabritius en Peter de Lange. FLORISKOOG Knobbelzwaan Grauwe Gans 8 6 Nijlgans 1 2 Bergeend Slobeend Zomertaling Krakeend Smient Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik 3 0 Graspieper Visdief Kokmeeuw Gele Kwikstaart 1 Tabel 9: Vastgestelde territoria Floriskoog Zeevang 200 ha grasland en ca. 10 ha water. Tellers Ko van Gent en Eric de Vroome. ZEEVANG, inventarisaties t/m 2005 uitgevoerd door Siem Koops; vanaf door 2006 Ko van Gent en Eric de Vroome Knobbelzwaan Grauwe Gans? Brandgans Canadese Gans Nijlgans Bergeend??? Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Kuifeend Tafeleend Smient Scholekster Kluut Kievit Grutto Tureluur Kemphaan Graspieper? Veldleeuwerik? Visdief Kokmeeuw Witte Kwikstaart Gele Kwikstaart Porseleinhoen 1 Tabel 10: Vastgestelde territoria reservaat Zeevang Nawoord Tot zover ons overzicht met betrekking tot het broedseizoen van Wij, Harry Fabritius, Ko van Gent, Gerard Kenter, Peter de Lange, Ben Pronk en Eric de Vroome namens de KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland en Ab van Dorp namens Staatsbosbeheer, hopen dat u dit overzicht met belangstelling heeft doorgenomen. Bij vragen kunt u contact opnemen met boswachter Ab van Dorp, Postbus te 1040 HD Amsterdam, of per , adres: a.dorp@staatsbosbeheer.nl. Ab van Dorp / Egbert Baars 29

30 2.9 Broed- en kolonievogeltellingen Cees Schaper is al jaren een van de vaste broed- en kolonievogeltellers die voor SBB een aantal gebieden bezoekt om daar de broedvogelpopulatie in kaart te brengen. Ook in 2013 heeft Cees de gebieden weer regelmatig bezocht en de broedvogels in kaart gebracht. Een tijdrovende klus die toch elk jaar weer de moeite waard is. Een jarenlange telreeks is een waardevol gegeven om trends waar te nemen en daar dan eventueel beheer op aan te passen. De gegevens die Cees dit jaar verzamelde in zijn telgebieden staan hieronder in de tabellen weergegeven. Jan Pieter de Krijger Broedvogels De Ven De Nek Uiterdijken van Schellinkhout soort aantal Baardman 1 Bosrietzanger 1 Bruine Kiekendief 1 Buizerd 1 Fazant 1 Fuut 5 Grauwe Gans 28 Grutto 6 Kievit 6 Kleine Karekiet 5 Krakeend 2 Meerkoet 4 Merel 2 Rietgors 5 Rietzanger 3 Scholekster 1 Tjiftjaf 1 Tureluur 3 Wilde Eend 8 totaal 84 soort aantal Bergeend 1 Canadese Gans 2 Ekster 1 Grauwe Gans 69 Groenling 1 Grutto 13 Heggenmus 2 Huismus 4 Kievit 9 Kokmeeuw 305 Krakeend 5 Meerkoet 6 Nijlgans 1 Rietgors 2 Scholekster 3 Tureluur 3 Vink 2 Waterhoen 3 Wilde Eend 8 Winterkoning 3 totaal 443 soort aantal Brandgans 64 Grauwe Gans 2 Grutto 15 Kievit 53 Kleine Canadese Gans 31 Kluut 1 Kokmeeuw 22 Krakeend 3 Meerkoet 3 Scholekster 2 Slobeend 1 Tureluur 8 Visdief 28 Wilde Eend 5 totaal 238 Koopmanspolder soort aantal Grauwe Gans 4 Kievit 10 Meerkoet 1 Scholekster 2 Tureluur 2 Wilde Eend 2 totaal 21 Tersluis soort aantal Grutto 5 Kievit 9 Meerkoet 3 Scholekster 1 Tureluur 6 Wilde Eend 3 totaal 27 Kolonievogels soort kolonienaam 2013 Aalscholver Vogeleiland De Kreupel, Andijk Aalscholver 't Ven, Enkhuizen 195 Aalscholver Vooroever Onderijk Blauwe Reiger Wilhelminapark, Enkhuizen 16 Lepelaar Vooroever, Onderdijk 83 Zwartkopmeeuw Vooroever, Onderdijk Kleine Mantelmeeuw Vooroever, Onderdijk (20) Zilvermeew Vooroever, Onderdijk (5) Kokmeeuw De Nek, Schellinkhout

31 2.10 Soortendag Op zaterdag 17 augustus 2013 hield de vogelwerkgroep van de KNNV de 11e soortendag. Het doel van deze dag is om in teamverband zoveel mogelijk vogelsoorten waar te nemen. Team 1 werd gevormd door Tineke Horstman, Hans Oudejans, Piet Reus en Wil Reus; team 2 door Ruud Timmer, Douwe Greydanus en Peter Tjeertes; team 3 door Fred Weel, Ton Groen en Ad Roobeek. Hieronder het relaas van team 1 Gestart werd om 06:20 uur bij het Egboetswater, terwijl de wedstrijd liep tot, precies 15:00 uur, die dag. Het speelveld was het waarnemingsgebied van onze afdeling. Door ieder team werd zelf bepaald waar naar de vogels werd geluisterd of gekeken. De waarneming telde indien minstens 2 teamleden de soort gezien of gehoord hadden. Vanaf de Liederik volgden wij, met de auto, in een langzaam tempo de weg, via Hauwert, Oostwoud, naar de waterberging van Twisk. En via de waterberging van Opperdoes, besloten wij de Vooroever bij Medemblik te bezoeken, voor een mooi zicht op een groep ZWARTE STERNS. De Vooroever van Onderdijk paste prima in ons schema, waarbij wij werden verrast, door een groepje PUTTERS en een aantal LEPELAARS. Bij de Koopmanspolder van Wervershoof namen wij tijd voor een broodje, en liet de BRUINE KIEKENDIEF (man) zich prachtig zien. Uiteraard wilden wij de, twee andere leden van het team onze waterberging bij de Lutjebroeker Weel laten zien. En dat was niet voor niets, want daar mochten wij de ORANJE LUZERNEVLINDER bewonderen. De laatste halte werd bij het Ven in Enkhuizen genomen en via de Gouw gingen wij, op tijd terug, naar het Egboetswater, waar door ieder team het aantal soorten bekend werd gemaakt. Bijzonder vonden wij onze waarneming van de WATERRAL, een vogel die zich maar weinig laat zien, maar met een beetje geluk wel laat horen: het geluid lijkt op het gegil van een mager speenvarken. Nawoord van de organisatie Winnaar werd het team 3 met 84 soorten en mocht ook de wisseltrofee in ontvangst nemen. Team 2 werd met 70 soorten tweede en team 1 eindigde op de derde plaats met 64 soorten. Team 2 had het geluk een PORSELEINHOEN te zien en team 1 werd met extra werk opgezadeld door de waarneming van de voor Nederland zeer zeldzame KLEINE GEELPOOTRUITER. Op de volgende twee pagina s staat een overzicht van alle waarnemingen. Alle deelnemers hebben zeer genoten en zien uit naar de volgende editie. Doet u dan ook mee? Piet Reus en Ad Roobeek 31

32 Team 1 Team 2 Team 3 soort plaats tijd plaats tijd plaats tijd Aalscholver Andijk Buurtjeshaven 11:20 Vooroever 11:15 Vlietlanden Onderdijk 8:54 Bergeend Kolk van Dussen 8:45 WB Twisk 8:05 WB Twisk 7:04 Blauwe Reiger Hauwert 7:00 Broerdijk 7:31 Vooroever Onderdijk 9:45 Boerenzwaluw Hauwert 6:45 Notweg 6:56 WB Twisk 8:00 Bontbekplevier Kolk van Dussen 9:00 WB Twisk 8:49 Boomkruiper Andijk Hoekweg 11:45 Boomvalk Hoogkarspel Houterweg 13:45 Brandgans Kolk van Dussen 8:45 WB Twisk 8:26 WB Twisk 7:08 Bruine Kiekendief Kolk van Dussen 9:00 Vooroever 11:45 Koopmanspolder 10:58 Buizerd Kolk van Dussen 9:00 Hauwert 7:24 WB Twisk 7:51 Casarca WB Twisk 10:00 WB Twisk 9:38 Dodaars LW32 14:20 Ekster Hauwert 6:30 Notweg 6:55 WB Twisk 7:20 Fazant Kolk van Dussen 8:15 Vooroever 10:15 Vlietlanden Onderdijk 8:44 Fuut Lambertschaag 9:30 Broerdijk 7:32 WB Twisk 6:50 Gaai Lutjebroek De Weed 14:00 Gele Kwikstaart Abbekerk 8:15 WB Twisk 9:57 Vooroever 9:10 Goudplevier Hauwert 7:15 WB Twisk 8:16 Zuiderdijk 13:11 Grauwe ans Hauwert 6:45 Notweg 7:02 Medemblik 6:45 Grauwe Vliegenvanger Venhuizen 13:30 Zak van Hauwer 7:20 Groenling Hauwert 6:45 Groenpootruiter WB Twisk 10:00 Vooroever 9:17 Grote Bonte Specht Hauwert 6:45 Zak van Hauwer 7:04 Vlietlanden Onderdijk 8:45 Grote Canadese Gans Nibbixwoud 7:30 Vooroever 10:45 WB Twisk 7:08 Grote Mantelmeeuw Andijk WRK III 12:15 De ven 14:00 Naviduct Enkhuizen 12:29 Grutto Benningbroek 8:00 WB Twisk 9:10 WB Twisk 7:27 Heggemus Hauwert 6:45 Holenduif Benningbroek 8:00 WB Twisk 8:18 WB Twisk 7:51 Houtduif Hauwert 6:30 WB Twisk 8:18 WB Twisk 7:04 Huismus Hauwert 6:30 Notweg 6:55 Vlietlanden Onderdijk 8:51 Huiszwaluw Hauwert 6:45 Zak van Hauwer 7:17 WB Twisk 8:00 Hybride Canadese x Brandgans Abbekerk 8:30 Kauw Hauwert 7:00 Broerdijk 7:34 Opperdoes 8:30 Kemphaan Abbekerk 8:10 WB Twisk 9:34 WB Twisk 7:07 Kievit Hauwert 7:00 Notweg 6:53 WB Twisk 7:07 Kleine Geelpootruiter WB Twisk 10:45 Kip Streekbos 14:30 Kleine Canadese Gans WB Twisk 7:08 Kleine Karekiet Kolk van Dussen 8:45 WB Twisk 10:00 Kleine Mantelmeeuw Hauwert 7:00 Broerdijk 7:32 Opperdoes 6:43 Kleine Plevier Kolk van Dussen 8:45 Kluut Kolk van Dussen 8:45 WB Twisk 8:35 WB Twisk 7:06 Kneu Hoogkarspel De Gouw Oost 13:45 Vooroever 11:45 Knobbelzwaan Hauwert 6:45 Zak van Hauwert 7:06 Zuiderdijk 12:42 Kokmeeuw Hauwert 6:30 Notweg 6:50 Medemblik 6:45 Koolmees Hauwert 6:30 Zak van Hauwer 7:06 Koopmanspolder 10:51 Krakeend Benningbroek 8:00 WB Twisk 8:47 WB Twisk 7:04 32

33 Team 1 Team 2 Team 3 soort plaats tijd plaats tijd plaats tijd Krombekstrandloper WB Twisk 10:15 Kuifeend Abbekerk 8:15 WB Twisk 7:46 WB Twisk 7:08 Lepelaar Kolk van Dussen 8:45 Vooroever 11:10 Vooroever Onderdijk 9:50 Meerkoet Hauwert 6:30 Zak van Hauwert 7:04 WB Twisk 6:50 Merel Hauwert 6:30 Zak van Hauwer 7:05 Vlietlanden Onderdijk 8:53 Nijlgans Kolk van Dussen 8:45 Vooroever Wervershoof 9:07 Oeverloper Kolk van Dussen 8:45 Twisk 7:57 WB Twisk 7:15 Oeverzwaluw Twisk West 9:45 Broerdijk 7:40 WB Twisk 8:07 Pijlstaart Vooroever Onderdijk 10:00 Pimpelmees Hauwert 7:00 WB Twisk 9:30 Koopmanspolder 10:51 Purperreiger LWEE 14:30 Porseleinhoen WB Twisk 7:50 Putter Hauwert 6:45 Vooroever 11:00 Zuiderdijk 13:32 Ransuil Lutjebroek PJJ :00 Regenwulp WB Twisk 9:35 Vooroever 9:30 Rietgors Kolk van Dussen 9:00 WB Twisk 8:39 Ringmus Hauwert 6:30 Vlietlanden Onderdijk 8:43 Slobeend WB Twisk 10:00 Sperwer Zwaagdijk Oost 14:50 Roodborst Koopmanspolder 10:54 Scholekster Broerdijk 7:31 WB Twisk 7:38 Slobeend Kleine Vliet 8:58 Spreeuw Hauwert 6:45 Notweg 6:57 WB Twisk 7:30 Steenuil Andijk Hoekweg 11:45 Stormmeeuw Hauwert 7:15 Notweg 6:50 Vlietlanden Onderdijk 8:54 Tafeleend Andijk WRK III 12:15 Lutjebroeker Weel 13:10 Naviduct Enkhuizen 12:41 Tjiftjaf Nibbixwoud 7:20 De Put Andijk 11:46 Torenvalk Twisk West 9:30 Lutjebroeker Weel 13:05 WB Twisk 6:41 Tureluur WB Twisk 10:15 WB Twisk 8:23 WB Twisk 7:08 Turkse Tortel Hauwert 6:30 Notweg 6:55 Opperdoes 8:35 Vink Hauwert 6:30 De Put Andijk 11:51 Visdief Abbekerk 8:15 Opperdoes 7:43 Opperdoes 6:48 Waterhoen Hauwert 7:00 WB Twisk 8:06 Vlietlanden Onderdijk 8:50 Waterral WB Twisk 8:56 Watersnip Abbekerk 8:15 WB Twisk 8:29 WB Twisk 7:15 Wilde Eend Hauwert 6:45 Zak van Hauwert 7:06 Opperdoes 8:10 Winterkoning Hauwert 6:30 Zak van Hauwer 7:06 Koopmanspolder 10:51 Wintertaling Kolk van Dussen 9:00 Opperdoes 8:15 Witgat Kolk van Dussen 8:45 WB Twisk 9:45 WB Twisk 7:15 Witte Kwikstaart Abbekerk 8:10 Vooroever 10:38 Vooroever 9:10 Wulp Benningbroek 8:00 WB Twisk 7:11 Zanglijster Hauwert 6:45 Koopmanspolder 12:45 Opperdoes 8:10 Zilvermeeuw Enkhuizen Gependam 13:15 Notweg 6:50 Zwarte Kraai Nibbixwoud 7:30 Broerdijk 7:35 Egboetswater 6:41 Zwarte Stern Enkhuizen Vuurtoren De Ven 12:20 Vooroever 10:22 Enkhuizen Vuurtoren De Ven 9:30 Zwarte Zwaan Sijbekarspel 8:30 Zwartkop Koopmanspolder 10:53 33

34 2.11 Midwintertelling Van 11 januari tot en met 15 januari is door de vogelwerkgroep zo goed als ons totale werkgebied geteld op aanwezige vogels. In totaal zijn er vogels geteld verdeeld over 92 soorten. Het weer was over het algemeen gunstig. Gedurende de telling werd het steeds kouder en kwam er steeds meer ijs. Op zaterdagochtend trok er ook nog een zwakke sneeuwstoring over die het tellen iets moeilijker maakte. De soort met het hoogste aantal waarnemingen is de SMIENT (43.146), gevolgd door GRAUWE GANS (21.876), TOPPER (15.631), BRANDGANS (13.639), KOLGANS (10.072). STORMMEEUW (9.125), MEERKOET (7.964), WILDE EEND (7.895), KOKMEEUW (6.230) en op nummer 10 staat KUIFEEND (6.115). In bijgaande tabel zijn de telgegevens gepresenteerd in 5 regio s: het IJsselmeer (van Medemblik Haven tot Enkhuizen Houtribdijk), het Markermeer (van Enkhuizen Houtribdijk tot Haven Edam), de Zeevang (incl de strook Mijzen-Westerkogge), West Friesland West (ten westen van A7) en West Friesland Oost (ten Oosten van A7). De top 3 van de afzonderlijke regio s ziet er alsvolg uit: IJsselmeer : TOPPER (15.631), KUIFEEND (3.971) en KOKMEEUW (1.652); Markermeer : SMIENT (11.770), BRANDGANS (4.320) en KLEINE CANADESE- / KECKLING GANS (1.760); Zeevang : SMIENT (22.212), GRAUWE GANS (8.447) en KOLGANS (8.254); West Friesland West: SMIENT (5.560), GRAUWE GANS (4.253) en STORMMEEUW (3.798); West-Friesland Oost : GRAUWE GANS (6.889), KOKMEEUW (3.836) en WILDE EEND (3.763). De steltlopers waren tijdens deze telling ook redelijk vertegenwoordigd met: GOUDPLEVIER (626), HOUTSNIP (1), KIEVIT (3.456), OEVERLOPER (1), STEENLOPER (2), WATERSNIP (8), WITGAT (3) en WULP (2.606). Een bijzondere aandacht verdient ook het voorkomen van de roofvogels. Vastgesteld zijn: BLAUWE KIEKENDIEF (4), BUIZERD (64), HAVIK (3), SLECHTVALK (7), SPERWER (11) en TORENVALK (26). Bij deze wil ik alle tellers bedanken die meegewerkt hebben aan dit resultaat door hun inzet en het ter beschikking stellen van de telgegevens. Ad Roobeek 34

35 soort IJsselmeer Markermeer WFOost WFWest Zeevang totaal Aalscholver Bergeend Blauwe Kiekendief Blauwe Reiger Boerengans Boomkruiper Brandgans Brilduiker Buizerd Dodaars Ekster Fazant Fuut Gaai Geoorde Fuut 2 2 Goudhaan 5 5 Goudplevier Graspieper Grauwe Gans Groenling 8 8 Grote Bonte Specht Grote Canadese Gans Grote Mantelmeeuw Grote Zaagbek Grote Zilverreiger Havik Heggenmus Holenduif Houtduif Houtsnip 1 1 Huismus Indische Gans 1 1 Kauw Keckling Gans Keep 3 3 Kievit Kleine Canadese Gans Kleine Mantelmeeuw 1 1 Kleine Zwaan Kneu Knobbelzwaan Kokmeeuw Kolgans Koolmees Koperwiek Krakeend Kramsvogel Krooneend 1 1 Kuifeend Mandarijneend 2 2 Meerkoet Merel Muskuseend 7 7 Nijlgans Nonnetje Oeverloper 1 1 Pijlstaart Pimpelmees Putter Ransuil 7 7 Rietgors 2 2 Ringmus Roodborst Sijs 1 1 Slechtvalk Slobeend Smient Soepeend Sperwer Spreeuw Staartmees Stadsduif Steenloper 2 2 Stormmeeuw Tafeleend Toppereend Torenvalk Turkse Tortel Veldleeuwerik Vink Waterhoen Waterpieper Waterral Watersnip 8 8 Wilde Eend Winterkoning Wintertaling Witgat 3 3 Wulp Zanglijster Zilvermeeuw Zwarte Kraai totaal aantal soorten

36 3 Geleedpotigen 3.1 Insecten Dagvlinders 2013 In dit verslag worden de waarnemingen van dagvlinders in West-Friesland weergegeven. Dankwoord Alle waarnemers worden bijzonder bedankt voor hun medewerking. Er zijn in totaal dagvlinders geteld. Telgegevens van de dagvlindersoorten In de onderstaande tabel is het resultaat van de dagvlinderwaarnemingen weergegeven. januari februari maart april mei soort aantal Argusvlinder Atalanta Bont zandoogje Boomblauwtje Bruin blauwtje Bruin zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Gele luzernevlinder 1 1 Groot koolwitje Hooibeestje 1 1 Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Kleine vos Kleine vuurvlinder Koninginnenpage Landkaartje Oranje luzernevlinder Oranjetipje Zwartsprietdikkopje juni juli augustus september oktober november december Vergelijking Er zijn dit jaar meer dagvlinders geteld dan in 2012 (14.453). Henny van der Groep & Egbert Baars 36

37 3.2 Insecten Nachtvlinders 2013 In 2013 heeft de insectenwerkgroep met vanglamp, met lamp & doek en stroop bijzonder veel tijd besteed aan het inventariseren van nachtvlinders in ons waarnemingsgebied. Hierdoor is er een schat aan gegevens verzameld. locatie x-coörd. y-coörd. aantal Blokker, James Grieveslaan Bovenkarspel, Nassaupark Egboetswater Oost Grootebroek, Geerling Hem, Hemmerbuurt Hoogkarspel, De Roop Hoogkarspel, 't Olver Lambertschaag Lutjebroek, PJJ LW LW Opmeer, Zwanebloem Opperdoes, Oosteinde Spierdijk, Wogmeer Streekbos Paviljoen Suyderbraeck, Zesstedenweg 20A Twisk, Rositastraat Ursem, De Leet Ursem, Haverkampstraat Warder, Warder Westwoud, Wijzenddijkje Zwaag, Stijgbeugel Overzicht locaties, bezoek en soorten Kaart met bezochte locaties Gedurende deze 34 nachten zijn 320 soorten vastgesteld. In Lutjebroek zijn veel tuintellingen verricht, maar is het doek niet opgesteld. De komende jaren zullen we doorgaan met dit onderzoek. Op de volgende pagina s zijn de waargenomen macro- en micro-nachtvlinders weergegeven. Egbert Baars, Ton Groen, Henny v.d. Groep, Ad Roobeek, Ruud Timmer en Fred Weel 37

38 Nachtvlinders (macro s) In de onderstaande tabel zijn de in 2013 waargenomen macro nachtvlinders weergegeven. soort aantal soort aantal soort aantal Aangebrande spanner 1 Grijze stipspanner 27 Plakker 2 Aardappelstengelboorder 5 Groene dwergspanner 9 Populierentandvlinder 1 Agaatvlinder 33 Groente-uil 51 Porseleinvlinder 1 Appeltak 56 Groot avondrood 10 Psi-uil 3 Berkeneenstaart 4 Grote beer 1 Puntige zoomspanner 1 Bessentakvlinder 1 Grote spikkelspanner 1 Puta-uil 41 Blauwrandspanner 2 Grote voorjaarsspanner 3 Rietgrasuil 1 Bleke grasuil 17 Grote wintervlinder 1 Rietluipaard 1 Bleke grasworteluil 4 Guldenroededwergspanner 1 Rietvink 9 Bont halmuiltje 5 Haarbos 200 Roesje 1 Bont schaapje 5 Hagedoornvlinder 24 Rood Weeskind 1 Bonte bessenvlinder 5 Halmrupsvlinder 87 Schaduwstipspanner 1 Boogsnuituil 2 Halmuiltje spec. 2 Schedeldrager 2 Brandvlerkvlinder 4 Hennepnetelspanner 2 Schilddrager 6 Breedbandhuismoeder 1 Herculesje 1 Schildstipspanner 11 Bruine grasuil 2 Herfstrietboorder 11 Schimmelspanner 9 Bruine grijsbandspanner 4 Herfstspanner spec. 1 Seringenvlinder 1 Bruine herfstuil 12 Hopdwergspanner 3 Smalvleugeldwergspanner 1 Bruine snuituil 111 Hopwortelboorder 1 Smalvleugelrietboorder 4 Bruine vierbandspanner 40 Houtspaander 58 Snuitvlinder 1 Donker brandnetelkapje 8 Huismoeder 191 Spitsvleugelgrasuil 1 Donker halmuiltje 2 Hyena 1 Splinterstreep 1 Donker klaverblaadje 7 Iepengouduil 2 Spurrie-uil 3 Driehoekuil 12 Iepentakvlinder 1 Stompvleugelgrasuil 17 Drietand 1 Kajatehoutspanner 1 Streepkokerbeertje 2 Dromedaris 13 Kameeltje 4 Stro-uiltje 25 Dwergstipspanner 3 Klaverspanner 4 Taxusspikkelspanner 35 Egale dwergspanner 12 Kleine- / Open-breedbandhuismoeder 27 Trapeziumuil 9 Egale rietboorder 10 Kleine beer 42 Turkse uil 4 Egale stofuil 8 Kleine breedbandhuismoeder 12 Tweekleurige heremietuil 1 Egelskopboorder 9 Kleine groenbandspanner 4 Variabele grasuil 1 Eikenuiltje 1 Kleine groenuil 9 Variabele herfstuil 1 Essengouduil 18 Kleine hermelijnvlinder 2 Variabele silene-uil 3 Gamma-uil Kleine huismoeder 5 Variabele spanner 1 Geblokte zomervlinder 1 Kleine rietvink 28 Vierbandspanner 2 Geelbruine rietboorder 4 Kleine wintervlinder 3 Vierkantvlekuil 66 Geelschouderspanner 4 Kleine zomervlinder 25 Vlekstipspanner 9 Gekraagde grasuil 2 Kolibrievlinder 12 Vliervlinder 29 Gele agaatspanner 6 Kooluil 1 Volgeling 22 Gele Tijger 1 Koperuil 23 Voorjaarsboomspanner 2 Gelelisboorder 1 Kortzuiger 2 Vuursteenvlinder 14 Gelobd halmuiltje 18 Kroonvogeltje 1 Walstrobandspanner 1 Geoogde bandspanner 42 Kweekgrasuil 5 Wapendrager 15 Gepijlde micro-uil 1 Levervlek 5 Weidehalmuiltje 4 Gerande spanner 5 Lichte korstmosuil 2 Wilgengouduil 2 Gerimpelde spanner 1 Lieveling 6 Wilgenhoutrups 1 Gestippelde rietboorder 6 Ligusterpijlstaart 1 Wilgenschorsvlinder 1 Gestreepte goudspanner 2 Lijnsnuituil 8 Witbandsilene-uil 1 Gestreepte rietuil 1 Lisdoddeboorder 1 Witstipgrasuil 18 Getekende gamma-uil 1 Loofboomdwergspanner 1 Witte grijsbandspanner 16 Gevorkte silene-uil 3 Maansikkeluil 2 Witte schaduwspanner 3 Gewone bandspanner 12 Meldevlinder 6 Witte tijger 22 Gewone breedvleugeluil 111 Moerasgrasuil 12 Witvlakdwergspanner 1 Gewone dwergspanner 8 Morpheusstofuil 2 Wortelhoutspanner 4 Gewone silene-uil 5 Open-breedbandhuismoeder 41 Zandhalmuiltje 65 Gewone spikkelspanner 2 Oranje bruinbandspanner 6 Zeggeboorder 5 Gewone stofuil 11 Oranje wortelboorder 19 Zomervlinder 2 Gewone worteluil 32 Paardenbloemspanner 16 Zuidelijke stofuil 32 Glad beertje 1 Papegaaitje 1 Zwartbandspanner 25 Goudvenstertje 6 Peper-en-zoutvlinder 2 Zwarte-c-uil 401 Graswortelvlinder 23 Peppel-orvlinder 1 Zwartkamdwergspanner 24 Grauwe grasuil 5 Perzikkruiduil 57 Zwartstipvlinder 1 Grijze grasuil 1 Piramidevlinder 10 Zwartvlekdwergspanner 2 totaal aantal soorten

39 Nachtvlinders (micro s) In de onderstaande tabel zijn de in 2013 waargenomen micro nachtvlinders weergegeven. soort aantal soort aantal Aangebrande valkmot 3 Koolmot 43 Andoornkuifbladroller 4 Koperrandbladroller 1 Anjermot 1 Krabbenscheermot 2 Appelstippelmot 9 Kroosvlinder 57 Auroramot 2 Leverkleurige bladroller 24 Baardsnuitmot 1 Lichte granietmot 3 Bandlichtmot 1 Liesgrassnuitmot 4 Berkenpedaalmot 2 Lijnvalkmot 4 Bijvoetvedermot 1 Lisdoddesnuitmot 2 Blauwooggrasmot 45 Luipaardlichtmot 1 Bleke grasmot 1 Margrietwortelmot 4 Bleke kaartmot 1 Meidoornstippelmot 1 Bonte brandnetelmot 22 Mineerborstelmot 1 Boslichtmot 1 Mospalpmot 1 Brandnetelbladroller 11 Muntvlindertje 84 Brandnetelmot 88 Mutsjeslichtmot 1 Bruine essenmot 1 Oranjebruine grasmot 1 Bruine huismot 8 Paardenbloembladroller 1 Distelbladroller 3 Paardenkopbladroller 3 Donker c-smalsnuitje 1 Parelmoermot 10 Donkere maanmot 1 Peenkaartmot 4 Donkere mospalpmot 2 Pinguinlichtmot 4 Drietandvlakjesmot 1 Pinguintje 1 Duikermot 10 Preimot 3 Duponcheliamot 1 Pruimwitvlakbladroller 6 Dwarsstreephaakbladroller 1 Rietmot 13 Egale vlakjesmot 1 Rietsnuitmot 9 Eikenooglapmot 2 Rode knopbladroller 3 Essenmot 2 Roodstreepmutsjeslichtmot 1 Fraaie dennenbladroller 3 Roodvlekkaartmot 1 Fruitmot 5 Rozenhermelijnbladroller 2 Gammapalpmot 1 Schaduwfruitbladroller 3 Gehakkelde bladroller 3 Scherphoekvedermot 1 Gehoekte boogbladroller 2 Schijnbiesbladroller 4 Gelijnde spitskopmot 2 Seringensteltmot 3 Gestreepte boegsprietmot 1 Sierlijke pedaalmot 2 Gevlamde bladroller 2 Sneeuwwitte vedermot 1 Gewone coronamot 8 Spikkelbladroller spec. 1 Gewone grasmot 55 Stippelmot spec Gewone kaartmot 18 Topspinnertje 1 Gewone spiegelmot 1 Triangelmot 3 Gewone witvlakbladroller 5 Tuinbladroller 28 Gewone witvlekmot 1 Tweekleurig knoopvlekje 1 Grijsgevlekte grasmineermot 1 Tweekleurige lichtmot 5 Grijze granietmot 10 Tweelijnmot 6 Grijze kruidenmot 5 Variabele granietmot 12 Grijze marmerbladroller 1 Variabele grasmot 11 Groene eikenbladroller 1 Vedermot spec. 2 Grootvlekstippelmot 1 Vogelkersstippelmot 30 Grote appelbladroller 12 Vruchtbladroller 3 Grote brandnetelbladroller 1 Vuurmot 1 Grote meelmot 2 Waterleliemot 5 Grote wasmot 1 Wilgenstippelmot 3 Grote witvlakbladroller 4 Windevedermot 3 Heggenbladroller 2 Witkopmot 8 Hoefbladvedermot 5 Witschouderbladroller 4 Hoefijzermot 1 Witte dominomot 2 Hommelnestmot 14 Witte oogbladroller 1 Kardinaalsmutsstippelmot 2 Witvlekkruidenmot 9 Kersebladroller 11 Zandvedermot 2 Kersenpedaalmot 18 Zilvervlekbladroller 1 Kijkgaatje 2 Zomerbladroller 205 Kleine boogbladroller 5 Zuidelijke boogbladroller 1 Klispalpmot 1 Zwartlappalpmot 1 Knopbiesparelmot 1 Zwartwitte marmerbladroller 2 Koolbladroller 13 totaal aantal soorten

40 3.3 Insecten Libellen en juffers 2013 Vanwege de geringe belangstelling zijn we gestopt met het in 2009 gestarte libellenproject. Maar ook zonder dit project zijn er ook dit jaar gelukkig weer libellen en juffers geteld. Er zijn in totaal 745 libellen en juffers geteld. De resultaten zijn in de onderstaande tabelen weergegeven. Egbert Baars soort Blauwe lazenmaker Bloedrode heidelibel Bruinrode heidelibel Gewone oeverlibel Glassnijder Groene glazenmaker Grote keizerlibel Heidelibel spec. Paardenbijter Platbuik Smaragdlibel Steenrode heidelibel Viervlek Vroege glazenmaker januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december totaal Zwarte heidelibel totaal Tabel 1: Echte libellen soort Azuurwaterjuffer Grote roodoogjuffer Houtpantserjuffer Kleine oodoogjuffer Lantaarntje Variabele waterjuffer Vuurjuffer Tabel 2: Juffers januari februari maart april mei juni juli augustus september Watersnuffel totaal oktober november december totaal 40

41 3.4 Insecten Overigen 2013 Naast de vlinders en libellen zijn er ook nog een aantal andere insecten doorgegeven. De resultaten zijn in de onderstaande tabel weergegeven. Halfvleugeligen (Hemiptera) Egbert Baars soort januari februari maart Bootsmannetje onbekend 2 2 Cicade onbekend Groene stinkwants Schaatsenrijder onbekend Schuimbeestje 4 4 Waterschorpioen 1 1 totaal april mei juni juli augustus september oktober november december totaal Insecten (overigen) soort januari februari maart Elzenvlieg of slijkvlieg 5 5 Gaasvlieg onbekend 1 1 Gewone oorworm 5 5 Gewone schorpioenvlieg 1 1 Oorworm onbekend Zilvervisje totaal april mei juni juli augustus september oktober november december totaal Kevers (Coleoptera) soort januari februari maart Kleine rode weekschild 2 2 Kniptor onbekend 1 1 Kortschildkevers 1 1 Leliehaantje 5 5 Rode smalbok 2 2 Roodkopvuurkever 2 2 Tweestippelig lieveheersbeestje 1 1 Veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje Zevenstippelig lieveheersbeestje totaal april mei juni juli augustus september oktober november december totaal 41

42 Rechtvleugeligen (Orthoptera) soort januari februari maart Boomsprinkhaan Bruine sprinkhaan 1 1 Zuidelijke boomsprinkhaan totaal april mei juni juli augustus september oktober november december totaal Tweevleugeligen (Diptera) soort januari februari maart Bessenbandzweefvlieg 1 1 Blinde bij 4 4 Groene vleesvlieg onbekend 4 4 Langpootmug onbekend 2 2 totaal april mei juni juli augustus september oktober november december totaal Vliesvleugeligen (Hymenoptera) soort januari februari maart Aardhommel Akkerhommel Boomhommel Boshommel Gewone wesp 1 1 Honingbij Mier onbekend Steenhommel Tuinhommel 3 3 totaal april mei juni juli augustus september oktober november december totaal 42

43 3.5 Geleedpotigen Overigen 2013 Naast de vlinders en libellen zijn er ook nog een aantal andere geleedpotigen doorgegeven. De resultaten zijn in de onderstaande tabel weergegeven. Egbert Baars Duizendpotigen (Myriapoda) soort januari februari maart Duizendpoot onbekend 3 3 Gewone duizendpoot 1 1 Miljoenpoot onbekend 1 1 totaal april mei juni juli augustus september oktober november december totaal Schaaldieren / Kreeftachtigen (Crustacea) soort januari februari maart Oproller 1 1 Pissebed onbekend totaal april mei juni juli augustus september oktober november december totaal Spinnen (Araneae) soort januari februari maart Gewone hooiwagen 1 1 Hooiwagen onbekend Kraamwebspin 1 1 Kruisspin Schorsmarpissa 7 7 Strekspin onbekend Tuinwolfspin 1 1 Wespenspin 4 4 totaal april mei juni juli augustus september oktober november december totaal 43

44 4 Planten 4.1 Jaarverslag Plantenwerkgroep 2013 De laatste jaren zijn we gewend geraakt aan vroege groei en bloei door een warm voorjaar; het afgelopen jaar was het ouderwets koud, naar mijn gevoel was alles zelfs extreem laat. De bomen kwamen pas goed in het groen halverwege mei en ook de stinzenplanten waren toen nog volop te zien, terwijl hun hoogtepunt de laatste tijd vaak eind april was. Ook ouderwets was de droge, warme zomer. We zijn het voorjaar gestart met een cursus planten leren determineren; de belangstelling bleek groot te zijn, we moesten zelfs een stop instellen. Het koude voorjaar gaf wel problemen bij het praktijkgedeelte van de cursus: veel planten die we uitgezocht hadden om uit te pluizen, bleken nog weinig of niet in bloei, soms moesten we naar alternatieven uitwijken. In het voorjaar heeft ook de transplantatie plaatsgevonden van stukken muur met TONGVAREN van de kade tussen Hoofdtoren en Oostereiland naar het stuk onder De jongens van Bontekoe. Het eerste stuk dat verplaatst is, is helaas hoger geplaatst dan onze bedoeling was, het is zeer de vraag of dat wat gaat worden. Het 2 de stuk is wel in een vochtiger stuk geplaatst, maar ook dat zag er aan het eind van de zomer (mede dankzij het prachtige weer) niet al te best uit. Maar we houden hoop, het schijnt dat ze een volgend jaar nog wel kunnen uitlopen. We houden het in de gaten. De planten die herplaatst zijn bij de Oude Doelenkade staan er wel prachtig bij, dat is echt een succes geworden. Wat deden we verder We hielden 4 binnen-bijeenkomsten, waar we respectievelijk ons bogen over mossen, grassen, gallen en foto s van (voor ons) raadselachtige buitenlandse planten. We trokken in februari al weer naar buiten; we begonnen het seizoen met bomen in Hoorn en eindigden met bomen in Enkhuizen. Daar tussenin bezochten we: Alkmaarderhout, Risdammerhout, ecoterrein bij het IVN, het zanddepot, Zwanenwater, Suyderbraeck, de Proefpolder bij Andijk, in Purmerend bekeken we het stuk terrein langs de N244 waar een tankstation is gepland en nu duizenden orchideeën groeien, we hielden één excursie in het kader van het nieuwe strepen van Floron bij De Ven, en we bezochten twee keer de Lutjebroekerweel voor ons gezamenlijke inventarisatieproject. Daarnaast organiseerden we mede 2 floron excursies in ons gebied, te weten bij Oudendijk, een plas- / drasgebied, en een stadsplanten-excursie in Hoorn. Leden van onze werkgroep bezochten ook de Botanische dag in Zwolle, de Variadag van Floron in Nijmegen en de Noordhollandse florondag in Castricum. Bij deze laatste heb ik een korte lezing gegeven over onze activiteiten wat betreft het behoud van muurplanten in Hoorn. Door leden werd ook meegewerkt aan andere nieuwe strepen inventarisaties en monitoring van de Koopmanspolder. Ook zijn een aantal van ons actief in de Kloostertuin van het MAK. Anneloes ter Horst 44

45 soort soort soort soort Aalbes Glanshaver Krulzuring Slanke waterbies Akkerdistel Goudgele honingklaver Kweek Slipbladige ooievaarsbek Akkerkers Goudzuring Late guldenroede Smalle waterpest Akkerkool Greppelrus Lidsteng Smalle weegbree Akkermelkdistel Groene naaldaar Liesgras Smalle wikke Akkervergeet-mij-nietje Grof hoornblad Lievevrouwebedstro Smeerwortel Basterdklaver Groot hoefblad Liggende vetmuur Sneeuwbes Beklierde basterdwederik Groot kaasjeskruid Look-zonder-look Sneeuwklokje Beklierde duizendknoop Groot streepzaad Luzerne Soldaatje Beklierde nachtschade Grote brandnetel Madeliefje Speerdistel Bijenorchis Grote egelskop Mannagras Spiesmelde Bijvoet Grote ereprijs Mattenbies Sporkehout Bitterzoet Grote kaardebol Melganzenvoet Stalkaars Blaartrekkende boterbloem Grote keverorchis Moederkruid Stijve klaverzuring Blauw glidkruid Grote klaproos Moerasandoorn Stinkende gouwe Blauwe zegge Grote klit Moerasdroogbloem Stippelganzenvoet Boerenwormkruid Grote lisdodde Moeraskers Straatgras Bosandoorn Grote ratelaar Moerasmelkdistel Straatliefdegras Bosrank Grote vossenstaart Moerasmuur Timoteegras Boswilg Grote waterweegbree Moerasrolklaver Tuinwolfsmelk Boszegge Grote weegbree Moerasspirea Uitstaande melde Brede orchis s.s. Grote zandkool Moerasstruisgras Uitstaande vetmuur Bultkroos Haagliguster Moeraswalstro Valse voszegge Canadese fijnstraal Haagwinde Moeraswederik Varkensgras Chinese bruidssluier Harig knopkruid Moeraswespenorchis Veelwortelig kroos Donkere vetmuur Harig wilgenroosje Moeraswolfsmelk Veenwortel Doorgroeid fonteinkruid Hartgespan Moeraszoutgras Veerdelig tandzaad Draadereprijs Hazelaar Moeraszuring Veldereprijs Draadgierst Heemst Muurleeuwenbek Veldgerst Duizendblad Heen Muurpeper Veldlathyrus Echte kamille Heermoes Muurvaren Veldzuring Echte koekoeksbloem Hemelboom Oeverzegge Vergeten wikke Echte lampionplant Herderstasje Overblijvende ossentong Vertakte leeuwentand Echte valeriaan Herik Paardenbloem Vijfvingerkruid Eenstijlige meidoorn Hondsdraf Paarse dovenetel Viltige basterdwederik Engels raaigras Hondskruid Pastinaak Vlinderstruik Es Hondspeterselie Peen Vogelmuur Europese hanenpoot Hoog struisgras Penningkruid Vogelwikke Fioringras Hopklaver Perzikkruid Vroege haver Fluitenkruid Hulst Peterseliebraam Walstroleeuwenbek Fraaie vrouwenmantel Italiaans raaigras Pinksterbloem Watergentiaan Geel nagelkruid Jakobskruiskruid Pitrus Waterkruiskruid Geelgroene zegge Kale jonker Pluimgierst Watermunt Gehoornde klaverzuring Kalmoes Poelruit Waterzuring Geknikte vossenstaart kamgras Puntkroos Wilde cichorei Gekroesde melkdistel Kantige basterdwederik Raapzaad Wilde liguster Gele lis Kattenstaart Reukeloze kamille Wilde lijsterbes Gele maskerbloem Kikkerbeet Reuzenberenklauw Wilde marjolein Gele plomp Kleefkruid Ridderzuring Winterakoniet Gele waterkers Klein hoefblad Riet Witte dovenetel Gespleten hennepnetel Klein kaasjeskruid Rietgras Witte honingklaver Gesteelde spiesmelde Klein kroos Rietorchis Witte klaver Gesteelde spiesmelde x Spiesmelde Klein kruiskruid Rietzwenkgras Witte krodde Gestreepte witbol Klein streepzaad Rimpelroos Witte waterkers Gevlekte dovenetel Kleine brandnetel Robertskruid Wolfspoot Gevleugeld helmkruid Kleine duizendknoop Rode ganzenvoet Wollige munt (Hertsmunt x Witte munt) Gewone berenklauw Kleine klaver Rode klaver Zachte dravik Gewone braam Kleine majer Rode kornoelje Zachte ooievaarsbek Gewone brunel Kleine ooievaarsbek Rode schijnspurrie Zeegroene rus Gewone eikvaren Kleine varkenskers Rode waterereprijs Zeegroene zegge Gewone engelwortel Kleine veldkers Rood guichelheil Zeekweek Gewone esdoorn Kleine watereppe Rood zwenkgras Zevenblad Gewone hoornbloem Klimop Roze winterpostelein Zilte greppelrus Gewone klit Kluwenhoornbloem Ruige leeuwentand Zilte rus Gewone margriet Kluwenzuring Ruige zegge Zilte schijnspurrie Gewone melkdistel Knoopkruid Ruw walstro Zilverschoon Gewone raket Kompassla Ruwe berk Zomereik Gewone smeerwortel Koninginnekruid Ruwe iep Zomprus Gewone vlier Korrelganzenvoet Schedefonteinkruid Zompvergeet-mij-nietje Gewone waterbies Kraailook Scherpe boterbloem Zwanenbloem Gewone waternavel Kransmuur Scherpe fijnstraal Zwart tandzaad Gewoon langbaardgras Kroontjeskruid Schietwilg Zwarte els Gewoon reukgras Kropaar Schijfkamille Zwarte mosterd Gewoon struisgras Kruipende boterbloem Schijnaardbei Zwarte nachtschade Gewoon varkensgras Kruipertje Schijnpapaver Zwarte zegge Glad walstro Kruipwilg Schorrenzoutgras Zwartsteel Gladde witbol Kruldistel Slaapkamergeluk Overzicht van de 307 waargenomen plantensoorten 45

46 5 Vissen 5.1 Waarnemingen 2013 In januari 2013 is er een lezing opgezet over het water en de vissen van ons werkgebied. Deze is op 23 januari bij het IVN West-Friesland gehouden. Er is slechts één echte excursie georganiseerd. Bezocht werd De Strip in Zwaag op 19 oktober. Ook werd medewerking verleend aan de open dag van De Schapenstreek op 23 juni. soort januari februari maart Ad Roobeek Baars Bittervoorn 1 1 Driedoornige stekelbaars 1 1 Kleine modderkruiper Snoek Zeelt totaal Vissen waarnemingen april mei juni juli augustus september oktober november december totaal 46

47 6 Zoogdieren 6.1 Waarnemingen 2013 In 2013 zijn twee binnenbijeenkomsten geweest. Op 31 januari werd een restpartij kerkuilenballen (herkomst Noord-Holland) uitgeplozen. Op 19 november werd begonnen met een partij kerkuilenballen verzameld door Ko van Gent in Ursem (najaar 2012). In totaal werden 21 braakballen onderzocht. Dit leverde op: 41 VELDMUIZEN, 36 HUISSPITSMUIZEN, 2 BOSMUIZEN, 1 HUISMUIS, 1 BOSSPITSMUIS, 1 DWERGMUIS en 2 BRUINE RATTEN. Op deze avond werd ook een partij kerkuilenballen verzameld door Douwe Greydanus in Oosterdijk (najaar 2013) uitgeplozen. Het resultaat van 19 braakballen: 27 VELDMUIZEN, 13 HUISSPITSMUIZEN, 7 BOSSPITSMUIZEN, 1 BOSMUIS, 1 WOELRAT en 1 BRUINE RAT. Er zijn 3 excursies gehouden: - De eerste was een vleermuisexcursie op 10 augustus in het Streekbos. Na een inleidende voordracht werd een wandeling gemaakt door het streekbos. Er waren 43 belangstellenden aanwezig. Vrijwel iedereen heeft de RUIGE DWERGVLEERMUIS, WATERVLEERMUIS en MEERVLEER- MUIS waargenomen (zicht en/of geluid via bat-detector). - Met 3 personen werd de excursie op 21 augustus door de Kersenboogerd gehouden. Spectaculair was de baltsvlucht van 6 ROSSE VLEERMUIZEN in het Willem Wiesepark. - Op 13 oktober ging de werkgroep met 16 belangstellenden naar De Oostvaardersplassen. Het burlen van de EDELHERTEN werd wel gezien maar door de wind nauwelijks gehoord. Op een aantal locaties van het nachtvlinderonderzoek werden ook vleermuizen vastgesteld. Daarnaast is er volop meegedaan aan het vleermuisonderzoek van Landschap Noord-Holland. Er zijn in ons werkgebied twee nieuwe bijzondere kolonies ontdekt: in Onderdijk van de MEERVLEERMUIS en in Opperdoes van de GEWONE GROOTOORVLEERMUIS. Geattendeerd door de bewoner van een huis in Enkhuizen werd een slaapplaats van MEERVLEERMUIZEN vastgesteld. soort januari februari maart Fred Weel coördinator Ad Roobeek verslaglegger Bosspitsmuis spec. 4 4 Bruine rat Egel Haas Huiskat Huismuis Konijn Laatvlieger Meervleermuis Mol Rosse vleermuis 1 1 Ruige dwergvleermuis Spitsmuis spec Veldmuis 1 1 Vleermuis spec Vos Waterspitsmuis 1 1 Woelrat spec. 1 1 Zeehond spec. 1 1 totaal Overzicht Zoogdieren april mei juni juli augustus september oktober november december totaal 47

48 7 Schimmels 7.1 Paddenstoelen Naar paddenstoelen keek ik wel vaker, maar een probleem was altijd het op naam brengen. Dit jaar echter is een schitterend determinatie boek verschenen: Veldgids Paddenstoelen uitgave KNNV Daarnaast zijn we met enkele leden op een excursie geweest in de duinen onder leiding van dé paddenstoelendeskundige in onze omgeving: Martijn Oud. Hierdoor aangemoedigd begon ik de omgeving af te struinen op paddenstoelen. Mijn zoektochten, vooral in november, brachten me soms meerdere malen op de volgende locaties: - De Krabbersplaat net buiten Enkhuizen; - De Put, park in Andijk; - De IJsselmeerdijk, inclusief de dijk rond de jachthaven (zie stenen/mos in de tabel); - Een berm in Andijk met heel oude wilgen; - Graslanden rond de Vooroever; - De Groote Vliet; - Het Egboetswater; - Bermen in de Zeevang; - Het Streekbos met de paddenstoelenwerkgroep van het IVN. Langzamerhand werd ik handig in waar je paddenstoelen kunt verwachten: Houtsnipperpaden, dood hout, waar bomen enkele jaren geleden zijn uitgefreesd, nabij oude bomen en schrale graslanden, liefst nog met mos, dat zijn de plekken waar succes is verzekerd. Dan fotografeerde ik de paddenstoelen, waarbij tenminste één paddenstoel van de onderkant. Want voor de determinatie zegt de onderkant, veel meer dan de hoed. Hoe lopen de lamellen, hoe zijn ze aangehecht aan de hoed, hoe lang is de steel, en welke vorm en kleur, zit er een rand op de steel, dat zijn de kenmerken die het meest zeggen. De foto s gaan op de computer en zo kon ik met het boek erbij, met hulp van anderen en met internet veel soorten op naam brengen. Tevens heb ik zo een heel bestand aangemaakt van alle gevonden paddenstoelen. Sommige soorten kunnen alleen met de microscoop op naam worden gebracht. Hier heb ik me niet mee bezig gehouden, waardoor ik enkele soorten niet kon determineren en mogelijk (enkele) soorten niet juist benoemd zijn. Desondanks vond ik tot mijn stomme verbazing heel veel soorten. In de volgende tabellen zie u de gevonden soorten, eerst de plaatjeszwammen want die staan in het boek, en daarna andere mycena s die niet in het boek staan. Bij soorten houd ik in de eerste tabel de volgorde van de paddenstoelengids aan, die werkt met de wetenschappelijke naam. In de tweede tabel staan de soorten alfabetisch op de Nederlandse naam. - Onder biotoop heb ik een grove verdeling gemaakt. - Onder locatie staat de plaats genoemd waar ze zijn gevonden. - Onder groot / klein geef ik aan of de uitgegroeide hoed groter is dan 4 cm, dan wel kleiner is dan 4 cm. Bij de overige mycena, de tweede tabel, doe ik dat niet, omdat de vormen divers zijn. Marco van der Lee. 48

49 soort biotoop locatie groot klein Reuzenchampignon gras Berm Onderdijk x Panterchampignon gras IJsselmeerdijk x Gewone weidechampignon gras IJsselmeerdijk x Schubbige boschampignon gras Berm Zeevang x Gordelchampignon gras Berm Zeevang x Grasleemhoed bos Grote Vliet x Knolhoningzwam boomresten Berm Onderdijk x Roze pronkridder gras Berm Andijk x Bleke veldtrecherzwam gras Krabbersplaat x Mesttrechterzwam stenen/mos IJsselmeerdijk x Witte bundelridderzwam bos Andijk x Kleinsporige trechterzwam stenen/mos IJsselmeerdijk x Stinkende trechterzwam gras Krabbersplaat x Breeksteeltjes gras Zeevang x Zwerminktzwam boomstronk Grote Vliet x Glimmerinktzwam dood hout Egboet, De Put x Kale inktzwam gras Egboet, Andijk x Geschubde inktzwam gras Egboet, Krabbersplaat x Kegelgordijnzwam gras Berm Zeevang, x Lilastelige gordijnzwam gras Krabbersplaat x Wit oorzwammetje dood hout Grote Vliet x Bruine satijnzwam stenen/mos IJsselmeerdijk, Krabbersplaat x Fluweelpootje boom Egboet, Streekbos x Bundelmosklokje dood hout Egboet, Grote Vliet x Kraagmosklokje dood hout Streekbos x Mosklokjes stenen/mos IJsselmeerdijk, Krabbersplaat x Eikenbladzwammetje houtsnippers De Put, Grote Vliet x Spoelvoetcollybia boom Andijk x Scherpe collybia boomstronk Egboet x Radijsvaalhoed stenen/mos IJsselmeerdijk x Oranje bloesemzwam stenen/mos IJsselmeerdijk x Zwartwordende wasplaat gras Krabbersplaat x Sneeuwzwammetje gras IJsselmeerdijk, Krabbersplaat x Gewone zwavelkop overal Overal x Violetbruine vezelkop gras Grote Vliet x Tweekleurige fopzwam houtsnippers Berm Zeevang x Fopzwam gras, bos Grote Vliet, Andijk, Zeevang x Tranende franjehoed gras De Put, Onderdijk x Populiermelkzwam boomresten Berm Onderdijk x Groenige elzenmelkzwam gras, bos Grote Vliet x Roodgrijze melkzwam stenen/mos IJsselmeerdijk x Roodbruine schijnridderzwam bos De Put x Paarse schijnridderzwam gras Berm Andijk x Paarssteelschijnridderzwam gras Berm Andijk, IJsselmeerdijk x Vaalpaarse schijnridderzwam gras Krabbersplaat x Rouwridderzwam gras De Put x Bundelridderzwam boomresten Onderdijk x Breedplaatstreephoed, gras Andijk x Bundelmycena dood hout Grote Vliet, Egboet x Graskleefsteelmycena, houtsnippers Andijk x Stinkmycena, gras Andijk x Roodbruin trechtertje gras Krabbersplaat x Gazonvlekpaat gras Grote Vliet, Berm Zeevang x Spitse vlekplaat gras Zeevang x Grauwe vlekpaat gras Berm Zeevang x Kastanje inktzwam dood hout Streekbos x Plooirokje gras Streekbos x Elzenkrulzoom gras Berm Zeevang x Oesterzam dood hout Egboet, Streekbos x Hertenzwam dood hout Grote Vliet x Grondhertenzwam gras Andijk x Fluwelen hertenzwam dood hout Streekbos x Grauwgroene hertenzwam dood hout Egboet, Streekbos x Bleke franjehoed houtsnippers De Put x Langsteelfranjehoed houtsnippers De Put, Andijk x Bruinwordende franjehoed mos, gras Krabbersplaat, IJsselmeerdijk x Bundelfranjehoed bos De Put x Bermfranjehoed, houtsnippers Andijk x Witsteelfranjehoed houtsnippers De Put, Andijk x Vroege franjehoed steen/mos IJsselmeerdijk x Conische franjehoed houtsnippers Andijk x Stinkende russula gras Andijk x Groene schelpzwam boom Grote Vliet, Streekbos, Egboet x Slanke kopergroenzwam gras Grote Vliet, Onderdijk x Populierridderzwam boomresten Onderdijk x Donsvoetje overal De Put, Andijk, Grote Vliet x Beurszwam gras Onderdijk, Krabbersplaat x Kleine beurszwam gras Krabbersplaat x aantal soorten 78 49

50 soort biotoop locatie Aardappelbovist gras Krabbersplaat Brede aardtong gras Grote Vliet Bruine bekerzwam houtsnippers Grote Vliet Elvenbankje dood hout Overal Franjezwam dood hout Grote Vliet Gele trilzwam dood hout Overal Grijze buisjeszwam dood hout Streekbos Houtsknotzwam dood hout Overal Judasoor dood hout Overal Korthaarschijfje bodem Grote Vliet, Egboetswater Paarse knoopzwam dood hout Overal Paarse korstzwam dood hout Streekbos, Grote Vliet Pijpknotszwam bodem Grote Vliet Platte tonderzwam dood hout Egboetswater Roodporiehoutzwam dood hout Grote Vliet, Streekbos Ruig elvenbankje dood hout Egboetswater Scherpe schelpzwam boom Streekbos Viltige judasoor dood hout Streekbos Waaierkorstzwam dood hout Egboetswater, Streekbos Witte bultzwam dood hout Streekbos Witte kluifzwam bodem Grote Vliet, Streekbos aantal soorten 21 50

51 8 Lutjebroekerweel 8.1 Waarnemingen 2013 In 2010 zijn we gestart met het inventariseren van de Lutjebroekerweel. Dit is een meerjarig project dat door alle werkgroepen uitgevoerd wordt. Dit levert een schat aan gegevens op, die we aan het eind van het project door middel van een apart rapport zullen presenteren. Per jaar zullen we een globaal overzicht van de gegevens via dit verslag rapporteren. Jan-Pieter de Krijger / Egbert Baars 51

52 soort Amfibieën (Amphibia) aantal LW01 LW02 LW03 LW04 LW05 LW06 LW07 LW08 LW09 LW10 LW11 LW12 LW13 Dagvlinder (Rhopalocera) aantal Insectachtigen aantal 1 27 Landplanten (Embryophyta) aantal Libellen (echte libellen en juffers) aantal Nachtvlinder (Heterocera ) aantal Spinnen (Araneae) aantal 3 Vogels (Aves) aantal Zoogdieren (Mammalia) aantal soort LW14 LW15 LW16 LW17 LW18 LW19 LW20 LW21 LW22 LW23 LW24 Amfibieën (Amphibia) aantal 2 LW25 LW26 Dagvlinder (Rhopalocera) aantal Insectachtigen aantal 24 2 Landplanten (Embryophyta) aantal Libellen (echte libellen en juffers) aantal Nachtvlinder (Heterocera ) aantal Spinnen (Araneae) aantal Vogels (Aves) aantal Zoogdieren (Mammalia) aantal soort LW27 LW28 LW29 LW30 LW31 LW32 LW33 LW34 LW35 LW36 LW37 LWEE Amfibieën (Amphibia) aantal 2 Dagvlinder (Rhopalocera) aantal Insectachtigen aantal 54 totaal Landplanten (Embryophyta) aantal Libellen (echte libellen en juffers) aantal Nachtvlinder (Heterocera ) aantal Spinnen (Araneae) aantal 3 Vogels (Aves) aantal Zoogdieren (Mammalia) aantal

53 9 Overigen 9.1 Overige waarnemingen 2013 Naast vogels, geleedpotigen, planten en zoogdieren, zijn er in 2013 ook nog andere organismen gezien. In 2013 zijn er wel wat meldingen binnengekomen, maar dit overzicht is naar mijn mening verre van compleet. Ik hoop dat de KNNV ers door dit overzicht worden geïnspireerd om ook andere waarnemingen door te geven. Dit kan op verschillende manieren namelijk via onze website ( of door middel van de waarnemingskaarten die, op werkgroepavonden, op lezingen of bij de Natuurhistorisch secretaris kunnen worden ingeleverd. De doorgegeven waarnemingen staan in de onderstaande tabelen. Amfibieën (Amphibia) Egbert Baars soort januari februari maart Gewone pad Groene kikker spec Kleine watersalamander Rugstreeppad 1 1 totaal april mei juni juli augustus september oktober november december totaal Weekdieren (Mollusca) soort januari februari maart Gewone barnsteenslak Gewone tuinslak Gewone wegslak Grote aardslak Lichte aardslak Regenworm 8 8 Segrijnslak totaal april mei juni juli augustus september oktober november december totaal 53

54 9.2 Het weer van 2013 in Hensbroek In de onderstaande tabel is een overzicht van de weersomstandigheden in 2013 weergegeven. De gegevens zijn afkomstig van Jan Nanne uit Hensbroek dagen regen temp. luchtdruk maand totaal gem. gem. januari neerslag 9,6 0 0, ,7 0,5 9,8 2,6 0, , ,5 9,2 0 8, temp.hoog 10 8,8 12,2 10 9,2 11,4 8,4 9,6 8,6 9 3,2 2,6 0,8-1,5-0,6 1,2-1,6 0,2-3 -3, ,1-0,5-0,8 1,1 7,2 7,8 10,4 11,3 4,29 temp.laag 6 5,8 7,2 9 7,8 6 5,4 6,8 6,8 3,2-1,2-0,2-3,2-5,8-3 -7,6-6,6-6,2-3,8-5,3-2,7-4,2-4,4-9,5-9,8-4,4-0,9 4,2 4,2 8,3 0,06 luchtdruk ,28 windrichting nw3 wnw3 w2 w3 zw2 nw1 zw2 w2 nw2 wnw2 zw1 o3 o1 zo3 n2 o1 o1 o4 o5 o6 o4 ono2 zzo4 n1 zo1 zzo4 zw4 z6 zw8 zw februari neerslag 4,5 4,2 0,7 3,4 4,1 6,6 3,5 3,3 2 5, , , ,2 temp.hoog 8 6,8 6,2 9,8 7, ,6 0,6 1,2 0,6 2,2 3-0,6 8,1 8 6, ,4 0,4 2,6 0,8 1,6 3 4,8 5,4 3,8 4,30 temp.laag 4,2 1,8 3,7 6,3 2,9-0,4 1,6 0,4-0,8-0,4-2,4-2,4-3,6-2,6-0,6 3,8 0,6-0,6 0,6-2 -2,8-3,6-4,3-0,6 0,8 1,8 0,8 0,8 0,11 luchtdruk ,41 windrichting w4 n4 wzw4 wzw4 nw6 nnw2 nnw3 n2 zo2 zzo3 o5 ono2 o2 zzo4 w1 w1 o1 nw1 no2 o4 no4 no5 no5 nno2 no3 no2 no2 nw maart neerslag 0 0 0, ,5 3, ,1 1,6 2, , ,6 36,6 temp.hoog 3 5,2 7,4 9,9 16,6 15,5 9,8 10,4 3,2 0,8-0,6 2,2 6,4 4,8 4,2 7 8,8 10,1 4 3,2 6,4 3,8 2,6 4,6 4,6 7,2 6,2 2,5 4,6 6,6 6,6 6,05 temp.laag 5,3 2,4 2,4-2,8-0,4 2,4 4,8 5,5 2,6 0,3-2,6-4,2-5 -2,4-4 1,5 3,3 2,3 1 0,2-2,4-2,9-1, ,4-3,3-4,8-2,2-3,4 1,2-0,59 luchtdruk ,87 windrichting n3 wnw2 no1 o2 zo1 o1 o4 o4 o3 no5 no5 no3 nnw2 n2 z4 zzo4 zo3 zzo2 o4 no3 no2 o6 o8 o8 o5 ono4 o4 o2 no2 no2 no april neerslag ,7 5,8 2,3 0 2,1 0,6 0, , , ,4 22,2 temp.hoog 9,1 10,4 9,2 6 9, , ,2 8 7,7 12,3 12,7 20,6 18, ,8 12,7 15,6 14, ,6 20,4 9 11,4 12,6 12,4 12,76 temp.laag -3,6-3,8-2,6-1,2-1,2 2,6-0,3-2,8 0,2 5,6 1,7 4,3 4,8 10,1 10,2 5,3 5,2 8,8 6,2 1,7 0,6-0,1 8,4 7,2 9,2 7 3,4 2,4 2,2 3,16 luchtdruk ,36 windrichting no4 no5 no6 no4 no4 n2 wnw2 o3 ozo2 w4 o>zw zw5 w4 zo5 zw4 zw5 zw3 zw8 nw2 no3 nw2 zw4 w2 zzw4 zzw3 n2 n2 wzw2 nw mei neerslag ,5 1,8 0 1,8 5,5 0 0,4 0,2 5 4, ,1 6,5 0,2 0 6,5 0 5, , ,5 temp.hoog 16, , ,2 24,1 26, ,4 15,6 13,8 11,9 12,9 13,1 16,4 13,5 16, ,1 11, ,6 13, ,6 21,6 18,2 16,5 19,2 16,20 temp.laag -0,2 4,7 4,5 4,4 5,2 6,6 9,4 14,2 10,2 7,2 9,4 7,4 6,9 9,6 4,2 3,6 3,6 8,3 5,5 9,8 9,6 7,9 6 4,8 4 7,8 6,8 7 9,2 9,5 11,2 7,04 luchtdruk ,53 windrichting ono2 no4 nw2 w4 nw2 n2 ono2 zzw3 w2 zw6 zw4 wzw3 wzw5 zw3 z3 o>nw nnw2 wzw2 n2 wzw2 nw5 nw4 wnw4 z1 nw4 nw4 w2 ono3 w>no o1 nnw juni neerslag ,8 0 4,5 1, ,4 8 0,4 0, ,5 0 49,3 temp.hoog 15, ,4 21,2 22,6 21,2 18,2 15,4 15,6 20,4 20,4 18,2 17, ,8 21, ,2 22,4 20, ,7 16,8 18, ,4 16,4 17,9 21,3 19,16 temp.laag 9,2 6,8 7,5 8,4 9,2 9,4 10 9,4 10,6 10,6 9,4 14, ,4 8,8 12 8, , ,3 13,2 13,2 10,4 8,3 10, ,3 9,3 11,15 luchtdruk ,97 windrichting n4 nw2 nw4 n3 no2 nno3 nno4 nno4 nno4 nw1 ozo1 zzw5 zw6 zw5 zw5 zw3 ono4 zzo1 no2 no2 zw5 zzw4 w4 nw3 nw2 nw2 wnw4 wzw4 nw2 w juli neerslag 0 0 5, ,6 7,6 0 5,7 4,5 31 temp.hoog 19,4 21,4 19,4 20,8 23,7 25, , ,6 18,6 19,2 21,4 23,4 26, ,2 26, ,8 30, ,6 29,2 26,4 25,4 22, ,8 21,4 24,23 temp.laag 13,6 8,4 14,8 14,8 14,7 10,6 12,6 11,2 10,2 13,4 13,6 13, , ,4 14, ,5 16,8 13, ,8 18,6 13,2 14,8 19, ,4 14,24 luchtdruk ,40 windrichting w2 z1 zw2 zw4 nno1 o2 no2 n2 nno3 n3 nw2 nw1 n1 no2 nw2 nw1 no2 nw3 no4 no2 o1 n1 o1 o1 zo1 z1 zo1 zw3 zw3 zw5 wzw augustus neerslag ,6 2, ,2 0,3 1, , ,3 25,4 temp.hoog 31, ,6 24,4 29, ,4 22,6 22,6 19,1 21,5 20,2 18,8 20, , ,8 21,4 23, ,4 27, ,2 25,2 25,4 25,2 23,8 23, ,55 temp.laag 17, , ,5 14,5 12,1 13,6 11,2 9, ,4 7,9 9,6 9,9 14,2 12,5 17,6 13,4 10, ,6 13,7 17,4 15,4 12, ,5 10,3 12,6 15,6 13,01 luchtdruk ,93 windrichting zo1 zo1 wzw4 w2 z2 zw2 no3 nw2 zzw2 w4 wzw4 w4 w4 wnw2 zzw3 zw3 zw4 zw3 nw3 w1 z>w2 zw1 o2 o4 o2 no2 ono2 nno2 w2 w2 nw september neerslag ,1 13, , ,3 0 8, ,7 temp.hoog 17,8 18,8 24,5 26,8 31,8 26,4 19,8 20, , ,5 17,6 17, ,6 17, ,8 17,8 21,4 18,6 18,4 18,2 17,2 17,4 17,5 17,2 15,6 19,19 temp.laag 12,3 15,4 17, ,2 14, ,4 12,3 13,4 8,7 8,2 8,7 11 8,6 8,8 9,4 11 9,4 13, , ,6 6,4 6 8,4 7,6 11,25 luchtdruk ,41 windrichting w3 w4 w1 o1 ozo1 w2 z1 w2 zw2 w3 w3 nw2 z3 zw3 zw5 w5 zw4 nw3 w3 nw2 zw2 wzw1 w1 z>n1 n1 no1 ono2 ono4 o5 o oktober neerslag ,2 0, , , , ,1 2, , ,6 1,3 0,5 145 temp.hoog 16 15,4 17,1 21,2 18,6 20,6 19,4 19, ,2 12, , ,6 14,6 14,4 15,3 17, ,2 19,5 17,3 16,4 18,2 16,1 16, ,3 12,2 16,16 temp.laag 4,4 7,2 7,1 11,5 12,3 7,6 6 9,7 11,4 5,6 6 6,7 8,2 8,6 6,4 11,3 5,9 5,2 9,3 10,8 13,4 12,4 14,5 8,4 7,4 13,8 12, ,3 7 9,06 luchtdruk ,93 windrichting o4 o5 ozo3 zzo3 nw2 w1 w1 w1 w4 nw1 ono6 zo3 zzo3 nw2 z2 zo2 w4 o1 zo1 z2 zo2 zzo2 zw6 zw1 zzo3 zw6 w6 zw10 w5 w4 zw november neerslag 13,3 3 1, ,5 6,7 0 6,8 17,5 0 2,8 0 7,3 0, , , ,6 0 96,6 temp.hoog 12,6 11,8 11,6 10,8 9,8 11,8 14,4 10,6 12,2 11,4 9,8 10,6 13 9,8 11,5 9,7 10,8 8,8 8,8 5,4 6,6 6,4 9,4 8,6 8,4 8,8 9,5 10,6 9,6 9,8 10,10 temp.laag 10,6 9,2 10 7,6 4,5 8,4 9,8 4,4 7,8 4,4 2 6,6 3,6 4,5 5,2 1,8 7,6 5,8 5,4 0,6 1,8-0,6 4,4 5,2 3,2 5 5,5 8,8 6,2 6 5,51 luchtdruk ,79 windrichting zzw3 zw2 w6 o2 zw5 w2 w2 z1 zw5 nw3 z2 nw2 w1 zzw2 nno2 w1 o1 z2 nw3 zo5 ono3 nno2 n1 n3 nno2 nw2 w2 nnw1 nw6 n december neerslag 1, ,4 5,6 5,2 2,1 0, ,2 0 8,1 0,8 5,9 0,4 5,9 9,4 1,4 16 3, ,9 86,7 temp.hoog 9,5 9,6 6,4 8,8 9,6 8,2 8, ,4 9,2 7,6 6,4 5,3 9,4 13,5 12,4 11 9,2 9,5 8,8 8,2 9,4 8,8 11,5 8,6 6,8 9,3 9,6 8,4 6 8,6 9,01 temp.laag 5,6 2,5-1,2 4,8 4,6 1,8 3 7, ,2-0,5 0,3 3,4 9, ,8 4,5 2,2 6,2 6,8 4,2 8, ,3 3,4 2,4 2,2 5 3,94 luchtdruk ,53 windrichting nw2 o2 zzw1 nw3 nw9 nw7 w2 w3 w5 z1 z1 z2 z1 w3 zw6 zzw5 nw2 zw4 z2 w5 zw7 zw7 z7 z9 zw3 zo2 z8 w2 wzw2 z6 zw4 door Jan Nanne te Hensbroek JAARTOTAAL NEERSLAG 787,2 54

55 Gemiddeld hoogste maand temperatuur januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december Gemiddeld laagste maand temperatuur januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december Neerslag per maand januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december 55