Meldingen van bijwerkingen rechtstreeks door patiënten: gunstige ervaringen van het eerste jaar
|
|
- Gijs Meijer
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 oorspronkelijke stukken Meldingen van bijwerkingen rechtstreeks door patiënten: gunstige ervaringen van het eerste jaar A.C.van Grootheest, J.L.M.Passier en E.P.van Puijenbroek Doel. De resultaten bepalen van het instellen van een meldpunt van bijwerkingen van geneesmiddelen door patiënten. Opzet. Descriptief. Methode. Sinds 1 april 2003 kunnen ook patiënten, naast artsen en apothekers, bijwerkingen direct melden bij het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb. Over de periode 1 april maart 2004 werden de meldingen geanalyseerd en vergeleken met de meldingen gedaan door artsen en apothekers. Resultaten. In het eerste jaar kwamen er 276 meldingen van patiënten binnen en 3131 van artsen en apothekers. De meldingen van patiënten bevatten meestal de benodigde medische informatie en betreffen naar verhouding vaker een ernstige bijwerking dan meldingen van professionals. De patiëntenmeldingen betroffen relatief vaak psychofarmaca, in het bijzonder antidepressiva. Conclusie. Op grond van deze positieve bevindingen in het eerste jaar besloot het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb om door te gaan met het patiëntenmeldpunt. Deze meldingen dragen inmiddels bij aan de kerntaak van Lareb: het opsporen van signalen van nieuwe bijwerkingen. Ned Tijdschr Geneeskd 2005;149: Na de zogenaamde Softenon-affaire in het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw, waarbij meer dan kinderen werden geboren met ernstige aangeboren afwijkingen als gevolg van het gebruik van thalidomide door de moeder, is in een aantal landen besloten tot een registratiesysteem van geneesmiddelen en tot het instellen van een meldsysteem voor bijwerkingen. 1 Met registratie kunnen werkzaamheid, veiligheid en kwaliteit van een geneesmiddel zo goed mogelijk beoordeeld worden, opdat het kan worden vrijgegeven voor gebruik. In Nederland gebeurt dit sinds 1963 door het College ter beoordeling van geneesmiddelen. Een systeem voor het melden van bijwerkingen heeft als doel om bijwerkingen die bij preregistratieonderzoek niet gevonden zijn, snel op te sporen en zo schade te voorkomen. In het Technical report waarin de WHO in 1972 aanbevelingen deed over het inrichten van een nationaal meldsysteem, wordt alleen gesproken over meldingen door artsen. 2 In een aantal landen, waaronder Nederland, konden ook apothekers melden. 3 Recenter is de ontwikkeling dat ook anderen mogen melden, zoals verpleegkundigen en patiënten. 4 5 In de VS kunnen patiënten al langer bijwerkingen on line melden via het MedWatch-programma ( Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb, Goudsbloemvallei 7, 5237 MH s-hertogenbosch. Hr.dr.A.C.van Grootheest, arts; mw.dr.j.l.m.passier, farmaceut; hr.dr. E.P.van Puijenbroek, huisarts. Correspondentieadres: hr.dr.a.c.van Grootheest (ac.vangrootheest@lareb.nl). watch). Farmaceutische bedrijven zijn verplicht om meldingen van patiënten door te geven aan de Food and Drug Administration (FDA). 6 Over de bijdrage die patiënten met hun meldingen leveren aan een veilig geneesmiddelengebruik zijn geen gegevens gepubliceerd. Sinds 1 april 2003 is er ook voor patiënten in Nederland de mogelijkheid bijwerkingen rechtstreeks aan het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb te melden via een website ( In de pers is uitgebreid aandacht besteed aan die mogelijkheid van rechtstreekse melding. Daarnaast heeft Lareb alle patiëntenorganisaties op de hoogte gebracht van deze mogelijkheid. De vragen die op de website vermeld staan, komen in grote lijnen overeen met de vragen die ook op het meldformulier voor arts en apotheker staan. Extra aandacht is besteed aan een duidelijke toelichting. In dit artikel rapporteren wij de ervaringen van het eerste meldingsjaar. Daarnaast geven wij een overzicht van de overwegingen die een rol spelen bij het accepteren van meldingen van patiënten bij Lareb. methode De meldingen die in de periode 1 april maart 2004 door patiënten werden gedaan via de website van Lareb werden geïnventariseerd en vergeleken met de meldingen door artsen of apothekers, die via de reguliere website van Lareb binnenkwamen ( Mate van documentatie. De documentatiegraad van de melding werd beoordeeld op basis van de volledigheid van het Ned Tijdschr Geneeskd maart;149(10) 529
2 tabel 1. Meldingen van bijwerkingen van geneesmiddelen op de website van Lareb door patiënten versus artsen of apothekers: geslacht en gemiddelde leeftijd van de patiënt over wie de melding ging ingevulde formulier. Een melding werd als goed gedocumenteerd geclassificeerd, indien tenminste de bijwerking, de latentietijd, het beloop van de bijwerking en het geslacht en de leeftijd van de patiënt waren ingevuld. Bij een middelmatige documentatie ontbrak een van bovengenoemde gegevens, maar was wel informatie aanwezig over andere factoren en/of over rechallenge en/of over comedicatie en/of over de indicatie waarvoor het geneesmiddel gebruikt werd. Een melding kreeg het predikaat slecht gedocumenteerd als ze nog minder informatie bevatte. Ernst van de melding. Onder een ernstige melding werd verstaan een melding waarvan de vermoede bijwerking heeft geleid tot ziekenhuisopname, overlijden van de patiënt, aangeboren afwijkingen of blijvende arbeidsongeschiktheid. resultaten melding door patiënt arts of apotheker (n = 276) (n = 3131) aantal (%) gemiddelde aantal (%) gemiddelde leeftijd leeftijd in jaren in jaren man 113 (41) 44, (39) 50,7 vrouw 163 (59) 48, (61) 49,5 Aantal meldingen. In het eerste jaar, van 1 april maart 2004, werden in totaal 276 patiëntmeldingen ontvangen. In dezelfde periode kreeg Lareb 3131 rechtstreekse meldingen tabel 2. Redenen waarom een patiënt een bijwerking van een geneesmiddel meldde bij het patiëntenmeldpunt op de website van Lareb en niet bij de behandelend arts of apotheker* reden om te melden aantal (%) (n = 276) het gevoel dat de klacht elders niet serieus genomen wordt 63 (23) al gemeld, maar er gebeurt niets 60 (22) een verzamelpunt is een goed initiatief 35 (13) gemakkelijke bereikbaarheid 30 (11) andere redenen dan hier genoemd 61 (22) geen (duidelijke) reden 30 (11) *Per melding waren meerdere antwoorden mogelijk. afkomstig van artsen of apothekers. Daarnaast werden nog 913 ernstige meldingen opgenomen die door farmaceutische bedrijven werden doorgegeven. Leeftijd en geslacht. Het aantal meldingen dat een vrouwelijke patiënt betrof, was in beide databanken vergelijkbaar hoger dan het aantal dat over mannen ging (χ 2 -toets: p < 0,01) ( tabel 1 ). De gemiddelde leeftijd van de vrouwelijke patiënten was vergelijkbaar in beide databanken, de gemiddelde leeftijd van de mannen was wat lager in de patiëntendatabank dan in die van artsen en apothekers (t-toets: p < 0,001). Meldingen van ouderen kunnen ondervertegenwoordigd zijn, doordat het alleen mogelijk was om via een website te melden. Motieven van de melders. Aan de meldende patiënt werd op de website de vraag voorgelegd: Waarom meldt u hier en niet bij uw behandelend arts of apotheker? De redenen om bij dit punt te melden zijn weergegeven in tabel 2. Veel melders gaven aan dat zij in een eerder stadium met de behandelaar over de bijwerking hadden gesproken. Twee argumenten om toch bij het meldpunt bijwerkingen aan te geven werden vaak genoemd: 23% van de melders had het gevoel dat de behandelaar de klacht niet serieus nam. Een even grote groep gaf als reden dat de bijwerking wel was gemeld bij arts of apotheker, maar dat men er nooit meer iets van had gehoord. Wij controleerden of meldingen door patiënten al eerder door een arts of apotheker waren gedaan, maar dit bleek slechts zelden het geval. Mate van documentatie. Van de patiëntmeldingen bleken 88 (32%) goed gedocumenteerd, 146 (53%) middelmatig en 42 (15%) slecht. Het bleek dat in de onderzoeksperiode door Lareb nauwelijks gebruik was gemaakt van de mogelijkheid om via de melders bij de eigen arts of apotheker om nadere informatie te vragen. Ernst van de melding. Van de meldingen door patiënten waren 80 (29%) ernstig, van die door professionals 657 (21%). Aard van de gemelde bijwerkingen. Er was een duidelijke overeenkomst in de topvijf van meest gemelde bijwerkingen, ingedeeld naar orgaansysteem, van patiënten enerzijds en van artsen of apothekers anderzijds. Bij meldingen van zowel patiënten als professionals stonden aandoeningen van het zenuwstelsel op de eerste plaats, waarbij met name duizeligheid en vermoeidheid vaak als bijwerking werden gemeld door patiënten ( tabel 3 ). Aard van de gemelde geneesmiddelen. Bij indeling op ge neesmiddelklasse volgens de anatomisch-therapeutischchemische classificatie (ATC-classificatie) stond het aantal meldingen voor psychofarmaca bij beide databanken op nummer 1 ( tabel 4 ). Patiënten bleken met name vaak bijwerkingen te melden van antidepressiva. Op de tweede plaats volgden geslachtshormonen, een geneesmiddelgroep die bij de meldingen van artsen of apothekers niet in de toptien aanwezig was. 530 Ned Tijdschr Geneeskd maart;149(10)
3 tabel 3. Bijwerkingen van geneesmiddelen, gemeld door patiënten versus artsen of apothekers op de website van Lareb, ingedeeld naar orgaansysteem volgens de internationale System organ class rangnummer aantal meldingen (%) door patiënten artsen/apothekers (n = 276)* (n = 3131)* 1 aandoeningen van het zenuwstelsel 84 (18) aandoeningen van het zenuwstelsel 478 (16) 2 psychische aandoeningen 72 (16) aandoeningen van huid en subcutis 432 (14) 3 maag-darmklachten 55 (12) maag-darmklachten 428 (14) 4 algemene aandoeningen 46 (10) algemene aandoeningen 338 (11) 5 aandoeningen van huid en subcutis 44 (9) psychische aandoeningen 212 (7) *Per melding waren meerdere aandoeningen mogelijk. beschouwing Aanvankelijk bestonden er bij Lareb nogal wat bedenkingen tegen het accepteren van meldingen die rechtstreeks door patiënten werden gedaan. In de Wetenschappelijke Adviesraad van Lareb is hier uitvoerig over gesproken en van die aarzelingen is ook verslag gedaan. 7 Uiteindelijk werd besloten per 1 april 2003 een proef voor de periode van 1 jaar te starten, waarbij patiënten alleen via een website zouden kunnen melden. De hierna te noemen overwegingen hebben hierbij een rol gespeeld. Betrokkenheid van patiënten bij geneesmiddelengebruik. Het zijn de patiënten die geneesmiddelen gebruiken en die eventuele bijwerkingen ook aan den lijve ondervinden. Het is dan ook vanzelfsprekend dat patiënten zich betrokken voelen als er bijwerkingen vóórkomen en bereid zijn hun ervaringen te melden. In het verleden heeft de betrokkenheid van patiënten bij de aandacht voor bijwerkingen van diëthylstilbestrol (DES), benzodiazepinen en antidepressiva een belangrijke rol gespeeld. 8 Tenslotte is een overweging dat steeds meer geneesmiddelen zonder recept verkrijgbaar zijn. Voor informatie over bijwerkingen van deze producten kunnen meldingen door patiënten een belangrijke rol spelen. Kwaliteit van de gegevens. Het is van belang voldoende gegevens te hebben voor een zorgvuldige beoordeling van een bijwerking. Een vaak gehoorde overweging is dat patiënten onvoldoende klinische informatie kunnen geven over de indicatie waarvoor geneesmiddelen zijn gegeven en over de mogelijke bijwerkingen. Voor het beoordelen van het oorzakelijk verband tussen een bijwerking en een geneesmiddel is immers voldoende achtergrondinformatie noodzakelijk, zoals diagnose, laboratoriumgegevens en medicatiehistorie. Uit de literatuur is wel bekend dat patiënten in staat zijn bijwerkingen als zodanig te onderscheiden van andere klachten. 9 Besloten is door de structuur van de website te bevorderen dat alle noodzakelijke informatie gegeven wordt. Daar waar bij een melding belangrijke in formatie ontbreekt, wordt aan de melder toestemming gevraagd deze op te vragen bij de behandelend arts of de apotheker van de melder. Aantallen meldingen. Een zorg die speelde bij de overwegingen een meldpunt voor patiënten te openen, was dat er wellicht een zodanig groot aantal meldingen zou kunnen komen, dat Lareb deze stroom niet aan zou kunnen. Dit zou met name kunnen gebeuren als het meldpunt het karakter van een klachtenlijn zou hebben. Er is daarom begonnen tabel 4. Bijwerkingen van geneesmiddelen, gemeld door patiënten versus artsen of apothekers op de website van Lareb, ingedeeld naar geneesmiddelklasse (met code) volgens de anatomisch-therapeutisch-chemische classificatie van de WHO rangnummer aantal meldingen (%) door patiënten artsen/apothekers (n = 276) (n = 3131) 1 psychoanaleptica (N06) 56 (18) psychoanaleptica (N06) 378 (11) 2 geslachtshormonen (G03) 24 (8) vaccins (J07) 309 (9) 3 antilipaemica (C10) 22 (7) antibiotica (systemisch) (J01) 279 (8) 4 antibiotica (systemisch) (J01) 17 (5) anti-inflammatoire of antireumatische middelen (M01) 255 (7) 5 analgetica (N02) 17 (5) antilipaemica (C10) 203 (6) Ned Tijdschr Geneeskd maart;149(10) 531
4 met een relatief hoogdrempelige website, waarbij meldingen alleen geaccepteerd werden als er voldoende informatie was gegeven. Behalve een bevestiging ontving de melder geen informatie van Lareb. De keerzijde van de zorg over (te) grote aantallen meldingen is het gegeven dat veel artsen en apothekers vermoede bijwerkingen vaak niet doorgeven aan Lareb. Slechts een klein deel van artsen en apothekers meldt regelmatig. 10 De bijdrage van meldingen door patiënten aan het opsporen van bijwerkingen. De belangrijkste overweging was: voegen meldingen van patiënten iets toe aan meldingen van artsen en apothekers, zoals die al sinds de jaren zestig van de vorige eeuw verzameld worden? In de literatuur is geen eenduidig antwoord te vinden op deze vraag. Wel zijn er aanwijzingen dat meldingen van patiënten wellicht leiden tot het vroeger opsporen van bijwerkingen. 11 Het feit dat op deze vragen geen antwoord gegeven kan worden zonder eerst ervaring op te doen met het rechtstreeks melden door patiënten, is doorslaggevend geweest bij het besluit meldingen van patiënten te accepteren. conclusies Uit de motivatie van de patiënten om op de speciale website bijwerkingen van geneesmiddelen te melden blijkt dat de mogelijkheid voor hen om zelf bijwerkingen bij Lareb te melden, voorziet in een behoefte. De patiënt die aangeeft onvoldoende respons te krijgen bij zijn of haar behandelaar kan gebruikmaken van de mogelijkheid om alsnog zelf het verhaal te vertellen. De gegeven informatie bij de meldingen was meestal voldoende om analyse en opname in de databank te rechtvaardigen. Het type bijwerkingen dat werd gemeld door patiënten vertoonde een grote overeenkomst met de bijwerkingen die artsen of apothekers meldden. De geneesmiddelen waarover het meest werd gemeld waren zowel voor de patiënten als voor de beroepsbeoefenaren psychofarmaca. Hierbij speelt ongetwijfeld het grote aantal voorschriften van antidepressiva in Nederland een belangrijke rol. Eerder zijn in de literatuur antidepressiva genoemd als groep geneesmiddelen waarvoor patiënten wellicht makkelijker rechtstreeks melden dan via arts of apotheker. 12 Op grond van de positieve bevindingen in het eerste jaar heeft het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb besloten om door te gaan met het patiëntenmeldpunt. Sinds april 2004 is de patiëntenwebsite aangepast en laagdrempeliger gemaakt. Er is veel aandacht besteed aan de inleidende teksten en aan duidelijke toelichtingen bij de vragen. Hierdoor is melden gemakkelijker geworden en minder tijdrovend. Mocht het niet mogelijk zijn via de website te melden, dan kan ook een meldformulier worden gebruikt; dit is bij Lareb aan te vragen. Melders ontvangen sinds april 2004 een persoonlijke, inhoudelijke reactie op de melding. Meldingen die afkomstig zijn van patiënten worden meegenomen als volwaardige meldingen bij analysen van ge gevens uit de Lareb-databank. De bron van de melding (patiënt, arts, apotheker) is echter altijd vermeld, zodat hier bij analysen rekening mee gehouden kan worden. De meldingen zijn als regel van goede kwaliteit en het blijkt mogelijk, zonder dat er sprake is van een te groot tijdsbeslag, zo nodig aanvullende klinische informatie te verkrijgen. Patiëntmeldingen blijken bij te dragen aan de kerntaak van Lareb: het opsporen van signalen van nog onbekende bijwerkingen. Er zijn immers meer meldingen van een bijwerking nodig alvorens geconcludeerd kan worden dat een klacht het gevolg is van een geneesmiddel. De periode met ervaringen is nog te kort en de aantallen meldingen zijn nog onvoldoende om te beoordelen of signalen kunnen worden gevonden die zonder meldingen van patiënten niet gevonden zouden zijn. De betrouwbaarheid van het meld systeem als geheel is echter toegenomen door meldingen van patiënten serieus te nemen. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Aanvaard op 22 december 2004 Literatuur 1 Lindquist AM. Seeing and observing in international pharmacovigilance [proefschrift]. Nijmegen: Katholieke Universiteit Nijmegen; World Health Organization (WHO). International drug monitoring: the role of national centres. Technical report series. Genève: WHO; Grootheest AC van, Puijenbroek EP van, Jong-van den Berg LT de. Contribution of pharmacists to the reporting of adverse drug reactions. Pharmacoepidemiol Drug Saf 2002;11: Morrison-Griffiths S, Walley TJ, Park BK, Breckenridge AM, Pirmohammed M. Reporting of adverse drug reactions by nurses. Lancet 2003;361: Grootheest K van, Jong-van den Berg LT de. Patients role in reporting adverse drug reactions. Expert Opin Drug Saf 2004;3: Kennedy DL, Goldman SA, Lillie RB. Spontaneous reporting in the United States. In: Strom WHW, editor. Pharmacoepidemiology. Chichester: Wiley; p Grootheest AC van, Graaf L de, Jong-van den Berg LT de. Consumer adverse drug reaction reporting: a new step in pharmacovigilance? Drug Saf 2003;26: Medawar C, Herxheimer A, Bell A, Jofre S. Paroxetine, Panorama and user reporting of ADRs: consumer intelligence matters in clinical practice and post-marketing drug surveillance. Int J Risk Saf Med 2002;15: Solovitz BL, Fisher S, Bryand SG, Kluge RM. How well can patients discriminate drug-related side effects from extraneous new symptoms? Psychopharmocol Bull 1987;23: Eland IA, Belton KJ, Grootheest AC van, Meiners AP, Rawlins MD, Stricker BH. Attitudinal survey of voluntary reporting of adverse drug reactions. Br J Clin Pharmacol 1999;48: Ned Tijdschr Geneeskd maart;149(10)
5 11 Egberts TL, Smulders M, Koning FH de, Meyboom RH, Leufkens HG. Can adverse drug reactions be detected earlier? A comparison of reports by patients and professionals. BMJ 1996;313: Egberts AC, Koning FH de, Meyboom RH,Leufkens HG. ADR-related questions received by a telephone medicine information service and ADRs received by a spontaneous ADR reporting system: a com parison regarding patients and drugs. Pharmacoepidemiol Drug Saf 1997; 6: Abstract Direct reporting of side effects by the patient: favourable experience in the first year Objective. To determine the results of establishing a station at which patients can report the side effects of drugs. Design. Descriptive. M e thod. Since 1 April 2003, patients may submit reports of possible adverse drug reactions directly to the Netherlands Pharmacovigilance Centre Lareb. The reports submitted during the period from 1 April 2003 to 31 March 2004 were analysed and compared with the reports submitted by doctors and pharmacists. Results. In the first year, 276 reports were submitted by patients and 3131 by doctors and pharmacists. The reports from patients usually contained sufficient medical information and more frequently referred to serious adverse reactions than reports by health professionals. The reports from patients relatively often concerned psychotherapeutic agents, notably antidepressants. Conclusion. Based on the positive results during the first year, the Netherlands Pharmacovigilance Centre Lareb has decided to continue the reporting station for patients. Reports submitted by patients are currently part of the core responsibility of Lareb: the detection of signals of new adverse drug reactions. Ned Tijdschr Geneeskd 2005;149: Ned Tijdschr Geneeskd maart;149(10) 533
Farmacovigilantie. een voorbeeld voor arbovigilantie? Prof. dr. A.C. van Grootheest. Rijksuniversiteit Groningen.
Farmacovigilantie een voorbeeld voor arbovigilantie? Prof. dr. A.C. van Grootheest Rijksuniversiteit Groningen www.lareb.nl Casus Vrouw, 52 jaar Voorgeschiedenis: Carcinoïd van de long Hypothyreoidie Symptomen
Nadere informatieUniversity of Groningen. Improving pharmacovigilance and the role of the pharmacist Grootheest, Adrianus Cornelis van
University of Groningen Improving pharmacovigilance and the role of the pharmacist Grootheest, Adrianus Cornelis van IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF)
Nadere informatieRichtlijn Melden van ernstige bijwerkingen van Vitamine K-antagonisten door de Nederlandse trombosediensten bij Lareb
Richtlijn Melden van ernstige bijwerkingen van Vitamine K-antagonisten door de Nederlandse trombosediensten bij Lareb Deze richtlijn is een initiatief van de Federatie van Nederlandse Trombosediensten
Nadere informatieImproving pharmacovigilance and the role of the pharmacist van Grootheest, Adrianus
Improving pharmacovigilance and the role of the pharmacist van Grootheest, Adrianus IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please
Nadere informatieEen substantiële bijdrage van de apothekers
Patiënten Apothekers rapporteren relatief vaak bijwerkingen die zich uiten op de huid. Het melden van bijwerkingen in Nederland Een substantiële bijdrage van de apothekers A.C. van Grootheest, Nederlands
Nadere informatieDe toekomst van de geneesmiddelenbewaking vanuit een wetenschappelijk perspectief. Bert Leufkens, voorzitter CBG. Gefeliciteerd!!!
De toekomst van de geneesmiddelenbewaking vanuit een wetenschappelijk perspectief Bert Leufkens, voorzitter CBG Gefeliciteerd!!! Wetenschappelijke fundering farmacovigilantie Klinische farmacologie Farmacovigilantie
Nadere informatieKlinische en lange termijn effecten
Klinische en lange termijn effecten Van een onderwijsinterventie in farmacovigilantie voor specialistische oncologie verpleegkundigen Drs. Michael Reumerman Promovendus en klinisch farmacoloog i.o. Achtergrond
Nadere informatieGeneesmiddelenbewaking in Nederland
Geneesmiddelenbewaking in Nederland Prof. dr. A.C. van Grootheest 1 en dr. E.P. van Puijenbroek 2 1 algemeen directeur, Nederlands Bijwerkingencentrum Lareb, s-hertogenbosch; basiseenheid Farmacotherapie
Nadere informatieLareb Intensive Monitoring boekt succes. door Linda Härmark, Eugène van Puijenbroek, Han de Gier en Kees van Grootheest - 22-02-2013
Lareb Intensive Monitoring boekt succes Systematischer inzicht in bijwerkingen door Linda Härmark, Eugène van Puijenbroek, Han de Gier en Kees van Grootheest - 22-02-2013 Afwachten tot bijwerkingen worden
Nadere informatieTrombose en embolie bij gebruik van Diane-35
Farmacotherapie Trombose en embolie bij gebruik van Diane-35 Analyse van meldingen bij Lareb Florence P.A.M. van Hunsel, Agnes C. Kant en Eugène P. van Puijenbroek + Ned Tijdschr Geneeskd. 2014;158:A7129
Nadere informatieworden en hoe deze methode toegepast kan worden om de veiligheid van geneesmiddelen te bewaken.
Samenvatting Geneesmiddelen worden toegepast om ziektes te behandelen, te voorkomen en te diagnosticeren. In sommige gevallen ervaart de patiënt niet alleen het gewenste effect, maar kunnen ook ongewenste
Nadere informatieDe Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie
De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited
Nadere informatieVaak duizelig van pregabaline
Lareb Intensive Monitoring Vaak duizelig van pregabaline Aan het intensieve opsporingssysteem voor bijwerkingen van het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb hebben 1300 mensen die pregabaline gebruiken
Nadere informatieDe Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim
De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim The Relationship between Work Pressure, Mobbing at Work, Health Complaints and Absenteeism Agnes van der Schuur Eerste begeleider:
Nadere informatieDe verpleegkundige als melder van bijwerkingen?
De verpleegkundige als melder van bijwerkingen? Verslag van de resultaten van een enquête maart 2016 De verpleegkundige als melder van bijwerkingen? Samenvatting 3 1 Inleiding 4 2 Enquête 5 3 Resultaten
Nadere informatieSekseverschillen in Huilfrequentie en Psychosociale Problemen. bij Schoolgaande Kinderen van 6 tot 10 jaar
Sekseverschillen in Huilfrequentie en Psychosociale Problemen bij Schoolgaande Kinderen van 6 tot 10 jaar Gender Differences in Crying Frequency and Psychosocial Problems in Schoolgoing Children aged 6
Nadere informatieRegistratie van bijwerkingen door huisartsen
Registratie van bijwerkingen door huisartsen 3 april 2014 GGG Congres Jako Burgers Monique Verduijn www.lareb.nl Inhoud Inleiding Bijwerkingen in de praktijk Herkennen van bijwerkingen door de huisarts
Nadere informatieMeer geneesmiddelen! Meer melden! Meer bijwerkingen? Corrie Hermann prijs Utrecht, 30 maart 2019 Agnes Kant
Meer geneesmiddelen! Meer melden! Meer bijwerkingen? Corrie Hermann prijs Utrecht, 30 maart 2019 Agnes Kant Meldpunt bijwerkingen Kenniscentrum Onafhankelijke stichting Subsidie VWS CBG CBGoverheid Kerntaak
Nadere informatieElectronic supplementary material 1: Online questionnaire -!Netherlands Association of Hospital Pharmacies
Electronic supplementary material 1: Online questionnaire -!Netherlands Association of Hospital Pharmacies Supplement to: Klein K, Scholl JHG, Vermeer NS, Broekmans AW, Van Puijenbroek EP, De Bruin ML,
Nadere informatieBouwen aan vertrouwen: perspectief van de industrie
Symposium ter gelegenheid afscheid Ad van Dooren Zelfredzaamheid van patiënten bij gebruik van veilige medicatie. Bouwen aan vertrouwen: perspectief van de industrie Rudolf van Olden, arts Medisch Directeur
Nadere informatieGids voor het interpreteren van spontane meldingen van vermoedelijke bijwerkingen van geneesmiddelen
30 januari 2017 Inspecties, bewaking voor menselijk gebruik en comités EMA/749446/2016 Herziening 1* Gids voor het interpreteren van spontane meldingen van vermoedelijke bijwerkingen Overeenstemming door
Nadere informatieNonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands
Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands Behandeling OCS bij kinderen Cognitieve gedragstherapie (CGT) Combinatie CGT
Nadere informatieHet volgen van bijwerkingen in de tijd met webbased intensive monitoring pregabaline als voorbeeld
Het volgen van bijwerkingen in de tijd met webbased intensive monitoring pregabaline als voorbeeld 46 Linda Härmark a *, Eugene van Puijenbroek b en Kees van Grootheest c a Apotheker-epidemioloog, Nederlands
Nadere informatieVeel gestelde vragen Melden voorvallen/bijwerkingen bij geneesmiddelenonderzoek
Veel gestelde vragen Melden voorvallen/bijwerkingen bij geneesmiddelenonderzoek Wat is een SUSAR? SUSAR is de afkorting van Suspected Unexpected Serious Adverse Reaction. In het Nederlands betekent dit
Nadere informatieSafety First: Vangnet of Maatwerk?
Gedreven Meesterschap Safety First: Vangnet of Maatwerk? Het belang van Farmacovigilantie in Clinical Research 21 April 2016 Marielle Keulen Sandra van der Poel Tel: 071 524 4000 www.xendo.com Safety First:
Nadere informatieVEILIGHEID & VOORSCHRIJVEN VAN MEDICATIE SARAH JANUS
VEILIGHEID & VOORSCHRIJVEN VAN MEDICATIE SARAH JANUS OVER MIJ Veiligheid & voorschrijven van medicatie 6-11-2014 2 IK ZAL HET VANDAAG HEBBEN OVER Onderzoek doen OF waarom onderzoek doen leuk is en soms
Nadere informatieOpstartrapportage Meldpunt en Expertisecentrum Bijwerkingen Implantaten
Opstartrapportage Meldpunt en Expertisecentrum Bijwerkingen Implantaten juli 2017 t/m maart 2018 Inleiding Op 3 juli 2017 is het Meldpunt en Expertisecentrum Bijwerkingen Implantaten (MEBI) gestart. Het
Nadere informatieMotieven voor het melden van bijwerkingen door patiënten in Nederland
Motieven voor het melden van bijwerkingen door patiënten in Nederland 162 Florence van Hunsel ab *, Christine van der Welle c, Anneke Passier a, Eugène van Puijenbroek a en Kees van Grootheest ab a Nederlands
Nadere informatieThe relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope
The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope Een onderzoek naar de relatie tussen sociale steun en depressieve-
Nadere informatiePsychiatrische bijwerkingen van somatische medicatie. Rob Heerdink
Psychiatrische bijwerkingen van somatische medicatie Rob Heerdink Dr Rob Heerdink Pharmacoepidemiology & Clinical Pharmacology Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences Universiteit Utrecht The Netherlands
Nadere informatieDatum 1 juli 2014 Onderwerp Beantwoording Kamervragen over het onderzoek naar het verband tussen medicijngebruik en agressie
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj
Nadere informatiehoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen
Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,
Nadere informatie16. Statistische analyse Meldpunt
16. Statistische analyse Meldpunt Statistische analyse Meldpunt Inleiding In de periode 19 juli 2010 tot en met 16 maart 2012 ontving de commissie zevenhonderdeenenveertig meldingen van seksueel misbruik.
Nadere informatieDeterminanten en Barrières van Seksuele Patiëntenvoorlichting. aan Kankerpatiënten door Oncologieverpleegkundigen
Determinanten en Barrières van Seksuele Patiëntenvoorlichting aan Kankerpatiënten door Oncologieverpleegkundigen Determinants and Barriers of Providing Sexual Health Care to Cancer Patients by Oncology
Nadere informatieSamen maken we geneesmiddelengebruik veiliger
Samen maken we geneesmiddelengebruik veiliger In samenwerking met patiëntenorganisaties Een document met informatieve teksten over Bijwerkingencentrum Lareb en de rol van de patiënt voor op uw website,
Nadere informatie1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström
1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd
Nadere informatieBeleidsdocument MEB 47. Toetsingscriteria voor combinatieverpakkingen
Beleidsdocument EB 47 Toetsingscriteria voor EB 47 Toetsingscriteria voor 1 van 5 pagina('s) 1 Inhoudsopgave 1 Inhoudsopgave... 2 2 Afkortingen... 3 3 Inleiding... 3 3.1 Definitie combinatieverpakking...
Nadere informatieLichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and
Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers
Nadere informatieFlash: chemotherapie en allergie
Flash: chemotherapie en allergie Karen Geboes UZ Gent 4 december 2015 Opbouw Herkennen/graderen Bij welke producten/wanneer Behandeling Preventie? 2 Herkennen/graderen 3 4 5 6 Allergy 2013 7 Bij welke
Nadere informatieStoppen-met-roken Begeleiding door Cardiologie Verpleegkundigen: Intentie, Gedrag en Determinanten
Stoppen-met-roken Begeleiding door Cardiologie Verpleegkundigen: Intentie, Gedrag en Determinanten Smoking Cessation Guidance by Cardiac Nurses: Intention, Behavior and Determining Factors Jan van Riet
Nadere informatiePage 1 of 5 II. Registratie van bijwerkingen van vaccins tegen de Mexicaanse griep Publicatie Nr. 11-18 november 2010 Jaargang 44 Rubriek Auteur Hoofdartikel dr E.P. van Puijenbroek, prof. dr A.C. van
Nadere informatieMeldingen. Aantal meldingen Groei meldingen over 3 jaar. Groei meldingen
Highlights 2015 Meldingen Bijwerkingencentrum Lareb is het meldpunt en het kenniscentrum voor bijwerkingen van geneesmiddelen en vaccins. Het analyseren van meldingen van bijwerkingen leidt tot nieuwe
Nadere informatieKenniscentrum Vaccinveiligheid
Lareb nieuwsbrief nr. 28, juni 2011 Inhoud Bijwerkingendag 2011 Teratologie Informatie Service Kenniscentrum Vaccinveiligheid Nieuwe signalen Publicaties PR campagne Lareb bestaat 20 Jaar Jaarbericht 2010
Nadere informatie(Telefonische) Start Begeleiding
(Telefonische) Start Begeleiding Dr. Marcel Kooij, apotheker Service Apotheek Koning, Amsterdam Docent/onderzoeker Universiteit Utrecht Wat is therapietrouw? De mate waarin het gedrag van een patiënt overeenstemt
Nadere informatieGeslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive
1 Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive Femke Boom Open Universiteit Naam student: Femke Boom Studentnummer: 850762029 Cursusnaam: Empirisch afstudeeronderzoek:
Nadere informatieClinical risk management in community pharmacy - Henk Buurma. LIST OF PUBLICATIONS since 1996
LIST OF PUBLICATIONS since 1996 PUBLICATIONS RELATED TO THE THESIS 1. Buurma H, de Smet PA, van den Hoff OP, Egberts AC. Nature, frequency and determinants of prescription modifications in Dutch community
Nadere informatieSamen maken we geneesmiddelengebruik veiliger
Samen maken we geneesmiddelengebruik veiliger In samenwerking met patiëntenorganisaties Een document met informatieve teksten over Bijwerkingencentrum Lareb en de rol van de patiënt voor op uw website,
Nadere informatieDe beoordeling van de mate van arbeids(on)geschiktheid 19 maart 2016, Hilversum
De beoordeling van de mate van arbeids(on)geschiktheid 19 maart 2016, Hilversum Dr. Herman Kroneman, MHCM Verzekeringsarts Medisch Adviseur UWV Amsterdam Agenda - Procesgang 1e en 2 e ziektejaar - Aanvraag
Nadere informatieIssues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010
Issues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010 Topics ANDA process for FDG User fees Contract manufacturing PETNET's perspective Colleagues Michael Nazerias Ken Breslow Ed
Nadere informatieSummary & Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische
Nadere informatieKINDERFORMULARIUM. Tjitske van der Zanden Coordinator Kinderformularium Disclosure belangen spreker:
RIVM Off-label 07 maart 2017 1 KINDERFORMULARIUM Tjitske van der Zanden Coordinator Kinderformularium vanderzanden@nkfk.nl Disclosure belangen spreker: Potentiële belangverstrengeling: geen RIVM Off-label
Nadere informatie15Niet-pluisgevoel Rubriekhouder: Mw. dr. G. A. Donker, (NIVEL) ( )
15Niet-pluisgevoel Rubriekhouder: Mw. dr. G. A. Donker, (NIVEL) (2010-2012) Inleiding Tijdens de opleiding leren huisartsen systematisch en door middel van vragen en onderzoek tot een diagnose te komen.
Nadere informatieOmgaan met bijwerkingen
Vaccins Geneesmiddelen Zwangerschap en medicijnen Omgaan met bijwerkingen Een praktijkadvies inclusief handleiding melden Toepassen van dit advies draagt bij aan veiliger gebruik van geneesmiddelen Wat
Nadere informatieGebruikershandleiding voor webrapporten
Bescherming van de gezondheid van patiënten Deze gebruikershandleiding voor webrapporten bevat informatie over de gegevenselementen, indeling, interpretatie en functionaliteiten van het webrapport. 1.
Nadere informatie15-09-2015 Eerste versie openbaar verslag 1
Vastgesteld d.d. Openbaar verslag van de 836 e vergadering van het 3 september 2015 College ter Beoordeling van Geneesmiddelen, woensdag 12 augustus 2015 te Utrecht DATUM AANPASSING VERSIE 15-09-2015 Eerste
Nadere informatieSTIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1. Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer
STIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1 Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer Stigmatization of Patients with Lung Cancer: The Role of
Nadere informatie10Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA) Rubriekhouder: Mw. dr. I. van den Broek, (RIVM)( )
10Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA) Rubriekhouder: Mw. dr. I. van den Broek, (RIVM)(2008-2012) Inleiding Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA) zijn naast luchtweg-, maagdarm- en urineweginfecties
Nadere informatieVeel vrouwen gebruiken medicijnen tijdens hun zwangerschap. Van veel van deze medicijnen zijn de mogelijke teratogene effecten vaak nog niet goed beke
107 Veel vrouwen gebruiken medicijnen tijdens hun zwangerschap. Van veel van deze medicijnen zijn de mogelijke teratogene effecten vaak nog niet goed bekend. Onderzoek naar welke medicijnen gebruikt worden
Nadere informatiePatiënteninformatie over ernstige primaire IGF-1-deficiëntie en hoe Increlex daarbij kan helpen
Ipsen Endocrinologie Increlex (injectie met mecasermine [rdna-herkomst]) Patiënteninformatie over ernstige primaire IGF-1-deficiëntie en hoe Increlex daarbij kan helpen Voorlichtingsfolder zoals beschreven
Nadere informatieValue based healthcare door een quality improvement bril
Rotterdam, 7 december 2017 Value based healthcare door een quality improvement bril Ralph So, intensivist en medisch manager Kwaliteit, Veiligheid & Innovatie 16.35-17.00 uur Everybody in healthcare really
Nadere informatieValproate referral Nationale implementatie. KenBis 21 september 2018
Valproate referral Nationale implementatie KenBis 21 september 2018 Disclaimer I am employed by a regulatory agency, and have nothing to disclose. The information on these slides is for general information
Nadere informatieHet melden van bijwerkingen van geneesmiddelen: vaak gestelde vragen
Afdeling Vigilantie Het melden van bijwerkingen van geneesmiddelen: vaak gestelde vragen Wat is een bijwerking van een geneesmiddel? Een bijwerking van een geneesmiddel is een schadelijke en ongewilde
Nadere informatiePsychological Determinants of Absenteeism at Work by Pregnant Women. Psychologische determinanten van uitval uit het arbeidsproces door zwangere
Psychological Determinants of Absenteeism at Work by Pregnant Women Psychologische determinanten van uitval uit het arbeidsproces door zwangere vrouwen: Onderzoek naar de relatie tussen angst, depressieve
Nadere informatieStigmatisering van Mensen met Keelkanker: de Rol van Mindfulness van de Waarnemer
Met opmaak: Links: 3 cm, Rechts: 2 cm, Boven: 3 cm, Onder: 3 cm, Breedte: 21 cm, Hoogte: 29,7 cm Stigmatisering van Mensen met Keelkanker: de Rol van Mindfulness van de Waarnemer Stigmatisation of Persons
Nadere informatieEffecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en
Effecten van een op MBSR gebaseerde training van hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en compassionele tevredenheid. Een pilot Effects of a MBSR based training program of hospice caregivers
Nadere informatieBeïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?
Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety
Nadere informatieTerugkijken en vooruitzien Geneesmiddelen en Vaccinveiligheid Teratologie Informatie Service Organisatie en management 11
Jaarverslag Lareb 2013 1 Inhoudsopgave... 1. Terugkijken en vooruitzien 2 2. Geneesmiddelen en Vaccinveiligheid 4 3. Teratologie Informatie Service 10 4. Organisatie en management 11 5. Overige activiteiten
Nadere informatieAPPROACHING THE FAMILY
1 Journalists Workshop Organ Donation and Transplantation APPROACHING THE FAMILY COLENBIE LUC TRANSPLANTATION COORDINATION 9 October 2012 2 Everybody arriving hospital Start the fight for saving life Family
Nadere informatieVoorwoord. Wij hopen dat dit verslag u overtuigt van het belang van het werk van Lareb en van de grote inzet van de medewerkers die dat werk doen.
Voorwoord Het is ons een genoegen u hierbij het verslag over het jaar 2003 aan te bieden. Met dit verslag willen we u informeren over het werk dat het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb verricht. Daarnaast
Nadere informatieRisicominimalisatie materiaal voor patiënten betreffende mycofenolaat-bevattende geneesmiddelen
Risicominimalisatie materiaal voor patiënten betreffende mycofenolaat-bevattende geneesmiddelen Dit risicominimalisatie materiaal voor mycofenolaat-bevattende geneesmiddelen is beoordeeld door het College
Nadere informatieKenniscentrum Bijwerkingen
Kenniscentrum Bijwerkingen Introductiefilm Lareb Arnhem, 9 december 2014 www.lareb.nl Lareb introductie verzamelen van meldingen wat is een bijwerking? praktijk Introductie Farmaceutische industrie ontwikkelen
Nadere informatieVerschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten
Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten Difference in Perception about Parenting between Parents and Adolescents and Alcohol Use of Adolescents
Nadere informatieDe Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.
RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede
Nadere informatieBijlage II. Wetenschappelijke conclusies
Bijlage II Wetenschappelijke conclusies 37 Wetenschappelijke conclusies Tussen 29 september 2015 en 9 oktober 2015 heeft de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) een Good Clinical Practice (GCP)-inspectie
Nadere informatieAcknowledgement. Acknowledgement
Acknowledgement Acknowledgement This study is part of TREND (Trauma RElated Neuronal Dysfunction), a Dutch Consortium that integrates research on epidemiology, assessment technology, pharmacotherapeutics,
Nadere informatieNieuwsbrief NRGD. Editie 11 Newsletter NRGD. Edition 11. pagina 1 van 5. http://nieuwsbrieven.nrgd.nl/newsletter/email/47
pagina 1 van 5 Kunt u deze nieuwsbrief niet goed lezen? Bekijk dan de online versie Nieuwsbrief NRGD Editie 11 Newsletter NRGD Edition 11 17 MAART 2010 Het register is nu opengesteld! Het Nederlands Register
Nadere informatieWat verwacht de Inspectie van Klinisch onderzoek?
Wat verwacht de Inspectie van Klinisch onderzoek? Jos Kraus, senior inspecteur Inspectie voor de gezondheidszorg Baarn, 7 oktober 009. Wat is klinisch onderzoek Introductie Definities De weg door de wet
Nadere informatieGemelde bijwerkingen na influenzavaccinatie
Gemelde bijwerkingen na influenzavaccinatie Leontine van Balveren-Slingerland, Hans C. Rümke en Agnes C. Kant Doel Opzet Methode Resultaten Conclusie Een overzicht geven van meldingen van mogelijke bijwerkingen
Nadere informatieZeldzame ziekten, weesgeneesmiddelen
niet geautoriseerde Nederlandse vertaling Zeldzame ziekten, weesgeneesmiddelen De feiten op een rijtje De EMA wil graag dat Europese burgers met zeldzame ziekten toegang hebben tot specifieke en werkzame
Nadere informatieErvaringen Wmo. Cliëntervaringsonderzoek Berg en Dal 2017
Ervaringen Wmo Cliëntervaringsonderzoek Berg en Dal 2017 Inhoud 1. Achtergrond van het onderzoek... 2 2. Het regelen van ondersteuning... 4 3. Kwaliteit van de ondersteuning... 6 4. Vergelijking regio...
Nadere informatieTherapietrouw bij hartfalen: Wat kan de huisapotheker doen? CARDIO 017 Apr. Lieven Zwaenepoel
Therapietrouw bij hartfalen: Wat kan de huisapotheker doen? CARDIO 017 Apr. Lieven Zwaenepoel APB MISSIE Het stimuleren, ontwikkelen en promoten van de meerwaarde van de OFFICINA-APOTHEKER waarbij GEZONDHEID
Nadere informatieValidatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners
Validatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners van Somatische en Psychogeriatrische Afdelingen Validation of the Depression List (DL) and the Geriatric
Nadere informatieBijwerkingen van varenicline in de dagelijkse praktijk. Een prospectieve, observationele cohortstudie
O o r s p r o n k e l i j k a r t i k e l Bijwerkingen van varenicline in de dagelijkse praktijk. Een prospectieve, observationele cohortstudie 2 PW wetenschappelijk platform Ingrid Oosterhuis a *, Linda
Nadere informatieOnderzoek naar het effect van een digitale meldmodule op het aantal gemelde bijwerkingen in een algemeen ziekenhuis
Onderzoek naar het effect van een digitale meldmodule op het aantal gemelde bijwerkingen in een algemeen ziekenhuis A.M.A. van den Tweel a *, F.P.A.M. van Hunsel bc, H.J. Derijks d, W.A.J.J. Hermens d,
Nadere informatieOnderzoek naar voorschrijven door Verpleegkundig Specialisten. Anneke Francke, mede namens Marieke Kroezen (NIVEL) 19 juni 2014
Onderzoek naar voorschrijven door Verpleegkundig Specialisten Anneke Francke, mede namens Marieke Kroezen (NIVEL) 19 juni 2014 In de praktijk horen we niet alleen dat de kwaliteit van het voorschrijven
Nadere informatieExperience-Based Authority Argumentation in Direct-to-Consumer Medical Advertisements R.M. Wierda
Experience-Based Authority Argumentation in Direct-to-Consumer Medical Advertisements R.M. Wierda Samenvatting In medische advertenties proberen adverteerders consumenten ervan te overtuigen een bepaald
Nadere informatieBIJWERKINGEN WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN MEER KANS OP BIJWERKINGEN VEEL VOOR- KOMENDE BIJWERKINGEN WISSELWERKING
BIJWERKINGEN WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN MEER KANS OP BIJWERKINGEN VEEL VOOR- KOMENDE BIJWERKINGEN WISSELWERKING TUSSEN MEDICIJNEN CONTROLE MEDICIJNEN DOOR DE OVERHEID BIJWERKINGEN MELDEN BIJSLUITER
Nadere informatieAlgemene informatie. Medisch wetenschappelijk onderzoek
Algemene informatie Medisch wetenschappelijk onderzoek 1 Inleiding Artsen verrichten naast hun normale behandelingen soms medisch wetenschappelijk onderzoek. Dit doen artsen in het Scheper Ziekenhuis Emmen
Nadere informatieMonitor jongeren 12 tot 24 jaar
Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland
Nadere informatieEffectiviteit van antidepressiva; implicaties van twee meta-analysen voor de klinische praktijk
k o r t e b i j d r a g e Effectiviteit van antidepressiva; implicaties van twee meta-analysen voor de klinische praktijk s. t h i o, a. j. l. m. v a n b a l k o m achtergrond Regelmatig ontstaat er in
Nadere informatieRob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische Farmacoepidemiologie Universiteit Utrecht
Hoe vertaal ik resultaten uit de medische literatuur en richtlijnen naar de dagelijkse praktijk? Interpretatie van resultaten van geneesmiddelenonderzoek Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische
Nadere informatieDeelnemen aan een klinische studie. informatie voor patiënten
Deelnemen aan een klinische studie informatie voor patiënten INLEIDING 3 KLINISCHE STUDIES: INLEIDENDE INFO 5 Wat is een klinische studie? Klinische studies in UZ Leuven Waarom deelnemen aan een klinische
Nadere informatieOnderwerpen presentatie
18-11-216 Veel voorkomende bijwerkingen preventieve vaccinatie kinderen (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven1 Discloser belangenspreker Geen Lareb
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 9 april 2013 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 25 VX DEN HAAG T 070 340 79 F 070 340 78 34
Nadere informatieGENEESMIDDELEN Veel gestelde vragen en antwoorden. Augustus 2008
GENEESMIDDELEN Veel gestelde vragen en antwoorden Augustus 2008 Toelichting: De vragen zijn ingedeeld in drie onderdelen: -1- vergoedingen voor geneesmiddelen, -2- preferentiebeleid van zorgverzekeraars,
Nadere informatieMaster Thesis. Early Career Burnout Among Dutch Nurses: Comparing Theoretical Models. Using an Item Response Approach.
1 Master Thesis Early Career Burnout Among Dutch Nurses: Comparing Theoretical Models Using an Item Response Approach. Burnout onder Beginnende Nederlandse Verpleegkundigen: een Vergelijking van Theoretische
Nadere informatieModeratie van de Big Five Persoonlijkheidsfactoren op de Relatie tussen. Gepest worden op het Werk en Lichamelijke Gezondheidsklachten en
Moderatie van de Big Five Persoonlijkheidsfactoren op de Relatie tussen Gepest worden op het Werk en Lichamelijke Gezondheidsklachten en Ziekteverzuim Moderation of the Big Five Personality Factors on
Nadere informatieEvidence Based Practise versus Practice Based Evidence
Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence Dr. John Verhoef (Lector) Lectoraat Eigen Regie Hogeschool Leiden, Cluster Zorg verhoef.j@hsleiden.nl Waar hebben we het over? Evidence Based Practice
Nadere informatie