Natuurhistorisch Jaarverslag 2012

Transcriptie

1 Natuurhistorisch Jaarverslag 2012 afdeling Hoorn/West-Friesland

2 Index verslag pagina 1 Inleiding 3 2 Vogels 2.1 Gegevensbronnen Welke soorten kwamen er langs in 2012? Verslag Huiszwaluwen Voorjaarstrek 2012 langs de telpost Het Monument Najaarstrek-telling 2012 bij De Nek Zeevangtelling Punt-Transect-Telling te Andijk Broed- en kolonievogeltellingen Broedvogelinventarisatie De Hulk, De Kogen en Zeevang Soortendag Geleedpotigen 3.1 Insecten Dagvlinders Insecten Nachtvlinders Insecten Libellen en juffers Insecten Overige Geleedpotigen Overigen Planten 4.1 Jaarverslag Plantenwerkgroep Vissen 5.1 Waarnemingen Zoogdieren 6.1 Waarnemingen Luitjebroekerweel 7.1 Waarnemingen Overigen 8.1 Overige waarnemingen Het weer van 2012 in Hensbroek Organisatie 50 Colofon: Eindredactie Samenstelling Bijdragen van Opmaak : Jan-Pieter de Krijger : Egbert Baars en Jan-Pieter de Krijger : Egbert Baars, Jan-Pieter de Krijger, Marco van der Lee, Freek Musman, Ben Pronk, Harry Fabritius, Ko van Gent, Anneloes ter Horst, Gerard Kenter, Peter de Lange, Eric de Vroome, Henny van der Groep, Ad Roobeek, Ab van Dorp en Resi Zabel. : Egbert Baars Uitgave van : Datum : februari 2013 Nummer : HN/01RAP Website : hoorn@knnv.nl 2013 KNNV afd. Hoorn/West-Friesland De tekst uit deze uitgave mag niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de KNNV afd. Hoorn/West-Friesland 2 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

3 1 Inleiding Voor u ligt het Natuurhistorisch Jaarverslag van de. Ook dit jaar zijn we er weer in geslaagd om een jaarverslag te maken van de gegevens die verzameld werden in het jaar Net als vorige jaren een verslag met heel veel vogelwaarnemingen maar, dat geeft alleen maar aan dat deze groep van organismen een steeds grotere belangstelling krijgt binnen de afdeling. Dit wil niet zeggen dat de andere groepen aan belangstelling te klagen hebben. Ook de (nacht)vlinders zijn dit jaar wederom met speciale aandacht bekeken. Dit verslag is opgebouwd uit de volgende hoofdstukken. Hoofdstuk 2; Vogels, hoofdstuk 3; Geleedpotigen, hoofdstuk 4; Planten, hoofdstuk 5; Zoogdieren, hoofdstuk 6; Vissen, hoofdstuk 7; Lutjebroekerweel en hoofdstuk 8; Overigen. Ik hoop dat u het met aandacht leest. Als u denkt dat u het jaarverslag van 2013 kunt verrijken met uw eigen waarnemingen, dan ontvangen wij die graag van u. Jan-Pieter de Krijger / Egbert Baars Waarnemingsgebied KNNV afd. Hoorn/West-Friesland Natuurhistorisch jaarverslag

4 2 Vogels 2.1 Gegevensbronnen De heeft al meer de twaalf jaar een vogelwerkgroep. Om een beeld te geven waar alle gepresenteerde vogelgegevens vandaan komen is het noodzakelijk om alle activiteiten van deze werkgroep in kaart te brengen. De werkgroep bestaat uit ongeveer vijfentwintig, min of meer, actieve vogelaars. De gegevens zijn voor een groot deel afkomstig uit deze groep werkgroepleden. Losse waarnemingen Dit zijn veldwaarnemingen van individuele werkgroepleden die niet geplaatst kunnen worden in het kader van een telactiviteit. Dit type waarnemingen is heel gevarieerd en betreft meestal bijzondere waarnemingen. Tot deze groep waarnemingen behoort ook informatie uit publicaties (dagbladen, vogeltijdschriften) en via-via waarnemingen. Broedvogelinventarisaties Dit zijn inventarisaties die gecoördineerd worden door Sovon en waaraan leden van onze werkgroep aan deelnemen. In veel gevallen zijn deze natuurgebieden in eigendom van Staatsbosbeheer. In alle gevallen betreffen dit monitoringsgebieden waardoor de inventarisaties in deze gebieden reeds een lange reeks van jaren worden uitgevoerd. Het is van groot belang dat deze inventarisaties (blijvend) worden voortgezet. l Kleiputten Nek / Oosterleek Cees Schaper l Uiterdijken Schellinkhout idem l Groote Vliet idem l Polder Lichtewater idem l Oosterkoog Erik de Vroome / Ko van Gent / Gerard Kenter l De Hulk / Bedijkte waal / Rietkoog / Floriskoog Harry Fabitius / Peter de Lange l Schardammerkoog Ben Pronk l Ursemmerplas Ben Pronk l MUS Lutjebroek Ad Roobeek Een andere projectmatige vorm van broedvogelinventarisatie wordt gevormd door: l Huiszwaluwenonderzoek Vogelwerkgroep Gebiedstellingen Dit zijn tellingen van de aantallen per soort in een bepaald gebied. Dit kan een slaapplaats zijn of een Important Bird Area (IBA) of gewoon een leuk gebied. De gebiedstelling kan ook in het kader van een bepaalde soort(en) of item worden uitgevoerd zoals: l Maandelijkse IBA-telling Zeevang (wintermaanden) Vogelwerkgroep l Midwintertelling idem l Voorjaarstrektelling Monument Freek Musman l Najaarstrektelling De Nek idem N.B. Niet van elke genoemde activiteit wordt verslag gedaan in dit rapport. 4 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

5 2.2 Welke soorten kwamen er langs in 2012 De lijst met gemelde soorten, die ook in de officiële lijst van de Nederlandse vogels staat, die in 2012 bij de natuurhistorisch secretaris zijn gemeld bedraagt dit jaar 179 soorten. Dat zijn er 10 minder dan in De lijst met ondersoorten, ontsnapte soorten en vogels die buiten de Nederlandse lijst vallen is 17 soorten lang. soort datum Soepgans Soepeend Fazant Muskuseend Hybride Gans Hybride Grauwe Gans x Indische Gans Hybride Grauwe Gans x Kolgans Stadsduif Kip Rosse Stekelstaart Indische Gans Hybride Brandgans x Canadese Gans Magelhaengans Halsbandparkiet Zwarte Zwaan Barmsijs spec Rietgans spec Blauwvleugelgans Wederom indrukwekkende lijsten, dat mag zeker gezegd worden, maar ik ben er van overtuigd dat als elke KNNVer al zijn waarnemingen door zou geven aan de Natuurhistorisch secretaris de lijst nog langer zou zijn geweest. Uit bronnen van internet valt op te maken dat er in ons waarnemingsgebied 213 soorten zijn waargenomen. Nu weet ik wel dat die niet allemaal door KNNVers zijn gezien maar ik ben er van overtuigd dat er vogels op staan die ook in het verslag kunnen worden opgenomen, waren ze door de waarnemers aan de natuurhistorisch secretaris doorgegeven. Wellicht een overweging voor 2013, zeker nu er erg goed geteld gaat worden voor de broedvogelatlas. Welke soorten van deze 179 zijn nu de moeite waard om extra te vermelden? Een BLAUWE KIEKENDIEF of APPELVINK, waargenomen op 1 januari, is altijd leuk om te zien. De eerste omdat die hier af en toe eens langs vliegt en blijkbaar er voor gekozen heeft de winter in Nederland door te brengen en de tweede omdat we weten dat ze er zitten maar ze zo lastig te zien zijn. Vaak boven in bomen maar op meer plaatsen dan je denkt. Op 8 januari was het de beurt aan een BOKJE en een ZWARTBUIKROTGANS om opgemerkt te worden. Ook weer twee soorten die hier niet erg makkelijk zijn. Het BOKJE valt gewoonweg niet op tenzij je er bijna boven op staat en de ZWARTBUIKROTGANS verwacht je op Wieringen en aan de kusten maar niet bij ons. Daarom des te leuker dat ze hier wel gezien zijn. Een MIDDELSTEZAAGBEK werd gezien op 13 januari maar op die dag zag iemand ook een RUIGPOOTBUIZERD en werd er ook een ROSSE FRANJEPOOT waargenomen. Ook weer drie soorten waar men warm voor loopt. De eerste verwacht je toch ook weer meer op groter water, een RUIGPOOTBUIZERD is een echte wintergast die lastig op naam te brengen is ( Is het toch niet stiekem een gewone BUIZERD? denk je dan als je hem ziet) en de ROSSEFRANJEPOOT is zo klein dat je hem haast over het hoofd ziet maar o zo leuk en druk op het water. Een IJSVOGEL in januari doet vaak zijn naam eer aan en de vraag blijft altijd heeft hij de winter overleefd?. TOENDRARIETGANZEN zijn ook niet dik gezaaid in ons waarnemingsgebied maar ze zijn gezien op 15 januari. De DWERGGANS van 23 januari is ook een leuke wintersoort. Er zijn plekken waar ze standaard zitten in de winter maar daar hoort West-Friesland of de Zeevang niet bij daarom is het juist ze leuk om grote groepen ganzen af te zoeken op zoek naar die ene. KRAANVOGELS op weg naar hun broedgebied op 6 maart boven ons gebied. Een traktatie want meestal trekken ze over het oosten van ons land. Een EIDER op 10 maart is ook zo n soort die je in de Waddenzee verwacht, maar hij zwom hier. Een PONTISCHEMEEUW op de zelfde dag is ook een kadootje, want zoek hem er maar eens tussenuit. KLEINEKAREKIET en VISDIEF op 13 maart en GIERZWALUWEN op 27ste zijn vroeg terug van hun overwinteringsgebied. Natuurhistorisch jaarverslag

6 De ZOMERTALING van 19 mei is ook een waarneming waar je blij van wordt. Zo vaak zien we ze niet meer hier. Dat geld ook voor de ROODHALSFUUT van 14 juli en de KLEINEJAGER van 23 september. Een ROODHALSFUUT die er indrukwekkend uitziet maar in Nederland niet zo heel veel broedt en een roofmeeuw die meestal zijn heil aan de kust zoekt. Af en toe zitten ze hier en worden ze opgemerkt. In oktober ook weer een langs vliegende REUZENSTERN met zijn grote oranje snavel en op de 13de van deze maand ook weer een GEELGORS. Een soort die in Nederland toch echt meer in het oosten zit. Een KWAK, in een tuin nota bene, die eerst aangezien werd voor een ROERDOMP op 25 oktober liet zich in totaal 2 keer zien. FRATERS werden opgemerkt op 4 november en ze blijven klein en bruin en onopvallend. En ook 2012 werd afgesloten met een bezoek van een flinke groep PESTVOGELS. Kortom er is weer veel gezien en genoten. Ik ben benieuwd naar 2013! Jan-Pieter de Krijger soort datum soort datum soort datum Aalscholver Bonte Strandloper Huiszwaluw Appelvink Grote Lijster Koekoek Blauwe Kiekendief Stormmeeuw Groene Specht Blauwe Reiger Zwartkop Fitis Brandgans Bergeend Rietzanger Buizerd Boomkruiper Tuinfluiter Fuut Gaai Bontbekplevier Graspieper Holenduif Boomvalk Grauwe Gans Kleine Zwaan Regenwulp Grote Barmsijs Kluut Braamsluiper Grote Bonte Specht Middelste Zaagbek Gele Kwikstaart Grote Canadese Gans Ringmus Nachtegaal Grote Mantelmeeuw Roodborsttapuit Grasmus Grote Zaagbek Rosse Franjepoot Kneu Grote Zilverreiger Ruigpootbuizerd Oeverzwaluw Heggenmus Scholekster Smelleken Houtduif Slobeend Kleine Strandloper Huismus Steenuil Snor Kauw Wulp Baardman Kievit Zanglijster Blauwborst Knobbelzwaan Zilvermeeuw Bosrietzanger Kokmeeuw Dodaars Bosruiter Koolmees Geoorde Fuut Geelpootmeeuw Koperwiek Goudplevier Grauwe Vliegenvanger Krakeend Grutto Groenpootruiter Kramsvogel IJsvogel Kleine Plevier Kuifeend Kemphaan Rouwkwikstaart Meerkoet Lepelaar Spotvogel Merel Nonnetje Sprinkhaanzanger Nijlgans Oeverpieper Temmincks Strandloper Pimpelmees Topper Wespendief Putter Tureluur Zilverplevier Ransuil Slechtvalk Zomertaling Roodborst Toendrarietgans Ooievaar Smient Grote Gele Kwikstaart Engelse Kwikstaart Spreeuw Havik Roodhalsfuut Staartmees Patrijs Zwarte Stern Tafeleend Veldleeuwerik Purperreiger Torenvalk Wilde Zwaan Zwarte Mees Turkse Tortel Dwerggans Gestreepte Strandloper Vink Roek Kleine Jager Waterhoen Tjiftjaf Goudhaan Waterpieper Houtsnip Kanoetstrandloper Wilde Eend Sijs Kerkuil Winterkoning Tortelduif Casarca Wintertaling Witte Kwikstaart Dwergmeeuw Witgat Boomleeuwerik Reuzenstern Zwarte Kraai Kraanvogel Geelgors Ekster Eider Keep Kleine Canadese Gans Pontische Meeuw Kuifduiker Kleine Mantelmeeuw Zwartkopmeeuw Roerdomp Bokje Bruine Kiekendief Zwarte Ruiter Brilduiker Kleine Karekiet Kwak Zwartbuikrotgans Rietgors Groene Specht Waterral Tapuit Frater Watersnip Visdief Vuurgoudhaan Kolgans Boerenzwaluw Pestvogel Sperwer Oeverloper Sneeuwgors Groenling Zwarte Roodstaart Pijlstaart Gierzwaluw Natuurhistorisch jaarverslag 2012

7 2.3 Verslag Huiszwaluwproject Oostelijk West-Friesland en de Zeevang Wij danken de 28 tellers voor hun bijdrage. Zonder deze mensen is het niet mogelijk om het allemaal in beeld te brengen was alweer het 21 ste jaar op rij dat de HUISZWALUW in alle dorpen en steden in ons werk gebied geteld werden.. De gegevens van 1991 tot en met 2012 Kwartblok 2011 Plaats o Aartswoud Abbekerk Andijk , o Avenhorn Baarsdorpermeer Beets Benningbroek Berkhout o Bobeldijk Bovenkarspel De Goorn De Weere Enkhuizen o Gouwe Grootebroek Grosth. / Scharwoude Hauwert Hem o Hensbroek Hobrede Hoogkarspel / Lutjebroek Hoogwoud o Hoorn Kwadijk Lambertschaag Medemblik Middelie , o Midwoud Nibbixwoud Obdam Onderdijk o Oosterblokker o Oosterdijk o Oosterleek Oosthuizen Oostwoud Opmeer / Spanbroek o Opperdoes Oudendijk o Schardam o Schellinkhout Sijberkarspel Spierdijk o Twisk Ursem Venhuizen , o Wadway Warder Wervershoof o Westerblokker Westwoud / Oudijk Wijdenes o Wogmeer Wognum o Zandwerven o Zuidermeer Zwaag Zwaagdijk Oost Zwaagdijk West Totaal Aan de linkerzijde is de voor- dan wel achteruitgang van het aantal nesten t.o.v. het voorgaande jaar weergegeven. + = meer huiszwaluwnesten, - = minder huiszwaluwnesten, o = hetzelfde aantal huiszwaluwnesten Natuurhistorisch jaarverslag

8 Kaart met Huiszwaluw-nesten De gegevens van dit jaar zijn wederom aan Sovon doorgegeven ten behoeve van het landelijke kolonievogel onderzoek. Dit onderzoek vindt in een aantal gebieden over een groot aantal jaren plaats. Dit is naar de mening van Sovon Vogelonderzoek Nederland de beste manier om een goede indruk te krijgen over hoe het met deze vogels gaat. Wij beschikken op dit moment over gegevens uit de afgelopen twintig jaar. Met deze mooie reeks over een groot gebied is Sovon uitermate tevreden heeft 47 nesten meer op geleverd ten opzichte van 2011, weer een mooi resultaat. De Huiszwaluwen stand is nog steeds laag te noemen, zeker in verhouding tot het topjaar 2000 toen er zwaluwen waren. De toe- en afname van huiszwaluwnesten over de verschillende plaatsen is weer erg wisselend. Douwe Greydanus / Egbert Baars 8 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

9 In de bovenstaande grafiek zijn de totalen over de jaren 1993 tot en met 2011 weergegeven, tevens zijn de nesten die in het binnenland en langs de kust zijn geteld zichtbaar gemaakt. In het onderstaande figuur is het percentage nesten in het binnenland en langs de kust weergegeven. Kust Binnenland Kust 44% 56% In de onderstaande tabel is de toe- en afname weergegeven. 300 Abbekerk (toename 1) Hobrede (toename 1) Sijberkarspel (toename 6) Andijk (toename 16) Hoogkarspel / Lutjebroek (toename 12) Spierdijk (toename 1) Baarsdorpermeer (afname 4) Hoogwoud (afname 11) Ursem (toename 14) Beets (afname 5) Kwadijk (toename 13) Venhuizen (toename 7) Benningbroek (toename 3) Lambertschaag (afname 3) Warder (afname 3) Berkhout (toename 12) Medemblik (toename 2) Wervershoof (afname 4) Bovenkarspel (toename 19) Middelie (afname 4) Westwoud / Oudijk (toename 18) De Goorn (toename 11) Nibbixwoud (afname 1) Wijdenes (toename 30) De Weere (afname 5) Obdam (toename 16) Wognum (toename 15) Enkhuizen (toename 10) Onderdijk (afname 3) Zwaag (afname 7) Grootebroek (afname 2) Oosthuizen (toename 5) Zwaagdijk Oost (afname 2) Grosth. / Scharwoude (afname 3) Oostwoud (toename 5) Zwaagdijk West (afname 3) Hauwert (afname 10) Opmeer / Spanbroek (afname 6) Hem (toename 1) Oudendijk (afname 8) Andijk Warder Natuurhistorisch jaarverslag

10 2.4 Voorjaarstrek 2012 langs de telpost Het Monument In 2012 heeft Freek 153,5 uur bij het Monument gezeten om de voorjaarstrek te tellen. Daarbij heeft hij 106 soorten waargenomen die samen voor exemplaren zorgden. Vanaf 1998 neemt dit jaar de elfde plaats in qua aantal en voor het aantal soorten de laatste plaats. jaar aantal vogels aantal soorten De top 3 van 2012 levert wederom de SPREEUW als winnaar met exemplaren, op plaats twee staat de KOKMEEUW met individuen en de derde plaats is dit jaar voor de KOLGANS met stuks. Opvallende zaken in de telling: Het aantal BOERENZWALUWEN is, vergeleken met 2011, met ruim de helft minder gezien. De GRASPIEPERS zijn dit jaar met meer langs gevlogen dan in Freek telde dit jaar ruim 300 GOUDPLEVIEREN minder dan vorig jaar. In 2012 vlogen er bijna minder KIEVITEN langs dan in Nu zijn deze vergelijkingen niet altijd even eerlijk omdat Freek in 2012, 63 uur minder heeft geteld dan in Bij gevoegd is de totaaltelling van Freek van 2012 zodat u nog eens rustig kan nalezen wat er zo allemaal langs de dijk naar het noorden vliegt. Jan-Pieter de Krijger 10 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

11 soort aantal soort aantal Fuut 1 Regenwulp 67 Aalscholver 64 Grutto 306 Grote Zilverreiger 5 Rosse Grutto 4 Blauwe Reiger 6 Tureluur 1 Lepelaar 2 Zwarte Ruiter 7 Wilde Zwaan 5 Groenpootruiter 10 Kleine Zwaan 22 Bosruiter 4 Knobbelzwaan 46 Oeverloper 7 Rietgans 30 Witgatje 19 Kolgans Watersnip 12 Grauwe Gans 54 Zwartkopmeeuw 58 Indische Gans 1 Dwergmeeuw 24 Canadese Gans spec. 2 Kokmeeuw Zwartbuikrotgans 1 Stormmeeuw 440 Brandgans Zilvermeeuw 221 Gans spec. 918 Grote Mantelmeeuw 1 Bergeend 21 Kleine Mantelmeeuw 282 Nijlgans 14 Visdief 8 Wilde Eend 2 Zwarte Stern 1 Slobeend 6 Houtduif 602 Pijlstaart 5 Holenduif 14 Wintertaling 35 Turkse Tortel 1 Zomertaling 2 Koekoek 2 Brilduiker 13 Gierzwaluw 132 Nonnetje 3 Veldleeuwerik 102 Middelste Zaagbek 3 Oeverzwaluw 17 Grote Zaagbek 1 Boerenzwaluw 781 Blauwe Kiekendief 1 Huiszwaluw 34 Bruine Kiekendief 9 Waterpieper 2 Sperwer 4 Oeverpieper 3 Havik 2 Graspieper Buizerd 4 Witte Kwikstaart 133 Visarend 1 Grote Gele kwikstaart 1 Boomvalk 1 Gele Kwikstaart 96 Torenvalk 6 Engelse Kwikstaart 1 Slechtvalk 6 Noordse Kwikstaart 17 Smelleken 3 Heggenmus 1 Kraanvogel 48 Tapuit 3 Meerkoet 2 Kramsvogel 684 Scholekster 74 Grote Lijster 1 Kluut 7 Zwarte Mees 1 Bontbekplevier 9 Spreeuw Kleine Plevier 1 Gaai 1 Goudplevier 298 Ekster 11 Zilverplevier 1 Kauw 676 Kievit 815 Zwarte Kraai 7 Steenloper 15 Groenling 2 Kanoetstrandloper 4 Putter 3 Grote Kanoetstrandloper 1 Kneu 94 Krombekstrandloper 2 Rietgors 3 Bonte Strandloper 34 IJsgors 1 Kleine Strandloper 1 Sneeuwgors 1 Kemphaan 66 totaal Wulp 45 aantal soorten 106 Natuurhistorisch jaarverslag

12 2.5 Najaarstrek-telling 2012 bij De Nek In 2012 heeft Freek in totaal 205 uur bij de Nek postgevat om de najaarstrek vast te leggen. Dit leverde vogels op verdeeld over 115 soorten. Vanaf 1999 gezien is dat het laagste aantal wat soorten betreft en wat betreft individuen staat 2012 op de een na laatste. Freek heeft qua uren niet veel minder geteld dan in 2011 dus de vergelijking is wel te maken. jaar aantal vogels aantal soorten De top drie van 2012 wordt wederom aangevoerd door de SPREEUW met exemplaren. Op de tweede plaats komt de BOERENZWALUW met individuen en de nummer drie van dit jaar is de GRASPIEPER met exemplaren. Een aantal zaken vielen op ten opzichte van Freek telde in AALSCHOLVERS meer dan in Het aantal BOERENZWALUWEN dat langs kwam is met gestegen. GOUDPLEVIEREN vlogen met ruim minder individuen langs. 616 RINGMUSSEN vlogen dit jaar meer voorbij dan in Voor het totale overzicht verwijs ik u naar de totaaltabel van Freek zijn telling bij De Nek. Jan-Pieter de Krijger 12 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

13 soort aantal soort aantal Fuut 12 Bosruiter 2 Aalscholver Witgatje 48 Roerdomp 1 Watersnip 613 Grote Zilverreiger 20 Zwartkopmeeuw 6 Blauwe Reiger 37 Kokmeeuw Purperreiger 3 Dwergmeeuw 2 Ooievaar 3 Stormmeeuw 727 Lepelaar 11 Zilvermeeuw 31 Wilde Zwaan 12 Pontische Meeuw 1 Kleine Zwaan 23 Grote Mantelmeeuw 107 Knobbelzwaan 55 Kleine Mantelmeeuw 99 Rietgans 91 Visdief 21 Kolgans Reuzenstern 6 Grauwe Gans 421 Houtduif Canadese Gans spec. 16 Holenduif 52 Brandgans 802 Koekoek 1 Soepgans 2 Velduil 1 Gans spec Gierzwaluw Bergeend 70 IJsvogel 1 Nijlgans 147 Grote Bonte Specht 2 Smient 149 Veldleeuwerik Wilde Eend 69 Boomleeuwerik 7 Krakeend 72 Oeverzwaluw 148 Pijlstaart 18 Boerenzwaluw Slobeend 69 Huiszwaluw 446 Wintertaling 10 Oeverpieper 5 Zomertaling 2 Boompieper 2 Tafeleend 207 Graspieper Kuifeend 409 Grote Pieper 1 Brilduiker 4 Witte Kwikstaart 480 Nonnetje 1 Grote Gele Kwikstaart 15 Middelste Zaagbek 4 Gele Kwikstaart 950 Grote Zaagbek 6 Tapuit 4 Bruine Kiekendief 11 Merel 4 Sperwer 4 Kramsvogel 673 Havik 2 Koperwiek Wespendief 1 Zanglijster 42 Buizerd 3 Grote Lijster 11 Torenvalk 3 Pimpelmees 420 Boomvalk 2 Koolmees 16 Slechtvalk 2 Spreeuw Smelleken 1 Gaai 77 Scholekster 53 Kauw 100 Kluut 13 Zwarte Kraai 2 Bontbekplevier 10 Roek 4 Kleine Plevier 8 Ringmus 678 Goudplevier Vink Zilverplevier 13 Keep 600 Kievit Sijs 36 Steenloper 16 Groenling 109 Kanoetstrandloper 1 Putter 212 Bonte Strandloper 14 Barmsijs 3 Kemphaan 126 Kneu Wulp 75 Dwerggors 2 Regenwulp 5 Rietgors 133 Grutto 96 IJsgors 2 Tureluur 20 totaal Zwarte Ruiter 4 aantal soorten 115 Groenpootruiter 10 Natuurhistorisch jaarverslag

14 2.6 Zeevangtelling 2012 Onze vogelwerkgroep van de KNNV Hoorn/West-Friesland is in oktober 2012 gestart met het dertiende teljaar van de Zeevangtelling. Al dertien jaar achtereen worden in de maanden oktober, november, december, januari, februari en maart deze vogeltelling uitgevoerd. Het gebied van de Zeevang heeft hierdoor een mooie reeks van vogelwaarnemingen prijsgegeven naast al het andere waardevolle van het polder gebied. De vogelwaarnemingen hebben in 2005 zelfs geleid tot het aanwijzen van De Zeevang tot Vogelrichtlijn gebied onder de Natura 2000 gebieden. De lange reeks vogelaantallen die verzameld zijn geven aan dat de Zeevang een vogelrijk gebied is. In de wintermaanden zijn er duizenden vogels die het gebied gebruiken om te overleven. Het gaat in de eerder genoemde maanden tussen minimaal vogels (37 soorten in december 2010) en maximaal vogels (75 soorten in november 2003). Gemiddeld tellen wij vogels per telronde. Het telgebied heeft een oppervlakte van ha. De reden waarom deze grote aantallen vogels in het Zeevanggebied verblijven komt door een groot aantal factoren. De openheid van het gebied, de hoogte van de waterstand, het aanwezig zijn van sloten, zijn zo drie van deze factoren die meede bepalen of de vogels wel of niet in het gebied verblijven. Een belangrijke voorwaarde voor vogels om in een gebied te verblijven is de bereikbaarheid van voedsel. Deze bereikbaarheid van voedsel wordt o.a. sterk beïnvloed door de weersomstandigheden in het gebied. Veel regen, weinig regen, vorst (lage temperaturen) of geen vorst (hoge temperaturen) zijn twee van die uitersten. Om de vogelaantallen te verklaren zijn de weersomstandigheden van groot belang. Jan Nanne is voor onze KNNV jaarverslagen al meer dan 12 jaar de leverancier van weergegevens. Dagelijks worden in Hensbroek de weergegevens verzameld. Hierdoor hebben wij voor ons gebied een waardevolle registratie van de weergegevens, die worden ingezet om vogelaantallen en het aanwezig zijn van andere levensvormen zoals vlinders in ons gebied te verklaren. Met het moderne Internet worden door creatieve landgenoten ook mooie dingen met weergegevens uitgewerkt. is een website die weergegevens keurig voor ons zichtbaar maakt. Bart Vreken de webmaster van deze site gebruikt hiervoor de KNMI etmaalgegevens van de KNMI weerstations die in geheel Nederland zijn geplaatst. Sinds 1995 staat in Berkhout ook een KNMI weerstation. Het verschil met de gegevens van Jan Nanne is dat de gegevens van Bart meer grafisch worden weergegeven. Bart heeft de cijfertjes die ook door Jan worden verzameld, omgezet in kleurtjes en symbolen. Zo is met één blik op tabel 1 te zien wanneer de temperatuur in een bepaalde maand hoog of laag was. Tabel 1 geeft van geheel 2012 dagelijks de temperatuur aan; ieder staafje is de hoogte of laagte van de temperatuur, oranje is een hoge temperatuur, en blauw is een lage temperatuur. Om voor de Zeevangtelling het temperatuur verloop voorafgaand aan de telling aan te geven, zijn bij het moment in de tijd van de Zeevangtelling, drie rode stipjes in de tabel geplaatst. Hierdoor is eenvoudig in de tabel af te lezen welke temperatuur in de voorafgaande dagen aan de Zeevangtelling heerste in het gebied. De verschillen in vogelaantallen die maandelijks worden vastgesteld in het Zeevanggebied zijn op deze wijze te verklaren. De temperatuur voorafgaand aan de telling heeft grote invloed op de aangetroffen vogelaantallen. 14 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

15 Tabel 1: Etmaaltemperaturen Berkhout De hierboven afgebeelde tabel geeft in kleur het temperatuurverloop mooi weer. Voor dit verslag zijn de temperaturen van oktober tot en met maart van belang. Dit zijn de maanden waarin de tellingen worden uitgevoerd. Vergelijking tussen temperatuur en aantal vogels In tabel 2 is voor drie vogelsoorten een vergelijk gemaakt met de temperatuur die op het moment van de Zeevang telling in het gebied is vastgesteld. Nog meer van belang is de temperatuur voorafgaand aan de telling. Voor het vergelijk in tabel 2 is gekozen voor een weergave van het temperatuurverloop van november en december. In de tabel is goed te zien hoe in 2010 de temperatuur in een groot aantal dagen in november en december zich op een laag niveau bevond. De vogelaantallen zijn hier sterk door beïnvloed. In november 2006 zijn de vastgestelde temperaturen hoog. Er bevonden zich grote aantallen vogels in de Zeevang die maand. In tabel 4 staan de neerslaghoeveelheden van oktober en november van in een grafiek uitgebeeld. Opvallend hier zijn de grote hoeveelheden neerslag in nemen wij daar de gunstige temperaturen die af te lezen zijn in tabel 2 bij, dan zijn de grote aantallen vogels aangetroffen in november 2006 te verklaren. December 2006 was ook een maand met hoge temperatuur. Op 17 december telden wij tijdens de Zeevangtelling dan ook een record aantal KIEVITEN en GOUDPLEVIEREN. Natuurhistorisch jaarverslag

16 Tabel 2: Temperatuur in november en december KNMI station Berkhout De dagtemperatuur is met een kleur aangegeven, geel is warm, blauw is koud. Sneeuw is weergegeven met witte heuveltjes. Een paarse streep staat voor schaats- of dooi ijs. De rode cijfers geven de gemiddelde etmaal temperatuur weer. De rode stipjes geven het moment van de Zeevangtelling aan. jaar datum 16-dec 15-dec 14-dec 14-dec 19-dec 18-dec 17-dec 16-dec 14-dec 13-dec 14-dec 18-dec 16-dec Totaal aantal vogels Kievit Goudplevier Smient Tabel 3: Getelde vogels in december In tabel 3 is het aantal KIEVITEN, GOUDPLEVIEREN, SMIENTEN en het totaal aantal vogels in december tijdens Zeevangtelling weergegeven. Deze hoeveelheden zijn vergeleken met het in tabel 2 weergegeven temperatuur. Vergelijking tussen tabel 2 en 3 Opvallend bij het hoge aantal vogels in 2006, zijn de gemiddelde hoge etmaal temperatuur in november en december. Blijkbaar hadden de KIEVIT en GOUDPLEVIER het hier goed naar hun zin. In december 2002 en 2010 zijn de SMIENTEN door de ijsbedekking ook uit het gebied weggetrokken. In 2012 was er wel plaatselijk wat ijs maar de SMIENT was nog met flinke aantallen aanwezig. KIEVIT en GOUDPLEVIER waren al voor een groot deel uit het gebied verdwenen. Opvallend was het groepje GOUDPLEVIEREN dat werden aangetroffen in Zeevang West. Tabel 4: Temperatuur in november, december en januari KNMI station Berkhout jaar datum 13-jan 12-jan 19-jan 18-jan 15-jan 15-jan 14-jan 13-jan 18-jan 17-jan 16-jan 15-jan aantal vogels aantal soorten datum 16-dec 15-dec 14-dec 14-dec 19-dec 18-dec 17-dec 16-dec 14-dec 13-dec 14-dec 18-dec 16-dec aantal vogels aantal soorten datum 17-nov 17-nov 15-nov 16-nov 14-nov 20-nov 19-nov 18-nov 16-nov 15-nov 16-nov 13-nov 18-nov aantal vogels aantal soorten Tabel 5: Getelde vogels in november, december en januari Natuurhistorisch jaarverslag 2012

17 Vergelijking tussen tabel 4 en 5 Het aantal vogels ligt meestal tussen de 40 en 60 duizend vogels per teldag. Er is een aantal uitschieters naar beneden. Telkens zien wij bij het verschijnen van de blauwachtige kleuren op een moment voor de datum van de Zeevangtelling de aantallen vogels sterk afnemen. In december 2002 zien we een week voor de teldatum de temperatuur sterk in het blauw dalen. Het aantal op 14 december 2002 getelde vogels blijkt met exemplaren laag uit te komen. Door de koude inval zijn de sloten in het Zeevanggebied bijna allemaal dichtgevroren. SMIENTEN hebben het gebied op duizend na verlaten. Een groot deel van de ganzen is ook naar een ander gebied uitgeweken. KIEVIT en GOUDPLEVIER zijn ook al niet meer gezien. In de maand daaropvolgend, januari 2003, zijn een week voor de Zeevangtelling normale temperaturen gemeten. Wij treffen tijdens de Zeevangtelling op 19 januari zoals gewoon weer veel vogels aan. De SMIENTEN zijn weer met grote aantallen in het gebied, dat ijsvrij is, aanwezig. Ganzen zijn ook terug gekeerd naar de Zeevang. Blijkbaar komen de vogels massaal terug als de vorst is geweken. Volgens tabel 5 komt het niet voor dat er 2 maanden achtereenvolgens weinig vogels in het Zeeevanggebied vertoeven. Ben Pronk Neerslag oktober en november neerslag in mm Jaar neerslag oktober neerslag november NB. Het Natuurhistorisch jaarverslag is in kleur op onze website te vinden. Natuurhistorisch jaarverslag

18 2.7 Punt-Transect-Telling te Andijk Inleiding Punt-Transect-Telling (PTT-telling) wordt georganiseerd door Sovon. De telling wordt gehouden in de periode 15 december tot 1 januari en is bedoeld om de aantallen en verspreiding van vogels in de winter te volgen. Door heel Nederland worden zo ieder jaar 300 trajecten geteld. De methode Op een jaarlijks zelfde traject, langs alle biotopen in die omgeving, liggen 20 vaste telpunten. Op deze telpunten worden gedurende 5 minuten alle vogels geteld en genoteerd. De gegevens worden doorgegeven aan Sovon, die regelmatig verslag doet van dit project. Zie hiervoor Vanaf 1994 tel ik het traject 1551: Andijk en omgeving. In tabel 1 ziet u de resultaten van mijn telling in december Achtereenvolgens: soorten, presentie, en totaal aantal (dus: DODAARS, gezien op 1 telpunt, totaal 6 exemplaren). soort aantal telpunten aantal soort aantal telpunten aantal Dodaars 1 6 Zilvermeeuw 1 8 Fuut 3 62 Grote Mantelmeeuw 1 2 Aalscholver 7 39 Holenduif 3 6 Grote Zilverreiger 1 1 Houtduif 4 32 Blauwe Reiger 6 14 Turkse Tortel 7 46 Knobbelzwaan 4 33 Grote Bonte Specht 3 6 Grauwe Gans Veldleeuwerik 3 96 Canadese Gans 1 30 Graspieper 4 6 Brandgans 2 13 Winterkoning Nijlgans 4 22 Heggenmus Bergeend 1 1 Roodborst 5 8 Smient Merel Krakeend 4 76 Kramsvogel 1 11 Wintertaling 1 14 Zanglijster 1 1 Wilde eend Koperwiek Slobeend 1 3 Grote Lijster 1 1 Tafeleend Pimpelmees 8 23 Kuifeend Koolmees Toppereend Gaai 3 4 Brilduiker 4 17 Ekster Nonnetje 3 9 Kauw Grote zaagbek 1 2 Kraai 3 7 Sperwer 1 1 Spreeuw 7 73 Buizerd 1 1 Huismus Torenvalk 1 1 Ringmus 1 2 Fazant 1 1 Vink Waterhoen 4 73 Keep 2 10 Meerkoet Groenling 3 22 Kokmeeuw Putter 1 2 Stormmeeuw 4 59 Sijs 1 2 Kleine Mantelmeeuw 2 3 Tabel 1: telling december 2012 Opvallende zaken dit jaar: - eerste keer een GROTE ZILVERREIGER; - op twee telpunten een KEEP. 18 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

19 Trends Eén telling zegt nog niet zoveel, maar het wordt interessanter als je de resultaten van meerdere jaren naast elkaar kunt leggen en vergelijken. En dat kan, want zoals reeds opgemerkt doe ik deze telling al vanaf 1994, met uitzondering van jaren 1998 en 1999, dus toch al 17 jaar. Zijn er dan trends zichtbaar, zoals soorten die toenemen of juist afnemen? Om het toeval te beperken, verdelen we in de tabel de tellingen in vier gelijke perioden: de jaren , de jaren , de jaren en de jaren Het laatste jaar, 2012, valt hier dan dus buiten. Presentie We kijken eerst naar de presentie van de meest algemene soorten. Welke soorten worden, gerekend over alle jaren en ongeacht de aantallen, op de meeste van de 20 punten gezien? In tabel 2 ziet u de 9 meest algemene soorten in afnemende presentie, en de gemiddelde presentie per periode van 4 jaar. soort Merel 14, ,7 14,7 Ekster 12,7 14,4 15,7 11,7 Kokmeeuw 13 13,5 13,2 12,2 Koolmees 11,2 10,5 12,7 11 Kauw ,5 12,7 Spreeuw 12,7 11,7 9,5 7 Winterkoning 8,7 10, Stormmeeuw 11,7 11,7 7,5 7,5 Meerkoet 6,7 10, ,2 Tabel 2 Trends in presentie Het zal niemand verbazen dat de MEREL de lijst aanvoert. Daarna volgen twee soorten die zich gemakkelijk laten zien de EKSTER en de KOKMEEUW. Kijken we naar trends dan zien we het volgende: - bij de SPREEUW en STORMMEEUW zien we een duidelijke afname; - een duidelijke toename zien we bij de KAUW; - vraagtekens zijn EKSTER, toe- en afname en WINTERKONING, toe- en afname; - de andere soorten: MEREL, KOKMEEUW, KOOLMEES en MEERKOET blijven ongeveer stabiel in presentie. Aantallen In tabel 3 kijken we naar de soorten met de grootste aantallen. Geselecteerd zijn de 7 soorten met de grootste aantallen en daarna de getelde aantallen in de perioden , , , en de totale aantallen. soort totaal Toppereend Kuifeend Meerkoet Smient Kramsvogel Spreeuw Wilde Eend Tabel 3 Natuurhistorisch jaarverslag

20 Bespreking De TOPPEREEND is onbetwist koploper, gevolgd door de KUIFEEND. Voor beide soorten geldt dat ze uitsluitend (TOPPEREEND) en meestal (KUIFEEND) in grote groepen voorkomen, en dat de rol van het toeval dus groot is. Eén grote groep kan dan het verschil maken. Hetzelfde geldt ook voor de SMIENT en in mindere mate voor KRAMSVOGEL en SPREEUW. Voor trends kun je met deze soorten eigenlijk niet zoveel. Trends in aantallen Welke soorten lenen zich beter voor trends? - soorten die in redelijke aantallen en op een redelijk aantal punten zijn geteld; - soorten die redelijk gemakkelijk worden gezien of gehoord; - soorten die niet uitsluitend in grote groepen voorkomen. In tabel 4 is een aantal soorten geselecteerd die aan deze voorwaarden voldoen. Achtereenvolgens ziet u de soort, en de totaal getelde aantallen in de perioden , , en In de laatste kolom ziet u de trend, zoals die kan worden geïnterpreteerd. soort trend Dodaars / - Blauwe Reiger / - Krakeend Wilde Eend ? Sperwer / 0 Buizerd Torenvalk Waterhoen / - Kokmeeuw ? Stormmeeuw Holeduif / - Turkse Tortel / 0 Grote Bonte Specht / 0 Veldleeuwerik / - Winterkoning / - Heggemus / 0 Roodborst / - Merel Pimpelmees Koolmees Gaai / 0 Ekster / - Kauw / 0 Kraai Huismus / 0 Tabel 4: Relevante soorten voor trends. Trends en verklaringen Afnames over de gehele periode zien we bij de SPERWER, MEREL, STORMMEEUW, VELDLEEUWERIK en HUISMUS. Intrigerend zijn de afnames van SPERWER en MEREL. Is dit wel reëel? De afnames van STORMMEEUW en VELDLEEUWERIK daarentegen zijn wel reëel, en overeenkomstig het landelijk beeld. De afname van de HUISMUS zien we terug in de eerste perioden, daarna lijken de aantallen te stabiliseren. 20 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

21 Toenames over de gehele periode zien we bij de KRAKEEND, BUIZERD, TURKSE TORTEL, GROTE BONTESPECHT, HEGGEMUS, GAAI en KAUW. Dat de KRAKEEND toeneemt zal niemand verbazen en is conform het landelijk beeld. BUIZERD, GROTE BONTE SPECHT, HEGGEMUS en GAAI profiteren van het ouder worden van bomen en beplanting in Andijk en is conform het beeld in geheel West- Nederland. De toename van TURKSE TORTEL lijkt een Andijks fenomeen en is niet landelijk bekend. De toename van de KAUW heeft vooral plaats gevonden in de eerste perioden, waarna stabilisatie optreedt. Min of meer stabiele aantallen over de gehele periode zien we bij de TORENVALK, PIMPELMEES, KOOLMEES en ZWARTE KRAAI. De andere soorten vertonen verschillende trends gedurende de gehele periode. Voor een gedeelte kan het toeval zijn, mogelijk zijn er andere verklaringen en misschien begrijpen we het beter als we langer tellen. Zo zie je maar weer: vogels tellen blijft boeien. Marco van der Lee, Andijk Natuurhistorisch jaarverslag

22 2.8 Broed- en kolonievogeltellingen Cees Schaper is al jaren een van de vaste broed- en kolonievogeltellers die voor SBB een aantal gebieden bezoekt om daar de broedvogelpopulatie in kaart te brengen. Ook in 2012 heeft Cees de gebieden weer regelmatig bezocht en de broedvogels in kaart gebracht. Een tijdrovende klus die toch elk jaar weer de moeite waard is. Een jarenlange telreeks is een waardevol gegeven om trends waar te nemen en daar dan eventueel beheer op aan te passen. De gegevens die Cees dit jaar verzamelde in zijn telgebieden staan hieronder in de tabellen weergegeven. Jan Pieter de Krijger Broedvogels De Ven De Nek Uiterdijken van Schelinkhout soort 2012 Grauwe Gans 1 Krakeend 1 Wilde Eend 1 Scholekster 1 Kievit 3 Tureluur 2 Winterkoning 2 Heggenmus 2 Merel 2 Rietzanger 7 Kleine Karekiet 13 Tuinfluiter 1 Fitis 1 Baardman 1 Ekster 1 Rietgors 7 soort 2012 Grauwe Gans 1 Canadese Gans 1 Brandgans 1 Wintertaling 1 Wilde Eend 1 Slobeend 1 Waterhoen 3 Meerkoet 1 Scholekster 1 Kievit 2 Grutto 2 Kokmeeuw 2 Winterkoning 3 Heggenmus 2 Merel 3 Rietzanger 2 Ekster 1 Huismus 3 Rietgors 3 soort 2012 Grauwe Gans 1 Kleine Canadese Gans 6 Brandgans 13 Bergeend 2 Wilde Eend 1 Slobeend 1 Scholekster 1 Kluut 1 Kievit 29 Grutto 31 Tureluur 1 Koopmanspolder soort 2012 Grauwe Gans 1 Nijlgans 1 Wilde Eend 1 Fazant 1 Scholekster 1 Kievit 3 Grutto 1 Tureluur 1 Tersluis soort 2012 Grauwe Gans 1 Krakeend 1 Wilde Eend 1 Slobeend 1 Scholekster 1 Kievit 1 Grutto 3 Kolonievogels soort kolonienaam 2012 Aalscholver Vooroever, Onderdijk Lepelaar Vooroever, Onderdijk 83 Kleine Mantelmeeuw Vooroever, Onderdijk 80 Zilvermeeuw Vooroever, Onderdijk 4 Aalscholver Vogeleiland De Kreupel, Andijk Aalscholver 't Ven, Enkhuizen Blauwe Reiger Wilhelminapark, Enkhuizen 17 Kokmeeuw De Nek, Schellinkhout Natuurhistorisch jaarverslag 2012

23 2.9 Inventarisatieverslag van de broedvogels van De Hulk, De Kogen en (reservaat) Zeevang 2012 Inventarisatie 2012 Hieronder worden in het kort de bijzonderheden van dit broedseizoen per deelgebied vermeld. De gebieden zijn veelal vanaf 1985 jaarlijks geïnventariseerd. Dit jaar geen uitgebreid verslag maar alleen een overzicht van de telgegevens. Ab van Dorp / Egbert Baars Overzichtskaart reservaatgebieden Kogen en Hulk Natuurhistorisch jaarverslag

24 De Hulk 8 ha grasland en 2 ha water. Tellers Harry Fabritius en Peter de Lange. DE HULK Fuut Knobbelzwaan Grauwe Gans Soepgans Kolgans Brandgans Kleine Canadese Gans Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Tafeleend 1 3 Kuifeend Scholekster Kluut Kleine Plevier Kievit Grutto Tureluur Visdief Kokmeeuw Zwartkopmeeuw 3 2 Waterhoen 2 1 Gele Kwikstaart 2 Tabel 1: Vastgestelde territoria De Hulk Bedijkte Waal 2 ha nat grasland en 2 ha water. Tellers Harry Fabritius en Peter de Lange. BEDIJKTE WAAL Fuut Dodaars Knobbelzwaan Grauwe Gans Bergeend Zomertaling Krakeend Slobeend Kuifeend Tafeleend Meerkoet Waterhoen 1 0 Scholekster Kievit Watersnip Grutto Tureluur Veldleeuwerik Graspieper Gele Kwikstaart Rietgors 1 Tabel 2: Vastgestelde territoria Bedijkte Waal 24 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

25 Rietkoog 23 ha grasland. Tellers Harry Fabritius en Peter de Lange. RIETKOOG Knobbelzwaan Grauwe gans Soepgans Canadese Gans Brandgans Nijlgans Bergeend Slobeend Zomertaling Krakeend Kuifeend Smient Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik Graspieper Visdief Gele Kwikstaart Tabel 3: Vastgestelde territoria Rietkoog Natuurhistorisch jaarverslag

26 Boezemlanden Westerkoog 5 ha grasland, 3 ha water en 6 ha moeras/riet. Teller Gerard Kenter. BOEZEMLANDEN WESTERKOOG Fuut 1 2 Knobbelzwaan Grauwe gans >25 >25 >50 >50 >50 >60 > Soepgans? > Nijlgans Tafeleend Kuifeend Bergeend Krakeend Slobeend Bruine Kiekendief Meerkoet 1 3 Waterhoen 2 Fazant Scholekster Kluut Waterral Holenduif Koekoek Witte Kwikstaart 1 0 Ransuil 1 0 Winterkoning Heggenmus Blauwborst 2 Grasmus Zanglijster 1 0 Merel Rietzanger Sprinkhaanrietzanger Snor Kleine Karekiet Bosrietzanger Spotvogel 2 Baardman Kneu Putter Vink Rietgors Zwartkop Fitis Tuinfluiter Blauwborst Tabel 4: Vastgestelde territoria Boezemlanden Westerkoog 26 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

27 Oosterkoog 34 ha grasland en 6 ha rietveld. Teller Gerard Kenter. OOSTERKOOG Knobbelzwaan Grauwe Gans 4 Bergeend Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Kuifeend Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik Graspieper Gele Kwikstaart Tabel 5: Vastgestelde territoria van het grasland gedeelte van de Oosterkoog OOSTERKOOG Knobbelzwaan Grauwe Gans > Nijlgans Roerdomp Bruine Kiekendief 1 Meerkoet 1 1 Porseleinhoen Waterral Koekkoek Sprikhaanzanger Snor 1 Kleine Karekiet Blauwborst Rietzanger Baardman 1 Rietgors Fazant Tabel 6: Vastgestelde territoria van het rietveld in de Oosterkoog Vrijwilligerswerk in de Koogbraak Samen met vrijwilligers uit de omgeving worden delen van het rietveld bij De Koogbraak nu al 10 jaar gemaaid en opgeruimd. Natuurhistorisch jaarverslag

28 Koogbraak 3 ha grasland, 3 ha riet/moeras en 1 ha water. Teller Gerard Kenter. KOOGBRAAK Knobbelzwaan Grauwe Gans >2 > Nijlgans Bergeend Wilde Eend 4 Krakeend Tafeleend Kuifeend Bruine Kiekendief Meerkoet 1 1 Fazant Houtduif Koekoek Winterkoning Rietzanger Sprinkhaanzanger 1 0 Snor Kleine Karekiet Bosrietzanger Vink Rietgors Slobeend Fitis Blauwborst Grasmus Vink 1 Groenling 1 Waterral Tabel 7: Vastgestelde territoria Koogbraak Schardammerkoog 47 ha grasland (14 ha van Staatsbosbeheer) en 1 ha water. Teller Ben Pronk. SCHARDAMMERKOOG, 1984 t/m 2000 betreft alleen noordelijke deel, 2001 tot heden de gehele Schardammerkoog Nijlgans 1 0 Bergeend Slobeend Zomertaling Krakeend Kuifeend Wilde Eend?? 8 5 Scholekster Kievit Grutto Tureluur Meerkoet?? 5? Veldleeuwerik Graspieper Wintertaling Visdief Kokmeeuw Gele Kwikstaart Tabel 8: Vastgestelde territoria Schardammerkoog 28 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

29 Floriskoog 13 ha grasland. Tellers Harry Fabritius en Peter de Lange. FLORISKOOG Knobbelzwaan Grauwe Gans 8 Nijlgans 1 Bergeend Slobeend Zomertaling Krakeend Smient Scholekster Kievit Grutto Tureluur Veldleeuwerik 3 0 Graspieper Visdief Kokmeeuw Tabel 9: Vastgestelde territoria Floriskoog Zeevang 200 ha grasland en ca. 10 ha water. Tellers Ko van Gent en Eric de Vroome. ZEEVANG, inventarisaties t/m 2005 uitgevoerd door Siem Koops; vanaf door 2006 Ko van Gent en Eric de Vroome Knobbelzwaan Grauwe gans? Brandgans Canadese Gans Keckling Gans 1 Nijlgans Bergeend??? Slobeend Zomertaling Wintertaling Krakeend Kuifeend Tafeleend Smient Scholekster Kluut Kievit Grutto Tureluur Kemphaan Graspieper? Veldleeuwerik? Visdief Kokmeeuw Witte Kwikstaart Gele Kwikstaart Tabel 10: Vastgestelde territoria reservaat Zeevang Nawoord Tot zover ons overzicht met betrekking tot het broedseizoen van Wij, Harry Fabritius, Ko van Gent, Gerard Kenter, Peter de Lange, Ben Pronk en Eric de Vroome namens de KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland en Ab van Dorp namens Staatsbosbeheer, hopen dat u dit overzicht met belangstelling heeft doorgenomen. Bij vragen kunt u contact opnemen met boswachter Ab van Dorp, Postbus te 1040 HD Amsterdam, of per , adres: a.dorp@staatsbosbeheer.nl. Ab van Dorp / Egbert Baars Natuurhistorisch jaarverslag

30 2.10 Soortendag 2012 Op 19 mei werd de 10e soortendag gehouden. Door het Hemelvaartweekend hadden veel vaste deelnemers een ander programma maar uiteindelijk konden toch drie teams geformeerd worden. - team 1: Ofra Carmi, Jan Marbus en Ruud Timmer. - team 2: Afra en André Sjerps, Tineke Horstman en Ruud Seggelink. - team 3: Fred Weel, Paula van Drunen en Ad Roobeek. Gestart werd om 06:00 uur vanuit een door ieder team afzonderlijk afgesproken plaats. Het weer was goed, eindelijk eens niet blauw van de kou, een paar regendruppels die geen naam mochten hebben en niet te veel wind. In totaal zijn 110 soorten waargenomen. De leukste die werden genoteerd (tussen haakjes de teams): GROTE ZILVERREIGER (1), KOLGANS (1, 2), ZOMERTALING (1), WINTERTALING (1, 2), BOOMVALK (3), WESPENDIEF (3), ZWARTKOPMEEUW (3), STORMMEEUW (1), GEELPOOTMEEUW (3), ZILVERPLEVIER (3), BONTE STRANDLOPER (1), TEMMINCKS STRANDLOPER (3), BOSRUITER (2, 3), REGENWULP (1, 3), VELDLEEUWERIK (1, 3), OEVERZWALUW (1, 3), RANSUIL (2, 3), STEENUIL (3), KOEKOEK (1, 2, 3), BLAUWBORST (1, 3), TAPUIT (3), SNOR (3), SPRINKHAANZANGER (1), SPOTVOGEL (1), GRAUWE VLIEGENVANGER (1), BAARDMANNETJE (3) en KNEU (3). De winnaar was team 3 met 95 soorten (na aftrek wegens tijdoverschrijding 93), met een vrijwel gelijk aantal eindigde team 1 met 92 soorten als 2e, en team 2 noteerde een mooie score van 75 soorten. Na z n mooie vogeldag zie ik nu al weer uit naar de volgende editie om de trofee, met hopelijk een iets grotere deelname. Ad Roobeek 30 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

31 soort team 1 team 2 team 3 team 1 team 2 team 3 tijd tijd tijd soort soort soort soort team 1 team 2 team 3 team 1 team 2 team 3 tijd tijd tijd soort soort soort Aalscholver 6:30 7:30 6: Krakeend 6:00 6:00 6: Baardmannetje 8: Kuifeend 11:15 6:00 6: Bergeend 6:00 6:00 6: Lepelaar 6:45 7:00 11: Blauwborst 8:15 8: Magelhaengans 8: Blauwe reiger 7:00 6:00 6: Meerkoet 6:00 6:45 6: Boerenzwaluw 7:30 6:45 7: Merel 6:00 6:30 6: Bontbekplevier 13:20 11:00 12: Muskuseend 6: Bonte Strandloper 12: Nijlgans 6:00 6:00 6: Boomkruiper 9: Oeverloper 6:15 6:00 13: Boomvalk 9: Oeverzwaluw 12:15 7: Bosrietzanger 11: Pimpelmees 9:45 7:45 6: Bosruiter 11:00 13: Putter 7:45 6:45 7: Braamsluiper 12: Ransuil 14:30 14: Brandgans 6:15 6:00 8: Regenwulp 7:50 11: Bruine Kiekendief 14:00 7:00 7: Rietgors 6:00 6:15 8: Buizerd 8:45 9:00 8: Rietzanger 6:00 6:00 8: Ekster 6:00 6:00 6: Ringmus 6:40 6:45 7: Fazant 7:00 6:00 7: Roek 10:15 8:15 14: Fitis 8:30 9:30 6: Roodborst 14:55 8: Fuut 6:15 6:45 6: Rouwkwikstaart 12: Gaai 11:00 7:30 6: Scholekster 6:00 6:00 6: Geelpootmeeuw 8: Slobeend 7:15 6:00 8: Gele Kwikstaart 9:00 8: Smient 8: Gierzwaluw 10:15 6:45 8: Snor 8: Grasmus 6:00 6: Spotvogel 6: Grauwe gans 6:00 6:00 7: Spreeuw 6:00 6:45 6: Grauwe Vliegenvanger 6: Sprinkhaanzanger 7: Groenling 7:45 7:00 7: Staartmees 6:15 8: Groenpootruiter 7:00 8: Steenuil 9: Grote Bonte Specht 10:00 8:00 6: Stormmeeuw 13: Grote Canadese gans 13:50 10:45 6: Tafeleend 7:45 6:00 11: Grote Mantelmeeuw 7:00 11: Tapuit 9: Grote Zilverreiger 8: Temminck's Strandloper 13: Grutto 6:00 6:00 7: Tjiftjaf 6:00 6:45 6: Heggenmus 6:00 11:00 7: Torenvalk 14:00 13:45 11: Holenduif 6:00 7:00 6: Tuinfluiter 6:00 7:00 6: Houtduif 6:00 7:00 6: Tureluur 6:00 6:00 7: Huismus 7:45 6:45 7: Turkse tortel 6:15 6:45 9: Huiszwaluw 11:40 9:30 7: Veldleeuwerik 9:05 9: Hybride Canadese Gans x Brandgans 6:00 7:00 10: Vink 6:15 7:30 6: Kauw 6:00 6:45 6: Visdief 6:00 6:15 6: Kemphaan 12:15 8: Waterhoen 6:00 6:30 6: Kievit 6:00 6:00 7: Wespendief 11: Kip 14:55 6: Wilde eend 6:00 6:00 6: Kleine Canadese Gans 6:00 6:00 10: Winterkoning 6:00 6:45 6: Kleine Karekiet 7:00 7:00 6: Wintertaling 11:15 7: Kleine Mantelmeeuw 11:00 7:00 8: Witte Kwikstaart 7:30 6:15 9: Kleine Plevier 13:20 10:45 12: Zanglijster 6:00 7:30 6: Kluut 6:00 6:00 8: Zilvermeeuw 6:30 8:55 8: Kneu 12: Zilverplevier 8: Knobbelzwaan 6:00 6:45 9: Zomertaling 11: Koekoek 7:00 11:30 7: Zwarte Kraai 6:00 7:00 6: Kokmeeuw 6:00 6:00 6: Zwarte Roodstaart 14: Kolgans 6:00 12: Zwartkop 6:00 6:30 6: Koolmees 6:15 6:45 6: Zwartkopmeeuw 6: totaal aantal soorten Natuurhistorisch jaarverslag

32 3 Geleedpotigen 3.1 Insecten Dagvlinders 2012 In dit verslag worden de waarnemingen van dagvlinders in West-Friesland weergegeven. Dankwoord Alle waarnemers worden bijzonder bedankt voor hun medewerking. Er zijn in totaal ruim dagvlinders geteld. Telgegevens van de dagvlindersoorten In de onderstaande tabel is het resultaat van de dagvlinderwaarnemingen weergegeven. soort januari februari maart april Argusvlinder Atalanta Bont zandoogje Boomblauwtje Bruin blauwtje 1 1 Bruin zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Gele luzernevlinder Groot koolwitje Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Kleine parelmoervlinder 1 1 Kleine vos Kleine vuurvlinder Landkaartje Oranjetipje 2 2 Zwartsprietdikkopje totaal mei juni juli augustus september oktober november december totaal Vergelijking Er zijn dit jaar meer dagvlinders geteld dan in 2011 (15.375). Henny van der Groep & Egbert Baars 32 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

33 3.2 Insecten Nachtvlinders 2012 In 2012 heeft de vlinderwerkgroep met vanglamp, met lamp & doek en stroop bijzonder veel tijd besteed aan het inventariseren van nachtvlinders in ons waarnemingsgebied. Hierdoor is er een schat aan gegevens verzameld. locatie x-coord y-coord aantal soorten Blokker Hem, Elbaweg Hem, Hemmerbuurt Hoogkarspel, De Roop Hoogkarspel, 't Olver Lambertschaag LW Onderdijk, Drogewijmersweg Opperdoes, Oosteinde Spierdijk, Wogmeer Streekbospaviljoen Suyderbraeck, Zesstedenweg Twisk, Rositastraat Ursem, De Leet Ursem, Haverkampstraat Warder, Warder Zanddepot Zwaag, Stijgbeugel Overzicht locaties, bezoek en soorten Kaart met bezochte locaties Gedurende deze 39 nachten zijn ca. 272 soorten vastgesteld. Het komende jaren zullen we doorgaan met dit onderzoek. Op de volgende pagina s zijn de waargenomen macro- en micro-nachtvlinders weergegeven. Egbert Baars, Ton Groen, Henny v.d. Groep, Ad Roobeek, Ruud Timmer en Fred Weel Kroonvogeltje (Ptilodon capucina) Natuurhistorisch jaarverslag

34 Nachtvlinders (macro s) In de onderstaande tabel zijn de in 2012 waargenomen macro nachtvlinders weergegeven. soort totaal soort totaal soort totaal Aardappelstengelboorder 5 Groente-uil 26 Puta-uil 9 Agaatvlinder 19 Groot avondrood 7 Rietgrasuil 2 Appeltak 7 Grote beer 1 Rietvink 1 Berkeneenstaart 3 Grote spikkelspanner 1 Roesje 1 Bleke grasuil 15 Grote voorjaarsspanner 2 Rood weeskind 8 Bleke grasworteluil 4 Grote worteluil 1 Saffraangouduil 1 Bont halmuiltje 4 Guldenroededwergspanner 3 Satijnstipspanner 1 Bont schaapje 1 Haarbos 92 Schaapje 2 Bonte bessenvlinder 8 Hagedoornvlinder 30 Schedeldrager 10 Boogsnuituil 2 Halmrupsvlinder 17 Schermbloemdwergspanner 1 Bosbesuil 1 Halmuiltje spec. 9 Schijnsparspanner 2 Brandvlerkvlinder 12 Herculesje 1 Schilddrager 9 Breedbandhuismoeder 2 Herfstrietboorder 22 Schildstipspanner 1 Bruinbandspanner 1 Houtspaander 25 Schimmelspanner 22 Bruine eenstaart 1 Huismoeder 131 Sint-jansvlinder 17 Bruine grijsbandspanner 6 Hyena 6 Slawortelboorder 3 Bruine snuituil 128 Iepentakvlinder 1 Smalvleugeldwergspanner 1 Bruine vierbandspanner 20 Jeneverbesspanner 1 Snuitvlinder 6 Bruine wapendrager 2 Kajatehoutspanner 1 Spitsvleugelgrasuil 6 Donker brandnetelkapje 11 Kameeltje 3 Splinterstreep 2 Donker halmuiltje 2 Klaverblaadje 1 Steenrode grasuil 1 Donker klaverblaadje 2 Kleine- / Open-breedbandhuismoeder 56 Stofuil spec. 1 Donsvlinder 1 Kleine beer 20 Stompvleugelgrasuil 17 Driehoekuil 2 Kleine groenbandspanner 10 Stro-uiltje 12 Drielijnuil 2 Kleine groenuil 3 Taxusspikkelspanner 30 Dromedaris 9 Kleine hermelijnvlinder 6 Trapeziumuil 4 Egale dwergspanner 4 Kleine huismoeder 3 Turkse uil 2 Egale stofuil 11 Kleine rietvink 5 Tweekleurige heremietuil 1 Egelskopboorder 4 Kleine wintervlinder 6 Tweestreepvoorjaarsuil 1 Eikenprocessierups 1 Kleine zomervlinder 12 Variabele eikenuil 1 Essengouduil 7 Kolibrievlinder 9 Variabele grasuil 1 Gamma-uil Koolbandspanner 1 Variabele spikkelspanner 1 Geelschouderspanner 4 Kooluil 3 Variabele voorjaarsuil 2 Gele agaatspanner 5 Koperuil 38 Vierkantvlekuil 41 Gele lis-boorder 1 Kortzuiger 2 Vlekstipspanner 5 Gele tijger 2 Kweekgrasuil 9 Volgeling 8 Gelijnde grasuil 2 Lichte korstmosuil 2 Voorjaarsboomspanner 2 Gelobd halmuiltje 16 Lieveling 12 Vuursteenvlinder 1 Geoogde bandspanner 7 Ligusterpijlstaart 1 Wachtervlinder 4 Geoogde worteluil 5 Lijnsnuituil 9 Wapendrager 80 Gepijlde micro-uil 1 Lindepijlstaart 3 Weidehalmuiltje 2 Gerande spanner 5 Lisdoddeboorder 2 Wilgendwergspanner 2 Gestippelde rietboorder 9 Maansnuituil 1 Wilgenschorsvlinder 2 Gevorkte silene-uil 1 Maanuiltje 1 Witbandspanner 1 Gewone bandspanner 22 Marmerspanner 1 Witkraagrietboorder 5 Gewone breedvleugeluil 40 Meldevlinder 5 Witstipgrasuil 2 Gewone dwergspanner 4 Moerasgoudvenstertje 7 Witte grijsbandspanner 9 Gewone spikkelspanner 7 Moerasgrasuil 4 Witte tijger 26 Gewone stofuil 4 Morpheusstofuil 2 Witvlakvlinder 1 Gewone worteluil 57 Oranje bruinbandspanner 4 Wortelhoutspanner 1 Glad beertje 3 Oranje wortelboorder 14 W-uil 1 Goudgele boorder 3 Paardenbloemspanner 23 Zandhalmuiltje 9 Goudvenstertje 21 Perentak 1 Zilvervenster 2 Graswortelvlinder 40 Perzikkruiduil 20 Zwartbandspanner 23 Grauwe grasuil 4 Piramidevlinder 21 Zwarte-c-uil 164 Grijze stipspanner 14 Plakker 2 Zwartkamdwergspanner 5 Groenbandspanner 3 Populierenpijlstaart 1 Zwartvlekwinteruil 1 Groene blokspanner 3 Psi-uil 3 totaal Groene dwergspanner 3 Puntige zoomspanner 3 aantal soorten 175 Glad beertje (Eilema griseola) 34 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

35 Nachtvlinders (micro s) In de onderstaande tabel zijn de in 2012 waargenomen micro nachtvlinders weergegeven. soort totaal soort totaal Anjermot 3 Krabbenscheermot 2 Appelstippelmot 23 Kroosvlinder 60 Bandlichtmot 4 Leverkleurige bladroller 14 Berkenpedaalmot 8 Liesgrassnuitmot 2 Blauwooggrasmot 29 Lijnvalkmot 3 Bleke grasmot 1 Lisdoddesnuitmot 10 Bonte brandnetelmot 30 Meidoornstippelmot 5 Bonte coronamot 3 Moerasgranietmot 1 Bonte lariksbladroller 1 Moerasgrasmot 3 Bonte spitskopmot 2 Muntvlindertje 52 Brandnetelbladroller 10 Mutsjeslichtmot 1 Brandnetelmot 66 Parelmoermot 11 Breedgehaakte hermelijnbladroller 2 Peenkaartmot 2 Bruine huismot 1 Pinguinlichtmot 4 Cipresmineermot 1 Plataanvouwmot 2 Distelbladroller 2 Rietmot 8 Distelhermelijntje 1 Rietsnuitmot 13 Distelzadelmot 1 Roestbandsmalsnuitje 1 Drietandvlakjesmot 3 Roodstreepmutsjeslichtmot 1 Duikermot 9 Scherphoekvedermot 3 Egale sparappelboorder 1 Sierlijke pedaalmot 1 Esperiamot 1 Smalle witlijngrasmot 1 Fraaie dennenbladroller 2 Stipjesbladroller 1 Fruitmot 1 Tienvlekmot 1 Gele wilgenroosjesmot 1 Triangelmot 4 Gemarmerde drievlekbladroller 2 Tuinbladroller 2 Gewone coronamot 2 Tweekleurige lichtmot 4 Gewone grasmot 52 Tweelijnmot 5 Gewone kaartmot 3 Variabele granietmot 4 Gewoon kroeskopje 1 Variabele grasmot 1 Grijsgevlekte grasmineermot 1 Vedermot spec. 3 Grijze granietmot 3 Vogelkersstippelmot 201 Grijze kruidenmot 4 Voorjaarsbladroller 1 Groene eikenbladroller 21 Vroege grasmot 1 Grootvlekstippelmot 1 Waterleliemot 10 Grote appelbladroller 4 Wilgenmarmerbladroller 1 Grote meelmot 2 Wilgenroosjesboorder 1 Grote wasmot 1 Wilgenstippelmot 11 Hoefbladvedermot 2 Windevedermot 5 Hommelnestmot 11 Witkopmot 21 Kersebladroller 1 Witschouderbladroller 3 Kersenpedaalmot 12 Witte oogbladroller 2 Kijkgaatje 1 Witvlekkruidenmot 4 Kleine boogbladroller 5 Zandlopermot 1 Kleine stipbladroller 5 Zilvervlekbladroller 5 Koolbladroller 6 Zomerbladroller 37 Koolmot 4 totaal 879 aantal soorten 93 Natuurhistorisch jaarverslag

36 3.3 Insecten Libellen en juffers 2012 Vanwege de geringe belangstelling zijn we gestopt met het in 2009 gestarte libellenproject. Maar ook zonder dit project zijn er ook dit jaar gelukkig weer libellen en juffers geteld. Er zijn in totaal libellen en juffers geteld. De resultaten zijn in de onderstaande tabelen weergegeven. Egbert Baars soort januari februari maart april Blauwe glazenmaker Bloedrode heidelibel Bruine glazenmaker 3 3 Bruinrode heidelibel Gewone oeverlibel Glassnijder 1 1 Grote keizerlibel Heidelibel spec Paardenbijter Platbuik Steenrode heidelibel Viervlek Vroege glazenmaker Zwarte heidelibel totaal Tabel 1: Echte libellen mei juni juli augustus september oktober november december totaal soort januari februari maart april Azuurwaterjuffer Bruine winterjuffer 1 1 Grote roodoogjuffer Houtpantserjuffer Kleine roodoogjuffer Lantaarntje Variabele waterjuffer Vuurjuffer totaal Tabel 2: Juffers mei juni juli augustus september oktober november december totaal 36 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

37 3.4 Insecten Overigen 2012 Naast de vlinders en libellen zijn er ook nog een aantal andere insecten doorgegeven. De resultaten zijn in de onderstaande tabel weergegeven. Halfvleugeligen (Hemiptera) Egbert Baars soort januari februari maart april Berkenwants 1 1 Bootsmannetje onbekend Cicade onbekend Deraeocoris olivaceus Groene stinkwants Roodpootschildwants 1 1 Schaatsenrijder onbekend totaal mei juni juli augustus september oktober november december totaal Insecten (overigen) soort januari februari maart april Anabolia nervosa 1 1 Gewone oorworm Gewone schorpioenvlieg Glyphotaelius pellucidus Goudoogje Mystacides longicornis Schietmot / kokerjuffer onbekend 1 1 Schorpioenvlieg spec. 3 3 Steenvlieg onbekend 1 1 Zilvervisje totaal mei juni juli augustus september oktober november december totaal Kevers (Coleoptera) soort januari februari maart april Distelboktor 2 2 Groene struiksnuitkever 1 1 Gyrinus natator 2 2 Muntschildpadtor 2 2 Rode smalbok Schildpadtor onbekend 3 3 Stinkende kortschild Tweestippelig lieveheersbeestje Vierst. zwart veelkleuriglieveheersb. 6 6 Viervleklieveheersbeestje Weekschildkever onbekend Zevenstippelig lieveheersbeestje Zwartpootsoldaatje mei juni juli augustus september oktober november december totaal Natuurhistorisch jaarverslag

38 Rechtvleugeligen (Orthoptera) soort januari februari maart april Boomsprinkhaan Grote groene sabelsprinkhaan Struiksprinkhaan Veldsprinkhaan onbekend Zuidelijke boomsprinkhaan mei juni juli augustus september oktober november december totaal Tweevleugeligen (Diptera) soort januari februari maart april Bessenbandzweefvlieg 8 8 Blinde bij Daas onbekend Dambordvlieg onbekend Gewone steekmug 1 1 Langpootmug onbekend 4 4 Lucilia caesar 2 2 Pyjamazweefvlieg 2 2 Sargus bipunctatus 2 2 Stadsreus Stekelsluipvlieg 1 1 Witte halvemaanzweefvlieg 2 2 Witte reus totaal mei juni juli augustus september oktober november december totaal Vliesvleugeligen (Hymenoptera) soort januari februari maart april Aardhommel Akkerhommel Boomhommel Gewone koekoekshommel 1 1 Gewone wesp Honingbij Phymatocera aterrima Steenhommel Tuinhommel 1 1 Weidehommel mei juni juli augustus september oktober november december totaal 38 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

39 3.5 Geleedpotigen Overigen 2012 Naast de vlinders en libellen zijn er ook nog een aantal andere geleedpotigen doorgegeven. De resultaten zijn in de onderstaande tabel weergegeven. Egbert Baars Duizendpotigen (Myriapoda) soort januari februari maart april Duizendpoot onbekend Gewone duizendpoot totaal mei juni juli augustus september oktober november december totaal Schaaldieren / Kreeftachtigen (Crustacea) soort januari februari maart april Gewone zoetwaterpissebed 1 1 Oproller 3 3 Pissebed onbekend totaal mei juni juli augustus september oktober november december totaal Spinnen (Araneae) soort januari februari maart april Gewone bostrechterspin Gewone hooiwagen Huiszebraspin Kerkzesoog 1 1 Kraamwebspin 2 2 Kruisspin Schorsmarpissa Strekspin onbekend Tandkaak onbekend 3 3 Wespenspin Wolfspin onbekend 1 1 totaal mei juni juli augustus september oktober november december totaal Natuurhistorisch jaarverslag

40 4 Planten 4.1 Jaarverslag Plantenwerkgroep 2012 In het vorige jaarverslag kon ik melden dat onze inventarisatiegegevens gebruikt werden bij het herstel van de Doelenkade en dat de muurplanten tijdelijk opgeslagen waren. In het begin van de zomer 2012 hebben wij de planten weer teruggeplaatst in de ruimte die daarvoor was opengelaten, waarna de overgebleven plekken verder zijn opgevuld met zachte specie. Op het moment van terugplaatsen was het erg warm, we vreesden dat de planten het niet zouden overleven, maar na de zomer bleek toch een aanzienlijk deel het overleefd te hebben en verse bladen te ontwikkelen. Dit jaar bleek ook de kademuur tussen de Hoofdtoren en het Oostereiland vernieuwd te moeten worden; wij hebben contact gezocht met het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier over de Tongvarens die daar ter plaatse groeien. Waarschijnlijk kunnen ze niet ter plekke teruggezet worden, maar kunnen ze wel verplaatst worden. Wat deden we verder: We hielden 11 excursies: Wiesepark, Alkmaarderhout, 2x Lutjebroekerweel, ecologische oevers Oudendijk, Kennemerstrand, MAK, bermen Wervershoof, Hortus Naturalis Alkmaar, rietland Schardam, muurbegroeiing Hoorn, De Strip Bangert-Oosterpolder. In de winter hielden we 4 binnenbijeenkomsten met als onderwerpen: mossen, knoppen, grassen-en-zeggen en planten die we op vakantie hadden gezien. Enkele leden van onze werkgroep hebben aan Floron activiteiten meegedaan: excursies, kampen, variadag. Ook waren we aanwezig bij de presentatie van de digitale versie van de atlas van de Noordhollandse flora. Anneloes ter Horst 40 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

41 soort soort soort soort Aalbes Gewone hoornbloem Koolzaad Scherpe boterbloem Aarvederkruid Gewone margriet Kornoelje Schijfkamille Agrimonie Gewone waterbies Krabbenscheer Sering Akkerdistel Gewoon biggenkruid Krokus Sint-Janskruid Akkerhoornbloem Gewoon struisgras Kroontjeskruid Sleutelbloem Akkerkers Glad walstro Kropaar Slipbladige ooievaarsbek Akkermelkdistel Glanshaver Kruipende boterbloem Smalle weegbree Akkerwinde Glanzig fonteinkruid Krulzuring Smeerwortel Avondkoekoeksbloem Grijskruid Kwispelgerst Sneeuwklokje Basterdwederik Groot blaasjeskruid Lidsteng Speerdistel Beemdooievaarsbek Groot hoefblad Look-zonder-look Spiesmelde Beklierde duizendknoop Groot kaasjeskruid Luzerne Sterrenkroos Bezemkruiskruid Grote brandnetel Madeliefje Stijve ogentroost Bijvoet Grote engelwortel Mannagras Stinkende gouwe Bitterzoet Grote ereprijs Moerasandoorn Teunisbloem Blaartrekkende boterbloem Grote kaardebol Moeraskartelblad Timoteegras Blaasjeskruid Grote kattenstaart Moerasrolklaver Tormentil Blauw glidkruid Grote klaproos Moerasspirea Varkensgras Bleeksporig bosviooltje Grote lisdodde Moerasvergeet-mij-nietje Veenwortel Boterbloem Grote ratelaar Moeraswalstro Veldzuring Brandpastinaak Grote tijm Muskuskaasjeskruid Vergeet-mij-nietje Brede wespenorchis Grote watereppe Muurleeuwenbek Vertakte leeuwentand Brunel Grote waterweegbree Muurpeper Vetmuur Canadese fijnstraal Grote weegbree Narcis Viltige basterdwederik Canadese guldenroede Haagwinde Oeverzegge Vleeskleurige orchis Cichorei (alle soorten) Hanenpoot Oranje havikskruid Vleugeltjesbloem Dagkoekoeksbloem Harig wilgenroosje Paardenbloem Vlier Dotterbloem Heemst Paarse dovenetel Voederwikke Duizendblad Herderstasje Peen Watergentiaan Echte kamille Herik Penningkruid Waterkers (alle soorten) Echte koekoeksbloem Hondsdraf Perzikkruid Waterlelie Echte valeriaan Hoornbloem Pinksterbloem Watermunt Egelboterbloem Hopklaver Pitrus Waterpest Els Iep Plat beemdgras Waterzuring Engels raaigras Kale jonker Poelruit Wilde bertram Es Kalmoes Reukeloze kamille Wilg Fijnstraal Kamgras Reukgras Wilgenroosje Fluitenkruid Karmozijnbes Reuzenberenklauw Winterakoniet Geel nagelkruid Kikkerbeet Ribes Witbol Geknikte vossenstaart Kleefkruid Ridderzuring Witte klaver Gekroesde melkdistel Klein hoefblad Riet Wolfspoot Gele lis Klein Kroos Rietgras Zachte dravik Gele morgenster s.l. Klein streepzaad Rietorchis Zachte ooievaarsbek Gele plomp Kleine klaver Rietzwenkgras Zilverschoon Gele waterkers Kleine lisdodde Rode klaver Zomprus Gestreepte witbol Kleine watereppe Rode waterereprijs Zompvergeet-mij-nietje Gevlekte orchis Kleverig Kruiskruid Rolklaver Zuring Gevlekte rietorchis Kluwenzuring Rood zwenkgras Zwanenbloem Gewone berenklauw Knoopkruid Ruw beemdgras Zwart tandzaad Gewone engelwortel Koninginnekruid Ruw Vergeet-mij-nietje Zwarte mosterd Tabel 1: Overzicht van de waargenomen planten soort Addertong Eikvaren Heermoes Mannetjesvaren Muurvaren Steenbreekvaren Tongvaren Zwartsteel Tabel 2: Overzicht waargenomen varens Natuurhistorisch jaarverslag

42 5 Vissen 5.1 Waarnemingen 2012 De vissenwerkgroep is in 2012 opgericht. Er zijn twee visnetten aangeschaft. De eerste activiteit was een inventarisatie van de wateren langs het Klompenmakerspad in Berkhout op 8 september. De tweede en laatste van 2012 was een vismiddag in De Mijzen op 17 november. Op beide dagen was de vangst bevredigend. Er werden leuke soorten gevangen en ook de bijvangst werd zoveel mogelijk op naam gebracht. Aan deze twee werkgroepexcursies deden in totaal 15 leden mee. Ad Roobeek coördinator Vissenwerkgroep a.i. soort januari februari maart april Baars Bittervoorn Blankvoorn 3 3 Brasem 1 1 Driedoornige stekelbaars Giebel 1 1 Graskarper Karper onbepaald 1 1 Kleine modderkruiper 2 2 Kolblei 3 3 Riviergrondel 1 1 Ruisvoorn Schubkarper 1 1 Snoek Tiendoornige stekelbaars Vetje 3 3 totaal Vissen waarnemingen mei juni juli augustus september oktober november december totaal 42 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

43 6 Zoogdieren 6.1 Waarnemingen 2012 De zoogdierwerkgroep kende dit jaar ups en downs. De binnenbijeenkomsten werden nuttig besteed met het uitpluizen van voornamelijk Kerkuilenballen. De geplande inventarisaties van de Lutjebroeker Weel werden wegens slechte weersomstandigheden afgelast. Door het natte weer werden er ook geen speciale vleermuisinventarisaties georganiseerd. In het najaar konden we gelukkig wel getuige zijn van de balts van RUIGE DWERGVLEERMUIZEN en GEWONE DWERGVLEERMUIZEN. Ook de excursie naar de Oostvaardersplassen voor EDELHERTEN ging niet door. De excursie in het kader van het jaar van de BEVER, ging wel door, al was het naar een andere locatie dan gepland. Op advies- en onder leiding van gids Jeroen Reinhold gingen we naar het Wilgenbos in Flevoland. Omdat BEVERS voornamelijk actief zijn in de schemerperiode was de kans klein dat we ook een BEVER zouden zien. De sporen daarentegen bleken wel goed waarneembaar. Als eerste bewijs van de aanwezigheid van BEVERS was een omgeknaagde WILG, waar de sporen van de tanden nog goed te zien waren. Een duimdikke wilgenteen was compleet ontdaan van zijn bast: het lievelingsvoedsel van de BEVER. Er werden verscheidene wissels gevonden. Een verzameling opeengestapelde takken aan de oever wees ook duidelijk op een burcht. De tocht door de manshoge brandneteljungle met BRAMEN en verspreid liggende stammen of dikke takken met extra hindernis bracht ons bij een mooie wissel. Naast de sporen van de BEVER troffen we ook nog een gang van een WOELRAT en een dode MOL aan. Resultaat van de pluisavonden: Op 26 januari 2012: zijn 30 kerkuilenballen onderzocht. Gevonden werden schedels van 52 VELDMUIZEN, 57 HUISSPITSMUIZEN, 5 BOSMUIZEN, 1 BOSSPITSMUIS, 3 BRUINE RATTEN en 1 WOELRAT. Op 22 november 2012 zijn 25 kerkuilenballen onderzocht. Deze leverden 46 VELDMUIZEN, 55 HUISSPITSMUIZEN en 12 BOSSPITSMUIZEN op. Daarnaast werden ook nog 6 Ransuilballen uitgeplozen. Hierin werden de resten van 8 VELDMUIZEN gevonden. Fred Weel coördinator Ad Roobeek verslaglegger Natuurhistorisch jaarverslag

44 soort januari februari maart april Bosmuis 3 3 Bruine rat Dwergvleermuis spec Egel Gewone dwergvleermuis Gewone zeehond 1 1 Haas Hermelijn 1 1 Huiskat Huismuis Huisspitsmuis Konijn Laatvlieger Meervleermuis Mol Muis spec Noordse woelmuis 1 1 Rosse vleermuis Ruige dwergvleermuis Spitsmuis spec Veldmuis 1 1 Vleermuis spec Vos Waterspitsmuis 1 1 Watervleermuis Wezel 1 1 totaal Resultaat veldwaarnemingen mei juni juli augustus september oktober november december totaal Kaartje met waargenomen Egels Kaartje met waargenomen Konijnen Kaartje met waargenomen Hazen 44 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

45 7 Lutjebroekerweel 7.1 Waarnemingen 2012 In 2010 zijn we gestart met het inventariseren van de Lutjebroekerweel. Dit is een meerjarig project dat door alle werkgroepen uitgevoerd wordt. Dit levert een schat aan gegevens op, die we aan het eind van het project door middel van een apart rapport zullen presenteren. Per jaar zullen we een globaal overzicht van de gegevens via dit verslag rapporteren (zie pagina 46). Jan-Pieter de Krijger / Egbert Baars Natuurhistorisch jaarverslag

46 soort LW01 LW02 LW03 Amfibieën (Amphibia) aantal 1 1 aantal soorten 1 1 Dagvlinders aantal aantal soorten Insectachtigen aantal aantal soorten Landplanten (Embryophyta) aantal aantal soorten Libellen (echte libellen en juffers) aantal aantal soorten Nachtvlinders aantal aantal soorten Spinnen aantal 17 aantal soorten 3 Vogels (Aves) aantal aantal soorten Zoogdieren (Mammalia) aantal aantal soorten soort LW14 LW15 LW16 Amfibieën (Amphibia) aantal aantal soorten Dagvlinders aantal aantal soorten Insectachtigen aantal 15 2 aantal soorten 5 2 Landplanten (Embryophyta) aantal aantal soorten 42 Libellen (echte libellen en juffers) aantal aantal soorten Nachtvlinders aantal aantal soorten Spinnen aantal aantal soorten Vogels (Aves) aantal aantal soorten Zoogdieren (Mammalia) aantal aantal soorten soort LW27 LW28 LW29 Amfibieën (Amphibia) aantal aantal soorten Dagvlinders aantal aantal soorten Insectachtigen aantal aantal soorten Landplanten (Embryophyta) aantal aantal soorten Libellen (echte libellen en juffers) aantal aantal soorten Nachtvlinders aantal aantal soorten Spinnen aantal 17 aantal soorten 3 Vogels (Aves) aantal aantal soorten Zoogdieren (Mammalia) aantal aantal soorten LW04 LW17 LW30 LW05 LW18 LW31 LW06 LW19 LW32 LW07 LW20 LW33 LW08 LW21 LW34 LW09 LW22 LW35 LW10 LW23 LWEE LW11 LW24 LW12 LW25 LW13 LW26 totaal 46 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

47 8 Overigen 8.1 Overige waarnemingen 2012 Naast vogels, geleedpotigen, planten en zoogdieren, zijn er in 2012 ook nog andere organismen gezien. In 2012 zijn er wel wat meldingen binnengekomen, maar dit overzicht is naar mijn mening verre van compleet. Ik hoop dat de KNNV ers door dit overzicht worden geïnspireerd om ook andere waarnemingen door te geven. Dit kan op verschillende manieren namelijk via onze website ( of door middel van de waarnemingskaarten die, op werkgroepavonden, op lezingen of bij de Natuurhistorisch secretaris kunnen worden ingeleverd. De doorgegeven waarnemingen staan in de onderstaande tabelen. Amfibieën (Amphibia) Egbert Baars soort januari februari maart april Bruine kikker Gewone pad Groene Kikker spec Kleine watersalamander Rugstreeppad totaal mei juni juli augustus september oktober november december totaal Weekdieren (Mollusca) soort januari februari maart april Barnsteenslak onbekend Driehoeksmossel 1 1 Gewone barnsteenslak Gewone erwtenmossel 1 1 Gewone poelslak 1 1 Gewone schijfhoornslak 1 1 Gewone tuinslak Gewone wegslak Grote aardslak Kielnaaktslak onbekend 2 2 Lichte aardslak Regenworm Segrijnslak 6 6 Vijvermossel 1 1 Vissenbloedzuiger, spannemeter 1 1 Zwanemossel totaal mei juni juli augustus september oktober november december totaal Natuurhistorisch jaarverslag

48 8.2 Het weer van 2012 in Hensbroek In de onderstaande tabel is een overzicht van de weersomstandigheden in 2012 weergegeven. De gegevens zijn afkomstig van Jan Nanne uit Hensbroek dagen regen temp. luchtdruk maand totaal gem. gem. januari neerslag ,4 1,5 1,8 0 1,2 0 0,3 4,6 3,3 0, ,6 3,4 5 2,3 3,3 1,5 0,4 3,3 0, ,8 0 93,3 temp.hoog 11, ,4 8,5 9,8 8,8 9 8,6 9,2 8,8 9,6 9,4 9, ,4 8,6 7,2 10,2 9,6 10 6,2 5 5,6 7, ,8-1,4 7,41 temp.laag 8,6 6,2 5,4 6,2 5,2 4,8 5,4 6,8 4,2 1,4 6,6 6,4 4,6 4,2-0,2-2,2-3,4-2,6 4,6 4,2 2,4 5,6 5 2,5-0,2 4 5,2-0,8-1,6-2,6-5,8 2,91 luchtdruk ,80 windrichting zw4 nw4 zzw8 wnw5 nw9 w2 wnw5 nw3 nw3 wzw2 zw2 nw2 nnw3 nw2 o1 o1 zzw2 z3 wnw5 nw2 w7 nw7 nw3 zw1 zo2 zo3 zw3 o1 ono2 o2 ono februari neerslag 0 0 5, ,3 1,7 3,2 1,5 1, , , ,8 0,5 25,6 temp.hoog -1-3,5-4,4-5 -4, ,4 2,2-2,2-2 0,6 5,4 6,3 7,2 7,2 8,8 8,6 5,6 6,4 8,4 8,4 12,2 10,2 10 9,2 7,6 9,3 8,6 3,84 temp.laag -6,2-7, ,6-9, ,8-9 0,2 1,8 4,2 4,2 5,2 3,6 2,8-1,6 4,6 6,4 5, ,4 7 7,2-2,17 luchtdruk ,11 windrichting ono5 ono3 zzo2 zo1 zo2 ozo1 no3 ono3 nw>o ono3 ono2 w2 nw1 nw3 nw3 wnw3 w2 zw5 nw4 zw5 wzw4 zw6 zw8 w3 nw2 nw1 wzw2 wnw1 zw maart neerslag ,8 0 16, , , ,2 26,6 temp.hoog 10 8,6 11,4 10,4 6,5 11,5 6,4 8, ,2 13,8 13,6 8,8 7,8 15,6 8,8 12,4 8,4 11,8 13, ,9 18,2 16,6 16, ,3 18,6 11 9,9 9,4 12,18 temp.laag 6,2 1,6 5,4 2,4 5,2 9 1,5 2,1 4,1 6 5,2 4 7,4 4,8 0,4 3,8 7,1 5,2-0,2 1,6 4,7 3,8 3,6 4,8 5 3,6 4,4 4,8 6,2 7,9 6,8 4,46 luchtdruk ,40 windrichting zw1 zo1 wzw3 zo1 ozo2 zw1 nw1 nw2 zw2 nw2 nw2 nnw2 nw1 zw1 zo1 zw3 zw2 zw4 nw4 zw3 o1 o3 o1 no2 no2 n1 nw1 nw2 nw5 nw5 n april neerslag , , ,5 5,6 0,6 0,2 0 15, ,2 temp.hoog 10,1 14,4 14,8 7,4 9,6 10,4 8,6 10,4 9,8 12,2 13,2 14,8 14,8 12,8 9,6 10,2 9,8 12, ,6 11,1 13,2 14,6 14,2 15,2 15,4 16,2 9,3 17, ,70 temp.laag 1 6,4 2,3 5,4 4-0,4 3,6-0,2 6,8 8,5 3,4 0,8 1 1,6 4,8 2,2-1,6 4,4 7 2,5 3,2 4,5 4,6 7,6 5, ,8 7,6 7 4,29 luchtdruk ,79 windrichting nw3 w2 w1 no3 ono2 wzw3 n2 zzw4 wzw5 zw5 zw4 o1 wnw1 n3 nno5 n3 z5 z3 zzo4 zzw3 zw4 wzw4 z3 zw2 zzo4 zzw6 zzw5 no6 no3 no mei neerslag 1, , ,5 1,8 8,3 0 0, ,8 5,5 0 0,5 0, ,8 temp.hoog 19,6 20,4 13,4 13,6 12,8 13,6 15,8 17,6 17,6 18,4 16, , ,4 12,6 15,8 19,2 19,2 21,4 23,8 27,4 29,2 27,5 25,6 25, ,6 19,4 20,2 18,8 19,13 temp.laag 11,6 10,2 9,8 9 7,3 5,4 3,3 9,8 11,8 14,6 13,5 7,2 2,8 5,7 7,2 6,2 3 8, , , ,1 13,5 12,1 11,7 12 9,9 6,8 11 9,81 luchtdruk ,93 windrichting 0>w2 n2 no2 nw2 no3 no3 o2 zzo2 zw3 zw5 w4 nw3 wzw4 wzw4 nw3 nw4 w>o1 zo2 w1 n2 nno3 n2 no1 ono4 ono5 o4 ono2 nw2 nw3 w1 w juni neerslag 2,2 0 4,8 6,5 0 7,9 2,1 5,5 0, , , , ,4 0 20, , ,5 temp.hoog 16, , ,6 17,2 21, , , ,9 16,5 18,5 18,8 18, ,4 22, ,2 18,2 16,4 16,8 21,4 21,5 30,5 21, ,98 temp.laag 11,3 6,2 8,4 8 6,6 9,8 13,2 11,4 11,4 10,4 11,8 6,4 5,8 5,6 11,3 15,2 13,6 11,8 8,2 10,8 13,3 12,4 14, ,6 10,8 14,2 19,5 16,4 14,8 11,21 luchtdruk ,38 windrichting nw2 nnw2 no2 nw3 o1 w5 w3 zw6 zw6 no1 ono3 nno4 nw3 no2 zzw3 zw5 zw3 wnw2 n2 no2 zo3 zw6 zw5 zw5 wnw3 w2 zw4 zo2 zw4 zw juli neerslag 0, , ,2 0 9,3 6,5 8,6 23 0,8 7,6 6,5 5,7 7, , temp.hoog 20,6 23,2 23,4 28,5 28,3 21,3 24,3 15, , ,4 18,6 19,2 18,2 19,4 18,8 18,5 19,8 19, ,2 29, ,8 28,8 21,4 19,4 21, ,73 temp.laag 14 11,6 15,2 16,8 17,4 16,3 13,6 13,8 13,6 15,1 13,4 11,3 11,2 14,3 10,6 10,2 14,2 15,6 14,5 11,5 10,8 8,5 12,3 13,6 16,2 14,5 15,3 13,2 13,1 11,6 10,6 13,35 luchtdruk ,60 windrichting zw5 z1 z1 zo2 n4 zw4 zw2 zw4 zw4 zw4 wnw4 w3 zw4 nw2 w3 zw4 wzw3 zw5 w4 nw2 nw2 zzw1 z1 o1 n1 no2 nno2 n2 w2 w4 w augustus neerslag 4,2 13,4 3 4,5 4, ,9 0 2, , ,3 0 3,1 44,5 200,5 temp.hoog 28,4 20,4 21,6 22, ,8 20,2 23,2 22,4 24,2 22,2 24,6 24,4 26, , , ,6 22,6 22,4 20, ,9 21, ,8 17,4 23,59 temp.laag 13,6 16,6 13, ,6 14,3 16,4 12,4 12,6 9,8 13,4 11,9 14,6 16,8 16,4 13,6 14,8 16,4 18,2 17,8 17,2 16,3 16,2 13,4 14,6 15,2 10,3 13,8 12,3 13,2 12,4 14,37 luchtdruk ,60 windrichting zo2 zw4 zw2 zw2 z1 zw2 w4 nw2 nnw2 nw1 ono2 o3 ozo3 zo1 o4 w2 z2 w2 zw2 w2 zo1 w4 w2 wzw2 zw5 nw3 z2 wzw3 zzw3 zw2 n september neerslag ,7 13,3 0,8 0, ,7 0 2, , ,8 8,4 0 87,7 temp.hoog 19,6 20,2 23, ,2 20,4 21,4 25, , ,9 18,4 19,4 16,8 20,6 17, ,5 15, ,8 21,6 17,4 17,4 16,6 17, ,6 19,26 temp.laag 9, ,4 11,8 11, ,6 13,2 11, ,1 9 11,3 11,4 13, ,8 13 7,8 5,9 11,1 9,2 3,8 9, ,6 10,1 8,2 10,4 8,2 10,96 luchtdruk ,07 windrichting zw3 w2 w1 nw1 n2 w3 w2 w1 ozo1 zw4 wzw4 wnw3 n>w2 w5 wzw2 zw3 wzw2 w3 zw4 zw3 zzw2 nw2 o2 z7 z2 zw4 nw3 zw5 w2 wzw oktober neerslag 0,8 4,8 19,5 15,8 14,8 19,4 0, ,8 0 7,5 2 3,5 6,8 0,8 6, ,8 0 1,9 2 22,5 5, ,7 temp.hoog 15,2 17,8 15, ,2 15,6 15,3 14,6 15,2 14,8 15,1 14,8 12 7,5 13, , ,8 13, ,2 13,6 13,4 7,5 9,8 10,6 9,8 9,7 12,8 14,11 temp.laag 12, ,6 10,8 8,8 9, ,4 6,4 3 8,6 6,5 4,8 7,8 9,7 7,7 12,4 12,6 13,6 10,4 12,4 12,2 11,4 10,4 3,3 1,4 1 6,5 4,7 3,8 7,97 luchtdruk ,87 windrichting zzw2 zw4 wzw4 nw2 w8 nw2 nw2 z1 n1 no1 zo2 o>zw zzo2 w3 nw>z wzw6 z4 z3 z1 zw3 no3 o1 no1 o2 nw3 no2 no2 z3 z5 nnw1 zzo november neerslag 2,3 15,8 2,2 6 7,5 2,5 6, ,6 5,4 4, , , ,4 2,3 0,6 0 2,2 5,7 84,3 temp.hoog 10,8 9,6 9,4 7,4 11,5 11,4 11, ,6 10,8 12, ,7 11,2 6,2 4,4 6,8 11 8, ,6 8,8 5,6 11,4 10,8 8,6 9 7,2 6 9,77 temp.laag 4,8 5,4 4 1,4 4,9 3,2 8,3 10 4,6 6,8 4 3,2 7 6,5-0,6 3,6 1,8 6,6-1,5 4,2 3,7 4,6 6,4-0,8 5,6 5,1 4,6 4,4 3,2-1,2 4,13 luchtdruk ,90 windrichting zo5 z6 z4 zo4 nnw2 w3 w4 wzw4 zo2 zzo2 zw1 zw2 zw2 o2 zo1 zzo1 zzw2 nw1 z3 zzo2 zw6 zo3 zzo5 ozo1 zw9 zo2 zzo1 no2 nnw2 zw december neerslag 11,5 8,1 3,5 5,8 1,8 1,6 5,4 0 5,8 2,8 0,6 6, ,6 5,8 7,2 5,3 0 1,2 7,5 2,6 19,2 2,4 9,7 1,6 4,9 1,6 0 1, ,4 temp.hoog 6,2 6,6 7,6 7, ,4 1 8,8 4,8 4,3 6 0,8 7,6 9,6 8,8 7,6 7,2 6,4 5,2 3,6 7,2 11,4 11,4 9,8 9 9, , ,08 temp.laag 1,2 3-0,8 5,2-1,2-2,4 0,4-5,6-1,5 2,2-1,6-0,6-1,6-2,6 7,6 5,2 4 2, ,4 3,6 6,2 7,4 6,8 6,6 5,2 1,6 10,4 6,4 8,2 2,76 luchtdruk ,13 windrichting z5 nw2 w4 w4 zzo1 z2 zo6 z1 w5 n4 no1 nw3 o2 ozo5 zw5 zw3 z2 ozo1 o2 ozo1 ozo2 z4 wzw5 wzw6 zw5 zw4 zw5 zo2 z6 wzw6 zw8 door Jan Nanne te Hensbroek JAARTOTAAL NEERSLAG 1159,6 48 Natuurhistorisch jaarverslag 2012

49 Gemiddeld hoogste maand temperatuur Gemiddeld laagste maand temperatuur Neerslag per maand Natuurhistorisch jaarverslag

50 8.3 Organisatie Voorzitter J.M. Duyf (Jan), Postbus 8, 1693 ZG Wervershoof, telefoon: (0228) , Secretaris E.J. Baars (Egbert), Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, telefoon: (0229) , Penningmeester en Ledenadministratie A.L. Roobeek (Ad), P.J. Jongstraat 176, 1614 LK Lutjebroek, telefoon: (0228) , Natuurhistorische secretaris J.P. de Krijger (Jan-Pieter), Weidemolen 98, 1622 KE Hoorn telefoon: (0229) , Leden A.L. ter Horst (Anneloes), Dorpsstraat 59, 1713 HB Obdam, telefoon: (0226) , T. Horstman-Kooijman (Tineke), James Grievelaan 6, 1695 HX Blokker, telefoon: (0229) , Erevoorzitter J.A. Marbus (Jan), Dorpsstraat 10A, 1689 EV Zwaag, telefoon (0229) , Commissies Commissie Landje van Naber contactpersoon: J.P. de Krijger (Jan-Pieter), Weidemolen 98, 1622 KE Hoorn telefoon: (0229) , Excursies & Lezingen contactpersoon: O. Carmi (Ofra), Rositastraat 11, 1676 GW Twisk, telefoon: (0227) , Public relations contactpersoon: G. de Weerd (Gerrit), Postbus 8, 1693 ZG Wervershoof, telefoon: (0228) , Ondersteuning & Advies contactpersoon: M. Kleij (Michel), Lijndraaier 149, 1625 ZV Hoorn, telefoon: (0229) , Internet contactpersoon: E.J. Baars (Egbert), Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, telefoon: (0229) , website: Werkgroepen Insectenwerkgroep contactpersoon: H.E. van der Groep (Henny), Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, telefoon: (0229) , Plantenwerkgroep contactpersoon: A.L. ter Horst (Anneloes), Dorpsstraat 59, 1713 HB Obdam, telefoon: (0229) , Vissenwerkgroep contactpersoon: A.L. Roobeek (Ad), P.J. Jongstraat 176, 1614 LK Lutjebroek, telefoon: (0228) , Vogelwerkgroep contactpersoon: D. Greydanus (Douwe), Julianastraat 9, 1619 XG Andijk, telefoon: (0228) , Zoogdierenwerkgroep contactpersoon: F. Weel (Fred), De Roop 12, 1616 SC Hoogkarspel telefoon: , 50 Natuurhistorisch jaarverslag 2012