Jaarverslag 2012 Maatschappelijke en financiële verslaglegging. Klantwaarde. door creëren en realiseren van dé integrale huisvestingsoplossing.

Transcriptie

1 Jaarverslag 2012 Maatschappelijke en financiële verslaglegging Klantwaarde door creëren en realiseren van dé integrale huisvestingsoplossing.

2 Onze visie: Wij creëren en realiseren dé integrale huisvestingsoplossing.

3

4 Inhoud Over dit verslag 3 Jaarverslag 2012 Heembouw Holding 4 Nieuwbouw m² DC Rhenus Logistics op bijzondere locatie Duurzaam DC Kengetallen 15 Het nieuwe ontwikkelen: co-creatie Personalia Raad van Commissarissen 20 Personalia Bestuur van de organisatie 21 Bericht Raad van Commissarissen 23 Realisatie productiesite Erca en BIM Menselijk kapitaal 30 Personeelsbezetting en verloop, leerlingen en stagiaires 30 Jubilea, pensioen 31 Ketensamenwerking plus bij renovatie Tuinstadwijk Verzuim 36 Ongevallen, sociaal kapitaal 37 Opleidingen, talentontwikkeling 38 Werving en selectie, coaching 39 Vraaggestuurde aanpak nieuwbouw vrachtgebouw Duurzaam bouwen en milieu 46 CO2-reductie, ISO 14001, Dutch Green Building Council 46 Afvalscheiding op de bouw, windmolens, ecofont 47 Duurzame renovatie kantoor Dunea Maatschappij 50 Sponsoractiviteiten, Lean-informatiemiddag 50 Kansen en trends e-fulfilment Kennisdelen Lean Bouwen Social return op project renovatie stadskantoor Vlaardingen Verslag Gezamenlijke OndernemingsRaad Jaarrekening Overige gegevens 86 GRI-G3 index toepassingsniveau C 88

5 Klantwaarde door creëren en realiseren van dé integrale huisvestingsoplossing Geïntegreerd maatschappelijk en financieel jaarverslag 2012 Ons verslag van onze activiteiten over het afgelopen jaar draagt de titel: Klantwaarde door creëren en realiseren van dé integrale huisvestingsoplossing. Klantwaarde creëren loopt als een rode draad door dit verslag heen. Het is de pijler onder de Lean-filosofie en de kern van onze visie. Wij creëren klantwaarde voor onze klanten door hen een allesomvattende oplossing te bieden voor hun huisvestingsvraag, maar ook door te investeren in Lean-trainingen voor onze leveranciers en door innovatie op allerlei gebied om onze concurrentiepositie verder te verstevigen. Ook, of wellicht juist, in deze economisch lastige tijden. Onze prestaties op financieel en maatschappelijk gebied zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In dit geïntegreerde verslag informeren wij onze stakeholders open en transparant over onze bedrijfsvoering en onze activiteiten op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Namens de Holdingdirectie Heembouw, Peter Lammertink 3

6 Jaarverslag 2012 Heembouw Holding Met een daling in de bouwproductie die in Nederland uiteindelijk op 8% is uitgekomen en een recordaantal faillissementen (1.464 stuks) in de bouw mag 2012 met recht een lastig jaar genoemd worden. Toch kunnen wij met enige tevredenheid terugkijken op onze prestaties in het afgelopen jaar. Tegen de algemene trend in, is onze omzet ten opzichte van 2011 licht gestegen en hebben we ons marktaandeel weten uit te breiden. Vooral op het gebied van bedrijfsruimten hebben we kunnen excelleren. Onze integrale huisvestingsoplossing heeft voor onze klanten in dit segment duidelijk toegevoegde waarde, wat ondermeer terug te zien is in ons grote aandeel design & build trajecten in dit marktsegment. Resultaten 2012 Begin 2012 liet het EIB weten een daling in de bouwproductie van 3,5% te verwachten [EIB, verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid 2012, februari 2012]. Dit is uiteindelijk uitgekomen op de eerder genoemde krimp van 8%. Toch zijn wij ondanks de lagere volumes, overcapaciteit en prijsdruk in staat gebleken onze omzet en organisatie gezond te houden. De omzet steeg met 4,3% tot 115 miljoen. Ons operationeel resultaat is evenwel ten opzichte van het vorige jaar teruggelopen. Deze ontwikkeling in het resultaat is direct aanwijsbaar aan twee lastige dossiers, die ondanks inspanningen op juridisch gebied, nog niet tot een bevredigende afloop hebben geleid en ons hebben genoodzaakt voorzichtig om te gaan met resultaten. Desondanks is er nog steeds sprake van een redelijk bedrijfsresultaat van 1,02 miljoen. Heembouw heeft haar organisatie ingericht naar klantgroepen: de klantgroepen eindgebruikers bedrijfsruimten en kantoren, te categoriseren onder de pijler werken. Daarnaast de klantgroepen eindgebruikers woningen en woningcorporaties en zorginstellingen, te categoriseren als wonen. Onze resultaten binnen de klantgroepen werken zijn bovengemiddeld goed. Voor de klantgroepen wonen hebben we onder invloed van de omstandigheden op de markt en met name door de reeds eerder genoemde dossiers helaas een klein verlies moeten noteren. Onze vermogenspositie blijft solide. Onze solvabiliteit is 40,8%. Ook onze liquiditeit blijft gehandhaafd op een goed niveau. De inspanningen voor het verder afbouwen van onze voorraad gereed product hebben effect gesorteerd. Ten aanzien van risicobeheer is het beleid om financiële risico s niet af te dekken met behulp van financiële instrumenten. De belangrijkste risico s betreffen markt- en kredietrisico. Het menselijk kapitaal is in onze organisatie het grootste goed. Dit zorgt ervoor dat wij onze kwaliteit kunnen vasthouden en kunnen blijven bouwen aan het verder ontwikkelen van de integrale huisvestingsoplossing, wat essentieel is voor het goed kunnen bedienen van onze klantgroepen. Het verloop is op 5,8% uitgekomen en ook in 2012 was het ziekteverzuim weer laag: 3,7%. Financieel beleid Het financieel beleid blijft erop gericht met een verantwoord risico een goed rendement op onze projecten te behalen. De effecten op ons resultaat zijn aanleiding om nog stringentere aandacht te geven aan risicobeheersing en debiteurenbeheer. Ook in 2012 hebben wij geen structureel gebruik van externe financiering hoeven maken. Wij houden onze focus op het managen van ons werkkapitaal, om onze liquiditeitspositie op het goede niveau te houden. Het systeem dat wij in 2011 hebben ontwikkeld en geïmplementeerd voor financiële projectbeheersing, is het afgelopen jaar verder geautomatiseerd. Dit biedt meer tijd en ruimte voor verdieping van de constructieve dialoog over de voortgang van onze werken. 4

7 Klantgroepen Eindgebruikers bedrijfsruimten Voor de klantgroep eindgebruikers bedrijfsruimten hebben we volop ingezet op verdere ontwikkeling van de integrale huisvestingsoplossing. Conceptontwikkeling is daarbinnen een belangrijke toegevoegde waarde voor onze klanten gebleken. Onze inzet voor de herontwikkeling van de Betonsonlocatie op Ekkersrijt in Son en Breugel heeft geleid tot de grootste nieuwbouw transactie in Nederland in 2012: de realisatie van een DC van m 2 voor opdrachtgever Dok Vast, dat door de vele en vergaande duurzaamheidsmaatregelen tevens een zeer duurzaam DC wordt. Ook is dit de locatie waar wij ons 6e depot voor PostNL Pakketten zullen bouwen. Wij zijn trots op onze prestaties in deze markt en kunnen ons inmiddels rekenen tot een van de autoriteiten binnen dit marktsegment. Eindgebruikers kantoren De Nederlandse kantorenmarkt blijft onder druk staan. De leegstand in Nederland ligt inmiddels op 15%. Dit betekent echter niet dat er geen kansen zijn op deze markt. Onderzoek [Jones Lang Lasalle, september 2012] wijst uit dat veel van de bestaande kantoren niet kunnen bieden wat de gebruiker vandaag de dag verwacht van een kantoorruimte. Daarnaast bieden veel kantoorlocaties weinig perspectief voor de toekomst. Dit sterkt ons in de overtuiging dat deze markt ruimte biedt voor nieuwbouw op maat en kantoorrenovatie. In 2012 hebben wij een aantal belangrijke stappen gezet in de ontwikkeling van de integrale huisvestingoplossing voor de klantgroep eindgebruikers kantoren. Onze Lean-werkwijze heeft ervoor gezorgd dat wij met name op het gebied van grootschalige kantoorrenovatie inmiddels onze naam aan het vestigen zijn. Ruim m 2 kantoor is sinds 2012 door ons duurzaam gerenoveerd. Woningcorporaties en zorginstellingen Om de klantgroep woningcorporaties en zorginstellingen nog beter te kunnen bedienen, hebben wij onze organisatie versterkt. We zien bij de corporaties een duidelijke beweging naar een andere manier van samenwerken met aannemers en leveranciers. Met onze Lean-werkwijze, dat in het verlengde ligt van ketensamenwerking, kunnen wij daar goed op in spelen. De Lean filosofie is erop gericht optimaal gebruik te maken van aanwezige kennis om samen met betrokken partijen zoveel mogelijk klantwaarde te kunnen creëren. We ervaren dat dit door de markt herkend wordt en worden door opdrachtgevers meer betrokken in ketensamenwerkingsprojecten. Eindgebruikers woningen Tegen het marktsentiment in, steken we veel energie in de klantgroep eindgebruikers woningen in de overtuiging dat deze investering in de komende jaren zal resulteren in een toename van onze bouwproductie voor deze klantgroep. We hebben onze organisatie versterkt en werken volop aan de invulling van de integrale huisvestingsoplossing voor deze klantgroep. Onze eerste ervaringen sterken ons in de overtuiging dat onze aanpak voor deze klantgroep toegevoegde waarde biedt. Hierbij faciliteren we steeds meer ontwikkelaars en betrekken we beleggers uit ons netwerk bij projecten. Verder werken we continu aan verdere verbetering van onze duurzame conceptwoning de Heembouw OptimaalWoning. Integriteit Betrouwbaarheid is een belangrijke kernwaarde. Wij komen onze afspraken na, zijn integer en nemen verantwoordelijkheid voor onze acties. Dit doen wij vanuit een professionele houding en met kennis van zaken. Onze bedrijfscode (geregistreerd bij de Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid onder nummer ) is daarbij voor al onze medewerkers leidend. Om het onderwerp integriteit levend te houden in de organisatie, hebben wij een jaarlijks terugkerende cyclus van activiteiten rondom het thema integriteit. In de Holding Directie wordt het jaarverslag van de vertrouwenspersoon besproken en geëvalueerd wat de stand van zaken is. Elk jaar bieden de vestigingsdirecteuren hun verantwoordingsbrieven aan en vindt er een bijeenkomst plaats met de managementteams van de hele organisatie rondom dit thema. Integriteit komt elk jaar terug op de agenda van het overleg met de Ondernemingsraad en op de vestigingen zijn er bijeenkomsten met zelf te bepalen sleutelfiguren waarbij integriteit centraal staat. Bestuur van de organisatie De Holding Directie is met ingang van 1 januari 2013 versterkt met de toetreding van Roland van Oostrom als financieel directeur Heembouw Holding. Hiermee bestaat het bestuur van de organisatie uit drie personen: Voorzitter Peter Lammertink, Erwin van Berkel en Roland van Oostrom. Met betrekking tot de samenstelling van het bestuur van de organisatie zijn alle leden van het mannelijk geslacht. Deze functies staan echter, evenals alle andere functies in de organisatie, open voor geschikte kandidaten van beide geslachten. Vervolg op p.12 > 5

8 Nieuwbouw m 2 DC Rhenus Logistics Realisatie nieuw DC Rhenus Contract Logistics 6

9 Bijzondere locatie Kennis van grondlocaties en conceptontwikkeling zijn twee aspecten van de integrale huisvestingsoplossing van Heembouw. Op een herontwikkelingslocatie op Ekkersrijt in Son en Breugel komen deze twee samen. Hier is Heembouw volop bezig met de realisatie van een nieuw DC van m 2 voor logistiek dienstverlener Rhenus Logistics. Daarnaast is Heembouw hier onlangs gestart met de realisatie van een nieuw depot voor PostNL Pakketten, wat alweer het zesde depot is dat Heembouw voor PostNL realiseert. Op deze locatie werd eind 2012 ook de 47ste vestiging van Bouwmaat opgeleverd. conceptontwikkeling Nieuwbouw distributiecentrum Rhenus Contract Logistics Plaats: Son en Breugel Opdrachtgever: Dok Vast Toekomstige gebruiker: Rhenus Contract Logistics Architect: Habeon Architecten 7

10 Bouwen voor de lange termijn In 2010 vroeg een klant ons om de logistiek van verschillende operaties te consolideren op één locatie. Wij hebben Dok Vast toen gevraagd op zoek te gaan naar mogelijke locaties hiervoor in het zuiden van Brabant. Aan het woord is Alphons van Erven van Rhenus Logistics (Rhenus). Onze belangrijkste randvoorwaarden waren een uitstekende ontsluiting, een goede verbinding met de Rotterdamse haven en de nabijheid van een netwerk van pakketvervoerders. Er waren tal van mogelijkheden voorhanden. De keuze viel uiteindelijk op Ekkersrijt in Son en Breugel. Jos Klanderman van Dok Vast: Deze locatie voldeed aan alle criteria. Bovendien is het heel dicht bij de klant van Rhenus. Dat gaf uiteindelijk de doorslag. Het m 2 grote distributiecentrum wordt door Heembouw samen met Habeon Architecten uitgevoerd in een Design & Build project. Jos: Ik was erg onder de indruk van de voortvarendheid van Heembouw in het voortraject. Nog voordat er een handtekening onder het contract stond, was er al een team van tien man geformeerd om de trein alvast op te starten. Zowel met het benaderen en screenen van leveranciers als met de eerste ontwerpen. Alphons: Het was goed merkbaar dat de architecten van Habeon onder dezelfde paraplu werken als de projectleider en de uitvoering. De lijnen waren kort en de communicatie verliep snel en effectief. Op iedere vraag kwam vrijwel direct een antwoord. Uitstraling en kwaliteit meer dan gemiddeld Over het pakket van eisen waren Dok Vast en Rhenus het snel met elkaar eens. Alphons: In dit distributiecentrum verwerken wij orders voor onder andere de medische markt. Het pand moet meer dan gemiddeld zijn, zowel in uitstraling als kwaliteit. Dok Vast heeft hetzelfde kwaliteitsbesef als wij. Jos: Als verhuurder doen wij extra investeringen om de kwaliteit en multifunctionaliteit van het pand te vergroten. Bijvoorbeeld door met compartimentering een opdeling in meerdere locaties mogelijk te maken. Maar ook door in de buitengevel hout te verwerken om warmte en uitstraling aan het pand te geven. Daarnaast kiest Dok Vast ervoor om zo duurzaam mogelijk te bouwen. Het bedrijf hanteert normen die hoger zijn dan wettelijk gevraagd. Wij bouwen voor de lange termijn en niet voor de handel. Zodra het groen kan, doen we dat. We dragen zo bij aan een beter milieu, spelen in op toekomstige milieunormeringen en verhogen tegelijkertijd onze huuropbrengsten en eindwaarde van het pand. Organisatie Heembouw doordrenkt van Lean denken De uitvoering van het project verloopt volgens planning. Jos: Heembouw onderscheidt zich door hun Lean-aanpak en de organisatie daaromheen. Dat doen ze erg goed. Door vooraf de leveranciers te screenen en te betrekken in de planning krijgen ze een natuurlijk committent en dito medewerking. Ik heb dat ook gezien in eerdere projecten die ik met Heembouw gedaan heb. De organisatie Heembouw is doordrenkt van Lean denken. Alphons: De leveranciers die ik spreek zijn blij om met Heembouw te mogen werken. Het is duidelijk wat er is afgesproken. En dat kan de kwaliteit alleen maar ten goede komen. Jos Klanderman (links) en Alphons van Erven > 8

11 conceptontwikkeling Duurzaam DC Het nieuwe DC voor Rhenus Logistics wordt zeer duurzaam. Welke duurzaamheidsmaatregelen toegepast worden in het ontwerp van Habeon Architecten doen wij graag uit de doeken. Gebouw en installatie PV ready De Rc van de gevel is 6.0, aanzienlijk hoger dan de wettelijk voorgeschreven 2.5. Ook de sprinklerpompkamer is geïsoleerd uitgevoerd. Het gebouw en installatie zijn PV ready : de staal-constructie is verzwaard zodat het gehele dak kan worden vol gezet met PV panelen. De elektrische installatie en bekabeling is daar ook op voorbereid. Zodra de geschikte partner is gevonden worden de PV panelen aangebracht. Functioneel duurzaam ontwerp Het ontwerp van het gebouw voorziet in functioneel duurzaam gebruik; het kan eenvoudig in meerdere units voor meerdere gebruikers worden opgedeeld. Door de flexibele indeling van het kantoor kan dit makkelijk uitgebreid worden. LED verlichting in gehele gebouw Het gehele gebouw (hal en kantoor) en terrein worden verlicht met LED. Die verlichting wordt zowel in het kantoor als de hal aangestuurd met aanwezigheids- en daglicht detectie. De gevel lichtstroken in de hal zorgen voor daglicht toetreding. Deze zijn zo geplaatst dat daglicht de gangpaden tussen de stellingen optimaal belicht. De constructie is uitgevoerd in een lichte kleur, wat zorgt voor verdere optimalisatie van het lichtniveau in de hal. Laag temperatuur heaters verwarmen de hal. Het alarm fungeert niet alleen als inbraakbeveiliging maar ook als veegfunctie voor diverse installatieonderdelen. Zo worden de verlichting, verwarming, ventilatie etc. automatisch uitgeschakeld bij het inschakelen van het alarm. Op iedere vraag kwam vrijwel direct een antwoord Uitvoering gebouw zo optimaal mogelijk In ontwerp en engineering is gestreefd naar optimaal materiaal gebruik, zodat het gebouw zo efficiënt mogelijk wordt uitgevoerd. Dit bespaart niet alleen grondstoffen en de energie om die te verwerken en vervoeren, maar is ook economisch aantrekkelijk. De duurzaamheid van het gebouw wordt voelbaar door de afwerking van de gevel bij de entrees met thermisch verduurzaamd essenhout. Aan de hoofdontsluiting is een vier meter brede groenzone aangebracht waaraan ook de met schanskorven afgeschermde ruime fietsenstalling is gelegen. Tenslotte wordt op het terrein regenwater gebufferd in extra sloten en kratten onder de parkeerplaatsen. 9

12 Heembouw ontzorgt Hans Spaans > 10

13 conceptontwikkeling Heembouw medewerkers denken echt mee Bouwmaat is een groothandel voor bouwmaterialen die zich onder het motto Alles voor slimmer bouwen specifiek richt op de zzp ers in de bouw. Aan deze bouwprofessionals biedt Bouwmaat een magazijn- en adviesfunctie in inmiddels 47 vestigingen door heel Nederland. Vestiging nummer 47 werd ontworpen door Habeon Architecten en gerealiseerd door Heembouw op de Ekkersrijt in Son en Breugel. Hans Spaans: Wij willen zo dicht mogelijk bij onze klanten gevestigd zijn. We hanteren daarbij de norm van maximaal 21 minuten reistijd. Als er in een verzorgingsgebied binnen dat criterium voldoende zzp ers en dus omzetpotentie aanwezig is, gaan we op zoek naar een geschikte vestigingslocatie. Belangrijke criteria voor het vinden van een geschikte bouwlocatie zijn voor Bouwmaat onder meer de infrastructuur, de bereikbaarheid, het bestemmingsplan en de aanwezige concurrentie rondom de locatie. Hans: Deze voormalige Betonsonlocatie voldeed aan alle criteria. Vooral de ligging direct langs de snelweg was voor ons doorslaggevend. Het is een echte zichtlocatie. Na de aankoop van de grond, met Heembouw als tussenpersoon, zijn we in onderhandeling gegaan over het bouwproject. Ontwerp en bouw verliepen spoedig Bouwmaat en franchisenemer Stiho kozen uiteindelijk voor een turnkey project. Hans: Voorafgaand aan de bouw kreeg ik een mooi boekje over de Lean-aanpak van Heembouw. We gaan het zien, dacht ik. Achteraf kan ik niet anders zeggen dan dat het Lean-denken in alle geledingen van de organisatie aanwezig is. Het ontwerpen en de bouw zijn heel voorspoedig verlopen. We hebben er zelf nauwelijks werk aan gehad. Heembouw ontzorgt, werkt exact volgens de gezamenlijk met leveranciers opgestelde planning, levert kwalitatief goed werk en een probleemloze oplevering. Ook over de samenwerking met Habeon Architecten en Heembouw is Hans erg tevreden. Heembouw is een professionele organisatie. Dat merk je ook in de communicatie. Afspraak is afspraak en als opdrachtgever word je goed op de hoogte gehouden over de vorderingen. Wat prettig is, is dat de Heembouw medewerkers proactief zijn en echt meedenken. In ons pakket van eisen stonden wat foutjes. Zij zagen dat en kwamen direct met bruikbare oplossingen. Dat spreekt mij enorm aan. Voordelen turnkey groter dan financiële quick wins aanbesteding Met de oplevering van de vestiging in Son en Breugel heeft Bouwmaat de gewenste vestigingsspreiding over Nederland bereikt. Hans: We zijn in principe overal gevestigd, waar we gevestigd willen zijn. Recentelijk hebben we een nieuwe huisstijl geïntroduceerd. De komende jaren gaan we ons dan ook voornamelijk richten op het verbouwen van vestigingen en het waar nodig verhuizen van vestigingen naar een betere locatie. Als het aan Hans ligt, kiest hij, bij eventuele nieuwe bouwprojecten, voor Heembouw. De voordelen van hun turnkey aanpak zijn groter dan de financiële quick wins die behaald kunnen worden in een aanbestedingstraject. 11

14 < Vervolg van p.5 Innovatie en kwaliteit Het nieuwe ontwikkelen We hebben de eerste stappen gezet op het gebied van het nieuwe ontwikkelen. Voor ons woningbouwproject de Oevers in de dorpskern van Roelofarendsveen en de bedrijvenlocatie Harbour Village in Rijswijk betrekken wij de toekomstige gebruikers nadrukkelijk bij de totstandkoming van het uiteindelijke ontwerp via co-creatie. Was projectontwikkeling voorheen vooral productgericht, nu zien we dat ontwikkelen steeds meer vraaggestuurd wordt en in samenspraak met de klant gebeurt. Een positieve trend, die goed past bij onze klantgerichte cultuur. BIM BIM is inmiddels niet meer weg te denken uit ons ontwerpproces. Al onze projecten worden in BIM uitgevoerd. Niet alleen voor de turnkey projecten, maar ook de projecten die wij in bouwteam uitvoeren is BIM van enorme toegevoegde waarde. Behalve voor 3D-modelleren gebruiken wij BIM voor het uitwisselen van gebouwgegevens met constructeurs, staalbouwers en installateurs, en voor clashdetectie. Naast de kostenreductie die BIM oplevert door minder faalkosten en rework, is de doorlooptijd van ontwerp en realisatie van projecten met circa 30% verkort door meer efficiency en beter plannen. De klant wordt met BIM beter begeleid in zijn keuzeproces. De visualisaties stellen hem in staat om vooraf een reële verwachting te krijgen van het eindresultaat. Daarnaast is foutloze informatie uitwisseling essentieel voor het leveren van de integrale huisvestingsoplossing. Lean Bouwen volgens Heembouw Lean Bouwen volgens Heembouw blijft zich continu ontwikkelen. In 2012 zijn wij begonnen met het aanbieden van trainingen op het gebied van Lean aan onze strategische partners, zodat ook zij zich op dit vlak verder kunnen bekwamen. Binnen de Lean-filosofie staat de lerende en continu verbeterende organisatie centraal. Dat geldt ook voor de filosofie zelf en de manier waarop die in de Nederlandse bouw wordt toegepast. Dit heeft ertoe geleid dat in november 2012 het Lean Construction Netwerk Nederland (LCN- NL) is opgericht, met als doel onderwijs, onderzoek en bouwpraktijk te verbinden en de kennis over Lean voor de bouw te verbreden, verdiepen en verhelderen. Heembouw was samen met Syntens, TU Delft (afdeling Real Estate & Housing) en Hogeschool Utrecht (Lectoraat Nieuwe Cultuur in de Bouwketen) één van de initiatiefnemers tot de oprichting. Kennis ontwikkeling In ons voortdurende streven het proces van onze klanten beter te begrijpen en een zo optimaal mogelijke oplossing te bieden voor huisvestingsvraagstukken, hebben wij in 2012 hard gewerkt aan het vergroten van onze kennis en inzicht. De markt voor e-commerce is groeiende en e-fulfilment is daarbinnen een belangrijke succesfactor voor de partijen actief op deze markt. Dit is voor ons aanleiding geweest Buck Consultants International een onderzoek te laten doen naar de ontwikkelingen in deze markt. Dit heeft geleid tot een toonaangevende rapportage dat gezamenlijk door Heembouw en BCI is gepresenteerd aan belangrijke spelers in deze markt. Geheel in de geest van het Lean-gedachtengoed blijven we constant bezig ook onze bestaande klantentools te verbeteren. Onze gronddatabank blijft van een grote waarde, en wordt uitgebreid met bestaande objecten die onze klanten nog meer mogelijkheden bieden een geschikte locatie voor hun huisvesting te vinden. 12

15 Vooruitzichten 2013 De marktomstandigheden zullen voorlopig niet verbeteren. Het EIB voorspelt voor 2013 een krimp van de bouwproductie van 5% [EIB, Verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid , januari 2013]. Gegeven de economische omstandigheden verwachten wij niet eerder dan 2014 een verbetering van de markt te zien. Externe factoren als de woningmarkt en verdere bezuinigingen bij de overheid spelen hierbij een rol. In 2013 zetten we in op optimalisatie van de organisatie en verdere focus op klantgroepen. Daarnaast zal er blijvende aandacht zijn voor het goed managen van ons werkkapitaal, het aannemen van kwalitatief goede projecten ( marge boven volume ) met focus op resultaat.wij streven naar een gelijkblijvend omzetniveau in 2013 als in Er worden geen materiële investeringen voor 2013 verwacht. Ondanks de omstandigheden in de markt zien wij de komende jaren met vertrouwen tegemoet. Wij zijn ons ook in de economisch lastige jaren blijven ontwikkelen, hebben geïnvesteerd in versterking van onze commerciële organisatie en richten ons met onze medewerkers op het vergroten van onze kennis van de klantgroepen en hun bedrijfsprocessen, zodat we onze klanten optimaal kunnen blijven bedienen. Wij bedanken onze klanten voor het in ons gestelde vertrouwen. Een speciaal woord van dank willen wij richten aan onze medewerkers, die met hun niet aflatende inzet ook dit jaar weer hebben bijgedragen aan de continuïteit en verdere ontwikkeling van onze organisatie. Roelofarendsveen, 14 maart 2013 Holdingdirectie Heembouw: Erwin van Berkel Peter Lammertink Roland van Oostrom 13

16 14

17 Kengetallen * 2008* Omzet (x e 1 miljoen) Som der bedrijfsopbrengsten 114,8 110,0 102,9 101,3 119,3 Resultaat (x e 1000) Resultaat voor belasting Bedrijfsresultaat (EBIT) Resultaat voor belasting incl. resultaat deelnemingen voor belasting Resultaat in percentage van de omzet Resultaat voor belasting 0,9 % 1,9 % 1,8 % 3,2 % 4,7 % Bedrijfsresultaat (EBIT) 0,9 % 1,6 % 1,2 % 2,8 % 4,0 % Balansverhoudingen Current ratio 1,6 1,6 1,6 1,5 1,4 Solvabiliteit 40,8 % 41,4 % 40,6 % 39,6 % 37,1 % Rendement eigen vermogen (na belastingen) 4,8 % 10,1 % 10,2 % 17,1 % 34,2 % Personeel Aantal personeelsleden per 31/ Aantal personeelsleden in FTE s per 31/ Ziekteverzuim 3,7 % 3,9 % 4,1 % 3,9 % 2,7 % Personeelsverloop 5,8 % 8,6 % 6,8 % 11,7 % 8,8 % Productiviteit (x e 1000) Omzet per gem. aantal FTE Resultaat voor bel. per gem. aantal FTE * dit betreffen de cijfers/ratio s vóór stelselwijziging; vanaf 2010 geen proportionele consolidatie van deelnemingen waarin een belang van 50% of minder wordt gehouden. 15

18 Het nieuwe ontwikkelen: co-creatie in de bouw In 2012 heeft Heembouw de eerste stappen gezet op het gebied van het nieuwe ontwikkelen: vraaggestuurd ontwikkelen voor verschillende doelgroepen. Een innovatieve manier van samenwerken met toekomstige gebruikers. Geen vooraf uitgedachte producten meer, maar samen met de kopers het uiteindelijke product ontwerpen. Voor het woningbouwproject de Oevers in de dorpskern van Roelofarendsveen en de bedrijvenlocatie Harbour Village in Rijswijk betrekt Heembouw de toekomstige gebruikers nadrukkelijk bij de totstandkoming van het uiteindelijke ontwerp via co-creatie. Ontwerpsessies woningbouwproject De Oevers Het project de Oevers in Roelofarendsveen omvat de gefaseerde bouw van 292 woningen en een uitbreiding van het bestaande winkelgebied. Heembouw Ontwikkeling en Hoorne Vastgoed tekenen samen voor de ontwikkeling ervan. Hoe de wijk en de woningen eruit komen te zien, wordt mede bepaald door potentiële kopers. In twee ontwerpsessies hebben deze potentiële, toekomstige bewoners aan kunnen geven hoe hun droomhuis en -buurt eruit ziet. Vreselijk leuk om te doen, is het enthousiaste commentaar van een van de aanwezigen op de drukbezochte tweede ontwerpsessie van de Oevers. Op de eerste avond hebben we vooral gekeken naar welk soort woning we willen en hoe de buurt en de gevels van de woningen eruit moeten gaan zien. Wij kozen voor variatie en behoud van het dorpse karakter. Van die input zien we vanavond praktisch alles terug. Nu kunnen we kiezen uit een aantal plattegronden met verschillende woningindelingen. We merken dat dit project in onze gedachten steeds meer gaat leven. Pedro van Luling, Senior Projectontwikkelaar Heembouw Ontwikkeling en Joyce Reichenfeld, Ontwikkelingsmanager Hoorne Vastgoed zijn blij met de resultaten tot zover. Pedro: We hebben bewust gekozen voor een andere manier van ontwikkelen. In plaats van een kant en klaar plan 16

19 te presenteren, dagen we geïnteresseerden uit om in een zo vroeg mogelijk stadium mee te denken. Dit is de eerste keer dat we het zo aanpakken. Als ik de opkomst en het plezier van de mensen zie tijdens de bijeenkomsten, sluiten we echt aan op een behoefte. Joyce vult aan: De kopersmarkt is sterk veranderd. Mensen kiezen niet meer voor veel van hetzelfde en gaan zeker niet zomaar over tot aankoop. We hopen op deze manier mensen mee te nemen in een denkproces en aan ons project te binden. Schetsboek met sfeerbeelden Co-creatie vraagt om een goede voorbereiding, een zorgvuldige verwerking van de verkregen informatie en de bereidheid om daar daadwerkelijk iets mee te doen. Pedro: Tijdens de informatiebijeenkomst voorafgaand aan de ontwerpsessies mochten de ruim 350 aanwezigen aangeven naar welk soort woning hun voorkeur uitging. Tot onze verrassing koos een groot deel van de mensen voor de appartementen in het project. Mede daardoor hebben we besloten om de bouw van één van de geplande appartementencomplexen in de fasering naar voren te halen. Prestatie gericht inkopen Voor het bouwrijp maken van het gebied en het inrichten van de openbare ruimte voor de Oevers hebben Heembouw Ontwikkeling en Hoorne Vastgoed een aanbesteding uitgeschreven op basis van best value procurement. Dit betekent dat leveranciers de ruimte wordt geboden om hun beste oplossing aan te bieden binnen de door de opdrachtgevers gestelde kaders en een maximaal vastgestelde projectbegroting. Pedro van Luling: Het grote voordeel hiervan is dat we maximaal gebruik kunnen maken van de kennis en ervaring die bij leveranciers voorhanden is. Daarnaast worden de leveranciers uitgedaagd creatief mee te denken. In onze optiek komt dat de kwaliteit in de uitvoering alleen maar ten goede. In de twee daaropvolgende ontwerpsessies werd er gewerkt met schetsboeken met sfeerbeelden en woningplattegronden met prijsindicaties waaruit mensen konden kiezen. Joyce: Op basis van de beelden die in de eerste ontwerpsessie door minimaal 70% van de mensen gekozen waren, hebben we bijvoorbeeld de architecten voor het project geselecteerd. De informatie uit de tweede ontwerpsessie wordt nu verwerkt. Als daaruit een eenduidig beeld ontstaat, gaan we door met uitwerken. Anders volgt er waarschijnlijk nog een bijeenkomst. De vraag of de woningen door deze aanpak sneller verkocht worden, is nu nog moeilijk te beantwoorden. Pedro: Of mensen uiteindelijk tot aankoop over gaan, hangt van meer factoren af, zoals de financiering en de verkoop van de huidige woning. We zijn er wel van overtuigd dat het door co-creatie makkelijker is om mensen oprecht geïnteresseerd te krijgen en te houden in dit project. co-creatie Mensen kiezen niet meer voor veel van hetzelfde Pedro van Luling en Joyce Reichenfeld > 17

20 De markt bepaalt bij ontwikkeling De Landtong Rijswijk Bij het project Harbour Village in de Plaspoelpolder worden de toekomstige kopers nadrukkelijk betrokken. De Plaspoelpolder is een al wat ouder bedrijventerrein op de scheidslijn tussen de gemeenten Rijswijk en Den Haag. Een terrein zoals er zoveel zijn in ons land, met gedateerde panden en achterstallig onderhoud. Maar ook een terrein waar nieuwe initiatieven worden genomen om het gebied een kwaliteitsimpuls te geven. Het Industrieschap Plaspoelpolder (IPP) speelt daarin een belangrijke rol. Joris Gerritsen, projectleider IPP, legt uit. Het IPP is een samenwerking tussen de gemeenten Den Haag en Rijswijk en heeft als doel werkgelegenheid in de Haagse agglomeratie te creëren en behouden. Fysiek ruimte bieden voor bedrijvigheid is daarbinnen voor ons een belangrijke taak en succesfactor. Nu er bijna geen nieuwe percelen in de Haagse regio beschikbaar zijn, richt het IPP zich ook op herstructurering en revitalisering van bestaande locaties. Joris: De Landtong in Rijswijk is voor ons de eerste locatie die op deze manier een tweede leven krijgt. Heembouw Ontwikkeling gaat dit onder de naam Harbour Village herontwikkelen. Het is een uniek en flexibel plan, dat hopelijk een vliegwiel zal zijn voor andere ontwikkelingen. Herontwikkeling bestaande locaties de uitdaging Projectontwikkelaar Rolf Verdel van Heembouw Ontwikkeling werkt in dit project nauw samen met het IPP. We hebben een groot geloof in de locatie en we hebben de kracht en de kennis om dit te herontwikkelen tot een aantrekkelijke locatie. We zien dat er steeds minder nieuwe terreinen worden uitgegeven. De komende decennia zal de uitdaging vooral liggen in de herontwikkeling van bestaande terreinen zoals hier. Met de kennis en ervaring die we al hebben, en die we met Harbour Village gaan opdoen, kunnen we adequaat inspelen op dit soort vraagstellingen. Harbour Village is gericht op kleinschalige bedrijfsruimten, dienstverlening en horeca. De ligging aan de Vliet maakt de locatie extra aantrekkelijk. Rolf: Een deel van de bedrijfsruimten laten we mee ontwerpen door de ondernemers die zich daar gaan vestigen. We hebben een informatie- en ontwerpavond georganiseerd samen met het IPP en de gemeente Rijswijk en die werd druk bezocht. Joris: Die co-creatie is echt onderscheidend: de markt krijgt de mogelijkheid zelf te bepalen wat en hoe ze het willen. Complimenten aan Heembouw hoe ze dit oppakken. Een ander onderscheidend aspect aan Harbour Village is de waterrijke omgeving. Joris: Er is ruimte voor horeca en een jachthaven. Zo wordt het gebied benut voor meer dan alleen maar werken. Het water met een horeca gelegenheid waar je kan lunchen, na het werk kan borrelen of een hapje eten, in combinatie met een jachthaven zorgt ervoor dat dit gebied ook in het weekend en s avonds levendig is. Rolf: We merken ook dat er veel belangstelling is voor dit project. Niet alleen omdat je inspraak hebt in hoe het wordt, maar zeker ook omdat het door de jachthaven en de sfeer die daarmee samenhangt dit een unieke ontwikkeling is. Het wordt echt iets bijzonders. Joris Gerritsen (rechts) en Rolf Verdel > 18