BASISINTERVENTIE OPVANG, BEWEEGT EN SPORT

Transcriptie

1 BASISINTERVENTIE OPVANG, BEWEEGT EN SPORT Werkblad beschrijving interventie voor Goed Beschreven t.b.v. Menukaart Sportimpuls Originele versie: maart 2013, versie 1.0 Versie MSI: oktober 2013 LET OP velden met de aanduiding MSI, zijn verplicht voor het aanmelden voor de Menukaart Sportimpuls Voor meer informatie: Oktober 2013, versie MSI

2 Colofon Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam Federatie Opvang Adres Johan van Oldenbarneveltlaan Postcode 3818 HB Plaats Amersfoort federatie@opvang.nl Telefoon Fax Website (van de interventie) Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder Naam Adres Postcode Plaats Telefoon Fax drs. Karen van Brunschot Johan van Oldenbarneveltlaan HB Amersfoort federatie@opvang.nl Referentie in verband met publicatie Titel interventie: Plaats, instituut: Amersfoort, Federatie Opvang Datum: 22 november 2013 Het Werkblad moet een samenvatting van de beschikbare schriftelijke informatie zijn en geeft informatie over de interventie die van belang is voor de beoordeling van de kwaliteit en randvoorwaarden van de interventie. Daarnaast is de informatie bedoeld voor bezoekers van de databank(en) van de samenwerkende organisaties. Het Werkblad is een invulformulier, geordend naar onderwerp (doelgroep, doel enzovoort). De onderwerpen volgen de criteria voor beoordeling. Kijk in de handleiding die bij dit werkblad hoort ter ondersteuning bij het invullen van dit werkblad. Dit is een gezamenlijk werkblad van de volgende organisaties 2

3 Inhoud Colofon... 2 Samenvatting MSI... 4 Uitgebreide beschrijving Probleemomschrijving MSI Beschrijving interventie Samenhang (Facultatief) Uitvoering Evaluatie van praktijkervaringen Aangehaalde literatuur

4 Samenvatting MSI De doelstelling van deze is dan ook het bevorderen van de sociaal- maatschappelijke participatie en zelfredzaamheid van cliënten van opvanginstellingen. Dit wordt gerealiseerd door hen bij sportaanbieders door middel van een passend sport- en beweegaanbod aan te bieden. Sport en bewegen is immers een beproefd middel om de doelstelling te verwezenlijken. Het verbetert de lichamelijke en mentale gezondheid (gezonde leefstijl), het doorbreekt isolement, het kan een laag zelfbeeld en een negatieve beeldvorming wegnemen en het biedt structuur en daarmee richting aan leefstijl en dagbesteding. De in deze interventie bedoelde doelgroep staat doorgaans ver af van sport en bewegen en maakt geen gebruik van sportfaciliteiten in de buurt of in de stad. Daarnaast bestaat het probleem dat opvanginstellingen op het gebied van dagbesteding een beperkt aanbod op het gebied van sport en bewegen bieden. Er is geen of te weinig gekwalificeerd personeel bij opvanginstellingen om een structureel professioneel bewegingsaanbod te verzorgen en die in staat is om de doelgroep ertoe te bewegen sportaanbieders* te bezoeken. Voorts is het zo dat de sportaanbieders de opvangcliënt niet kennen, herkennen en geen handvatten hebben om ermee om te gaan. Bovendien is er vaak geen of onvoldoende tijd om de opvangcliënten op te vangen. Op dit moment bestaat er dan ook geen sport- of beweegaanbod dat zich richt op deze doelgroep. Op de vraag hoe kan worden bewerkstelligd dat de doelgroep met succes kan deelnemen aan activiteiten van sportaanbieders en op welke wijze een brug kan worden geslagen naar die instellingen waarbij de integratie van de cliënt daadwerkelijk plaats zal vinden, geeft deze interventie een antwoord. *Sportaanbieders zijn organisaties die in de eigen omgeving sportactiviteiten organiseren, te weten: sportverenigingen, fitnessondernemingen, tennisscholen, zwembaden, maneges, et cetera. Doelgroep De groep waarop de interventie zich richt omvat een zeer brede en onderling diverse doelgroep die bestaat uit cliënten van opvanginstellingen voor dak- en thuislozen, slachtoffers van huiselijk geweld, tienermoeders, slachtoffers van mensenhandel, ex-gedetineerden, zwerfjongeren, mensen met langdurige psychische en/of psychiatrische problemen en/of beperkingen. Belangrijke overeenkomsten zijn dat cliënten beschikken over een kwetsbare maatschappelijke postitie, veelal een slechte fysieke en/of mentale gezondheid hebben en vaak (tijdelijk) onvoldoende zelfredzaam zijn. Doel De doelstelling van de is het bevorderen van de sociaalmaatschappelijke participatie en zelfredzaamheid van cliënten van de opvang door deelname aan een duurzaam gestructureerd sport- en beweegaanbod. Aanpak De bestrijkt een periode van anderhalf tot twee jaar, inclusief voorbereidingen, en kent vier fasen, te weten: fase 1: in deze fase wordt binnen de opvangorganisatie een sportambassadeur* aangewezen. Deze voert de behoeftepeiling uit en verzorgt de voorlichting over gezonde leefstijl en de werving van cliënten. fase 2: er wordt een kennismakingsaanbod in of in de directe omgeving van de instelling georganiseerd. Dit kennismakingsaanbod wordt door de sportambassadeur geïnitieerd. De activiteiten zijn gebaseerd op de wensen, behoeften en fysieke gesteldheid van cliënten. 4

5 fase 3: in deze fase wordt de (verenigings)trainer geïntroduceerd. De trainer past bij de activiteiten die uit het behoefte-onderzoek naar voren zijn gekomen. De sportambassadeur en de trainer organiseren in deze fase gezamenlijk de sport- en beweegactiviteiten; fase 4: in deze fase (de warme overdracht) wordt op de sportlocatie van de sportaanbieder het sport en beweegaanbod georganiseerd. Er wordt nog uitsluitend een sportaanbod op locatie van de sportaanbieder georganiseerd. De sportambassadeur treedt naar de achtergrond. Los daarvan wordt toegewerkt naar een (eventueel jaarlijks landelijk) sport- en beweegevenement. Cliënten kunnen overigens instromen in een van de vier fasen van de Basisinterventie Opvang, Beweegt en Sport, afhankelijk van hun wensen, behoeften en fysieke gesteldheid. Voor sommige cliënten geldt dus dat zij niet alle fasen behoeven te doorlopen. Tijdens het gehele aanbod zijn de sportambassadeurs actief als begeleiders en daar waar nodig en mogelijk sporten zij mee met de cliënten. Zij blijven hen stimuleren en motiveren om te sporten. Uit ervaring is namelijk gebleken dat het animo en de volharding onder de cliënten drastisch vergroot wordt wanneer de sportambassadeurs zelf actief deelnemen. Al tijdens het kennismakingstraject wordt aandacht besteed aan het sporten bij een sportaanbieder. De sportambassadeurs bieden de sportaanbieder ondersteuning om cliënten op een verantwoorde wijze te kunnen opnemen. Om de samenwerking tussen opvanginstellingen en sportverenigingen te bevorderen en makkelijker te laten verlopen is een speciale handreiking ontwikkeld. In deze handreiking is informatie opgenomen die door sportorganisaties en opvanginstellingen gebruikt kan worden om meer kennis te krijgen van elkaar`s specifieke wereld. Er wordt inzicht gegeven in de structuur en werkwijze van de sportwereld en instellingen in de opvang. Ook worden aandachtspunten per doelgroep uit de opvang benoemd. Deze kennis van doelgroepen is van belang om de begeleiding in de sportvereniging beter te kunnen inzetten. Deze handreiking kan aangevuld worden met lokale informatie zoals instanties, contactpersonen etc. * Een sportambassadeur is een cliëntbegeleider die gedurende de interventie onder meer tot taak heeft cliënten naar sport- en beweegactiviteiten te leiden. De functie van sportambassadeur behelst geen separate functie, maar wordt voor een bepaald aantal uren in het takenpakket van de cliëntbegeleider opgenomen. De sportambassadeur heeft de kennis en vaardigheden om de verenigingstrainer bij te staan in het omgaan met het (soms) specifieke gedrag van de doelgroep. De sportambassadeur sport mee en motiveert de cliënten om de deelname aan sport- en beweegaktiviteiten te verhogen en uitval tegen te gaan. ** Deze is ontwikkeld om de samenwerking tussen opvanginstellingen en sportaanbieders te bevorderen. Daarin is informatie opgenomen die door de sportaanbieders en de opvangorganisaties gebruikt kan worden om beter inzicht te krijgen in elkaars belevingswerelden. Er wordt inzicht gegeven in zowel de structuur en werkwijze van de sportwereld als die van de opvanginstellingen. 5

6 Uitgebreide beschrijving 1. Probleemomschrijving MSI Cliënten van 0pvanginstellingen bestrijken een brede doelgroep. Het gaat onder meer om dak-en thuislozen, zwerfjongeren, slachtoffers van huiselijke geweld, tienermoedersen, cliënten van begeleid wonen (GGZ problematiek). Alle cliënten hebben om uiteenlopende redenen te kampen met sociaal isolement. Dit kan gepaard gaan met toenemende apathie en disfunctioneren. De opvang telt zo n cliënten op jaarbasis. Hiervan zijn er ongeveer jonger dan 23 jaar, waarvan ruim 7000 jonger dan 18 jaar. Voor het merendeel van hen geldt dat ze in een slechte fysieke en/of mentale gezondheid verkeren en te weinig beweging hebben. Bewegingsarmoede en gebrek aan participatie zijn veel voorkomende problemen. Enkele groepen ondervinden nog extra problemen door verslaving en/of psychiatrische problematiek. Het niet in beweging brengen van de doelgroep heeft enkele belangrijke gevolgen. De fysieke en mentale conditie van mensen blijft zwak waardoor het beroep op zorg structureel onverminderd groot blijft. Ook de afstand tot de sociale omgeving blijft groot, waardoor de zelredzaamheid van cliënten niet zal toenemen. Dit met alle maatschappelijke, maar ook persoonlijke gevolgen van dien. Gebrek aan participatie kan zowel fysieke als mentale oorzaken hebben. Fysiek: dakloos, verslaving, slechte gezondheid. Mentaal: psychisch isolement, laag zelfbeeld, geen basis (huwelijk/gezin/familie), er is sprake van een negatieve beeldvorming van de buitenwereld (ook van sportaanbieders). Sport en bewegen zijn beproefde middelen om de doelstelling te verwezenlijken. Immers, zij zorgen voor een gezond lichaam en een gezonde geest (gezonde leefstijl). Daarnaast hebben sport en bewegen ook een maatschappelijke waarde zoals het betrekken van mensen die aan de zijlijn van onze samenleving staan. De doelgroep staat doorgaans ver af van sport en bewegen en maakt veelal nog geen gebruik van sportfaciliteiten in de buurt of in de stad. De afstand tot voorzieningen is te groot, het aanbod is onbekend*. Vrijwel de gehele doelgroep sport dan ook niet, of zeer weinig. Op dit moment bestaat er geen sport- of beweegaanbod dat zich richt op deze doelgroep. Eerder zijn ervaringen opgedaan met het aanbieden van sport- en beweegactiviteiten. In het project 'Meedoen!' zijn tal van initiatieven op diverse locaties gerealiseerd. Een aantal daarvan bleek succesvol. De ervaring heeft geleerd dat het aanbod structureel moet zijn, de kennismaking over een langere periode georganiseerd moet worden en de sportaanbieder intensief begeleid moet worden bij het structureel opnemen van deze doelgroep. * In het project Meedoen!Sport en Bewegen ( ) georganiseerd door de Federatie Opvang, gesteund door het ministerie van VWS is een aanzet gedaan om sporten en bewegen in de sector in te zetten bij de begleiding van cliënten. Er zijn in dit project vorderingen gemaakt en de bekendheid met sport en bewegen is gegroeid binnen de sector. Ook de onbekendheid van opvang in de sportwereld is afgenomen. Om te komen tot een verdere inbedding van sport en bewegen wordt een vervolgtraject gestart Meedoen in Beweging. Ook is in diverse aanvragen en projecten getracht toenadering en samenwerking met de sportwerled op te bouwen. Dit vergt tijd. 6

7 2. Beschrijving interventie 2.1 Doelgroep MSI De doelgroep bestaat uit alle cliënten van opvanginstellingen waaronder man, vrouw, jong en oud. De groep waarop de interventie zich richt omvat een zeer brede en onderling diverse doelgroep die bestaat uit cliënten van opvanginstellingen voor dak- en thuislozen, slachtoffers van huiselijk geweld, tienermoeders, slachtoffers van mensenhandel, ex-gedetineerden, zwerfjongeren, mensen met langdurige psychische en/of psychiatrische problemen en/of beperkingen. Belangrijke overeenkomsten zijn dat cliënten beschikken over een kwetsbare maatschappelijke postitie, veelal een slechte fysieke en/of mentale gezondheid en vaak (tijdelijk) onvoldoende zelfredzaam zijn. In het aanbod wordt rekening gehouden met leeftijd en achtergronden van de diverse doelgroepen. De opvang telt zo n cliënten op jaarbasis. Hiervan zijn er ongeveer jonger dan 23 jaar, waarvan ruim 7000 jonger dan 18 jaar. De intermediaire doelgroepen zijn: 1. de Federatie Opvang De Federatie Opvang is de branchevereniging van instellingen die zich, ieder op eigen wijze, inzetten voor de opvang en ondersteuning van mensen in een maatschappelijk kwetsbare of onveilige situatie. De Federatie Opvang behartigt de belangen van haar lidinstellingen en ondersteunt de leden bij de werkzaamheden. Haar activiteiten zorgen ervoor dat de instellingen de cliënten goed kunnen ondersteunen in hun weg naar een zo zelfstandig mogelijk bestaan. Deze 66 opvanginstellingen, met in totaal circa 1000 voorzieningen, zijn verspreid over heel Nederland. Ze hebben vaak verschillende locaties binnen een bepaalde regio of stad. De maatschappelijke opvang en vrouwenopvang ondersteunen mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie of onveilige situatie. Het gaat daarbij onder meer om opvang en ondersteuning van dak en thuislozen, slachtoffers van huiselijk geweld, tienermoeders, kinderen met traumatische ervaringen, slachtoffers van mensenhandel, ex-gedetineerden en dakloze jongeren. De instellingen helpen de cliënten (zo n op jaarbasis) met opvang, zorg en begeleiding. De eigen kracht van cliënten staat centraal. Begeleiding is vooral gericht op het weer kunnen meedoen in de samenleving. De Federatie Opvang is de interventie-eigenaar. De landelijke uitrol van de interventie is dan ook een taak van de Federatie Opvang. Zij heeft voor dit doel en de kwaliteitsbewaking een helpdesk ingericht en werkt daarbij nauw samen met de PSO die kennis heeft van met name sport en sportnetwerken. 2. de opvanginstellingen De opvanginstellinggen zetten begeleiding tijdelijk in en is primair gericht op preventie, rehabilitatie en reïntegratie van de doelgroep in de samenleving. De opvanginstellingen willen tegemoet komen aan de wensen en mogelijkheden van de doelgroep en bieden opvang die aansluit bij mensen in individuele situaties. Zelfstandig waar het kan, met begeleiding waar het nodig is. De instellingen variëren in grootte en doelgroepen. Zo zijn er specifieke vrouwenopvanginstellingen waarin vrouwen met hun kinderen worden opgevangen nadat huiselijk geweld heeft plaatsgevonden. Daarnaast is er een groot aantal instellingen dat zeer uiteenlopende groepen opvangt als dak- en thuislozen, jongeren en soms ook gezinnen. Binnen instellingen bestaan vaak diverse locaties met elk hun eigen specialistische begeleiding. Naast locaties van de instelling waar meerdere mensen gezamenlijk zijn gehuisvest en begeleiding ontvangen, wordt een steeds groter deel van de cliënten in de zogenaamde ambulante ondersteuning begeleid. Waar mogelijk wonen mensen zelfstandig, maar worden nog wel door een instelling begeleid en vallen dus nog onder diens verantwoordelijkheid. De toenemende wens om mensen weer actief te laten meedoen in de samenleving, maakt een verschuiving van een grote instelling vroeger naar andere woonvormen logisch. De opvanginstelling voert de interventie uit en zorgt voor een sportambassadeur. 3. de sportverenigingen en commerciële sportaanbieders De sportverenigingen zijn opgericht om leden sport te kunnen laten beoefenen. Meestal gaat het daarbij om één tak van sport per vereniging. Een sportvereniging heeft leden en een bestuur. Leden betalen een jaarlijkse contributie. Andere inkomsten krijgt een vereniging van sponsoren en/of donateurs. Iemand wordt lid van een sportvereniging om een sport te beoefenen, die men aantrekkelijk vindt. Dat kan van alles zijn, van voetbal tot biljarten, van atletiek tot zwemmen. De meeste mensen worden lid om vrienden te maken, 7

8 voor de gezelligheid, om te presteren, maar vooral ook voor de lichamelijke of geestelijke ontspanning. De sportverenigingen dragen zorg voor een op maat gesneden sport- en beweegaanbod, begeleid door gekwalificeerde medewerkers. Bij commerciële sportaanbieders (bijvoorbeeld fitnesscentra) kan tegen een commercieel tarief worden gesport. De sportaanbieder verzorgt als partner van de opvanginstelling een sport- en beweegaanbod op maat. 4. de plaatselijke Sportraad of vergelijkbare belangenbehartiger van sportverenigen De Sportraad of vergelijkbare instelling is een overkoepelend orgaan dat door de sportaanbieders zelf is opgericht. De Sportraad fungeert als een belangenorganisatie voor alle sportaanbieders in de gemeente. De Sportraad heeft een belangenbehartigende rol tussen enerzijds de sport(aanbieders) en anderzijds de lokale overheid (beleidsmakers). De Sportraad bevordert de totstandkoming en instandhouding van een samenhangend en gestructureerd overleg tussen verenigingen en overige partijen in de sport, zoals het maatschappelijk middenveld en de lokale overheid. De Sportraad geeft, gevraagd en ongevraagd, advies aan overheden, verenigingen en organisaties. De Sportraad heeft derhalve een gedegen kennis van sport in al haar facetten. Daarom zal de Sportraad voor de opvanginstellingen een adequate ingang zijn om met de juiste verenigingen in contact te treden. 5. Sportkracht12 Sportkracht12 is een landelijk dekkende organisatie van 12 provinciale sportorganisaties (PSO's), die vraaggestuurde projecten lokaal uitvoeren op het gebied van sportbeleid, sportstimulering en gezondheid. De gebundelde kennis, ervaring en netwerken maken Sportkracht12 tot een krachtige schakel tussen de landelijke en lokale sportwereld. De desbetreffende PSO kan zorgdragen voor de verbindende factor tussen de sportaanbieder en de opvanginstelling. Sportkracht 12 en Federatie Opvang voeren hierover geregeld overleg. 6. de gemeente Tot slot is de gemeente in dit aanbod een belangrijke partner. Zij onderschrijft het belang van sport en bewegen voor de doelgroep en de waarde die dat belang heeft voor het bereiken van haar beleidsdoelen op het terrein van gezondheid en sport. Er zal gedurende de interventie geregeld met de gemeente worden overlegd of door het opnemen van het sport- en beweegaanbod als onderdeel van de dagbesteding en de inzet van buurtsportcoaches*, het aanbod beleidsmatig en dus ook financieel kan worden geborgd (WMO, AWBZ). Lokale sportraden of sportaanbieders kunnen in dit traject eveneens een belangrijke rol vervullen. * In opdracht van het ministerie VWS heeft het RIVM de website ontwikkeld waarin verschillende sportgegevens in kaart zijn gebracht, waaronder de buurtsportcoaches. Met deze digitale atlas de sport in geheel Nederland letterlijk op de kaart gezet. Selectie van doelgroepen De Opvangcentra starten met het geven van voorlichting aan cliënten. Het doel van de sport- en beweegactiviteiten, namelijk het verbeteren van conditie en het benadrukken van het positieve effect op de lichamelijke klachten, wordt vermeld ter voorkoming van uitval. Het programma moet gedurende de interventie aansluiten bij de wensen, de doelen en de fysieke gesteldheid van de cliënt. Bij de selectie van doelgroepen zal gekeken worden naar de haalbaarheid van succesvol deelnemen aan de interventie. In sommige gevallen kan de aanpak verschillen. Dit gebeurt door een goede selectie te maken en daarmee uitval te voorkomen. Er zullen personen binnen de opvanginstellingen zijn die niet geschikt zijn om in verenigingsverband te functioneren Het is primair de taak van de sportambassadeur om die inschatting te maken. 8

9 2.2 Doel MSI Hoofddoel De hoofddoelstelling van de is het bevorderen van de sociaalmaatschappelijke participatie van cliënten van de opvang door deelname aan een duurzaam gestructureerd sport- en beweegaanbod. Subdoelen De subdoelen kunnen als volgt worden geformuleerd: Voorbeeld geconcretiseerde doelstelling cliënten van opvanginstellingen zijn aan het sporten dan wel aan het bewegen, en nemen duurzaam deel aan de sport- en beweegactiviteiten. Geconcretiseerd betekent dit dat...cliënten van een opvanginstelling wekelijks sporten c.q. bewegen en kennis maken met verschillende activiteiten. Van deze deelnemers besluiten er... aan het eind van de interventie lid te worden van een vereniging. De overige... hebben kennis gemaakt met een actieve leefstijl, maar geven er ten slotte de voorkeur aan in een niet georganiseerd verband te sporten of te bewegen; betrokkenheid sportaanbieders de betrokken sportaanbieders spelen een actieve rol bij de opvang en begeleiding van cliënten van opvanginstellingen en het verzorgen van een duurzaam sport- en beweegaanbod. Voor advies en ondersteuning richten zij zich tot de sportambassadeur. Betrokkenheid provinciale sportraad. De provinciale Sportraden (nauw betrokken bij de ontwikkeling van de interventie) blijven als partner in beeld. vervullen een rol in het gazemenlijk met instellingen aanvragen van de interventie en het leggen van contacten voor de uitvoering. betrokkenheid lokale Sportraad en gemeente, de buurtsportcoaches De lokale Sportraad en de gemeente zijn betrokken bij de uitvoering en hebben een actieve adviserende en/of ondersteunende rol in deze interventie. De buurtsportcoaches zijn actief betrokken bij het uitrollen van de interventie. kennisoverdracht de kennis over sport bij de medewerkers van de instellingen is vergroot; sportaanbieders beschikken over voldoende kennis van de doelgroepen om op verantwoorde wijze sportactiviteiten te kunnen aanbieden; draagvlak en implementatie er is draagvlak voor sport en bewegen binnen de opvanginstellingen en de aandacht is verankerd in de normale dagelijkse werkzaamheden van die instellingen; sportnetwerk de opvanginstellingen beschikken over een uitgebreid sportnetwerk. 9

10 2.3 Aanpak MSI Opzet van de interventie De bestrijkt een periode van anderhalf tot twee jaar, inclusief voorbereidingen, en kent vier fasen, te weten: fase 1: behoeftepeiling en werving (duur: 3 maanden) fase 2: een individueel of groepsgericht aanbod van sport- en beweegactiviteiten (duur: 3 keer vier weken, waarin wekelijks een uur wordt gesport). Deze activiteiten vinden plaats in of in de directe omgeving van de opvanginstelling. fase 3: een aanbod georganiseerd in samenwerking met een trainer van een sportaanbieder (duur: 6 maanden). Ook in deze fase vinden de activiteiten plaats in of in de directe omgeving van de cliënt. fase 4: aanbod (uitsluitend) georganiseerd door een sportaanbieder (duur: 6 tot 12 maanden) In deze fase bezoeken cliënten onder leiding van de sportambassadeur de sportlocatie. De werving van cliënten zal plaatsvinden door gebruik te maken van communicatiemiddelen, zoals voorlichtingsbijeenkomsten, flyers, posters en overige informatievoorzieningen. Van groot belang zijn de gesprekken waarin de sportambassadeurs cliënten stimuleren om te gaan sporten of bewegen. Locatie en uitvoerders Bij de ontwikkeling en de uitvoering van de interventie leveren de volgende instellingen gedurende de gehele interventie een bijdrage, te weten: de Federatie Opvang, de opvanginstellingen en de sportverenigingen en commerciële sportaanbieders. De plaatselijke Sportraad of vergelijkbare belangenbehartiger van sportverenigen en de gemeente worden betrokken bij de voorbereiding van de interventie, terwijl Sportkracht12 (de PSO's) met name voor de kennisoverdracht zorgdraagt. De belanghebbenden zijn verenigd in een projectgroep. De projectgroep komt bij de voorbereidingen en de start van het project maandelijks bijeen; vanaf fase 3 elk kwartaal. De interventie wordt in eerste aanleg uitgevoerd in een accommodatie die de doelgroep kent. Dat is een veilige en sociale omgeving voor de doelgroep om meer actief te worden, meer te gaan sporten en te bewegen. Er wordt in of in de directe omgeving van de opvanginstelling een ontmoetingsplaats rondom sportbeoefening ingericht. Indien nodig en mogelijk kan ook een verenigingsaccommodatie als locatie dienen. In de fasen 3 en 4 van deze interventie vinden de sport-en beweegactiviteiten uitsluitend plaats op of in de accommodaties van de sportaanbieders. Bij de opzet van het aanbod wordt contact met de gemeente opgenomen om het aanbod of te stemmen. Daarbij wordt rekening gehouden met de mogelijke inzet van de al eerder genoemde buurtsportcoaches binnen de wijk en bij verschillende sportaanbieders. In de afstemming en samenwerking wordt contact onderhouden met de buurtsportcoaches. Zij worden betrokken bij het voorbereiden van de sportaanbieders op de komst van de doelgroep. 10

11 Inhoud van de interventie De interventie ziet er als volgt uit. fase 1: behoeftepeiling en werving Deze fase kenmerkt zich door een behoeftepeiling en voorlichting onder cliënten en personeel, het in kaart brengen van geschikte verenigingen, de werving van voldoende gemotiveerd en geschoold kader (de sportambassadeur) binnen de opvanginstelling. Nadat sportambassadeur de voorbereidende werkzaamheden heeft afgerond, wordt kennis gemaakt met de lokale Sportraad of vergelijkbare instelling en worden de mogelijkheden besproken om met sportaanbieders een op de doelgroep gericht sport- en beweegaanbod samen te stellen. Vervolgens wordt voor deze en de volgende fase een kennismakingsprogramma samengesteld, waarbij cliënten een aanbod van sport- en beweegvormen krijgen aangeboden, afgestemd op hun wensen, behoeften en mogelijkheden. Deze activiteiten zullen uiteindelijk moeten leiden tot de keuze voor een structureel aanbod. fase 2: een individueel of groepsgericht aanbod van sport- en beweegactiviteiten. Deze activiteiten vinden plaats in of in de directe leefomgeving. Dit aanbod is een kennismakingsaanbod (sportcarrousel) met sport- en beweegactiviteiten die uit de behoeftepeiling naar voren zijn gekomen. Na een periode van vier weken worden nieuwe activiteiten aangeboden. Deze activiteiten worden verzorgd door de opvangorganisatie/sportambassadeur. Aan deze activiteiten zijn voor de deelnemers geen kosten verbonden. Er worden fittesten georganiseerd om cliënten te motiveren en hun fitheid onder de aandacht te brengen. Er is naast een sport- en beweegprogramma ook aandacht voor gezonde voeding en persoonlijke verzorging, de gezonde leefstijl. fase 3: een aanbod georganiseerd in samenwerking met een trainer van een sportaanbieder Ook hier vinden de activiteiten plaats in of in de directe omgeving van de cliënt. De cliënten zijn in fase 1 al voorbereid op de komst van de trainer. Het kennismakingsaanbod kan bestaan uit één of meer sport- en beweegactiviteiten. Voor deze activiteiten moeten cliënten zich aanmelden. De activiteiten hebben een duur van twaalf weken. fase 4: aanbod (uitsluitend) georganiseerd door een sportaanbieder In deze fase bezoeken cliënten onder leiding van de sportambassadeur de sportlocatie. Vanaf dat moment vinden de sport- en beweegactiviteiten aldaar plaats. In deze fase is de inzet van de trainer groter dan die van de begeleider. In deze fase is de inzet van de sportambassadeur minimaal. Vanwege de overzichtelijkheid wordt voor de fasen 3 en 4 in beginsel gekozen voor één sportaanbieder. Desgewenst en zo mogelijk kan in een latere fase tot uitbreiding van het aantal sportaanbieders worden overgegaan. Er wordt onderzoek gedaan naar de uitvoering van de interventie, te weten: de behoefteanalyse, de nulmeting, de procesevaluatie en de eindevaluatie (waarin onder meer een tevredenheidsmeting) en enkele motivationele onderdelen om cliënten te stimuleren blijvend gebruik te maken van het aanbod. Belangrijk hierbij is te onderzoeken of de cliënten kunnen aansluiten bij een regulier sport- en beweegaanbod van een sportaanbieder, waarbij de kans op deelname aan een vervolgaanbod groot is. De sportambassadeur zorgt ervoor dat zoveel mogelijk cliënten van de opvanginstelling aan de activiteiten deelnemen. Sporten bij een sportaanbieder is voor een deel van de doelgroep, met name vrouwen geen optie omdat er onder meer geen kinderopvang is. Om de aanpak ook voor deze doelgroep te laten aansluiten worden eventuele kosten voor kinderopvang in de begroting opgenomen. Vanaf fase 3 wordt aan de deelnemers in beginsel een eigen bijdrage gevraagd die neerkomt op bijvoorbeeld 2,50 per activiteit. Dit bedrag is vergelijkbaar met de (gemiddelde) contributie van een club. Er wordt in deze fase een sportstrippenkaart ingevoerd. Na afloop van de interventie is deze eigen bijdrage van deelnemers -ge- 11

12 middeld- toereikend om te voorzien in het clublidmaatschap. Hierdoor zullen de deelnemers geen lastenverhoging ervaren als interventie ten einde loopt. Cliënten kunnen overigens instromen in een van de fasen van de, afhankelijk van hun wensen, behoeften en fysieke gesteldheid. De activiteiten worden vanaf fase 3 begeleid door een gekwalificeerde trainer en een sportambassadeur. De laatstbedoelde heeft de kennis en vaardigheden om de trainer bij te staan in het omgaan met het (soms) specifieke gedrag van de doelgroep. Gedurende de interventie brengt de sportambassadeur deze kennis over op de trainer. Hiervoor is ook de handreiking Sport binnen de opvanginstellingen beschikbaar. Indien gewenst en zo mogelijk sport de sportambassadeur mee en motiveert de cliënten om de deelname te verhogen en uitval tegen te gaan. De organisatie en uitvoering van de is in handen van de opvanginstelling. Er wordt een programma samengesteld (welke sporten vinden wanneer, hoe vaak en in hoeveel weken plaats). Het werven van de deelnemers en het zorgen dat ze op tijd op de betreffende locatie zijn, is in handen van de sportambassadeur. 2.4 Ontwikkelgeschiedenis Betrokkenheid doelgroep 2.5 Vergelijkbare interventies Overeenkomsten en verschillen Toegevoegde waarde 3. Samenhang (Facultatief) 12

13 4. Uitvoering Materialen MSI Voor de opvanginstellingen en de sportaanbieders zijn beschikbaar: deze de Handreiking sport binnen de opvanginstellingen Factsheet programma 'Meedoen!', Federatie Opvang Visie op sport en bewegen in de opvang, Federatie Opvang 2009 Voorbeeld begroting interventie, Federatie Opvang 2013 Type organisatie Opleiding en competenties Kwaliteitsbewaking Randvoorwaarden Overdraagbaarheid en/of implementatie MSI Gedurende de interventie worden de sportaanbieders door de medewerkers van de opvanginstellingen ondersteund in de (eventueel) specifieke omgang en aanpak van de doelgroep. De medewerkers van de opvanginstellingen nemen actief deel aan de activiteiten. Na verloop van tijd zijn de sportaanbieders voldoende bekend met de doelgroep om hiermee zelfstandig om te gaan en deze (eventueel aangepaste) werkwijze ook binnen de sportinstelling over te dragen. Na uitvoering van fase 1 wordt de interventie-aanpak uitgevoerd, waarbij gekeken wordt naar onder andere opzet, kritische succesfactoren, randvoorwaarden voor borging, evaluatie en dergelijke. Ten slotte wordt door gemeente en sportraad gekeken naar kansen om het programma in gemeentelijk beleid op te nemen en zal advies worden gegeven over mogelijke additionele financieringsbronnen om doorontwikkeling, continuering en opschaling mogelijk te maken. Hierbij kan worden gedacht aan de WMO of de AWBZ. De sportambassadeurs hebben gedurende de interventie kennis opgedaan van sport en bewegen en van de positieve werking van sport en bewegen op de doelgroep. Zij gebruiken die opgedane kennis in hun dagelijkse praktijk om cliënten te enthousiasmeren. 13

14 De PSO beschikt over de kennis die nodig is voor een succesvolle uitvoering van een interventie en draagt dan ook zorg voor de noodzakelijke kennisoverdracht. Voor dit doel is het nodige ondersteuningsmateriaal voor handen (zie geraadpleegde literatuur). Het is de bedoeling om de samenwerking met de sportaanbieders ook na de interventie - zo mogelijk structureel - voort te zetten. De landelijke uitrol van de interventie is een taak van de Federatie Opvang. Zij heeft voor dit doel en de kwaliteitsbewaking de al eerder genoemde helpdesk ingericht. Kosten 5. Evaluatie van praktijkervaringen Onderzoek en resultaten Praktijkvoorbeeld (Facultatief) 14

15 6. Aangehaalde literatuur 1. Projectaanvraag 'Meedoen!' Van de Federatie Opvang, 6 december Factsheet programma 'Meedoen!' 3. Een visie op meedoen voor de lidinstellingen van de Federatie Opvang 4. Meerjarenprogramma Meedoen, Federatie Opvang 5. Trainingsmodule sport en bewegen, Federatie Opvang 6. Programma trainingsmodule Sport en Bewegen, Federatie Opvang 7. Uitkomsten Nulmeting Sport en Bewegen, Federatie Opvang Projectplan SKANfonds van de Federatie Opvang, mei Rapport Sport en bewegen in de opvang, Verwey Jonker Instituut, maart Sportverenigingen in beeld bij de WMO, Verweij Jonker Instituut, april Programma Sport- en Beweegdag Papendal Handreiking sport binnen de opvanginstellingen, Sportservice Flevoland Visie op sport en bewegen in de opvang, Federatie Opvang Voorbeeld begroting interventie 15. Memo expert-meeting Federatie Opvang, Amersfoort 2 juli Onderzoeksrapport sport en bewegen binnen NEOS 15