Samenvatting Literatuurkunde 18e eeuw

Transcriptie

1 Samenvatting Literatuurkunde 18e eeuw Samenvatting door J woorden 16 juni ,4 2 keer beoordeeld Vak Literatuurkunde Koning Willem I kwam aan de macht en Nederland speelde geen belangrijke rol meer. België werd aan Nederland toegevoegd als bufferzone tegen het Franse gevaar. Echter, de verschillen waren te groot en de Belgen scheidden zich af. Omdat Willem I vreesde dat de Franse Revolutie over zou slaan naar Nederland gaf hij Thorbecke toestemming de grondwet te wijzigen en macht van de koning naar de ministers over te hevelen. De welgestelde burgers kregen meer vrijheid en het begin van de huidige democratie ontstond. Nederland buitte d.m.v. een zogenoemd cultuurstelsel de boeren in de kolonie Nederlands-Indië uit, maar in Nederland gingen steeds meer stemmen op tegen dit onrecht. Toen in de 2 e helft van de 19 e eeuw de industrialisatie in Nederland op gang kwam begon de economie weer beter te presteren, maar er waren slechte werkomstandigheden en er was kinderarbeid. De afschaffing van de kinderarbeid in 1874 was de eerste sociale wet. De Nederlandse Hervormde kerk ontstond na een kerkscheuring en ook in de literatuur was men bezig met het geloof. Het Reveil was een nieuwe christelijke beweging die pleitte voor geloven met je hart i.p.v. met je hoofd. In de 19 e eeuw werd de verlichting opgevolgd door de romantiek: Toon en inhoud minder redelijk, minder helder en minder optimistisch Het gevoel i.p.v. het verstand staat voorop Ontevreden met eigen tijd -> vlucht naar verre oorden of andere tijden in de literatuur Hunkering naar kleurrijk en intens bestaan -> positieve kijk naar de Middeleeuwen Onze huidige visie op de kunst is nog steeds romantisch te noemen. Niet de bedoeling publiek te vermaken of op te voeden Poging de waarheid achter dingen te openbaren Kunstenaar is geen vakman, maar een ziener Kunst moet je iets doen, niet iets leren Bekende dichters romantiek: Feith, schreef Julia (overgangsboek tussen verlichting en romantiek) Bilderdijk, schreef honderdduizenden verzen waaronder veel afscheidsgedichten Kinker, ontwikkelde eigen romantische filosofie: de hele natuur is bezield door geheimzinnig leven waaraan de mens pas deel kan nemen als hij zich bevrijdt van illusies Staring, schreef rustige en goed gecomponeerde verzen Pagina 1 van 5

2 Tollens, populairste dichter uit die tijd. Schreef over huiselijke taferelen in eenvoudige stijl Beets, schreef woest romantische verzen en Camera Obscura onder het pseudoniem Hildebrand -> vertelde ironisch over zijn omgeving. Hij werd later een dominee-dichter Literaire buitenbeentjes romantiek Gerrit van de Linde (De Schoolmeester) studeerde voor dominee in Leiden. Leefde losbandig -> vlucht naar Engeland. Richtte kostschool op. In zijn gedichten lapt hij alle regels aan zijn laars en hanteert een geheel eigen stijl. Wordt gezien als grappenmaker. Eduard Douwes Dekker (Multatuli) was een controleur in Nederlands-Indië en werd later benoemd tot assistentresident. Hij sprak zich openlijk uit tegen de wanpraktijken van zijn collega s en werd uiteindelijk ontslagen. Hij keerde terug naar Europa waar hij Max Havelaar schreef, een scherpe aanklacht tegen de uitbuiting in Indië, maar ook een roman met een overweldigende stijl en een ingenieuze structuur. Het werd een groot succes, maar het heeft destijds niets veranderd aan de misstanden in Indië. Multatuli betekent Ik heb veel geleden Volledige titel boek was Max Havelaar of de koffieveilingen der Nederlandsche handelmaatschappij. Koffieveilingen in de titel fungeerde als een lokkertje. Meervoudig vertelperspectief: Batavus Droogstoppel. Vertelt nonsens en stelt de Nederlandse schijnheilige koopmansmentaliteit voor: een arrogante profiteur en kleinburgerlijk persoon. Hij zegt constant zinnen zoals Het is de waarheid en Ik ben makelaar in koffie en ik woon op de Lauriergracht no. 37. Max Havelaar versterkt zo het werkelijkheidsgehalte van de roman. Stern. Hij is de held en niet veel beschreven. Hij schrijft Havelaar gedeeltes in het boek, maar later blijkt dat Sjaalman hierachter zit. Multatuli zelf aan het einde. Hij beschrijft duidelijk zijn standpunt. Ds. Wawelaar was een ander droogstoppelfiguur. Hij stond symbool voor de fanatiek evangelisatie van de heidense Javanen, die zich dood werken voor de Nederlands overheid in ruil voor het ware geloof. Handschriftenkwestie: Toen Eduard Douwes Dekker het manuscript van Max Havelaar af had, liet hij Jacob van Lennep het uitgeven. Echter, hij gaf het kopierecht (nodig om het boek te kunnen uitgeven) aan Lennep zonder er geld voor te vragen. Hoewel er erg veel exemplaren werden verkocht heeft Dekker er dus weinig aan verdiend. Hierover spande Dekker nog een rechtspraak aan tegen Lennep, maar die verloor hij (ook nadat hij in hoger beroep was gegaan). Lennep veranderde echter wel wat dingen aan het boek, omdat die dingen volgens hem teveel ingingen tegen de visie van de mensen op de wereld, sommige delen waren te extreem. Daardoor kregen de mensen een ander boek te lezen dan Dekker het bedoeld had. Echter, later is een overgeschreven versie van het oorspronkelijke document teruggevonden dat is gebruikt als basis voor de vierde druk. Die was dus weer meer zoals Dekker het had bedoeld, alhoewel ook de overgeschreven versie (de nulde druk) geen exact kopie was van de oorspronkelijke tekst. Samenvatting (bron: Hoofdstuk 1-4: In deze hoofdstukken komt Batavus Droogstoppel aan het woord. Hij stelt zichzelf voor en vertelt wat zijn idealen zijn. Ook vertelt hij dingen van zijn jeugd, hieruit maken we op dat hij Havelaar als klasgenoot heeft gehad. In dit hoofdstuk komen Sjaalman(Havelaar) en Droogstoppel elkaar tegen. Sjaalman geeft Droogstoppel een pak met papieren mee waar dingen staan beschreven die Sjaalman heeft meegemaakt. Droogstoppel moet niet hebben van de arme Sjaalman. Later besluit hij van de papieren een boek te schrijven over de koffiecultuur. Hierbij krijgt hij hulp van Stern. Hoofdstuk 9-10: Hier vertelt Droogstoppel dat hij al het voorgaande niet mooi vond. Hij uit hier zijn mening dat het de eigen schuld is van de javanen dat ze zo arm zijn. Ook heeft hij helemaal geen medelijden met de Javanen. In deze twee hoofdstukken komt ook de beruchte preek van ds. Wavelaar voor. Pagina 2 van 5

3 (Dit was wat we zogenaamd noemen Roman 1) Roman 2: Hoofdstuk 5-8: Hier worden Havelaar en zijn familie, de Regent, Verbrugge en Duclari voorgesteld. Het hoofdstuk bevat de geschiedenis van Havelaar van het begin van zijn loopbaan als assistent-resident in Lebak. Ook komt hier de toespraak voor die Havelaar 'doet' voor de hoofden van Lebak. Hoofdstuk 11-16: In deze hoofdstukken wordt het etentje van Havelaar met zijn vrouw en Verbrugge en Duclari vertelt. Havelaar heeft het hier over zijn geschiedenis (oa over Sumatra) en over zijn mening over veel zaken (bv. vrouwen, kunst en Indië). Ook begint hier de strijd tegen het onrecht die Havelaar voert. De beroemde parabel van de Japanse Steenhouwer komt ook hier in voor. Hoofdstuk 17-19: Het verhaal van Saïdjah en Adinda. Dit verhaal laat zien hoe de toestanden in Lebak zijn. Ook klaagt Havelaar de Nederlandse Staat in dit gedeelte aan. Protest: Hoofdstuk 20: In de eerste helft van dit hoofdstuk zien we dat Havelaar ontslag neemt. Al zijn inzettingen waren tevergeefs. Het 2e gedeelte is voor Multatuli. Hij neemt het boek over van de schrijvers en neemt afscheid van ze. Stern laat hij goedkeurend achter. Droogstoppel wordt met harde hand uit het boek geschreven. Multatuli schrijft wat hij met het boek wil bereiken. Max Havelaar is een autobiografische roman. De hoofdpersoon is eigenlijk de schrijver zelf in verschillende gedaantes. De eerste gedaante is die van Sjaalman, een schrijver & dichter. De tweede gedaante waarin hij voorkomt is die van Stern, de jonge Duitser die de Havelaarsgeschiedenis vertelt. Max Havelaar is zelf de derde afslitsing van de auteur. Hij is de ideale ambtenaar, die strijdt tegen het onrecht dat de inlanders - volgens hem- worden aangedaan. Hij past niet echt in het toenmalige koloniale ambtenaren idee en komt het onwil en onbegrip van de bestuurders dan ook tegen op zijn pad. Toch blijft hij overtuigd van zijn opvattingen, daarbij wordt hij gesteund door zijn liefdevolle echtgenote, die blinde verering voor hem heeft. De vierde gedaante is die van Multatuli, die vecht voor eerherstel. Sjaalman, Stern, Havelaar & Multatuli zijn dus een en dezelfde figuur. Allen tonen ze een andere kant van Eduard Douwes Dekker, die zelf in 1856 als assistent-resident van Lebak een einde probeerde te maken aan de toestanden, maar later na zijn tevergeefse pogingen, terugkeerde naar Europa. (bron: Een nieuw genre in de romantiek was de historische roman waarin een historisch gegeven wordt geromantiseerd. Piet Paaltjens is een fictief figuur bedacht door Haverschmidt en dreef de spot met de sentimentele manier van Pagina 3 van 5

4 dichten in de 19 e eeuw. Ogenschijnlijk grappig door de quasi-zwartgalligheid waren de gedichten ook een camouflage: het sombere en gevoelige karakter was dat van Haverschmidt zelf. Haverschmidt werd dominee en kreeg last van zware depressies en geloofstwijfel resulterend in zelfmoord. Hij schreef Snikken en glimlachjes. Pantheïsme: bezielde natuur -> in de natuur kun je god vinden Vorming Duitse keizerrijk -> modernisatie en industrialisatie in Nederland rond 1880 Industrialisatie -> stijging welvaart -> stijging hygiëne en kwaliteit voeding en huisvesting -> groei bevolking De sociale kwestie: men trekt zich veel van het analfabetisme, alcoholisme, lange werkdagen, lage lonen, etc. aan De socialisten streefden naar een bevrijding van de arbeidersklasse en kregen veel aanhang. Langzaamaan kwam het proletariaat en ook de vrouwen in opstand en mensen gingen zich organiseren. Dat proces is verzuiling. Er waren 4 grote zuilen: protestanten, katholieken, socialisten en liberalen. Het naturalisme en impressionisme waren de grote literaire vernieuwingsbewegingen, van oorsprong uit Frankrijk Zola was de grondlegger van het naturalisme Erfelijkheid, opvoeding en milieu bepaalden wie of wat de mens was Karakter en gedrag was te verklaren uit natuurlijke wetmatigheden Mens heeft geen vrije wil en geen invloed op de loop der dingen -> naturalisme komt vaak pessimistisch en fatalistisch over Niet de moraal, maar de waarheid stond centraal Openhartig over taboe-onderwerpen Oorzaak keuzes volgens Zola: Tijd/moment Erfelijkheid/ras Omstandigheden/milieu Emants was de pionier van het naturalisme in Nederland. Hij schreef Een nagelaten bekentenis. Monet, Manet en Renoir waren de grondlegger van het impressionisme Veel bijvoeglijke naamwoorden Verzonnen woorden Klanknabootsingen (onomatopeeën) Originele zinsbouw Beweging van Tachtig (groep jonge wilde dichters) Willem Kloos (sonnetten) Albert Verwey Lodewijk van Deyssel Herman Gorter (lyrisch werk waaronder lang gedicht Mei. Een nieuwe lente en een nieuw geluid Frederik van Eeden Hun grote voorbeeld was Jaques Perk Pagina 4 van 5

5 Hun leuzen waren: L art pour l art Vorm en inhoud zijn één Kunst is passie Kunst moet zijn de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie Ze kregen hun werk nergens geplaatst -> eigen tijdschrift: De Nieuwe Gids Heijermans kwam op tegen Tachtig en vond dat kunst een maatschappelijke functie moest hebben. Pseudoniem: Samuel Falkland Schreef honderden humoristisch columns: Falklandjes Bekend van sociale toneelstukken over problemen proletariaat Couperus was de belangrijkste prozaschrijver rond Zwakke leerling, schreef vele mislukte verzen Zijn feuilleton Eline Vere werd later een groot succes Speelt zich af in bovenklasse Den Haag. Eline kan noodlot niet ontlopen -> zelfmoord Hij was verwijfd, maar niet openlijk homoseksueel Schreef aantal grote historische romans geplaatst in de klassieke wereld Reisreportages vanuit Noord-Afrika en het Verre Oosten voor de Haagsche Post. Pagina 5 van 5