Beelden bij de taalniveaus
|
|
- Bart Visser
- 9 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Beelden bij de taalniveaus Activiteiten en ideeën bij de posters referentieniveaus taal Leontine van den Berg Geppie Bootsma Annelies Kappers Hella Kroon Ebelien Nieman Atty Tordoir Bert de Vos
2 Beelden bij de taalniveaus Activiteiten en ideeën bij de posters referentieniveaus taal Leontine van den Berg Geppie Bootsma Annelies Kappers Hella Kroon Ebelien Nieman Atty Tordoir Bert de Vos
3 APS is een toonaangevend onderwijsadviesbureau op het gebied van leren, onderwijsvormgeving, schoolontwikkeling en leiderschap. Via advies, training, coaching en projectleiding werken we met docenten en leidinggevenden aan duurzame vernieuwing. Onze aanpak is geënt op wetenschappelijke inzichten, deelname aan innovatieprojecten en ervaring in de praktijk van alledag. We werken met 120 trainers/adviseurs. Colofon Titel Beelden bij de taalniveaus Activiteiten en ideeën bij de posters referentieniveaus taal Auteurs Leontine van den Berg, Geppie Bootsma, Annelies Kappers, Hella Kroon, Ebelien Nieman, Atty Tordoir, Bert de Vos Vormgeving APS, Marketing & Communicatie Druk Drukkerij Ten Brink, Meppel Bestelnummer Bestellen Deze publicatie is te bestellen bij BDC Meppel, Bestellen kan ook via APS Utrecht, januari 2011
4 Inleiding Deze publicatie hoort bij de taalposters en de kaart Spelling en leestekens, die door APS zijn ontworpen en uitgegeven in opdracht van het Steunpunt taal en rekenen vo. De set van vier posters en de kaart Spelling en leestekens horen bij de referentieniveaus taal die wettelijk zijn vastgelegd in het Referentiekader taal en rekenen. De posters geven per niveau, 1F, 2F, 3F en 4F, in woord en beeld weer wat leerlingen moeten kennen en kunnen op het gebied van lezen, spreken/ gesprekken voeren/luisteren en schrijven. De kaart geeft de drie niveaus voor spelling en leestekens inzichtelijk weer aan de hand van voorbeelden. De inhoud van de posters en de kaart is gebaseerd op de beschrijvingen zoals die zijn weergegeven in het rapport Over de drempels met taal en rekenen van de commissie-meijerink. De tekst op de posters is een beknopte weergave van de oorspronkelijke tekst. De volledige tekst van het rapport is te vinden (en te downloaden) op de website De posters en de kaart zijn een concretisering van de niveaubeschrijvingen en te gebruiken door iedereen die zich meer wil verdiepen in het Referentiekader taal. Ze kunnen bijdragen aan het realiseren van een grotere bekendheid met en een beter begrip van de referentieniveaus. Ook kunnen ze in de les gebruikt worden om met leerlingen te spreken over wat zij moeten kennen en kunnen op het gebied van taalvaardigheid. De posters, de kaart en deze publicatie zijn gericht op het gebruik in zowel po, vo als mbo. Het subdomein lezen van literaire teksten is niet opgenomen in deze uitwerking, omdat dit subdomein niet van toepassing is in het mbo. In deze publicatie presenteren wij ideeën, suggesties en werkvormen voor het gebruik van de posters. De ideeën komen voort uit ervaringen die wij, de taalexperts van APS-Taal, hebben opgedaan in ons werk op scholen met leerkrachten en docenten. U kunt de activiteiten zelf uitvoeren, maar uiteraard kunt u ook samen met APS aan het werk om uw onderwijs tegen het licht van de referentieniveaus te houden, uw taaltaken en toetsen referentieniveau-proof te maken, of om inleiding 3
5 de aandacht voor taal schoolbreed te versterken door bijvoorbeeld taalbeleid te ontwikkelen en concreet vorm te geven. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de auteurs, door een te sturen naar: talen@aps.nl. Zo kunt u ook de posters en deze publicatie bestellen. Wij wensen u veel plezier en succes met de invoering van de referentieniveaus taal op uw school en hopen dat de posters, de kaart en deze publicatie u daarbij kunnen ondersteunen. Wij zijn erg benieuwd naar uw ervaring met het gebruik van deze middelen en stellen het zeer op prijs als u die aan ons laat weten. Alvast bedankt! Leontine van den Berg Geppie Bootsma Annelies Kappers Hella Kroon Ebelien Nieman Atty Tordoir Bert de Vos APS, januari Beelden bij de taalniveaus
6 Inhoud 1. De posters als oriëntatie op de referentieniveaus 7 2. De posters om collega's te informeren 9 3. Zelf posters vullen met eigen voorbeelden Doorlopende leerlijn taal analyseren Werken met leerlingen: reflecteren, uitdagen en resultaten vastleggen Uitwisseling en afstemming tussen schooltypen Taalbeleid ontwikkelen Determineren met behulp van de posters Werken met de kaart Spelling en leestekens 23 inhoud 5
7 1. De posters als oriëntatie op de referentieniveaus Doel Kennismaken met de referentieniveaus taal. Om kennis te maken met de referentieniveaus taal kunt u het Referentiekader downloaden ( en bestuderen. Dat valt niet mee, want het gaat om veel tekst en een soms abstracte inhoud. U kunt ook de posters erbij nemen en de structuur, opbouw en inhoud van de posters eens goed op u laten inwerken. Zo krijgt u ook zicht op de referentieniveaus. Hoe zitten de posters in elkaar? Er zijn vier posters 1F, 2F, 3F en 4F voor vier niveaus. 1F beschrijft het basisniveau eind basisschool; 2F is het basisniveau voor eind vmbo, mbo 1/2/3 en eind onderbouw havo/vwo; 3F beschrijft het basisniveau eind mbo 4 en eind havo; 4F beschrijft het basisniveau eind vwo. Elke poster beschrijft vijf taalvaardigheden, vormgegeven in een vijfhoek: begrijpend lezen, schrijven, luisteren, presenteren en gesprekken voeren. Het domein taalverzorging is apart weergegeven op de kaart Spelling en leestekens. Het domein lezen van literaire, narratieve en fictionele teksten staat niet op de poster. De inhoudelijke beschrijvingen dekken de in het rapport beschreven referentieniveaus, maar zijn niet precies hetzelfde. De beschrijvingen op de posters zijn toegankelijker wat betreft taalgebruik, en zodanig dat leerlingen van het betreffende niveau de posters ook zelfstandig kunnen lezen. Dus de poster 1F is op het taalniveau 1F beschreven, enzovoort. Bij de beschrijvingen staan beelden die een indicatie van het uitvoeringsniveau geven. Werkvormen Neem de posters erbij en bestudeer ze aan de hand van het lijstje punten hierboven. Stel jezelf of elkaar vragen om een beter begrip van de posters te krijgen. Mogelijke vragen daarbij zijn: Voordat je de posters bekijkt: wat zijn je eigen beelden bij taal? Bij welk doel hoort welk (voor)beeld? Waarom? 1. De posters als oriëntatie op de referentieniveaus 7
8 2. De posters om collega s te informeren Doel Collega s binnen de school (kort en snel) informeren over de referentieniveaus taal. Taal in het vo is niet alleen iets van de lessen Nederlands of van de taalbeleidsgroep. Taalontwikkeling van leerlingen heeft te maken met de hele school. De posters zijn goed te gebruiken om collega s van vakken die taal niet meteen als hun verantwoordelijkheid zien, te informeren over de referentieniveaus. Daardoor ontstaat er in de school een meer taalbewuste houding. Dit kan bijvoorbeeld een onderdeel zijn van een studiedag of teambijeenkomst. Mogelijke onderwerpen en tips voor een introductie van de referentieniveaus: Houd de posters bij de hand, maak er eventueel een PowerPoint-presentatie van of hang de posters op. Vertel dat taal iets van iedereen is en niet alleen van de sectie Nederlands. In alle vakken worden teksten gelezen en geschreven, presentaties en gesprekken gehouden. In alle vakken is correct taalgebruik aan de orde. Leerlingen die goed zijn in taal, presteren in alle vakken beter: beter lezen is beter leren, goed samenvatten leidt tot beter begrip. Aandacht voor taal loont de moeite: leerlingen worden beter in jouw vak. Taalvaardigheden gaan over je kunnen redden in de talige wereld, doelmatig communiceren, de wereld van beroep en wetenschap betreden. Het gaat om basisdoelen op vier niveaus: het is het minimumvereiste. Het hogere niveau is voor de sterke leerlingen het streefniveau. Taalleren gaat het best in een veilig klimaat waarin leerlingen fouten mogen maken, in betekenisvolle situaties waarin goed taalgebruik nodig is en in oefening en training op maat. De posters helpen om taalvaardigheden in beeld te brengen en kunnen als kapstok worden gebruikt. Daag collega s uit om de verbinding tussen de taalniveaus en hun eigen vak te zoeken. 2. de posters om collega's te informeren 9
9 3. Zelf posters vullen met eigen voorbeelden Doel Vertrouwd raken met de referentieniveaus. Om de taalvaardigheden te laten leven in de school zijn beelden heel krachtig. Het is verhelderend om zelf ook eigen beelden te verzamelen en op de poster te plaatsen. Regels of tips om te verzamelen zijn: Verzamel opgaven uit lesmethoden en toetsen. Verzamel plaatjes waarop de beoogde vaardigheid te zien is. Maak foto s van leerlingen van de school die een bepaalde vaardigheid op het gewenste niveau laten zien. Gebruik actuele kranten en tijdschriften om voorbeelden uit te halen. Maak een eigen verzameling voorbeelden en laat iemand anders die plaatsen op de posters. Bespreek daarna de resultaten. Maak foto s van taalgebruikssituaties in de omgeving van de school teksten, gesprekssituaties en plaats die op de poster. Laat leerlingen foto s maken in de omgeving van hun huis met voorbeelden die passen op de posters. Werkvorm Verzamel (voor)beelden en plaats die op de posters. Gebruik de tips en regels hierboven. Het is interessant en leerzaam om deze activiteit te doen met collega s van verschillende vakken. Dan ontdek je elkaars visie op taal en hoe verschillend je kunt kijken naar taal, met concrete voorbeelden die daarbij horen. Zoals eerder genoemd, is het nuttig om deze activiteit in tweetallen of groepjes te doen. Je kunt ook leerlingen vragen om voorbeelden te verzamelen. Ook hier geldt dat de manier van werken per doelgroep kan verschillen. Je kunt de school en de omgeving van de thuisplek van de leerlingen als context gebruiken voor het verzamelen van beelden. 3. zelf posters vullen met eigen voorbeelden 11
10 Vergeet vooral niet de taalgebruikssituaties uit andere vakken dan Nederlands. Welke komen in de andere vakken voor en waar plaats je die op de posters? 12 Beelden bij de taalniveaus
11 4. Doorlopende leerlijn taal analyseren Doel De eigen praktijk vergelijken met de niveaubeschrijvingen en de beelden van de posters. Door de posters wordt duidelijk welk minimumniveau een leerling op een bepaald moment in zijn schoolloopbaan moet halen. Het is interessant om na te gaan op welke taalniveaus het onderwijs in de school, bij alle vakken, op dit moment een beroep doet. Past de reguliere praktijk van de school bij de beelden en beschrijvingen op de posters? Misschien zijn er vakken bij waarin eigenlijk minder wordt gelezen of op een lager niveau dan de posters aangeven. Of misschien rekenen sommige leraren leerlingen strenger af op taalfouten dan het Referentiekader (en de kaart Spelling en leestekens) aangeeft. Het is goed om de taalniveaus van de school te vergelijken met de niveaubeschrijvingen van de posters. Houd er daarbij rekening mee, dat leerlingen die dat aankunnen uitgedaagd moeten worden om hogere taalniveaus te bereiken. Het is raadzaam om daar schoolbreed afspraken over te maken en er één lijn in te trekken. Werkvormen Vergelijk een tekst van je vak met een tekstvoorbeeld van de posters. Bespreek met een collega of de vaktekst het gevraagde niveau raakt. Maak criteria voor schrijfproducten van je vak op basis van de beschrijvingen en de beelden van de posters en de kaart Spelling en leestekens. Inventariseer welke spreekopdrachten leerlingen bij de verschillende vakken doen. Zijn die op niveau? Is er sprake van opbouw in de doorlopende leerlijn? Geef bij presentaties van leerlingen bij alle vakken van tevoren aan hoe zij op basis van de posters beoordeeld worden. Maak bij je vak ook aan de leerlingen duidelijk welk taalniveau erbij hoort. Gebruik de posters om dat toe te lichten. 4. doorlopende leerlijn taal analyseren 13
12
13 5. Werken met de leerlingen: reflecteren, uitdagen en resultaten vastleggen Doel De leerling inzicht geven in de taalniveaus en de resultaten vastleggen. De taalprestaties van leerlingen gaan sneller omhoog als zij zelf inzicht hebben in de taaldoelen die zij moeten bereiken en als zij inzicht hebben in hun eigen voortgang ten opzichte van die doelen. Het motiveert leerlingen enorm als zij weten waar ze naartoe werken en zien dat ze beter worden. Het is daarbij natuurlijk van groot belang dat de prestaties van de leerlingen worden vastgelegd. Dat kan op twee manieren, die goed naast elkaar kunnen plaatsvinden. Allereerst is het belangrijk om de niveaus te meten aan de hand van betrouwbare toetsen. Er zijn verschillende toetsen op de markt die het taalniveau in kaart brengen. Ook kan de informatie van de vooropleiding, de basisschool of het voortgezet onderwijs een helder beeld geven van de taalniveaus van de leerlingen. Als je aan het begin van het eerste jaar goed in kaart brengt wat leerlingen kunnen, kun je direct zien waar de zwakke plekken zitten, zodat je het onderwijs daarop kunt aanpassen. Daarnaast kan je met behulp van de posters met de leerlingen praten over en reflecteren op hun taalniveau. De leerling kan bewijzen dat een bepaald taaldoel is gehaald, door de prestatie te koppelen aan de beschrijving op de poster. Je kunt ook met behulp van de posters aangeven hoe een leerling ervoor staat. Werkvorm Maak per leerling een setje posters (digitaal of zwart-wit op A4) en laat de leerlingen die in hun map bewaren. Op deze kleine posters geef je aan (of leerlingen kunnen dat zelf doen) welke doelen worden beheerst en welke nog aandacht nodig hebben. Wat nog niet is gemarkeerd, is dan nieuw voor de leerlingen en behoeft nog aandacht. Update de posters een paar keer per jaar en breng op deze wijze de groei van leerlingen op het gebied van taal in beeld. 5. werken met de leerlingen: reflecteren, uitdagen en resultaten vastleggen 15
14 Sterke en zwakke onderdelen van het taalrepertoire van leerlingen worden zo zichtbaar en dat helpt om de juiste keuzes te maken bij het samenstellen van onderwijs op maat. Laat leerlingen de posters gebruiken als onderdeel van een taalportfolio. Ze zorgen ervoor dat ze bij alle hoeken in de poster een opdracht maken waarmee ze kunnen laten zien dat ze aan dat niveau voldoen. De posters kunnen door de leerlingen of door docenten worden beheerd. Of en hoe goed een doel door de leerling wordt beheerst kun je met een symbool of kleur aangeven. Dat kan ook door een product van een leerling als bewijs aan het betreffende doel te plakken. 16 Beelden bij de taalniveaus
15 6. Uitwisseling en afstemming tussen schooltypen Doel Aansluiting versoepelen tussen schooltypen onderling, bijvoorbeeld: po > vo, vmbo > mbo, maar ook tussen de verschillende afdelingen en schooltypes binnen vo, zoals vmbo-tl > havo en onderbouw > bovenbouw. Referentiekader 12 jaar 1F po speciaal onderwijs 16 jaar 1S po speciaal onderwijs (rekenen) 2F po (taal) speciaal onderwijs (taal) mbo niv. 1, 2 en 3 vmbo bl, kl, gl en tl 2S 3F 18 jaar havo, vwo (rekenen) mbo niv. 4 3S 4F vwo (taal) 4S Algemeen maatschappelijk niveau Drempels hbo, wo Je kunt de posters gebruiken om het gesprek aan te gaan over het taalniveau en wat er aan taal gedaan wordt op het ene schooltype in vergelijking tot het andere type, of in het (vervolg)onderwijs. Docenten van verschillende scholen nemen eventueel hun eigen lesmateriaal, opdrachten en toetsen mee om het gesprek concreter te maken. Werkvormen De volgende activiteiten kunnen heel goed gedaan worden in een groep docenten van verschillende schooltypen: Verzamel opdrachten uit methodes van beide opleidingen/scholen en plaats die bij de posters: vergelijk de opdrachten met elkaar. Sluit het niveau van de opdrachten op elkaar aan? 6. uitwisseling en afstemming tussen schooltypen 17
16 Verzamel opgaven uit examens/eindtoetsen van de vooropleiding en plaats die op de posters. Hoe sluiten die aan bij de instaptoetsen van de vervolgopleiding? Gebruik de posters om te vertellen wat er gebeurd is in de vooropleiding. Gebruik de posters om aan te geven wat jij verwachtte dat een leerling, komende uit de vooropleiding, zou moeten kunnen, kennen en weten. Gebruik de posters om afspraken te maken over de manier waarop je de overgang tussen po > vo of vmbo > mbo kunt verbeteren. Tip Het kan soms handig zijn om deze werkvorm per taaldomein uit te voeren. 18 Beelden bij de taalniveaus
17 7. Taalbeleid ontwikkelen Doel Aandacht voor taal in alle vakken versterken en op elkaar afstemmen in een doorlopende leerlijn. Taalbeleid ontwikkelen en een taalplan schrijven. De referentieniveaus taal en de posters kunnen een prima middel zijn om het taalbeleid mee op te zetten. Het onderwijs is erg talig. In alle vakken speelt taal een belangrijke rol. Zo schrijven leerlingen voor biologie een werkstuk of verslag, voor geschiedenis vatten zij een tekst samen voor een toets, bij installatietechniek presenteren zij een elektrisch circuit, bij verzorging voeren zij een gesprek met een klant en ga zo maar door. Als je de taalvaardigheid van leerlingen wilt verbeteren is het verstandig om de aandacht voor taal niet alleen te beperken tot het schoolvak Nederlands of de uren taal in het lesprogramma, maar juist ook de taaltaken bij andere vakken te benutten. Door aandacht te besteden aan taal in alle vakken worden leerlingen bovendien niet alleen taalvaardiger, maar presteren zij ook beter op de hele linie. Een schoolbrede aanpak is daarom van groot belang en het is verstandig daar een doordacht taalbeleid voor te ontwikkelen. Het opzetten van een taalbeleid begint vaak met de formatie van een werkgroep taal, waarin een docent Nederlands, een aantal docenten van andere vakken en een lid van de schoolleiding plaatsnemen. Deze werkgroep start met de verkenning van de rol van taal in alle vakken, het vereiste taalniveau in de referentieniveaus taal en de taalproblemen waar de leerlingen bij Nederlands en in de vakken tegenaan lopen. Vervolgens verkennen zij succesvolle aanpakken om de taalvaardigheid van de leerlingen te verbeteren door deze aanpakken uit te proberen, daarop te reflecteren en ze vervolgens te implementeren. Werkvormen Formuleer aan de hand van de posters een visie en doelen voor taal op school. Wat is het algemene doel, wat vind je belangrijk als school? 7. taalbeleid ontwikkelen 19
18 Bepaal aan de hand van de posters het speerpunt van het taalbeleid. Welk domein heeft jullie grootste zorg en verdient daarom in eerste instantie de aandacht? Voldoen de leerlingen aan de referentieniveaus taal op de zogenaamde drempels in hun schoolloopbaan? Hoe maak je de voortgang van de leerlingen inzichtelijk voor docenten? En voor de leerlingen zelf? Hoe informeer je de collega's in de school over de referentieniveaus en maak je ze medeverantwoordelijk voor de taalvaardigheid van de leerlingen? Welke domeinen komen in de vakken (buiten Nederlands) aan de orde? Hoe kun je die taaltaken op elkaar afstemmen? Wat leren de leerlingen bij Nederlands? Wat is daarvan voor vakdocenten belangrijk om te weten, zodat zij dat in hun les kunnen gebruiken? Maar ook andersom: wat doen de leerlingen aan taaltaken bij andere vakken waar de docent Nederlands op kan inhaken? En tot slot: hoe verhouden deze opdrachten zich tot de referentieniveaus? En de streefniveaus? Neem bij deze verkenning steeds de posters als uitgangspunt. Die geven houvast, structuur en een gemeenschappelijke taal om over taal te praten. 20 Beelden bij de taalniveaus
19 8. Determineren met behulp van de posters Doel De benodigde/vereiste taalvaardigheid voor de verschillende schooltypen in het vo in kaart brengen en die informatie gebruiken bij de determinatie van leerlingen en een scherper onderscheid in de niveaus. Wat moet een leerling kunnen lezen of schrijven in respectievelijk havo of vwo? Wat is nu precies het verschil tussen een schrijfopdracht voor vwo of havo of tussen vmbo-tl en mbo-4? In het onderwijs zijn deze verschillen niet altijd duidelijk. Het verschil zit vaak hooguit in een soepelere norm voor een lager niveau. De referentieniveaus taal laten echter zien dat het verschil ook zit in de complexiteit van de teksten die de leerlingen lezen of de formaliteit van de opdrachtsituatie. In de referentieniveaus taal is taalvaardigheid gekoppeld aan cognitieve capaciteiten. De niveaus lopen op in moeilijkheidsgraad. Die neemt toe als de afstand groter is en de complexiteit toeneemt. Dan gaat het over: het onderwerp zelf (dichtbij of ver weg) het publiek (bekend of onbekend) de lengte van de tekst (kort of lang) de voorkennis (veel of weinig) het doel van de opdracht (informeren of overtuigen, beschouwen) Aan de hand van de posters kan je met elkaar in gesprek gaan over het vereiste taalniveau van de leerlingen in de verschillende schooltypes en de verschillen daarin. Werkvormen Kies een domein, bijvoorbeeld schrijven, en ontwerp een opdracht op vwo-, havo- of vmbo-basis-niveau. Benoem aan de hand van de posters de elementen in de opdracht die maken dat dit respectievelijk een typische vwo-, havo- of vmbo-basis-opdracht is. Herschrijf deze opdracht vervolgens voor een hoger of lager niveau. Bespreek met elkaar welke elementen zijn veranderd om het niveau te wijzigen. Deze opdracht kan je voor alle leerjaren doen. 8. determineren met behulp van de posters 21
20 Aan de hand van de posters kun je de taalcriteria voor vwo/havo/vmbo formuleren die als uitgangspunt kunnen dienen bij de bevordering van leerlingen. Deze criteria kun je bespreken met leerlingen en ouders. 22 Beelden bij de taalniveaus
21 9. Werken met de kaart Spelling en leestekens Doel Bekend worden met de niveaus spelling en leestekens. Bij de posters zit ook de kaart Spelling en leestekens. Deze kaart geeft van 1F tot 3F de minimale kennis voor spelling en interpunctie weer (voor 4F is geen niveau benoemd). Slecht spellen is een bron van ergernis van leraren, maar komt overigens ook bij docenten zelf voor. De kaart kan gebruikt worden om duidelijk te krijgen wat leerlingen minimaal moeten kennen. Het gaat weer om een minimumniveau: veel leerlingen beheersen eigenlijk de hele spelling en interpunctie aan het eind van de basisschool, zo blijkt uit onderzoek, en voor die leerlingen is alleen het minimumniveau niet voldoende. Werkvormen Gebruik de kaart om met leerlingen in gesprek te gaan over het belang en nut van goed spellen. Vragen die daarbij aan de orde kunnen komen zijn: Waarom zou je goed moeten spellen? Wanneer is het belangrijk om goed te spellen en wanneer is het minder belangrijk? Wat moet je kunnen en wat niet? Wat kan je al en wat nog niet? Wat maakt goed spellen soms zo moeilijk? Laat leerlingen testjes maken. Leerlingen die goed kunnen spellen krijgen de kaart Spelling en leestekens als diploma. Of maak diploma's per niveau en/of voor de verschillende categorieën op de kaart. Zien dat je het kunt en dat je beter wordt, werkt immers enorm motiverend. De school maakt een gezamenlijk beleid op spelling, waarin duidelijk wordt dat het een zaak is van de hele school. De kaart Spelling en leestekens is daarbij voor alle leerlingen en leraren beschikbaar. Leerlingen schrijven vaak teksten die zo veel mogelijk echt gepubliceerd worden (muurkrant, poster, echte brieven, ingezonden stukken, webteksten, bundels, enzovoort). Daarbij kijken ze voor het aspect verzorging naar de kaart en zorgen dat er geen fouten in de producten zitten. Schrijven is herschrijven: schrijfproducten die naar buiten gaan, worden minstens één keer gereviseerd na beoordeling door een ander (leerling, leerkracht, externe). Daarbij wordt de kaart Spelling en leestekens 9. werken met de kaart spelling en leestekens 23
22 gebruikt. Op basis van de fouten van de leerling, is er ondersteuning op maat. De kaart kan als een overzicht van de stand van zaken fungeren voor leerlingen en leerkrachten. Na het afleggen en uitreiken van de spellingtoets wordt van de leerling bij schrijfproducten foutloze spelling en interpunctie geëist. De kaart mag wel geraadpleegd worden. Docenten van alle vakken wordt gevraagd zelf taal goed te verzorgen. Docenten die onzeker zijn over hun eigen spelvaardigheden worden geschoold. Ook voor leerkrachten kan de kaart dienen om inzicht te krijgen in hun eigen spelvaardigheid. Om spelling en leestekens ook bij andere vakken dan Nederlands onder de aandacht te houden: Leraren van andere vakken bedenken schrijfsituaties waarin het belangrijk is om goed te spellen. Zij besteden aandacht aan taalfouten, door leerlingen die te laten verbeteren, niet door ze in het cijfer te verwerken. Leraren accepteren geen werk dat onder de maat is. Eis van leerlingen dat het werk correct wordt gemaakt. Verwijs daarbij naar de kaart Spelling en leestekens. En tot slot: dor selluf zuifer tu sreiven krijgen leerlingen een goed voorbeeld! 24 Beelden bij de taalniveaus
23 leren inspireren
Beelden bij de taalniveaus
Beelden bij de taalniveaus Activiteiten en ideeën bij de posters referentieniveaus taal Leontine van den Berg Geppie Bootsma Annelies Kappers Hella Kroon Ebelien Nieman Atty Tordoir Bert de Vos Beelden
Nadere informatieMeijerink verbeeld, en nu in actie
Meijerink verbeeld, en nu in actie Activiteiten en ideeën bij de posters referentieniveaus rekenen Kees Hoogland Martin van Reeuwijk Suzanne Sjoers Madeleine Vliegenthart Rachel van Vugt Peter van Wijk
Nadere informatieDoorlopende leerlijnen taal: ervaringen met 3 scholen
Ronde 5 Bert de Vos APS, Utrecht Contact: b.devos@aps.nl Doorlopende leerlijnen taal: ervaringen met 3 scholen 1. Over de drempels met taal Het rapport Over de drempels met taal is al ruim een jaar oud.
Nadere informatieAchtergronden, activiteiten en ideeën bij de X-posters rekenen Karin Lukassen Jenneken van der Mark Suzanne Sjoers
Achtergronden, activiteiten en ideeën bij de X-posters rekenen Karin Lukassen Jenneken van der Mark Suzanne Sjoers 1 Inhoud Inleiding 1. De X-posters als oriëntatie op het X-niveau 2. De X-posters om het
Nadere informatieReferentiekaders. Doorlopende leerlijn Taal en Rekenen (Meijerink) 2. Station en de referentiekaders 6
Referentiekaders Doorlopende leerlijn Taal en Rekenen (Meijerink) 2 Station en de referentiekaders 6 1 Doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen (Commissie Meijerink) Een beknopte samenvatting/ de belangrijkste
Nadere informatieKennismaken met de Referentieniveaus voor Taal en Rekenen in het primair onderwijs Suggesties voor bespreking in het team
Kennismaken met de Referentieniveaus voor Taal en Rekenen in het primair onderwijs Suggesties voor bespreking in het team In 2008 zijn in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Nadere informatieRonde 8. Referentiekader taal: hoe werkt dat? 1. Inleiding. 2. Wat is het Referentiekader taal?
Ronde 8 Theun Meestringa & Bart van der Leeuw SLO, Enschede Contact: t.meestringa@slo.nl b.vanderleeuw@slo.nl Referentiekader taal: hoe werkt dat? 1. Inleiding Het Nederlandse Ministerie van Onderwijs,
Nadere informatieRekenen van groep 8 naar de brugklas. Herfst, 2012 Bert Claessens (HAN)
Rekenen van groep 8 naar de brugklas Herfst, 2012 Bert Claessens (HAN) Inhoud Wat vertellen leerkrachten en leraren ons? Wat vertellen de resultaten van leerlingen ons? Wat vertellen de leerlingen ons?
Nadere informatieVoorstel taal- en rekenbeleid [school]
Inleiding Landelijk Op 27 april 2010 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel 'Referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen' aangenomen. Het wetsvoorstel treedt op 1 augustus 2010 in werking. De kern van
Nadere informatieWerken aan onderwijskwaliteit. Referentieniveaus Taal. Mienke Droop, Heleen Strating, EN Gert Gelderblom, PO-Raad
Werken aan onderwijskwaliteit met de Referentieniveaus Taal Mienke Droop, Heleen Strating, EN Gert Gelderblom, PO-Raad Taal Invoeren van referentieniveaus leidt tot verlaging van het niveau, omdat men
Nadere informatie[DIA MET TITEL+COVER HIER]
[DIA MET TITEL+COVER HIER] Bijeenkomst 1 Beter schrijven in alle vakken Programma Aanleiding Schrijven in fasen Oriëntatiefase Opdrachtfase Schrijffase Revisiefase en publicatiefase (bijeenkomst 2) Voorwerk
Nadere informatiefilmpje bewindslieden (http://www.taalenrekenen.nl/)
SLO oktober 2009 filmpje bewindslieden (http://www.taalenrekenen.nl/) Achtergrond Nederland heeft een goed onderwijssysteem. Maar, er is maatschappelijke zorg over de kwaliteit van het reken- en taalonderwijs.
Nadere informatieMbo, toets je taal! Taalvaardigheid Nederlands beoordelen in competentiegericht onderwijs
. Competentieleren Hajer, M. & T. Meestringa (2004). Handboek taalgericht vakonderwijs. Bussum: Coutinho. Ministerie van OC&W (2004). Van A tot Z betrokken. Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006-2010 (http://taalinmbo.kennisnet.nl/bronnen/aanvalsplan).
Nadere informatieDe Referentieniveaus Taal. BAVO Eemlanden 14 maart 2012
De Referentieniveaus Taal BAVO Eemlanden 14 maart 2012 2 Wat komt aan de orde? Aanleiding tot de referentieniveaus Wat zijn referentieniveaus? Status en ontwikkelingen rond de referentieniveaus Referentieniveaus
Nadere informatieOp weg naar vlammende betogen. Een doorlopende leerlijn voor spreekvaardigheid
10. En verder nog Ronde 4 Leontien van den Berg & Geppie Bootsma APS Contact: l.vandenberg@aps.nl g.bootsma@aps.nl Op weg naar vlammende betogen. Een doorlopende leerlijn voor spreekvaardigheid 1. Inleiding
Nadere informatieBijeenkomst Taalweb Referentieniveaus
Referentiekader Bijeenkomst Taalweb 14-11-11 Referentieniveaus Steunpunt PO steunpuntpo@poraad.nl 030-3100940 Referentieniveaus Domeinen taalvaardigheid Mondelinge taalvaardigheid gesprekken luisteren
Nadere informatieopbrengstgericht werken in en door de sectie Scan voor de sectie
opbrengstgericht werken in en door de sectie Scan voor de sectie APS en KPC-groep Colofon Deze uitgave maakt onderdeel uit van de publicatie Opbrengstgericht werkin in en door de sectie. Deze publicatie
Nadere informatieWerken met tussendoelen in de onderbouw
Laura Punt 2013 Werken met tussendoelen in de onderbouw Interactief lees- en schrijfonderwijs Inhoud Het waarom en het wat van tussendoelen Aansluiting tussen po en vo Werken met tussendoelen Voorbeelden
Nadere informatieDoorlopende leerlijnen Nederlands (PO - havo/vwo) 2011
Doorlopende leerlijnen Nederlands ( - havo/vwo) 2011 De samengevatte kerndoelen en eindtermen in samenhang met de referentieniveaus taal Domein 1. Leesvaardigheid Nr. 4: Informatie achterhalen in informatieve
Nadere informatieDe Taalbrug: 2F van vmbo naar mbo. De doorlopende leerlijn Nederlands
Hoe motiveer je docenten om mee te doen? Hoe beoordeel je de vaardigheden? Hoe maak je de beschrijvingen van het rapport Over de drempels met taal werkbaar? Hoe zorg je ervoor dat leerlingen betrokken
Nadere informatieTaalbeleidsplan College Den Hulster Venlo
College Den Hulster, Venlo Taalbeleidsplan College Den Hulster Venlo 2013-2015 Elke docent is taaldocent! Martens, Julia Schroijen, Ronald Inhoud 1.1 De school als organisatie... 2 1.1a Leerlingenpopulatie...
Nadere informatieAANBOD. Theorielessen (vakleer) Studenten krijgen voorbeelden van passend taalgebruik in de beroepspraktijk, zoals in een klachtgesprek of offerte.
AANBOD Theorielessen (vakleer) Studenten krijgen voorbeelden van passend taalgebruik in de beroepspraktijk, zoals in een klachtgesprek of offerte. ACTIE Theorielessen (vakleer) Verzamel voorbeelden van
Nadere informatieZo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren
Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren 1. Inleiding Een mobiele telefoon; niet meer weg te denken uit de broekzak van elke scholier. In deze opdracht kijken de leerlingen naar een
Nadere informatieTaalontwikkelend lesgeven en het referentiekader taal
Taalontwikkelend lesgeven en het referentiekader taal Weblecture LEONED Utrecht 14 november 2012 Bart van der Leeuw, SLO Taalontwikkelend lesgeven en het referentiekader taal Inhoudsopgave van het college
Nadere informatieWerkopdracht vijfde ontwikkelsessie. Opbrengsten ontwikkelsessie 5. Wat zijn bouwstenen?
Werkopdracht vijfde ontwikkelsessie Wat hebben onze leerlingen nodig om uit te groeien tot volwassenen die bijdragen aan de samenleving, economisch zelfstandig zijn én met zelfvertrouwen in het leven staan?
Nadere informatie2015 In nauw overleg met docenten Nederlands en experts wordt het vernieuwend lesmateriaal vertaald naar een vernieuwende, didactische leerlijn.
Het vak Nederlands Historie 2013 Malmberg voert veel gesprekken met docenten Nederlands havo en vwo bovenbouw en besluit om andere lesmethode te gaan ontwikkelen dan de huidige traditionele lesmethodes.
Nadere informatieDoorlopende leerlijnen Nederlands (PO - vmbo) 2011
Doorlopende leerlijnen Nederlands ( - vmbo) 2011 De samengevatte kerndoelen en eindtermen in samenhang met de referentieniveaus Domein 1. Leesvaardigheid Nr. 4: Informatie achterhalen in informatieve en
Nadere informatieDoorgaande leerlijn taal voor alle kinderen. Els Loman
Doorgaande leerlijn taal voor alle kinderen Els Loman Doelen Verdieping in de inhouden van de domeinen van taal van de referentieniveaus www.taalenrekenen.nl 2 Waar Wil Je Heen? Alice kwam bij een tweesprong.
Nadere informatieEEN WERELD SCHOOL. lyceum (h)tl vakcolleges (b/k) lwoo. vmbo theoretische leerweg HTL-route voor leerlingen die naar de havo willen.
lyceum (h)tl vakcolleges (b/k) lwoo EEN WERELD SCHOOL vmbo theoretische leerweg HTL-route voor leerlingen die naar de havo willen Gemini (H)TL Gemini (H)TL, iets voor jou! De HTL- route Je hebt advies
Nadere informatieReferentieniveaus Nederlandse taal
Referentieniveaus Nederlandse taal Congres ThiemeMeulenhoff Ede 2 februari 2012 Zorg over taal en rekenen Pabo-studenten: onvoldoende taal- en rekenvaardig Internationale onderzoeken: voorzichtige neerwaartse
Nadere informatieMethodeanalyse Talent
Methodeanalyse Talent Wij hebben gekozen voor de methode Talent. Voornamelijk omdat Tessa en Wouter er veel mee hebben gewerkt. Wouter en Tessa hebben wel hele verschillende ervaringen met de methode.
Nadere informatieOefenen 1 punt verdienen Onderwerpen van de presentaties
Presenteren vmbo-4 Presenteren is aan de ene kant een kunst de één is er beter in dan de ander maar aan de andere kant valt of staat elke presentatie met een goede voorbereiding en veel oefening. Bij presenteren
Nadere informatieTaalniveaus CEFR (A1, A2, B1, B2,C1, C2)
Taalniveaus CEFR (A1, A2, B1, B2,C1, C2) Om het taalonderwijs op elkaar af te stemmen, met elkaar te kunnen vergelijken en taalniveaus te kunnen inschatten is het Europees referentiekader, CEFR, voor de
Nadere informatieTaalontwikkelend Lesgeven
Taalontwikkelend Lesgeven Een didactische methode voor álle docenten Conferentie Thema Leren van elkaar 15 maart 2018 Ria Chin-Kon-Sung Matti Gortemaker (Hogeschool Rotterdam) Kennismaken Inclusief onderwijs
Nadere informatieMieneke Langberg, Nina Boswinkel, SLO Hannelore Veltman, KPC Groep
Mieneke Langberg, Nina Boswinkel, SLO Hannelore Veltman, KPC Groep Programma Korte kennismaking Toelichting doel van Passende perspectieven Over welke leerlingen hebben we het? Keuzes in doelen Inzet van
Nadere informatieTaal en rekenen ook in het praktijkonderwijs Passende Perspectieven. Flitsbijeenkomst januari 2012 Steunpunt Taal & Rekenen vo Els Leenders
Taal en rekenen ook in het praktijkonderwijs Passende Perspectieven Flitsbijeenkomst januari 2012 Steunpunt Taal & Rekenen vo Els Leenders SLO en leerplannen Het referentiekader taal en rekenen Opbouw
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieEEN WERELD SCHOOL. vmbo theoretische leerweg HTL-route voor leerlingen die naar de havo willen. Gemini (H)TL
EEN WERELD SCHOOL vmbo theoretische leerweg HTL-route voor leerlingen die naar de havo willen Gemini (H)TL Gemini (H)TL is iets voor jou! Je hebt advies vmbo theoretische leerweg Vmbo theoretische leerweg
Nadere informatieLeren in het platte vlak: taalonderwijs van punten langs lijnen naar ruimte
10/5/10 1 Leren in het platte vlak: taalonderwijs van punten langs lijnen naar ruimte NDN-lenteconferentie 2010: Kwaliteitszorg voor taal door leerlijnen, Antwerpen, 7 mei 2010 Kees de Glopper Expertisecentrum
Nadere informatieSectorwerkstuk 2012-2013
Sectorwerkstuk 2012-2013 Namen: ---------------------------------------------------------------------------------------- Klas: -------------------- Sector: --------------------------------------------
Nadere informatieEen doorlopende leeslijn voor elke leerling. Alle facetten van leesontwikkeling in het voortgezet onderwijs belicht
2. Taalonderwijs van 12-18 Ronde 5 Regine Bots CED-Groep, Unit VO-BVE, Rotterdam Contact: r.bots@cedgroep.nl 2 Een doorlopende leeslijn voor elke leerling. Alle facetten van leesontwikkeling in het voortgezet
Nadere informatieTaal-en rekenbeleid in de schoolpraktijk. Els Zaalberg conrector onderwijs
Taal-en rekenbeleid in de schoolpraktijk Els Zaalberg conrector onderwijs Jaren 90: Beleid 1 Brugklas: taal- en rekentoetsen, hulplessen lezen, spellen, rekenen Rond 2000: Vakoverstijgende aanpak van taal
Nadere informatieTaal- en rekenbeleid. Acties op vier niveaus
Taal- en rekenbeleid Acties op vier niveaus Doorkijk anno maart 2013 De zes schakels TOA Intake taalbewust docent Intensivering rekenen Visie Taal- en rekenbeleid volgen Acties 2013-2014 De zes schakels
Nadere informatieNOT 24 januari 2013 Taal en rekenen, de basis versterkt! Ria van de Vorle (SLO)
NOT 24 januari 2013 Taal en rekenen, de basis versterkt! Ria van de Vorle (SLO) Inhoud: taal en rekenen de basis versterkt! Wat vooraf ging Wat zijn referentieniveaus? Referentieniveaus taal Referentieniveaus
Nadere informatieSectorwerkstuk 2010-2011
Sectorwerkstuk 2010-2011 Namen: ---------------------------------------------------------------------------------------- Klas: -------------------- Sector: --------------------------------------------
Nadere informatieKinderen leren schrijven. www.taalvorming.nl
Kinderen leren schrijven www.taalvorming.nl Uitgangspunten van taalvorming Taalvorming is een lang bestaande werkwijze die je ook kunt zien als schrijfdidactiek werken vanuit eigen ervaringen samenhang
Nadere informatieRonde 2. Taalsgrift: wei make cheen vaute! 1. Inleiding. 2. Taalbeleid op het Alfrink College 1
Ronde Ellen Koemans & Anne-Marie van der Meer Alfrink College, Zoetermeer Contact: kom@alfrink.nl mea@alfrink.nl Taalsgrift: wei make cheen vaute! 1. Inleiding Wei make cheen vaute, zeiden de leerlingen.
Nadere informatieNetwerkbijeenkomst taal vmbo
Laura Punt en Edith Vissers Netwerkbijeenkomst taal vmbo Over woordenschat, vak- en taaldoelen, interventies van de taalcoördinatoren en vakwerkplannen Programma netwerkbijeenkomst Herhaling: in vogelvlucht
Nadere informatie(Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding
(Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding Aan de slag met lezen in beroepsgerichte vakken Voor de verbetering van leesvaardigheid is het belangrijk dat leerlingen regelmatig en veel lezen. Hoe krijg
Nadere informatieSuggesties om de aansluiting van groep 8 naar het voortgezet onderwijs te verbeteren
Van PO naar VO Suggesties om de aansluiting van groep 8 naar het voortgezet onderwijs te verbeteren SUGGESTIE 1: Informatie van een brugklasleerling Brugklasleerlingen infomeren leerlingen uit groep 8
Nadere informatieHoe aardgasvrij woon jij?
JOUW GASTLES Gastles Hoe aardgasvrij woon jij? Je gaat een gastles verzorgen voor leerlingen in het voortgezet onderwijs waarin je laat zien hoe je in je werk dagelijks bezig bent met het thema aardgasvrij
Nadere informatieSlimme en haalbare oplossingen voor het Instellingsexamen
Slimme en haalbare oplossingen voor het Instellingsexamen APS Hella Kroon Alie Kammenga Ellis Eerdmans 8 oktober 2012 Ede In deze masterclass Als ik het voor het zeggen had dan De kaders van het instellingsexamen
Nadere informatieSchets van het onderwijsprogramma Route 3, jaar havo/vwo
Schets van het onderwijsprogramma Route 3, 12-16 jaar havo/vwo De leerlingen in route 3 (12 16) uitstroomprofiel havo/vwo kunnen instromen in verschillende fasen van het reguliere onderwijs: in de onderbouw
Nadere informatieLeerlijn Spreken h3. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/83287
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 28 april 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/83287 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieDoesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011
Doesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011 Hoe je het onderbuikgevoel zichtbaar maakt voor leerlingen (en jezelf) Wat bedoel ik met determineren? Hoe doe je dat
Nadere informatieDe Brede School Academie Utrecht
OOK IN uw wijk! De Brede School Academie Utrecht Er gebeurt iets nieuws in Utrecht. Iets bijzonders. Basisscholen uit de wijken Overvecht, Hoograven, Ondiep/Zuilen, Kanaleneiland en Lombok/Oog in Al werken
Nadere informatieSchets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, jaar havo/vwo
Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, 12-16 jaar havo/vwo De leerlingen in route 3 (12 16) uitstroomprofiel havo/vwo kunnen instromen in verschillende fasen van het reguliere onderwijs: in
Nadere informatieChina Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? -
China Pagina 1 Colofon Uitnodiging voor maaltijd in Chinees Les voor groep 6-8 150-180 minuten Handvaardigheid Let op! In deze les opzet werken leerlingen in tweetallen, en maken samen 1 werkstuk, maar
Nadere informatieJouw keuzes l Jouw talenten I Jouw toekomst I Jouw school
Jouw keuzes l Jouw talenten I Jouw toekomst I Jouw school Het Walburg College is een middelgrote school voor gymnasium, atheneum, havo en mavo in Zwijndrecht. Op het Walburg College hebben we oog voor
Nadere informatieNaar een referentieniveau Nederlandse taal voor het primair onderwijs
Ronde 2 Harry Paus & Anita Oosterloo SLO, Enschede Contact: H.Paus@slo.nl A.Oosterloo@slo.nl Naar een referentieniveau Nederlandse taal voor het primair onderwijs 1. Inleiding De commissie Meijerink heeft
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatieTaal en Rekenen - Wat gebeurt er allemaal? Btg MEI 23 april 2010. Rianne Reichardt
Taal en Rekenen - Wat gebeurt er allemaal? Btg MEI 23 april 2010 Rianne Reichardt Wet- en regelgeving Taal- en rekenniveau omhoog Invoering referentiekader Meijerink Invoering centrale examinering taal
Nadere informatieHET DRAAIT M JOU Jouw keuzes Jouw talenten Jouw toekomst Jouw school
HET DRAAIT M JOU Jouw keuzes Jouw talenten Jouw toekomst Jouw school Het Walburg College is een middelgrote school voor gymnasium, atheneum, havo en mavo in Zwijndrecht. Op het Walburg College hebben we
Nadere informatieSlimme oplossingen voor taal in de beroepsbegeleidende leerweg (deeltijds onderwijs)
Ronde 2 Hella Kroon APS Contact: h.kroon@aps.nl Slimme oplossingen voor taal in de beroepsbegeleidende leerweg (deeltijds onderwijs) 1. Een lastig parket Het halen van de referentieniveaus taal in de beroepsbegeleidende
Nadere informatieDE LEERLING IN DE LEERSTAND, WERKEN AAN ATTITUDE
AANSLUITING PO-VO KOERS/ DIFFERENTIATIE DE LEERLING IN DE LEERSTAND, WERKEN AAN ATTITUDE Netwerk POVO TOF Tubbergen heeft besloten aandacht te besteden aan een positieve leerhouding bij leerlingen. Leraren
Nadere informatiePRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK DOORLOPENDE LEERLIJNEN LEZEN
AANSLUITING PO-VO ONTWIKKELING/ DIFFERENTIATIE PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK DOORLOPENDE LEERLIJNEN LEZEN Dit document bevat uitwerkingen van onderzoeksplannen die de leergemeenschap taal uit de ketenverbinding
Nadere informatieDoordacht lesgeven bij sterk rekenonderwijs
PLG Interne begeleiders 26 november 2009 Berber Klein & Henk Logtenberg Doordacht lesgeven bij sterk rekenonderwijs PLG Rekenspecialisten De AGENDA 1. Ervaringen uitwisselen Gebruik maken van elkaars ervaringen
Nadere informatieSchrijftaal - Studiewijzer 1. Studiewijzer bij de 1e druk
Schrijftaal - Studiewijzer 1 Studiewijzer bij de 1e druk 2 Schrijftaal - Studiewijzer Inhoud 1 Werken met Schrijftaal 3 2 Niveau en opleiding 5 3 Examen Schrijven en Taalvaardigheid 5 Schrijftaal - Studiewijzer
Nadere informatieproject: Kunst en cultuur
project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Marcel Martinus en ROC Mondriaan
Nadere informatieHoe rijk is een GP ervaring? Proeven en Opbrengst Gericht Werken: Hoe zit dat?
Hoe rijk is een GP ervaring? Proeven en Opbrengst Gericht Werken: Hoe zit dat? GP goes OGW Met OGW willen we de ontwikkeling van leerlingen zo goed mogelijk stimuleren. Dat vraagt van de docent én school
Nadere informatieHoe maak ik een instellingsexamen Nederlands? s-hertogenbosch, 27 november 2018 Charlotte Jacobs
Hoe maak ik een instellingsexamen Nederlands? s-hertogenbosch, 27 november 2018 Charlotte Jacobs Voorstellen/ kennismaken Examens in het MBO Centrale examens: CvTE is verantwoordelijk voor de uitvoering
Nadere informatietoetsresultaten vmbo en mbo in de regio Den Haag oktober 2011
TAAL EN REKENEN VAN BELANG toetsresultaten vmbo en mbo in de regio Den Haag oktober 2011 INHOUD Inleiding... 5 Hoofdstuk 1 Resultaten VMBO in de regio Den Haag... 7 1.1 Totaal overzicht van de afgenomen
Nadere informatieHET ERASMUS HAVO/VWO TECHNASIUM. Het Erasmus. Wanted! Nieuwsgierige types
HET ERASMUS HAVO/VWO TECHNASIUM Het Erasmus Wanted! Nieuwsgierige types HET ERASMUS HAVO/VWO Wie kiest voor het Technasium van Het Erasmus, kiest voor Vijf uur per week het vak Onderzoek en Ontwerpen (O&O)
Nadere informatieWerkwijzer Verslagkring:
Werkwijzer Verslagkring: 1. Je maakt een tweetal. 2. Met zijn tweeën kies je een onderwerp, waarin jullie je willen verdiepen en waarover jullie meer willen weten. 3. Samen ga je op zoek naar informatie
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 13602 25 juli 2011 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 29 juni 2011, nr. VO/309740, houdende
Nadere informatieReferentieniveaus en leesbevordering voor zwakke lezers
Referentieniveaus en leesbevordering voor zwakke lezers Lezing voor studiedag Pro Biblio Guuske Ledoux Kohnstamm Instituut Universiteit van Amsterdam 15 september 2011 Inhoud Kenmerken referentieniveaus
Nadere informatiea.roland holst c ollege QUEST een avontuurlijke zoektocht...
a.roland holst c ollege QUEST een avontuurlijke zoektocht... de uitdaging... Hallo, ik ben Hanna. Dit jaar ben ik begonnen aan QUEST. QUEST past prima bij mij. Dat denk ik zelf, dat denken mijn ouders
Nadere informatieVan beleidsplan naar docentgedrag in de klas. Etalageconferentie 7 februari 2013 Geppie Bootsma
Van beleidsplan naar docentgedrag in de klas Etalageconferentie 7 februari 2013 Geppie Bootsma g.bootsma@aps.nl Opzet lezing Taalbeleidsplan in de school Taalbewust gedrag in de les Onderzoek naar taal
Nadere informatiePRESENTEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:
AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier PRESENTEREN in meervoud. - Gebruik je hoofdletters
Nadere informatieHoe aardgasvrij woon jij?
JOUW GASTLES Gastles Hoe aardgasvrij woon jij? Je gaat een gastles verzorgen voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Daarin laat je zien hoe je in je werk dagelijks bezig bent met het thema aardgasvrij
Nadere informatieLESSENSERIE 4: CKV-NL Recensie schrijven Lesplannen
LESSENSERIE 4: CKV-NL Recensie schrijven Lesplannen Algemene gegevens Docent Evah den Boer School Helen Parkhurst Titel lessenserie Recensie schrijven CKV/NETL Klas (en niveau) 4 vwo Aantal leerlingen
Nadere informatieBasis voor cultuureducatie als basis voor vernieuwing
Basis voor cultuureducatie als basis voor vernieuwing Ronald Kox, hoofd Cultuureducatie Nieuwegein, 17 maart 2017 ronaldkox@lkca.nl Waarom kunst en cultuur? Artistiek-creatief proces Iteratief proces Universeel
Nadere informatiePORTFOLIO NEDERLANDS NAAM: OPLEIDING: KLAS: Portfolio Nederlandse taal, deel 1 Versie 11-07-13 Pagina 1
PORTFOLIO NEDERLANDS NAAM: OPLEIDING: KLAS: Portfolio Nederlandse taal, deel 1 Versie 11-07-13 Pagina 1 Het portfolio voor de Nederlandse taal bestaat uit de volgende onderdelen: - Inleiding - Algemeen
Nadere informatieAchtergrondinformatie
Achtergrondinformatie Opdracht 1, module 4, les 2 Tijdens hun puberteit maken kinderen verschillende veranderingen door en moeten zij keuzes maken die belangrijk zijn voor hun toekomst. Daarbij hebben
Nadere informatiekunstbv beeldende vorming Afsluiting kunstbv 5 Havo / 6VWO afsluiting Naam:... Klas...
Naam:... Klas... Afsluiting 5 Havo / 6VWO In periode 2, 3 en 4 gaan jullie werken aan een eigen thema om het vak af te sluiten. De volgende onderdelen zullen aan bod komen: - eigen werk rond thema + logboek
Nadere informatieHoe aardgasvrij woon jij?
JOUW GASTLES Gastles Hoe aardgasvrij woon jij? Je gaat een gastles verzorgen voor leerlingen in het voortgezet onderwijs waarin je laat zien hoe je in je werk dagelijks bezig bent met het thema aardgasvrij
Nadere informatieProgramma. Presentatie: Aanleiding project en boek Inleiding boek Via knelpunten naar aanbevelingen en acties Warming up: wat doe jíj dit jaar?
Programma Presentatie: Aanleiding project en boek Inleiding boek Via knelpunten naar aanbevelingen en acties Warming up: wat doe jíj dit jaar? In groepen: Terugkoppeling uit de groepen: Cooling down: wat
Nadere informatieDia 1 Introductie max. 2 minuten!
1 Dia 1 Introductie max. 2 minuten! Vertel: Deze les gaat vooral over het gebruik van sociale media. Maar: wat weten jullie eigenlijk zelf al over sociale media? Laat de leerlingen in maximaal een minuut
Nadere informatieEen leerlijn met vakdoelen en taaldoelen. Marijke Peeters (taalcoördinator) Monique van Luffelen (taalsatelliet)
Een leerlijn met vakdoelen en taaldoelen Marijke Peeters (taalcoördinator) Monique van Luffelen (taalsatelliet) Taalbeleid op het Kandinsky Schets van de geschiedenis Stand van zaken sinds 2009 Definitie
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel mensen met een licht
Nadere informatieWat wil jij worden? Docentenhandleiding. Juni 2018 Spirit4you.
Wat wil jij worden? Docentenhandleiding Juni 2018 Spirit4you www.bekijkjetoekomstnu.nl Inhoudsopgave Deel 1 Algemene informatie Waarom deze opdrachtkaarten? Voor wie? Algemene lesdoelen Opbouw Taalniveau
Nadere informatieCultuureducatie met Kwaliteit
Cultuureducatie met Kwaliteit Doorlopende leerlijn literatuur Groep 7 Lessenreeks basis Deze leerlijn is ontwikkeld door Bibliotheek Zoetermeer. Schrijversbezoek Informatie over Schrijversbezoek Groep
Nadere informatieLoopbaan Oriëntatie en Begeleiding. 2 VMBO, HAVO en VWO. Mijn beroep. Dit is de werkmap van :.. Klas :..
Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding 2 VMBO, HAVO en VWO Mijn beroep Dit is de werkmap van :.. Klas :.. osg Piter Jelles De Foorakker Sint Annaparochie, 2013 2014 Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding 2 VMBO,
Nadere informatieBasisarrangement. Groep: AGL fase 1 Leerjaar 1 Vak: Nederlandse taal. 5x per week 45 minuten werken aan de basisdoelen
Basis Groep: AGL fase 1 Leerjaar 1 Vak: Nederlandse taal 5x per week 45 minuten werken aan de basisdoelen Deviant methode leer/werkboek VIA vooraf op weg naar 1F. De 8 thema s in het boek hebben terugkerende
Nadere informatieOP BEZOEK BIJ EEN TECHNISCH BEDRIJF. Handleiding voor bedrijven
OP BEZOEK BIJ EEN TECHNISCH BEDRIJF Handleiding voor bedrijven INLEIDING We hoeven u waarschijnlijk niet te vertellen hoe belangrijk techniek is in onze samenleving. En ook niet dat er al enige jaren een
Nadere informatie2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27
Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend
Nadere informatieKiezen in mavo 2. Cohort Park Lyceum Almere
Kiezen in mavo 2 Cohort 2018 Park Lyceum Almere Kiezen in mavo 2. Je staat voor een lastige keuze. Je gaat een keuze maken tussen de drie profielen en deze keuze bepaalt voor een deel je toekomstmogelijkheden.
Nadere informatieReactieformulier tussenproduct Curriculum.nu Kunst en Cultuur reactie conceptvisie
Reactieformulier tussenproduct Curriculum.nu Kunst en Cultuur reactie conceptvisie Negen ontwikkelteams, leraren en schoolleiders werken aan de actualisatie van het curriculum voor alle leerlingen in het
Nadere informatieSamenvatting en aanbevelingen van het onderzoek onderwijs & ICT voor School X
Samenvatting en aanbevelingen van het onderzoek onderwijs & ICT voor School X Inleiding School X is een talentschool (mensgericht) vanuit de invalshoek dat leerlingen die hun talent benutten beter presteren
Nadere informatie