Wake-Update Bedrijfsoverdracht

Transcriptie

1 Wake-Update Bedrijfsoverdracht

2 Programma 7.30 uur Ontvangst 8.00 uur Presentatie Gerard Janssen, Overnameadviseur Van Herwijnen Kreston 8.30 uur Het nut van een aandeelhoudersovereenkomst, Geneviève Galjé en Maria Timmermans, Cortex Advocaten 9.00 uur Corné Willemsen, SiteTec 9.30 uur Einde bijeenkomst en napraten

3 Gerard Janssen Van Herwijnen Kreston

4 Goed voorbereid de toekomst in? Waardecreatie en inzicht in waarde

5 Bent u goed voorbereid op de toekomst? Uit de praktijk blijkt dat bij zowel een voorgenomen verkoop als bij ongewenste tussentijdse verkoop of ontvlechting niet alle onderdelen binnen de onderneming goed zijn voorbereid. Zijn alle afspraken met leveranciers en afnemers goed vastgelegd? Voldoet u aan wet- en regelgeving? Weet u hoe het met u gaat op het moment dat u dat wil weten? Wat verwacht u voor de ontwikkelingen? Weet u wat er in uw onderneming speelt of vertrouwt u op uw compagnons?

6 Groeidoelen Omzetontwikkeling Personeelsontwikkeling Margeverbetering Kostenbesparing Waardeontwikkeling

7 Bedrijfsoverdracht Overdracht binnen de familie participatie kinderen? Management Buy In (MBI) = extern management koopt zich in Management Buy Out (MBO) = huidige management neemt over Pre-exit Private Equity

8 Wat is Waarde? Geen exacte wetenschap Benadering van de verwachte prijs Transactie zonder druk of noodzaak Going concern (dus géén executiewaarde) Maar: waarde prijs

9 Prijs vs Waarde Waarde is niet gelijk aan de prijs Onderhandelingsresultaat Door goede voorbereiding waarde en dus prijs te beïnvloeden

10 Waarde generatie Vanuit de (vaste) activa ontstaat waarde! Passiva = claims van vermogensverschaffers (eigen / vreemd) Eigen vermogen: eventueel dividend en vermogenswinst Vreemd vermogen: contractueel rente en aflossing Financieringsstructuur heeft geen invloed op waarde van de onderneming (wel op waarde van de aandelen)

11 Onderneming vs Aandelen

12 Voorbeeld Balans Balans Vaste activa 800 Eigen vermogen 200 Vaste activa 800 Eigen vermogen Werkkapitaal 200 Vreemd vermogen 800 Werkkapitaal 200 Vreemd vermogen EBITDA 250 EBITDA 250 Multiple 4 Multiple 4 Waarde Prijs 200 Waarde Prijs Prijs = (Multiple x Norm) -/- Schuld Multiple = (Prijs + Schuld) / Norm

13 Waardebepaling - Multiple Relatieve waardering; Vuistregel Een percentage van de jaaromzet Een factor maal het resultaat na belasting Een factor maal de EBITDA Vergelijkbaarheid; Beursgenoteerd; Bekende transacties MKB (niet openbaar); Waarde = Koers / EBIT(DA) Veel gebruikt, maar veel impliciete veronderstellingen, daardoor schijnnauwkeurigheid

14 Valkuilen - Multiple Vergelijkbare ondernemingen is lastig. Verschillen in product-range maar ook in doelgroepen. Het ene bedrijf is het andere niet. Niet altijd zijn prijzen voor fusies en overnames rationeel tot stand gekomen. Flink aantal vergelijkbare transacties nodig. Niet volledig beschikbaar. Startende onderneming toekomstige waarde sterk afhankelijk van het managementteam. Correctie factor voor verhandelbaarheid

15 Waardebepaling - DCF Waarde ontwikkeling in toekomst; Op fundament van verleden; Kasstromen in plaats van winst; Profit is an opinion, cash is fact Afschrijvingstermijnen Dividendpolitiek Investeringen Disconteringsvoet / vermogenskostenvoet Rente Risico

16 Waardebepaling - DCF Toekomstgerichte prognoses Dus: organische groei Vervangingsinvesteringen Leidt tot verwachte kasstromen: Eventuele normalisaties al in prognoses verwerken: Aandeelhoudersbeloning vs. Managementbeloning Incidentele kosten Normalisaties blijken vaak normaal

17 Vermogenskostenvoet Risico vrij beleggen in staatsobligaties Beleggen in aandelen Afhankelijk van de sector: laagrisico (steady) naar hoogrisico (innovatie) Specifieke risico s onderneming Totaal tussen ca 12% en ca 25%

18 Specifieke risico s onderneming Vrije verkoopbaarheid aandelen Afhankelijkheid afnemers Afhankelijkheid leveranciers Afhankelijkheid management Spreiding activiteiten Toetredingsbarrières Track record Flexibiliteit

19 Sturen op valuedrivers* Start op tijd: 3-5 jaar van te voren Waardedrijvers: Omzet Marge Kosten Investeringen Werkkapitaal Kan de prijs aanzienlijk verhogen! Valuedrivers = waardestuwers wat maakt de waarde in je onderneming

20 Sturen op valuedrivers Ook: Marktaandeel Merkbewustzijn Documentatie Afhankelijkheid: Afnemers; Leveranciers;.. DGA.

21 Stappen waardecreatie 1) Administratie op orde Up to date transparant betrouwbaar 2) Value drivers en risico factoren Welke aspecten genereren waarde? In welke afhankelijkheden schuilt een risico? 3) Verbeterpunten Wat zijn de economische, fiscale en juridische verbetermogelijkheden op de grootste waardestuwers en risicofactoren 4) Keuzes maken Maak plannen en hak knopen 5) Monitoren waardecreatie Laat periodiek opnieuw een waardeanalyse uitvoeren om te kunnen bijsturen

22 Wat heb je verder nodig? Stem periodiek met alle interne belanghebbenden af over de koers en verwachtingen. Maak duidelijke afspraken binnen aandeelhouders en directie, maar ook tussen aandeelhouders en directie, over besluitvorming en verantwoordelijkheden.

23 Afspraken onderling (1) Managementovereenkomst Management-bv Werkmaatschappij Arbeidsovereenkomst DGA Management-bv Aandeelhoudersovereenkomst DGA 1 + DGA 2 Directiestatuut Directeur-DGA 1 + Directeur-DGA 2 Wie doet wat? Primair aanspreekpunt Technisch vs Financieel vs Commercieel

24 Afspraken onderling (2) Wat als: Partijen uit elkaar willen? Een van de DGA s overlijdt? Er een interessante koper is? Wat is dan de waarde/prijs? Wie kan wat beslissen?

25 Vragen? Mag nu, maar we kunnen het er ook later eens over hebben over een kop koffie

26 Geneviève Galjé en Maria Timmermans Cortex Advocaten

27 De aandeelhoudersovereenkomst Geneviève Galjé Maria Timmermans

28 Aandeelhoudersovereenkomst vs. statuten (I) Statuten Interne organisatie van de vennootschap Boek 2 BW Veelal dwingend recht (artikel 2:25 BW) Aandeelhoudersovereenkomst Nadere invulling aan de samenwerking tussen aandeelhouders (verbintenisrechtelijk) Niet apart geregeld in het BW Overeenkomstenrecht van toepassing (contractsvrijheid)

29 Aandeelhoudersovereenkomst vs. statuten (II) Statuten Openbaarheid: statuten verplicht deponeren bij KvK Statuten + wijzigingen daarvan verplicht vastleggen in notariële akte Wijziging o.b.v. besluit algemene vergadering Aandeelhoudersovereenkomst Vertrouwelijkheid: niet deponeren bij de KvK Aandeelhouders leggen onderlinge afspraken zelf vast (raadpleeg deskundige) Wijziging enkel met instemming van alle aandeelhouders

30 Tip Bepaal in de aandeelhoudersovereenkomst dat deze overeenkomst voorrang heeft op de statuten

31 Inhoud aandeelhoudersovereenkomst (I) Besluiten van de algemene vergadering Deadlock Gedurende een bepaalde periode zijn de aandeelhouders verplicht te proberen een minnelijke regeling te bereiken onder opschorting van het voorgenomen besluit. Non-concurrentie Dividendbeleid Change of control Aanbiedingsregelingen

32 Inhoud aandeelhoudersovereenkomst (II) Overdraagbaarheid aandelen Besluiten m.b.t. het bestuur van de vennootschap Hoogte van vergoeding Lijst met besluiten waarbij goedkeuring van de algemene vergadering is vereist Benoeming van toekomstige bestuurders De financiering van de vennootschap Bepalingen omtrent duur en beëindiging van de aandeelhoudersovereenkomst, boetebeding, instellen RvC Stemovereenkomst Etc.

33 Regelingen omtrent de aanbiedingsverplichting Statutaire aanbiedingsverplichting Exit Gedwongen aankoop van aandelen Drag along Tag along Waardebepaling Volmacht

34 Vennootschapsrechtelijke verhoudingen Aandeelhouders: financieel en zeggenschapsbelang in de context van de samenwerking voor de continuïteit van de aandeelhouders; vertrouwen op aandeelhoudersovereenkomst Vennootschap, bestuur en commissarissen; oefenen eigen taken en bevoegdheden uit in het belang van het behoud van zelfstandigheid en continuïteit van de vennootschap; vertrouwen op statuten

35 Vennootschapsrechtelijke werking Afspraken in aandeelhoudersovereenkomst hebben Geen werking (nietig) Contractuele werking (tussen partijen) Vennootschapsrechtelijke werking

36 Jurisprudentie Wennex arrest 1944: géén vennootschapsrechtelijke werking, wel contractueel gebonden OK Broadnet 2002: aandeelhoudersovereenkomst kan zorgvuldigheidnorm geven Cancun I arrest 2014: bij joint ventures wel vennootschapsrechtelijke werking Lagere rechtspraak Doorwerking op grond van artikel 2:8 lid 1 BW jo. Artikel 2:15 BW

37 Noodsituaties Eisen van redelijkheid & billijkheid (artikel 2:8 BW) OK kan tot terzijdestelling overgaan indien: 1. Voortbestaan van de vennootschap gevaar loopt; 2. Er sprake is van een impasse in de besluitvorming binnen de vennootschap 3. Er geen reëel uitzicht bestaat op financiering via een andere bron dan de uitgifte van aandelen

38 Aangaan van de aandeelhoudersovereenkomst als vennootschap Nederland: institutionele opvatting Belangenafweging: grootte vennootschap, aard van de onderneming Vennootschap al gebonden, maar verschil wanprestatie vs onrechtmatige daad

39 Corné Willemsen SiteTec

40

41 Einde bijeenkomst