Verlichting

Transcriptie

1 Verlichting

2 Kenmerken Verlichting Algemeen Rationalisme Empirisme Optimisme Maakbare samenleving Opvoeding Kunst en literatuur Kunst weerspiegelt orde en redelijkheid schepping Utile dulce Didactisch

3 Literatuur van de Verlichting J.A. Schasz, Reize door het apenland Betje Wolff en Aagje Deken, Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart Betje Wolff en Aagje Deken

4 Romantiek Caspar David Friedrich, 1818

5 Kenmerken Romantiek Algemeen Gevoel Antirationalisme Individualisme Interesse voor natuurlijke Kunst en literatuur Weltschmerz Sehnsucht Escapisme Verleden Droom en fantasie Natuur Lyrisch

6 Literatuur van de Romantiek Multatuli Nicolaas Beets (Hildebrand), Camera obscura A.L.G. Bosboom-Toussaint, Het Huis Lauernesse Jacob van Lennep, De roos van Dekama Multatuli, Max Havelaar Piet Paaltjens, Snikken en grimlachjes

7 Fin de siècle Alfons Mucha, 1897

8 Historische achtergrond Fin de siècle Evolutieleer van Charles Darwin Theorieën onderbewuste van Sigmund Freud Socialisme gezien als aantasting bestaande orde gevaar voor macht heersende klasse

9 Kenmerken Fin de siècle Algemeen Tweespalt angst voor nieuwe en zelfvoldaanheid over bereikte Escapisme: vlucht uit realiteit in kunst, overbeschaving, luxe, genotzoekerij la belle époque Kunst en literatuur Escapisme komt tot uiting in estheticisme l art pour l art Kunst heeft geen functie Vorm is belangrijker dan inhoud

10 Belangrijkste kunststromingen Fin de siècle Impressionisme Naturalisme Symbolisme Neoromantiek

11 Impressionisme Claude Oscar Monet, 1874 Impression soleil levant

12 Impressionisme algemeen Voortzetting van en reactie op realisme 19 e eeuw: Kunstenaar beeldt werkelijkheid uit (voorzetting) Zoals hij die ervaart (reactie) Estheticisme: sfeer belangrijkst

13 Vincent van Gogh, 1889 Sterrennacht

14 Impressionisme in literatuur Nuances, indrukken en gevoelens willen uitdrukken Veel bijvoeglijke naamwoorden Neologismen Archaïsmen Originele beeldspraak Alliteraties en enjambementen Sonnet veel beoefend genre Woordkunst

15 Naturalisme Verdere uitwerking realisme, maar dan in de roman- en toneelkunst Niet alleen leven mens laten zien, maar ook verklaren hoe het zo geworden

16 Hoofdprincipe Naturalisme Leven bepaald door drie factoren Erfelijke aanleg Milieu Tijd familieromans, psychologische romans, sociale romans

17 Kenmerken Naturalisme Somber en pessimistisch Leven zinloos Mens geneigd tot het kwade Fatalisme (noodlot, geen vrije wil) Haaks op estheticisme Omstreden onderwerpen

18 Naturalistische literatuur Louis Couperus, De stille kracht Louis Couperus, Van oude menschen de dingen die voorbijgaan Louis Couperus, De boeken der kleine zielen Lodewijk van Deyssel, Een liefde Marcellus Emants, Een nagelaten bekentenis

19 Tachtigers Ik ween om bloemen in de knop gebroken En vóór den uchtend van haar bloei vergaan, Ik ween om liefde die niet is ontloken, En om mijn harte dat niet werd verstaan. Gij kwaamt, en 'k wist gij zijt weer heengegaan... Ik heb het nauw gezien, geen woord gesproken: Ik zat weer roerloos nà die korten waan In de eeuwge schaduw van mijn smart gedoken: Zo als een vogel in den stillen nacht Op éés ontwaakt, omdat de hemel gloeit, En denkt, 't is dag, en heft het kopje en fluit, Maar eer 't zijn vaakrige oogjes gans ontsluit, Is het weer donker, en slechts droevig vloeit Door 't sluimerend geblaarte een zwakke klacht. Willem Kloos

20 Achtergrond Tachtigers Impressionisme en Naturalisme komen in Nederland samen in het werk van de Tachtigers: groepje Amsterdamse schrijvers die rond 1880 debuteerden: Willem Kloos, Jacques Perk, Hélène Swarth, Albert Verwey, Frederik van Eeden, Lodewijk van Deyssel en Herman Gorter.

21 Tachtigercritici Willem Kloos (kritiek op basis van argumenten) Lodewijk van Deyssel (grootmeester scheldkritiek)

22 1885 Oprichting De Nieuwe Gids In redactie onder anderen: Willem Kloos Frederik van Eeden Albert Verwey

23 Principes van Tachtig Estheticisme l Art pour l'art Individualisme Kloos: "allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie" Eenheid van vorm en inhoud De waarneembare werkelijkheid is uitgangspunt Realisme Naturalisme Sensitivisme Gorter: "dat wat je zintuiglijk doorleefde met uitschakeling van den geest onmiddellijk te verklanken" in lyrische poëzie

24 Tachtiger Frederik van Eeden De kleine Johannes (1887) Ontwikkeling van kind tot volwassene.

25 Tachtiger Frederik van Eeden Van de koele meren des doods (1900) Beschrijving geestelijk en lichamelijk aftakelingsproces door morfineverslaving.

26 Tachtiger Herman Gorter Een nieuwe lente en een nieuw geluid: Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit, Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht, In een oud stadje, langs de watergracht In huis was 't donker, maar de stille straat Vergaarde schemer, aan de lucht blonk laat Nog licht, er viel een gouden blanke schijn Over de gevels van mijn raamkozijn. Mei, 1889