ING Sectormanagement Transport & Logistiek ICT in transport en logistiek

Transcriptie

1 ING Sectormanagement Transport & Logistiek ICT in transport en logistiek Voorsprong door initiatief en focus

2 Colofon Auteurs ir. M.R.J. Kindt S.J. van der Meulen Panteia/NEA Panteia/NEA Redactie mr. M.C. Bode ING W. van den Heuvel Transport en Logistiek Nederland S.J. van der Meulen Panteia/NEA ING Sectormanagement Transport & Logistiek mr. M.C. Bode Opmaak NoutDesign.nl Druk Reproservice ING Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Deze publicatie is louter informatief en mag niet worden beschouwd als advies. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijke zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druken zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. Voorsprong door initiatief en focus

3 Inhoudsopgave Voorwoord 4 1 Inleiding 5 2 Het transport- en logistieke speelveld De Nederlandse ambitie voor transport en logistiek Met ICT het verschil maken 9 3 Ict in de transport- en logistieke sector Drijfveren voor investeren in ICT Processen, systemen en informatie De huidige markt ICT-barrières 18 4 Ontwikkelingen en innovaties Ontwikkelingen van invloed op de transport- en logistieke sector Technische innovaties ICT-ontwikkelingen bij de overheid 29 5 Reactie transportondernemers op de veranderende markt 31 6 Strategische ontwikkelingspaden 39 Onderzoek 45 Voorsprong door initiatief en focus

4 Voorwoord Zonder transport geen boodschappen, concert of bouwmarkt. Het belang van transport wordt door bijna iedereen onderkend en het is een feit dat zonder transport onze maatschappij tot stilstand komt. Om transport en logistiek goed te organiseren maken steeds meer bedrijven gebruik van slimme ICT-oplossingen. Het is nog niet zover dat zonder ICT geen transport mogelijk is, maar het wordt wel een stuk lastiger en minder efficiënt. Het gebruik van ICT is niet meer weg te denken uit onze maatschappij en dus ook niet uit de logistieke wereld. Er zijn echter grote verschillen hoe ondernemers ICT toepassen binnen hun onderneming en in de keten waarin ze actief zijn. Een succesvolle ondernemer maakt vaak goed gebruik van de bestaande ICT-oplossingen en goede ICT-producten verbeteren zijn ondernemerschap. Als dit zo is waarom zijn dan niet alle bedrijven goed geautomatiseerd? Het antwoord op deze vraag is vanzelfsprekend niet eenvoudig. ICT is een lastig onderwerp. De ontwikkelingen op technologisch gebied gaan razendsnel, ICT behoort niet tot de kernactiviteiten van een onderneming, een ICT product is niet tastbaar, aan de buitenkant is niet te zien of het gaat werken, het aanbod van bestaande maar zeker ook nieuwe ICT producten en diensten is groot en erg divers. Allemaal factoren die het voor de ondernemer moeilijk maken om de juiste beslissingen te nemen. Zeker vandaag de dag is dit het geval. De wereld lijkt transparanter en tegelijkertijd complexer te worden. De manier waarop mensen en bedrijven met elkaar communiceren verandert. Door het gebruik van smartphones, tablets en apps kunnen we op andere manieren met elkaar samenwerken. Dit biedt volop kansen, maar er zijn natuurlijk ook bedreigingen. De grote vraag is: wie pakt de kansen en neemt hiermee de regie? Zijn dit de logistieke dienstverleners of zijn dit andere schakels in de keten? TLN en ING hebben samen aan Panteia/NEA de opdracht gegeven om een sectorstudie te doen naar de stand van zaken op het gebied van ICT in de transport- en logistieke sector. Dit heeft geresulteerd in deze sectorstudie ICT in transport en logistiek; voorsprong door initiatief en focus. In deze studie wordt de kernvraag beantwoord kunnen innovatieve en initiatiefrijke bedrijven die een focus op ICT hebben, voorsprong nemen op de andere partijen in de keten?. Het eindresultaat dat mede tot stand is gekomen door vele gesprekken met ondernemers geeft een helder beeld van de stand van zaken op het gebied van ICT in de transport- en logistieke sector en zal u zeker helpen bij het bepalen of bijsturen van uw ICT-beleid. Peter Sierat Algemeen Directeur Transport en Logistiek Nederland Machiel Bode Sectormanager Transport & Logistiek ING Zakelijk Voorsprong door initiatief en focus

5 1 Inleiding Het is niet ondenkbaar dat over enkele jaren de papieren vrachtbrief en factuur geheel verdwenen zijn uit de transport- en logistieke sector en zijn vervangen door een elektronische variant. Informatie-uitwisseling tussen opdrachtgevers, planning en chauffeurs gaat dan volledig digitaal. Chauffeurs zullen uitgerust zijn met een smartphone of tablet en communiceren realtime met de thuisbasis en opdrachtgevers. Informatie wordt dan niet alleen intern opgeslagen, maar iedereen werkt in de cloud en door middel van apps kan snel en vanaf meerdere locaties de benodigde informatie worden opgevraagd. Veel ondernemers zien dit soort ontwikkelingen als toekomstmuziek en verwachten op korte termijn nauwelijks grote wijzigingen. De komst van tablets en smartphones, maar ook toepassingen zoals apps en werken in de cloud zien ze als vervanging voor de meer traditionele systemen als boordcomputers, Transport Management Systemen (TMS) en tracking & tracing. Echter is dit wel terecht en reikt die nieuwe technologie niet veel verder? Zou het niet ook invloed kunnen hebben op de hiërarchie in de keten en op het ontstaan van nieuwe logistieke concepten? Hoewel transport en opslag van goederen als functies nog steeds hetzelfde zijn gebleven, is het tempo waarin goederen zich moeten verplaatsen veel hoger geworden. Doordat het klantorder-ontkoppelpunt meer stroomopwaarts is komen te liggen, is de druk op een snelle logistieke afwikkeling door de jaren heen toegenomen. Met het versnellen van de keten is het belang van de informatiestroom die gekoppeld is aan de fysieke stroom gigantisch gegroeid. Het goed, tijdig en accuraat weten te organiseren van de informatiestroom geeft mogelijkheden om een grotere toegevoegde waarde te leveren en de bedrijfskosten te minimaliseren. Die kansen zijn er niet alleen voor de grotere dienstverleners en hun verladers, ook kleine ondernemers kunnen anticiperen op de veranderende omstandigheden. De rol van informatie- en communicatietechnologie (ICT) wordt hierin steeds belangrijker en is niet meer weg te denken uit de transport- en logistieke keten. Deze ontwikkelingen en vragen heeft de aanleiding gevormd voor een themastudie gericht op ICT in de transport- en logistieke sector. Doel hierbij is niet om de nieuwe technologieën uitputtend te beschrijven, maar juist de sector te informeren en handvatten te bieden over de vraag hoe met ICT om te gaan. De volgende onderzoeksvraag staat dan ook centraal in dit rapport: Hoe kan ICT ondernemers verder helpen bij strategische keuzes en optimalisering van de bedrijfsvoering? Via discussies en interviews met ondernemers aangevuld met deskresearch en enquêtes is gebleken of bedrijven met focus op ICT voorsprong kunnen nemen op hun concurrenten. Leeswijzer Hoofdstuk 2 schetst de ambitie voor de Nederlandse transport- en logistieke sector en laat de noodzaak tot vernieuwing zien. ICT vormt daarin een belangrijk instrument waarmee men het verschil kan maken. In hoofdstuk 3 wordt de mate van ICT in de sector weergegeven, terwijl de ontwikkelingen en innovaties op ICT gebied in hoofdstuk 4 worden beschreven. Hoofdstuk 5 laat zien hoe de individuele vervoerder omgaat met deze ontwikkelingen en hoe hij zijn bedrijf heeft aangepast. Als laatste wordt in hoofdstuk 6 aangegeven welke keuzes transportondernemers in de toekomst zullen moeten maken en waarop ze moeten inzetten. Voorsprong door initiatief en focus

6 2 Het transport en logistieke speelveld 2.1 De Nederlandse ambitie voor transport en logistiek Transport en logistiek zijn onlosmakelijk met Nederland verbonden. De logistieke sector heeft een groot economisch belang en draagt substantieel bij aan de Nederlandse economie. Het is verantwoordelijk voor 8,5% van het totale BBP van Nederland (een toegevoegde waarde van a 40 miljard) en de bijdrage aan de werkgelegenheid is ongeveer arbeidsplaatsen. Met deze cijfers behoort Nederland tot de wereldtop. Deze positie dankt Nederland onder andere aan haar gunstige geografische ligging, de arbeidsmarkt en het prettige vestigingsklimaat. De internationale toppositie is echter niet onbedreigd. Terwijl andere landen groeien, stagneert Nederland. Er is een integrale visie en strategie nodig om de verwachte toekomstige groei van de goederenstromen duurzaam te kunnen blijven accommoderen en om maximaal bij te dragen aan het versterken van de internationale concurrentiepositie van Nederland. Dit vraagt om acties. Vandaar dat het Topteam Logistiek de volgende ambitie heeft gedefinieerd: In 2020 heeft Nederland een internationale toppositie (1) in de afwikkeling van goederenstromen, (2) als ketenregisseur van (inter)nationale logistieke activiteiten en (3) als land met een aantrekkelijk innovatie- en vestigingsklimaat voor verladend en logistiek bedrijfsleven. De volgende concrete doelstellingen horen hierbij: a. Nederland is in 2020 nummer één van alle Europese landen in de World Logistic Performance Index (in 2011 is Nederland nummer drie in Europa en nummer vier wereldwijd na Duitsland, Zweden en Singapore); b. De bijdrage van ketenregiediensten aan het BBP is gestegen tot b 10 miljard in 2020 (in 2011 ruim b 3 miljard); c. Het aantal bedrijven dat zich in Nederland vestigt met logistieke activiteiten is in 2020 toegenomen met 30% t.o.v. 2011; d. De beladingsgraad van vervoersmiddelen stijgt van 45% (in 2011) naar 65% in 2020; e. Een verhoging van 50% van de instroom van gekwalificeerde professionals met een logistieke opleiding in de arbeidsmarkt in Om deze ambitie en de aanverwante doelstellingen te realiseren wordt ingezet op drie thema s: 1. Nederland als één samenhangend logistiek systeem In dit kwalitatief hoogwaardig logistiek netwerk stromen de goederen duurzaam, betrouwbaar, snel, tijdig en tegen lage kosten door Nederland. Daarvoor moeten hoogwaardige, fysieke, organisatorische, financiële en informatienetwerken worden ontwikkeld. Deze netwerken moeten goed op elkaar zijn afgestemd. Doordat in Nederland grote ladingstromen samenkomen, kunnen deze stromen Figuur 2.1 Transportnetwerk Spoorvervoerders Wegtransporteurs Binnenvaartbedrijven (Kennis en) Control center Warehouse Binnenlands vervoer Mainport (zeehaven) Hub/ inland terminal Mainport (luchthaven) Green ports Internationaal vervoer Voorsprong door initiatief en focus

7 worden gebundeld en de verschillende vervoerswijzen (weg, spoor, luchtvaart, binnenvaart, shortsea, zeevaart en buisleidingen) optimaal worden benut. Op deze manier kan Nederland haar internationale toppositie in duurzame en flexibele logistiek behouden en verder uitbouwen. Om dit te verwezenlijken wordt ingezet op een (1) synchromodaal transportsysteem, (2) samenwerking tussen Nederlandse zeehavens, (3) een kernnetwerk van (inter)nationale verbindingen en multimodale knooppunten, (4) stroomlijning en vereenvoudiging van douane en inspecties en (5) een naadloze informatievoorziening in het logistieke systeem door middel van een open ICT-platform. De oprichting van het zogenoemde Neutraal Logistiek Informatie Platform (NLIP) is momenteel één van de meest concrete speerpunten en is ook een randvoorwaarde om de andere acties en aandachtsgebieden zoals synchromodaliteit en ketenregie mogelijk te maken. In hoofdstuk 4 wordt hierop dieper ingegaan. 2. Ketenregie Ketenregie omvat het coördineren en regisseren van goederenstromen (en bijbehorende informatie- en financiële stromen) van grondstofleverancier tot klant, inclusief retourstromen en hergebruik. Optimale afstemming tussen partijen in de keten is daarbij cruciaal. Ketenregie gaat ook over vervoer dat elders in de wereld plaatsvindt. Om ketenregie te stimuleren wordt ingezet op (1) Cross Chain Control Centers (4 C s) en Service Logistics Towers, (2) Supply Chain Finance en (3) internationale allianties en buitenlandpromotie. De Cross Chain Control Centers zijn ketenregiecenters die meerdere ketens gezamenlijk coördineren en regisseren met behulp van de modernste technologie, geavanceerde software en logistieke professionals. Supply Chain Finance is gericht op samenwerking tussen partijen in de logistieke keten om het werkkapitaal en de financieringskosten van de goederenstromen te reduceren. 3. Innovatie- en vestigingsklimaat Nederland is aantrekkelijk voor logistieke en verladende bedrijven om zich te vestigen, omdat ze in Nederland dichtbij innovaties in de logistiek zitten, de beschikking hebben over hoogwaardige kennis die nodig is om ketens optimaal in te richten en gebruik kunnen maken van een arbeidsmarkt met goed opgeleid personeel. De aantrekkelijkheid van Nederland kan nog verder worden vergroot door (1) het vereenvoudigen van wet- en regelgeving (beperken van de administratieve lasten), (2) het verkleinen van de kloof tussen kennis en bedrijfsleven, (3) een betere wisselwerking tussen onderwijs en arbeidsmarkt en (4) één nationale kennis- en innovatieagenda logistiek. Om deze plannen te realiseren is tot 2020 naar schatting b 700 miljoen nodig. De financiering zal moeten komen van bedrijfsleven, kennisinstellingen, onderwijsinstellingen en overheden. 2.2 Met ICT het verschil maken Om de Nederlandse ambitie en de aanverwante doelstellingen te realiseren zullen acties op diverse fronten moeten worden ondernomen. Dit kan gaan om de logistieke operatie, management, sales en marketing, human capital, maar juist ook ICT. Voor een individuele logistieke dienstverlener of transportondernemer lijken plannen voor Cross Chain Control Centers en Neutraal Logistiek Informatie Platform (NLIP) misschien ver weg, maar vroeg of laat krijgt iedereen ermee te maken. Hetzelfde geldt voor ketenregie. Iemand zal de regie in de keten moeten nemen. Logistieke dienstverleners en vervoerders kunnen deze rol op zich nemen, maar dit is niet vanzelfsprekend. Indien dit niet gebeurt, te laat gebeurt of er wordt onvoldoende gebruik gemaakt van de ICT mogelijkheden, is de kans groot dat andere schakels uit de keten deze rol zullen opeisen. Om niet in de toekomst afhankelijk te worden van anderen, moeten bedrijven nu keuzes maken door bijvoorbeeld de bedrijfsstrategie aan te passen en een (ICT) visie te ontwikkelen. Een belangrijk verschil met het recente verleden is dat ICTontwikkelingen elkaar steeds sneller opvolgen. Een andere vernieuwing is dat steeds meer informatie eenvoudiger en realtime gedeeld kan worden. ICT kan hierdoor steeds dieper ingrijpen op logistieke ketens. Voor de logistieke dienstverlener is het dus zaak deze technologische innovatie bij te houden en hierop te anticiperen. Wie niet op tijd is, vist achter het net. Bedrijven zullen ongeacht hun bedrijfsgrootte of positie in de markt altijd moeten anticiperen op technische innovaties in de markt en strategische keuzes moeten maken. Als te laat wordt gereageerd, kan het grote impact hebben. Dat laat Nokia zien in de mobiele telefoniemarkt. Nokia is ruim 14 jaar de onbetwiste marktleider geweest, maar heeft in 2012 de koppositie moeten laten aan Samsung, kampt met grote verliezen en staat voor een reorganisatie. Nokia heeft te laat ingespeeld op de ontwikkeling van smartphones. Hoofdpunten hoofdstuk 2: het transport en logistieke speelveld De internationale toppositie van Nederland op het gebied van transport en logistiek is niet onbedreigd. Er is een integrale visie en strategie nodig, wat vraagt om acties Een van de meest concrete acties is de ontwikkeling van een Neutraal Logistiek Informatie Platform ICT biedt kansen om de regie in de keten te pakken, mits op het juiste moment Bijhouden van de technologische ontwikkelingen is cruciaal Voorsprong door initiatief en focus

8 3 ICT in de transport- en logistieke sector De transport- en logistieke markt verandert door toenemende concurrentie vanuit het buitenland. Daarnaast legt de huidige economische situatie druk op de tarieven. Om de continuïteit te waarborgen zullen ondernemers, actief in deze sector, enerzijds de kosten moeten minimaliseren en anderzijds door innovaties moeten zoeken naar nieuwe afzetmarkten. Informatie- en Communicatietechnologie (ICT) is hierbij een heel belangrijk instrument om deze aanpassingen vorm te geven. Maar wat is nu ICT? Informatie- en Communicatietechnologie is een vakgebied dat zich grofweg bezighoudt met informatiesystemen, telecommunicatie en computers. Hieronder vallen het ontwikkelen en beheren van systemen, databanken, netwerken en websites, maar ook het schrijven van administratieve software en het onderhouden van computers en programmatuur. In dit hoofdstuk wordt de mate van ICT in de transport- en logistieke sector weergegeven. Uitgelegd wordt wat de beweegredenen zijn om met ICT aan de slag te gaan en welke valkuilen daarbij komen kijken. 3.1 Drijfveren voor investeren in ICT Investeringen in ICT-producten kosten geld. Daarbij wordt de implementatie ervan vaak als een zwaar en moeizaam traject beschouwd en kunnen nieuwe systemen in eerste instantie tot weerstand bij het personeel leiden. Desondanks is ICT voor veel transportondernemers zeer belangrijk en zet men sterk in op de ontwikkeling van ICT in het bedrijf. Er zijn twee belangrijke drijfveren te benoemen waarom transportondernemers investeren in ICT. Alle andere argumenten zijn hierop terug te voeren: Kostenminimalisatie (efficiëntie) Omzetmaximalisatie (toegevoegde waarde) Kostenminimalisatie door procesverbetering De tarieven in de transport- en logistieke sector staan als gevolg van de economische crisis al jaren onder druk en de rendementen zijn over het algemeen slecht te noemen. Als gevolg hiervan is er een toename van het aantal faillissementen en bedrijfsbeëindigingen. Om niet het volgende slachtoffer te worden, proberen ondernemers het hoofd boven water te houden door stevig in te zetten op kostenminimalisatie. In Figuur 3.1 is een overzicht opgenomen van de gemiddelde kostenaandelen in transport voor zowel binnenlands als grensoverschrijdend wegvervoer. Het mag duidelijk zijn dat bij een focus op kostenminimalisatie er veel aandacht uitgaat naar het effectief benutten van arbeid en een zo laag mogelijk brandstofverbruik, omdat dat de hoogste kostenposten zijn. Figuur 3.1 Kostenaandelen wegtransportsector (binnenlands (links) en grensoverschrijdend (rechts)) verzekering 2,0% banden 1,5% verzekering 1,9% banden 1,6% brandstof 21,0% personeelskosten 48,1% brandstof 24,0% personeelskosten 44,9% reperatie en onderhoud 4,4% reperatie en onderhoud 4,0% afschrijvingen 10,2% motorrijtuigenbelasting 1,0% afschrijvingen 9,6% motorrijtuigenbelasting 1,0% overige bedrijfskosten 8,7% rente 3,1% overige bedrijfskosten 10,9% rente 2,1% Bron: Panteia/NEA Voorsprong door initiatief en focus

9 ICT-producten kunnen het personeel ondersteunen bij de werkzaamheden waardoor minder arbeidsuren nodig zijn. Daarnaast worden door het gebruik van ICT-producten veel meer gegevens vastgelegd, wat nodig is voor goede managementinformatie. Ondernemers kunnen zodoende juiste keuzes maken. In een strategie van kostenminimalisatie zullen de investeringskosten in de tijd moeten worden terugverdiend door de verschillende baten. Omzetmaximalisatie door onderscheidend vermogen Om nieuwe klanten binnen te halen en om bestaande klanten aan zich te blijven binden, moeten transportondernemers zich in positieve zin onderscheiden van hun collega s. Bedrijven die zich willen onderscheiden van hun collega s proberen dat enerzijds door de gewenste performanceprestaties te realiseren en dat ook te onderbouwen en anderzijds door steeds weer in te zetten op de meest recente informatie- en communicatietechnologie om zo een stap eerder dan de concurrentie over te kunnen stappen op nieuwe logistieke oplossingen (business solutions). 3.2 Processen, systemen en informatie Het proces mag niet verstoord worden! Ongeacht het type werkzaamheden en de profilering in de markt worden bij alle logistieke dienstverleners in essentie dezelfde processen doorlopen. Het betreft onder andere opslag, orderontvangst, planning, rituitvoering (waaronder laden en lossen) en facturatie. Voor een goed verloop van de processen is informatie nodig, die tussen de betrokken afdelingen moet worden uitgewisseld. Hiervoor is er veel contact tussen de verschillende afdelingen, waarbij afstemming (informatie zal gedeeld moeten worden) is vereist. Fouten of vertraging in de communicatie verstoren de loop van het proces en dat resulteert in een lagere marge en een ontevreden klant. Voor tijdige bijsturing en optimalisatie van het proces is managementinformatie nodig. Deze informatiebehoefte heeft tot investeringen in informatiesystemen bij logistieke dienstverleners geleid (zie Figuur 3.2). Uit deze figuur blijkt dat de logistieke processen door systemen worden ondersteund. Bijvoorbeeld tijdens de uitvoering van een rit worden alle gebeurtenissen door boordcomputers geregistreerd en via Fleet Management Software kan direct worden geanticipeerd en bijgestuurd. Intern verbinden van deelprocessen: koppelingen aanbrengen In de transport- en logistieke sector ligt de nadruk vooral op het automatiseren van deelprocessen. Zo vormt het Transport Management Systeem (TMS-pakket) het hart van de administratieve processen. Het TMS-pakket ontvangt Figuur 3.2 Informatiesystemen bij een logistieke dienstverlener EDI Voorraad beheer Klant Telefoon /fax Warehouse software Barcodering RF systeem Digitale tachograaf Order administratie Emballage Fleet Management software Registratie Diensten via internet... Transport software (TMS) Ritten administratie Facturatie Boordcomputer Scannen Tracking & tracing Wagenpark beheer Management info Vrachtuitwisseling Plaatsbepaling Ritplanning Internet Mobiele communicatie Klant van de klant Telefoon Fax Routeplanning Salarisadministratie Boekhouding EDI Navigatiesysteem Voertuig Thuisbasis Klant Bron: TLN Voorsprong door initiatief en focus

10 orders van de opdrachtgever, verstuurt deze weer naar de ritplanning en ontvangt ook weer de realisatie via de Fleet Management Software. Daarna worden ondersteunende pakketten gebruikt voor de salarisadministratie en de boekhouding. Eén van de belangrijkste uitdagingen is het realiseren van een goede koppeling tussen al deze losse systemen. Extern verbinden om grip op de keten te houden Er bestaat niet alleen informatie-uitwisseling tussen de afdelingen van een logistieke dienstverlener onderling, maar dezelfde procesinformatie moet vaak ook gedeeld worden met externe partijen. Een individuele vervoerder kan nauwelijks invloed uitoefenen om keteninformatie op het juiste tijdstip en in de juiste vorm ter beschikking te krijgen. Hij is daarbij immers afhankelijk van veel verschillende externen. Het goed op orde hebben van deze informatie is echter een must om tot ketenregie te kunnen komen. Ongeacht de productgroep zijn in een keten een verlader, vervoerder en ontvanger aanwezig. Per supply chain zijn er ook verschillen. Een verlader kan een producent of fabrikant zijn, maar ook een winkel, groothandel, distributiecentrum en zelfs een consument (bijvoorbeeld bij een retourzending). Een vervoerder kan een wegvervoerder zijn, maar ook een rederij of intermodaal vervoerder. De ontvanger kan een consument (bij thuisbezorging) of winkel zijn, maar ook een fabrikant (bij een retourzending). Daarnaast zijn er nog andere ketenpartijen die per supply chain kunnen verschillen, bijvoorbeeld terminaloperators, agenten, expediteurs, autoriteiten, banken, inspectiediensten, douane, etc. Al deze partijen hebben informatie nodig en zijn daarbij afhankelijk van de andere ketenschakels (zie Figuur 3.3). Deze behoefte aan informatie bij de verschillende ketenschakels en het optimaliseren van de supply chain vereist vergaande standaardisatie. Alleen als de verschillende systemen elkaars data kunnen lezen en begrijpen is een versnelling in het proces te realiseren. Dat is van belang, omdat een procesversnelling leidt tot productiviteitsverbetering, een veroorzaker van economische groei. Onderlinge afstemming tussen verschillende partijen is dus meer dan gewenst. Kwaliteitbeheersing: laat zien dat jouw processen goed verlopen zijn Het doorzetten van informatie van de ene naar de volgende partij is voor veel processen of activiteiten belangrijk. Voor tracking en tracing is het bijvoorbeeld cruciaal om de juiste informatie in de keten door te zetten, zodat de uiteindelijke ontvanger weet waar zijn bestelling is. Daarnaast is dit ook voor het herleiden van het product naar de bron (bijvoorbeeld de fabrikant of de teler) essentieel. Ook om de kwaliteit van een product hoog te houden is keteninformatie nodig. In de versketen (waar voedselveiligheid van wezenlijk belang is) is het bijvoorbeeld voor het bepalen van de houdbaarheid van een product heel belangrijk wat er onderweg met het product is gebeurd. Dit effect is zeker zo groot als het effect van de teeltwijze op de houdbaarheid. Tevens is keteninformatie nodig om de uiteindelijke afnemer (bijvoorbeeld de consument) te informeren over het product. Het gaat hierbij dan specifiek over productinformatie. Net zoals er managementinformatie bestaat voor het optimaliseren van de bedrijfsprocessen is er ook in de keten managementinformatie nodig. Producten moeten Figuur 3.3 Voorbeeld van een zeecontainerketen Douane & inspectiedienst Haven Autoriteit Haven Autoriteit Douane & inspectiedienst Bank Haven diensten Haven diensten Bank Depot Forwarder Shipping agent Shipping agent Forwarder Depot Verlader Vervoerder Rederij Zeeterminal Zeeterminal Intermodaal vervoer Inland terminal Vervoerder Ontvanger Bron: Oosterhout e.a., bewerkt Panteia/NEA Voorsprong door initiatief en focus

11 immers steeds sneller bij de afnemer komen, waardoor ketenoptimalisatie van de logistieke processen vereist is. 3.3 De huidige markt ICT wordt door de transportsector als zeer belangrijk ervaren Uit een enquête gehouden onder transportondernemers en uitgezet door Transport en Logistiek Nederland (TLN) blijkt dat meer dan driekwart van de transportondernemers ICT als zeer belangrijk ervaart. Slechts 5% geeft aan ICT niet belangrijk te vinden. De transport- en logistieke markt wordt gekenmerkt door een klein aantal bedrijven met een hoge mate van automatisering. Dit betreft over het algemeen grote bedrijven met complexe processen. Ondanks het beperkt aantal zijn ze verantwoordelijk voor ongeveer de helft van de (directe en indirect) aangestuurde voertuigen. Verder is er een behoorlijke groep bedrijven (ongeveer 10% van de markt) met een gemiddelde automatiseringsgraad. Dit past ook bij de omvang en complexiteit van de bedrijven. Als laatste is er een zeer grote groep bedrijven (bijna 90%) met een beperkte automatiseringsgraad. Vaak is het voor hun processen of de omvang van hun bedrijven ook niet noodzakelijk veel te automatiseren (zie Figuur 3.4). Er zijn verschillende systemen waarvan ondernemers in de transport- en logistieke sector gebruik maken. De meeste bedrijven hebben wel een boekhoudpakket om de administratie te ondersteunen en ook wordt veel gebruik gemaakt van navigatiemiddelen voor de chauffeurs. Boordcomputers, Transport Management Systemen en ritplanningssoftware worden daarentegen slechts bij een kwart tot een derde van de bedrijven gebruikt (zie Tabel 3.1). Vooralsnog hebben veel transportondernemers zonder grote investeringen in ICT kunnen overleven, maar in een tijdperk waarin goede (bedrijfs)informatie steeds belangrijker wordt om de processen te optimaliseren, de kosten te drukken en om klanten te binden, zou dit wel eens kunnen veranderen. Toch wordt voor de korte termijn geen toename in het gebruik van ICT-systemen verwacht. Aan de jarenlange stijging van het gebruik en aanschaf van ICT-systemen in de transport- en logistieke sector is in 2012 namelijk een einde gekomen. De markt is gestabiliseerd mede door het gebrek aan investeringsmogelijkheden door de huidige economische tegenspoed. Een vicieuze cirkel waaraan maar weinig ondernemers kunnen ontsnappen. Uit de ICT-systemen die in de transport- en logistieke sector gebruikt worden, valt op te maken dat ze voornamelijk Figuur 3.4 Verdeling bedrijven naar automatiseringsgraad Automatiseringsgraad op basis van bedrijfsomvang en complexiteit Bedrijfsomvang klein groot (1) Veel ICT (2) Gemiddelde ICT (3) Weinig ICT eenvoudig Complexiteit complex Aantal vrachtwagens (1) (2) (3) Aantal bedrijven (1) 250 (2) (3) Bron: Panteia/NEA Voorsprong door initiatief en focus

12 Tabel 3.1 Bron: NEA Gebruik van ICT-systemen in de transport- en logistieke sector Boekhoudpakket 74% 71% Navigatiesysteem 66% 66% Boordcomputers 30% 29% Salarispakket 31% 28% Vrachtuitwisselingssysteem 29% 27% Transport Management Systeem 28% 27% (TMS) Ritplanningssoftware 25% 23% Personeel Informatie Systeem (PIS) 14% 13% Radio frequency identification 12% 13% (RFID) Warehouse Management Systeem 11% 10% (WMS) Enterprise resource planning (ERP) 7% 8% worden aangeschaft voor het optimaliseren van het bedrijfsproces en het verkrijgen van bedrijfsinformatie. Ook wachten ondernemers momenteel de ontwikkelingen met betrekking tot smartphones en boorcomputer-apps af voordat ze gaan investeringen in dit soort systemen. In hoofdstuk 5 wordt hierop dieper ingegaan. ICT-kennis in huis of uitbesteden? Doordat er een toenemende behoefte is aan informatiebeheersing en er veel verschillende systemen zijn waarbij de koppelingen tussen de systemen nog niet overal optimaal functioneren, moeten ondernemers die niet afhankelijk willen zijn van derden er veel tijd en geld in steken. Vandaar dat transportbedrijven iemand verantwoordelijk maken, die zorg draagt voor het interne ICT-beheer. Bij enkele veelal grote bedrijven is dit een specialist, bij de overgrote meerderheid van de bedrijven is dit vaak gewoon de ondernemer. Behoefte aan ICT ers toegenomen Verschillende ondernemers hebben jaren geleden al, toen zich een specifiek ICT-probleem aandiende, een ICT er in dienst genomen om dit voor hen op te lossen. Al deze ondernemers vroegen zich destijds af wat ze met deze ICT er aan moesten, als het probleem was verholpen. Inmiddels hebben dezelfde ondernemers meerdere ICT-specialisten fulltime in dienst. Bijna één op de vijf bedrijven heeft de verantwoordelijkheid over ICT extern uitbesteed. Vier op de vijf bedrijven doet het deels of volledig zelf (zie Tabel 3.2). Over het algemeen hebben grote bedrijven behoefte aan maatwerk en willen dit bij voorkeur in eigen huis ontwikkelen omdat dit sneller gaat, goedkoper is en het bedrijf minder afhankelijk maakt van derden. Nadeel hiervan is dat het wel vereist dat de ICT-medewerkers er voor moeten zorgen dat zij zoveel mogelijk de nieuwste ontwikkelingen volgen. Tabel 3.2 Bron: TLN Verantwoordelijkheid voor ICT-aspecten, 2012 Wij zelf Wordt uitbesteed Deels zelf Systeembeheer 51% 19% 30% Functionaliteiten, ondersteuning, support medewerkers, opleidingen 50% 15% 35% ICT-investeringen: transportondernemer wacht ontwikkelingen af Als aan ondernemers gevraagd wordt waar zij de afgelopen drie jaar vooral in geïnvesteerd hebben op ICT-gebied, dan blijkt dit nog veel in traditionele zaken zoals een boordcomputer, een TMS-pakket of een vervanging van de hardware te zijn. Ook nieuwe toepassingen, zoals de Ipad en de cloudserver worden genoemd, maar de aantallen zijn nog beperkt (zie Tabel 3.3). Op dit gebied wacht het overgrote deel van de ondernemers de ontwikkelingen af. Tabel 3.3 ICT-investering Bron: TLN Belangrijkste ICT-investeringen in de afgelopen 3 jaar Percentage Hardware (pc, laptop, printer, telefoon, etc.) 29% Boordcomputer 17% TMS 11% Server / cloud server 8% Ritplanning / routeplanning 5% Boekhoudpakket 3% Navigatie 3% Digitale facturen 2% Ipad 2% WMS 2% Overig 9% Voorsprong door initiatief en focus

13 ICT-factoren van invloed op investeringsbeslissing Terugverdientijd (aanschafprijs, implementatiekosten, exploitatiekosten, baten) Het benodigde ICT-product Investeringsruimte (omvang bedrijf, winstgevendheid, positionering) Behoeftes (huidige status ICT, activiteiten, opdrachtgevers, levensfase, bedrijfsstrategie) 3.4 ICT-barrières Ongeveer driekwart van de ondernemers is tevreden over de in gebruik zijnde ICT-producten. Dat betekent echter ook dat bijna een kwart niet tevreden is. In de automatiseringsenquête van TLN is gevraagd naar deze ontevredenheid. In Tabel 3.4 is een overzicht gemaakt van de grootste belemmeringen die ondernemers ervaren in hun eigen bedrijfsautomatisering. Belangrijk aandachtspunt is dat er verschillen per type bedrijf zijn waar te nemen. Ketenregisseurs zetten bijvoorbeeld sterk in op automatisering, terwijl charters hier over het algemeen nauwelijks iets mee doen. Naast het feit dat deze charters minder complex zijn, denken zij dat de investering te hoog is ten opzichte van het potentiële voordeel. Tabel 3.4 Knelpunten ten aanzien van ICT in het bedrijfsproces Knelpunten Financiële investering (wil wel automatiseren, 19% 21% maar kosten zijn te hoog) Tijdsinvestering (inrichten systeem, opleiding 17% 15% medewerkers kost teveel tijd) Onderling koppelen van aanwezige systemen 12% 13% (in praktijk moeilijker dan verwacht) Vaardigheden, kennis of houding van personeel 11% 11% in relatie tot bedrijfautomatisering Complexiteit van het beheer 6% 5% Mijn bedrijfsvoering is zo specifiek, dat is 4% 3% niet te automatiseren Kennisniveau leverancier te laag. Mijn leverancier 2% 2% heeft onvoldoende kennis van de logistieke sector en mijn bedrijf Conflict met leverancier(s) 2% 2% Bron: TLN Doordat ondernemers opzien tegen de financiële investering in ICT-producten (één op de vijf bedrijven) en ook de tijd voor goede implementatie (één op de zeven bedrijven) niet kunnen vrijmaken blijft automatisering achterwege of is niet succesvol. Het optimale rendement of resultaat wordt niet behaald. Nog te veel activiteiten worden al dan niet terecht handmatig verwerkt. Juist een verdere digitalisering van processen kan voor efficiencywinst zorgen en ook de kans op fouten verkleinen. Optimale benutting van de mogelijkheden blijft uit Eén op de tien bedrijven heeft te maken met te weinig vaardigheden, kennis of houding van het personeel in relatie tot bedrijfsautomatisering. Een voorbeeld is de mate waarin de mogelijkheden van systemen worden benut. Nog te vaak zijn parameters van planningspakketten onvoldoende scherp gedefinieerd, waardoor de voorgestelde planning door het planningspakket voor verbetering vatbaar is. Natuurlijk is het zo dat bovenop de geautomatiseerde planning een ervaren planner altijd nodig blijft, maar de juiste basisinstellingen voor laad- en los-tijden of vaste vertragingstijden op een filegevoelig traject zijn essentieel voor een goede planning. Onder hetzelfde punt kan het gedrag van de chauffeur vallen als het gaat om beantwoording van het vragenpad van de boordcomputer. Door het niet tijdig en consequent indrukken van het starten of eindigen van een activiteit wordt de kwaliteit van de geregistreerde informatie drastisch verlaagd. Dat gaat verder dan alleen de houding van de chauffeur, het heeft ook te maken met de wijze waarop zijn leidinggevende hem hierop aanspreekt en motiveert. Uitzondering op de regel Een andere drempel waarom bij sommige ondernemers automatisering moeilijk van de grond komt, is gelegen in de uitzondering op de regel. Doorgaans zijn er veel praktische omstandigheden waarom het meten van kengetallen verstoord wordt. Zo is bijvoorbeeld bij het monitoren van het brandstofverbruik een belangrijk element dat een chauffeur niet altijd op dezelfde auto rijdt en in andere verkeerssituaties zit. Hierdoor is een eerlijke één-op-één-vergelijking niet te maken. Dit kan er in combinatie met de benodigde investering aan bijdragen om helemaal niet te investeren in ICT. Leveranciers als knelpunt Ook leveranciers van ICT-oplossingen worden door transportondernemers als knelpunt gezien. Dit is overigens niet altijd gebaseerd op feiten, soms is het een erfenis uit het verleden. De problemen met de leveranciers zijn veelzijdig. Bij sommige leveranciers ontbreekt het aan kennis, anderen denken nauwelijks mee. Ook is de prijs-kwaliteitverhouding uit balans. Ook ergeren vervoerders zich aan leveranciers die met een prijsindicatie komen, maar achteraf blijkt het veel duurder te zijn. Moeizame koppelingen tussen systemen Tot slot enkele voorbeelden van het knelpunt over de moeizame koppeling tussen systemen. Sowieso valt het koppelen van computersystemen niet mee vanwege verschillen in definitie of de reeds eerder genoemde matige kwaliteit van de geregistreerde data. Daarbij komt dat dit koppelen van systemen extra bemoeilijkt kan worden doordat aanbieders van ICT-pakketten werken met verschillende Voorsprong door initiatief en focus

14 standaarden. Bijvoorbeeld bij overnames of fusies speelt dit een rol, doordat door de grote diversiteit aan ICT-pakketten in de sector de kans groot is dat het over te nemen bedrijf beschikt over andere systemen of vergelijkbare systemen van een andere leverancier. Dit heeft niet alleen tot consequentie dat een deel van de in het verleden gedane investering verloren gaat, het vraagt ook om nieuwe investeringen. Een vergelijkbare uitdaging speelt bij de inhuur van charters. Voor een optimale beheersing van het proces bestaat de behoefte om via tracking en tracing de locatie van het voertuig te monitoren en bij incidenten op de juiste wijze te kunnen bijsturen. Daarvoor moeten de auto s zijn aangesloten op het TMS van het bedrijf alsof het eigen auto s betreft. Maar ook hier resulteert het hebben van apparatuur van verschillende leveranciers bij het transportbedrijf en de charter in vertraging c.q. het uitblijven van de optimale informatiedeling. Probleem is niet dat het niet kan, maar voor velen is het lastig te organiseren of kost het te veel tijd en geld. De verwachting is dat met de ontwikkeling van smartphones, tablets en apps hier meer en goedkopere oplossingen voor zullen ontstaan. Ketenknelpunten De eerder beschreven knelpunten ten aanzien van ICT bemoeilijken het bedrijfsproces of beperken de bedrijfsautomatisering. Naast deze knelpunten zijn er ook nog ICT-knelpunten die hun weerslag hebben op de keten. Doordat de markt erg versnipperd is, zijn er veel verschillende bedrijven en dus ook veel verschillende systemen. Mede doordat standaardisatie ontbreekt, is informatie uitwisseling tussen ketenpartijen lastig. Daarbij komt dat veel processen nog altijd niet zijn geautomatiseerd, waardoor veel handwerk nodig is. Hierdoor kan informatie niet digitaal worden doorgegeven (denk bijvoorbeeld aan de vrachtbrief), wat tot fouten en vertraging kan leiden. Een ander belangrijk knelpunt in de keten is het gebrek aan vertrouwen. Doordat informatie extern gedeeld wordt, moeten de verschillende ketenpartijen vertrouwen hebben in de dataoverdracht en in het feit dat de ontvangende partij vertrouwelijk omgaat met de data. Zolang dat vertrouwen ontbreekt zijn partijen minder snel geneigd essentiële informatie (digitaal) te delen. Als gevolg van de digitalisering raakt men het reële beeld kwijt. Supply chains zijn inmiddels zo klein geworden als het scherm van de power point presentatie. Goede managementinformatie wordt daardoor toch nog verkeerd geïnterpreteerd. Dit probleem wordt ook nog eens versterkt doordat de nieuwe generatie medewerkers anders is opgeleid. Ze zijn vaak goed in bepaalde taken, maar het ontbreekt hen aan overzicht. Hoofdpunten hoofdstuk 3: ICT in de transport- en logistieke sector Efficiëntieverbetering en omzetmaximalisatie belangrijkste redenen om te investeren in ICT Verschuiving focus van creëren interne koppelingen tussen systemen naar koppelingen met externe partijen Ondernemers vinden ICT belangrijk Na jarenlange groei nu stabilisatie in automatiseringsgraad Bedrijven zijn terughoudend met investeren Behoefte aan ICT ers toegenomen Bedrijven moeten keuze maken om verantwoordelijkheid over ICT zelf te doen of uit te besteden Belangrijke barrières op ICT-gebied zijn het moeizaam onderling koppelen van de systemen, kennisgebrek, tijd- of prioriteitgebrek, tekort aan financiële middelen en suboptimaal gebruik van de systemen Voorsprong door initiatief en focus

15 4 Ontwikkelingen en innovaties De behoefte aan goede en tijdige informatie is groter dan ooit. ICT-leveranciers zien dit in en zetten stevig in op innovatieve producten. De markt is sterk in beweging. Geavanceerde systemen vandaag de dag, zijn morgen verouderd. In deze veranderende omgeving moeten transportondernemers de ontwikkelingen volgen en er hun voordeel mee doen. Welke ICT-ontwikkelingen er zijn, wordt in dit hoofdstuk beschreven. Daarbij is een opsplitsing gemaakt van ICT-ontwikkelingen in de transport- en logistieke sector die voortkomen uit de techniek en die spelen bij overheden. 4.1 Ontwikkelingen van invloed op de transporten logistieke sector Verschuiving van aandacht voor de goederenstroom naar de informatiestroom Vandaag besteld en nog dezelfde dag in huis is een veel gehoorde term. Als gevolg van een versnelling van de fysieke goederenstroom neemt de behoefte aan snellere informatiedeling in de transport- en logistieke sector toe. Door het stroomlijnen van de goederenstromen is kostenbesparing in de bedrijfsprocessen te realiseren. Mede daardoor is er momenteel een verschuiving gaande van de focus op goederenstromen naar die op informatiestromen. Snellere informatiedeling is echter alleen mogelijk als informatie digitaal gedeeld kan worden, waarbij verschillende partijen in de keten de informatie direct kunnen gebruiken. Dit vereist dus verdergaande digitalisering, maar ook standaardisatie van de gegevens. Dit kan alleen gerealiseerd worden indien partijen bereid zijn openlijk inzicht te geven in hun bedrijf en informatie met elkaar te delen. Met het openstellen van de eigen organisatie zijn ondernemers echter vaak terughoudend. Toenemende beschikbaarheid van en behoefte aan informatie Informatie moet niet alleen sneller aanwezig zijn, er is ook sprake van een behoefte aan meer informatie. Hierbij kan onderscheid gemaakt worden tussen interne en externe behoeftes. Om de goederenstromen te optimaliseren is externe keteninformatie noodzakelijk. De interne processen kunnen worden verbeterd door goede managementinformatie. De hoeveelheid data neemt niet alleen toe, ook de complexiteit wordt groter. Voorbeelden zijn er in overvloed: voertuiginformatie (canbus), klantinformatie, ladinginformatie, productinformatie, verkeersinformatie, informatie uit de digitale tachograaf en boordcomputer, informatie van en naar overheden, toezichthouders en handhavers en social media. Het gedetailleerder beschikbaar komen van informatie, mede door de ontwikkeling in dashboardinformatie, biedt mogelijkheden tot verbetering van het proces. Gebrek aan goede ICT ers Er is in de transport- en logistieke sector niet alleen een tekort aan goede chauffeurs, ook werknemers met een ICT-opleiding zijn moeizaam te krijgen. Dat komt doordat de meeste ICT ers geen baan in de transport- en logistieke sector ambiëren. Om actief met ICT in de transport- en logistieke sector aan de slag te gaan, hoeven werknemers niet altijd een ICT-opleiding te hebben gevolgd. Affiniteit met ICT is wel een basisvereiste. Vaak kunnen deze werknemers beter de processen en systemen die nodig zijn in deze sector begrijpen en een sleutelrol vervullen tussen de programmeurs en de transportondernemers. Opkomst smartphones, tablets en apps De verkoop van smartphones en tablets neemt sterk toe. In 2011 zijn in Nederland ruim 6 miljoen mobiele telefoons verkocht, waarvan 3,2 miljoen smartphones en 2,8 miljoen gewone mobieltjes. Het is voor het eerst dat er meer smartphones dan gewone mobieltjes zijn verkocht. Ook in de verkoop van tablets zit een snel stijgende lijn. Halverwege 2011 waren er ruim 1 miljoen tablets in Nederland, inmiddels zijn er meer dan 2,6 miljoen tablets in gebruik. Ook voor de transport- en logistieke sector bieden smartphones en tablets tal van mogelijkheden. Sommige opdrachtgevers verwachten bijvoorbeeld een bewijs bij aflevering, wat natuurlijk door middel van een foto kan worden vastgelegd en direct kan worden doorgestuurd. Ook zijn smartphones uitgerust met een Global Positioning System (GPS), waardoor een chauffeur (en dus de vrachtauto) getraceerd kan worden. Een investering in dure boordcomputers alleen voor positiebepaling is daardoor niet meer nodig. Een andere mogelijkheid van het gebruik van GPS is om het te koppelen aan de facturering. Er kan een bepaald tarief per gereden snelheid worden berekend en dus bijvoorbeeld een bonus worden toegekend als een voertuig een constante optimale snelheid rijdt vanwege de beperktere uitstoot. Een app is een computerprogramma dat bedoeld is voor eindgebruikers. Door de komst van smartphones is het gebruik en de ontwikkeling van apps in een stroomversnelling geraakt. In 2011 werd er wereldwijd een omzet van ruim 7 miljard dollar gehaald en voor 2012 wordt een verdubbeling verwacht. Ook hebben apps inmiddels de transport- en logistieke sector bereikt. Er zijn apps op de markt die ervoor zorgen dat bijvoorbeeld dure navigatiemiddelen niet meer hoeven worden aangeschaft. Ook kunnen apps de traditionele boordcomputers vervangen. Naast de voordelen voor lagere kosten en het terugdringen van de implementatietijd van die kastjes in de vrachtauto, biedt het ook de mogelijkheid om charters gemakkelijker in de fleet management te integreren. Verder zijn er apps die als rijstijlassistent kunnen worden gebruikt om de chauffeur te ondersteunen bij de rijtaak. Vroeger was de ICT-voorziening in het bedrijfsleven beter dan die van een individuele particulieren. Door de technologische ontwikkelingen en de omvang van de consumentenmarkt is dit volledig omgedraaid. Steeds vaker is de thuissituatie beter geautomatiseerd dan de werkomgeving. Dit werkt ontwikkelingen als bring your own device in de hand. Voorsprong door initiatief en focus

16 Leveranciers lanceren smartphone-oplossingen voor charters Op de markt komen steeds meer smartphone-oplossingen voor transporteurs die hun charters willen integreren in hun fleet management. Dit stelt hen in staat om op elk moment een continue dienstverlening aan hun klanten te verzekeren. De uitdaging voor de leveranciers van deze smartphoneoplossingen was een zelfde kwaliteit en nagenoeg identieke werkwijze aan te bieden als met boordcomputers. Afgezien van de smartphone user interfaces zijn de logistieke functies zoals het sturen en afhandelen van taken en berichten, invullen van het logboek met bijhorend vragenpad vergelijkbaar met die van boordcomputers. Ook merkt een planner geen verschil tussen de logistieke afwerking van de vast gemonteerde boordcomputer en de mobiele oplossingen. De gebruikte methode is consequent dezelfde. Een chauffeur dient zich ook eerst aan te melden voor hij zijn dagtaak kan starten. De meeste oplossingen hebben een geïntegreerde barcode scannerfunctie en de mogelijkheid om een digitale handtekening (technisch zijn er voldoende mogelijkheden om te werken met een digitale handtekening maar juridisch zijn er nog enkele hobbels die nog niet zijn opgelost) te zetten. Daarnaast kunnen ze meestal ook de link maken met navigatie-apps, die zo vanuit een taak opgestart kunnen worden. Op basis van de GPS- ontvanger in de smartphone worden de rijtijd en de afgelegde weg aan het logboek gekoppeld teneinde de ritgegevens volledig te maken. Bedrijfsmatig inzetten van social media De invloed van social media (zoals Twitter en Facebook) neemt toe en mag niet meer worden onderschat. Het kan namelijk grote gevolgen hebben voor individuele bedrijven. Vooral negatieve signalen kunnen als een lopend vuurtje door de maatschappij gaan. Bedrijven in consumentenmarkten zijn hiervoor zeer waakzaam en ook hun logistieke partners zullen er alles aan moeten doen om niet negatief als trending topic in het nieuws te komen. Aan de andere kant bieden de sociale media juist ook een goede marketingtool voor bedrijven die goed presteren. Dienstverleners in de KEP-markt (Koeriers- Express- en Pakketdiensten) hebben veel contact met consumenten en zouden hiervan kunnen profiteren. Ook gebruiken deze bedrijven in toenemende mate de social media voor het onderling uitwisselen van vracht. Een voordeel van social media is dat de werving- en selectieprocedure beter kan worden uitgevoerd. In een sector waar nog altijd gevreesd wordt voor een tekort aan goede medewerkers is het belangrijk die toepassingen te benutten die op termijn het verschil kunnen maken. Behoefte aan partnership met ICT-leverancier ICT is niet meer weg te denken uit de transport- en logistieke sector en ook transportondernemers worden meer afhankelijk van hun ICT-producten. Dit vraagt om een goede relatie soms zelfs om een partnership met hun ICT-leverancier. Het gaat daarbij vooral om de continuïteit van de relatie. Een transportondernemer wil niet geïnvesteerd hebben in ICT-producten van een leverancier die failliet is gegaan. Eventuele latere maatwerk aanpassingen aan de systemen zijn daardoor namelijk veel moeizamer misschien zelfs onmogelijk te realiseren. Ook de ontwikkeling bij ICT-leveranciers gaat door. Niet alleen wordt stevig ingezet op apps, ook komen er nieuwe functionaliteiten in de systemen en wordt software steeds vaker modulair opgebouwd. In het TMS worden bijvoorbeeld portals gebouwd om met andere systeemgebruikers vracht, advertenties en nieuws uit te wisselen. Een ander voorbeeld is de steeds gedetailleerdere emissieberekeningen die TMSen ritplanningssystemen maken. Logistiek, ICT en marketing versmelten De overname van Bol.com door Ahold is een voorbeeld van de versmelting van verschillende kerncompetenties. De bundeling van beide bedrijven geeft inhoud aan een multichannel strategie waarbij bricks en clicks (winkels en webshops) gecombineerd worden. Tevens zorgt het voor een productverbreding, door food en non-food te combineren. Tot slot maakt het combinaties mogelijk door gebruik van elkaars logistieke en ICT-netwerk. Serious gaming als ondersteuning voor prestatieverbetering De opkomst van technologie maakt een betere, meer nauwkeurige monitoring mogelijk. In de transportsector, waar vaak gezocht wordt naar kostleiderschap, wordt dit aangegrepen om bijvoorbeeld de kosten van het brandstofverbruik omlaag te brengen of de bezetting van het voertuig te verbeteren. Zo wordt het rijgedrag van de chauffeur steeds gedetailleerder geanalyseerd en wordt de informatie directer gecommuniceerd met deze chauffeur. Inmiddels zijn er tools op de markt waarbij de chauffeur thuis zijn eigen prestaties kan bekijken en via games kan oefenen op de onderdelen die verbetering vragen. Het spelen van deze games wordt betiteld als serious gaming, waarbij het primaire doel niet puur vermaak is, maar bijvoorbeeld het verwerven van inzicht of vaardigheden. 4.2 Technische innovaties Er zijn meerdere innovaties die door de verandering van de techniek gezorgd hebben voor nieuwe toepassingen en een andere manier van werken in het bedrijfsleven. Een aantal van deze innovaties heeft (of zal in de toekomst) gevolgen (hebben) voor de transport- en logistieke sector: Mobiel internet Cloud computing Agent technology Location Based Services Machine-to-machine communicatie Augmented reality Near Field Communication Technology Biometrische identificatie Voorsprong door initiatief en focus

17 Mobiel internet De populariteit en invloed van mobiel internet groeit enorm, vooral als gevolg van de opkomst van sociale netwerken. De invloed van mobiel internet is op macroniveau geïllustreerd tijdens de Arabische lente. Maar ook bij meer dagelijkse logistieke toepassingen wordt duidelijk dat mobiel internet voor verandering gaat zorgen. Chauffeurs kunnen zowel thuis als onderweg nieuwe orders opvragen of inzien. Ook bij onverwachte omstandigheden kunnen ze door middel van mobiel internet nieuwe routes uit stippelen of achtergrondinformatie verkrijgen. Mobiel internet is voor iedereen verkrijgbaar en het serviceniveau neemt toe. Het komt bijvoorbeeld op steeds meer plaatsen gratis beschikbaar (op parkeerplaatsen, in de trein, in wachtruimtes en openbare gebouwen, etc.) en tegelijkertijd neemt de snelheid van de verbinding toe. Cloud computing Cloud computing is over de hele wereld aan een sterke opmars bezig. Het is het via het internet op aanvraag beschikbaar stellen van hardware, software en gegevens. De cloud staat voor het internet, dat met alle afzonderlijke computers die erop aangesloten zijn een soort wolk van computers vormt. Bij cloud computing draaien de computerprogramma s niet op de computer van de gebruiker, maar op (een of meerdere) servers op afstand. Een voordeel is dat de gebruiker op deze manier geen eigenaar meer hoeft te zijn van de gebruikte hard- en software en dus ook niet verantwoordelijk is voor het onderhoud. Het beheersrisico kan dus ergens anders worden gelegd en via een service level agreement worden geregeld. Andere voordelen zijn dat het vaak (afhankelijk van de internetverbinding) sneller gaat, men geen dure hardware en software hoeft aan te schaffen waarvan men slechts een beperkt gedeelte gebruikt en men niet meer gebonden is aan een apparaat of locatie. Een nadeel is dat er alleen gewerkt kan worden met de programma s uit de cloud als er een internetverbinding is. Dit maakt deze verbinding erg belangrijk en tegelijkertijd dus zeer kwetsbaar. Een storing bij de internetaanbieder kan voor een ondernemer, die gebruik maakt van cloud toepassingen, al tot grote operationele problemen leiden. Kanttekening is dat in de huidige situatie veel systemen ook al niet functioneren bij het wegvallen van de internetverbinding, maar de perceptie van de gebruiker wordt wellicht anders. Een ander nadeel is dat informatie niet meer onder de eigen controle valt. Zeker voor gevoelige informatie kan dat een probleem vormen. Daar staat echter tegenover dat de beveiliging geregeld wordt door de ICT-dienstverlener, die vaak even goed of zelfs beter is dan een individuele gebruiker zelf kan regelen. Als gevolg van cloud computing zijn er nieuwe financieringsmodellen bijgekomen. Hardware- en softwareproducten hoeven niet meer worden aangeschaft, maar kunnen worden betaald naar gebruik. Dit gebruik kan de werkelijke gebruiksduur zijn of de gebruikte capaciteit. Dit is te vergelijken met het rekeningrijden, waarbij ook betaald moest worden per eenheid in dit geval per kilometer. Een andere betalingsmogelijkheid is betalen voor een licentie, waarbij een product van de ICT-leverancier voor een bepaalde tijd veelal ongelimiteerd, gebruikt kan worden. Agent technology Agent technology is in opkomst. De agents zijn een soort van software-robots, oftewel intelligente zoekmachines, die heel gericht naar informatie kunnen zoeken in systemen en op het internet. In tegenstelling tot klassieke zoekprogramma s kunnen ze leren door observatie. Dit is technologie waarmee heel gericht informatie kan worden verzameld en gerubriceerd en die in staat is kennisvragers op basis van hun profiel te voorzien van informatie. Gebruik van agent technology Xerox, een producent van onder meer kopieermachines en printers, maakt gebruik van agent technology voor aansturing en planning van monteurs. Concreet betekent dit voor Xerox dat wanneer een monteur bij een klant komt om een kopieermachine te repareren en hij niet beschikt over de juiste onderdelen, de agent op zoek gaat naar de dichtstbijzijnde monteur die het onderdeel wel heeft. Die monteur kan langs rijden om het onderdeel te brengen of een koerier inschakelen. In de tussentijd kan de monteur onderhoud plegen aan de machine. Een kopieermachine staat zodoende nooit voor langere tijd buiten gebruik. Dit maakt ook nieuwe businessmodellen aantrekkelijk, waarbij niet meer het apparaat wordt geleased, maar betaald wordt per kopie. Location Based Services Location Based Services (LBS) zijn diensten die het mogelijk maken om de locatie van een persoon en zijn ervaringen te delen. Er bestaan programma s die als app op een mobiele telefoon kunnen worden geïnstalleerd, waarmee virtueel is in te checken op een bepaalde locatie. Concreet betekent dit dat als een persoon bijvoorbeeld een winkel ingaat, hij zich op die locatie via zijn mobiele telefoon registreert. Tegelijkertijd kan hij dan een bericht over die winkel achterlaten of berichten van andere mensen over die winkel lezen. Een gebruiker van LBS heeft direct toegang tot relevante reviews van de winkel (of de dienst). Ook locatiegebonden advertenties (met kortingsbonnen) kunnen op deze manier worden verkregen. Dit kan het consumentengedrag bepalen. Het beïnvloeden van consumentengedrag door middel van Location Based Services wordt geomarketing genoemd. Voor de transporten logistieke sector kan dit bijvoorbeeld invloed hebben op het tankgedrag. Pompstationhouders kunnen klanten lokken die in de buurt zijn door korting te geven op hun producten. LBS biedt nog meer mogelijkheden. Door middel van LBS wordt het bijvoorbeeld mogelijk om pakketten te bezorgen bij een consument zonder dat deze consument thuis is. Dit gaat aanzienlijk verder dan tracking en tracing Voorsprong door initiatief en focus

18 waarbij de consument het product moet volgen. Nu volgt het product de consument. Dit wordt ondersteund door Digidentity en Innopay, die de mogelijkheid bieden om persoonlijke informatie op te slaan in een beveiligde omgeving. adres of mobiele telefoon is de sleutel tot de gegevens. Toename van Machine-to-Machine (M2M) communicatie Met M2M is het mogelijk systemen te bewaken, te beheersen en te bedienen. Op afstand kunnen bijvoorbeeld voorraadniveaus of storingsmeldingen worden uitgelezen, voertuigen worden gevolgd (tracking) en de status van lading worden gemonitord (kwaliteitsbewaking). Dit laatste punt is bijvoorbeeld bij geconditioneerd vervoer zeer relevant. Klanten, vervoerders en overslagbedrijven hebben dankzij mobiele communicatie inzicht in de actuele staat van een zending. Vervoerders kunnen bijvoorbeeld informatie vanuit het motormanagement van het voertuig direct binnen krijgen in hun TMS. Daardoor kunnen zij direct reageren bij belangrijke gebeurtenissen. In de automotive sector wordt deze technologie in toenemende mate gebruikt. Een voorbeeld is connecting cars, waarbij een voertuig is voorzien van internet toegang en een netwerkaansluiting. Dit zorgt ervoor dat allerlei devices met het internet verbonden kunnen worden zowel in als rond de auto. Dit geeft speciale mogelijkheden die de verkeersveiligheid vergroten, zoals automatische kennisgeving van ongevallen, of andere calamiteiten. Deze toepassing van informatie- en communicatietechnologieën in transportinfrastructuur en -voertuigen helpt het verkeer veiliger, efficiënter, betrouwbaarder en milieuvriendelijker te maken en staat bekend onder de verzamelnaam intelligente transportsystemen. Augmented reality Ook augmented reality is een nieuwe techniek die in de lift zit. Augmented reality, of toegevoegde realiteit, is het versmelten van de echte (fysieke) en de virtuele wereld door het zo realistisch mogelijk toevoegen van computergemaakte beelden aan rechtstreekse, reële beelden. Met deze techniek is het mogelijk om objecten in het gezichtsveld van de gebruiker te laten verschijnen in 3D, die er in werkelijkheid niet zijn. Aangezien bijna elke mobiele telefoon tegenwoordig een camera bevat, is de technologie binnen ieders handbereik gekomen. Voor de logistieke wereld biedt deze techniek ook kansen. Het gebruik ervan in vrachtvoertuigen als ondersteuning van de rijtaak is niet ondenkbeeldig. Ook biedt augmented reality goede mogelijkheden in het warehouse. Het kan bijvoorbeeld orderpickers ondersteuning bieden bij hun werkzaamheden. Zo kan een orderpicker op zijn bril zien wat de kortste route is naar de te picken order en welke handelingen nodig zijn om het product te pakken. Hiermee wordt de kans op fouten verder verlaagd. Near Field Communication Technology Near Field Communication (NFC) is een contactloze communicatiemethode die gebruik maakt van de frequentieband op 13,56 MHz. NFC is een vorm van Radio Frequency Identification (RFID). Bij RFID gaat het primair om opslag en verzenden van informatie in één richting, NFC communiceert in twee richtingen en kan ontvangen signalen ook zelf verwerken. Het wordt momenteel vooral toegepast in mobiele telefoons als betaalmiddel en in ticketsystemen. De toepassing van Near Field Communication Technology in containers kan bijdragen aan een versnelling van de containerhandling (bijvoorbeeld een betere doorstroming bij de douane) en het opbouwen van een logboek, die bij eventuele calamiteiten aan de lading geraadpleegd zou kunnen worden. Biometrische identificatie Biometrische identificatie is identificatie op basis van unieke lichaamskenmerken. Het is uitermate geschikt als beveiligingsmethode, maar er zijn meer toepassingsmogelijkheden. Biometrie kan in principe pasjes, sleutels, wachtwoorden, codes, foto s en handtekeningen vervangen of in combinatie worden gebruikt voor een sterkere beveiliging. In de transport- en logistieke sector zijn ook tal van toepassingsmogelijkheden te bedenken of zelfs al realiteit. Een vrachtvoertuig kan bijvoorbeeld op basis van spraak worden gestart. Ook zou op een vergelijkbare manier de deuren van de cabine of laadruimte kunnen worden geopend. Het ondertekenen van vrachtbrieven zou kunnen worden vervangen door een biometrische variant. Voor bedrijven in (nacht)distributie kan een vaste chauffeur toegang krijgen tot bepaalde ruimtes van opdrachtgevers via biometrische identificatie. In een omgeving waarin toenemende beveiliging en automatische identificatie belangrijke trends zijn, kan biometrische identificatie als oplossing tegen transport- en cybercriminaliteit een belangrijke rol gaan spelen. 4.3 ICT-ontwikkelingen bij de overheid Neutraal Logistiek Informatie Platform (NLIP) Zoals eerder beschreven wil het kabinet topsectoren waarin Nederland wereldwijd uitblinkt, nog sterker maken. Om dat te bereiken zijn overheid, bedrijfsleven, universiteiten en onderzoekscentra gaan samenwerken aan kennis en innovatie. Logistiek is één van deze topsectoren en ICT is als onderwerp benoemd dat meerdere topsectoren aan gaat en waarop focus wordt gelegd. Nederland met één samenhangend logistiek systeem is een van de thema s waarop het Topteam Logistiek sterk inzet. Om dit te realiseren wordt veel verwacht van de oprichting van het Neutraal Logistiek Informatie Platform (NLIP). Via het NLIP moet een open ICT-platform gaan lopen, waarvan ook Portbase en Cargonaut onderdeel gaan uitmaken. Het NLIP werkt aan het maken van afspraken over standaarden, Voorsprong door initiatief en focus

19 semantiek en datamodellen. Als gevolg hiervan wordt het eenvoudiger om informatie uit te wisselen en koppelingen te maken tussen interne bedrijfssystemen en koppelingen tussen externe partijen, zowel horizontaal als verticaal in de keten en zowel Business to Government als Business to Business. Bedoeling is dat in 2020 (alle) bedrijven en overheden op gestandaardiseerde wijze onderling en met elkaar via het NLIP communiceren en data delen (ketenoverstijgende informatie-uitwisseling) met behoud van controle (integriteit en privacy) door de eigenaar. Deze eigenaar bepaalt wie onder welke voorwaarden beschikking krijgt over zijn data. Daardoor wordt het steeds belangrijker wie eigenaar is van de data uit de software. Het verkleint namelijk ook de afhankelijkheid en geeft meer mogelijkheden tot zelf ontwikkelen. Databeheer wordt een steeds belangrijkere discipline en zal alleen maar verder aan belang winnen. Marktpartijen hebben veel commerciële apps ontwikkeld die zijn aangesloten op het open ICT-platform, die bijvoorbeeld synchromodale planning ondersteunen. Ook overheden hebben apps ontwikkeld voor bijvoorbeeld de afstemming van inspecties. De eigendomstructuur van het open platform is geregeld tussen markt en overheid in een publiek-private samenwerking (PPS-constructie). Het aanleveren van verplichte gegevens aan overheden is zoveel mogelijk gratis. Voor de overige data-uitwisseling wordt een tariefstructuur ontwikkeld. Open Data en Big Data Sinds 1 januari 2012 heeft de Nederlandse overheid een groot aantal zeer gedetailleerde databestanden en informatiesystemen vrij toegankelijk gemaakt voor het bedrijfsleven en het publiek. Onder anderen betreft dit kaarten van het kadaster, postcode databases en bestanden met infrastructuur gegevens. Verwacht wordt dat in de komende tijd nog meer gegevens ter beschikking komen, want de overheid voert doelbewust een Open Data beleid. Via de website data.overheid.nl is de data te bereiken. De website is een initiatief van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Men hoopt dat particulieren gebruik zullen maken van deze gegevens, nieuwe gegevens zullen toevoegen en allerlei innovatieve toepassingen zullen ontwikkelen. Diverse enthousiaste reacties uit de ICT-sector maar ook bezorgde reacties van partijen die tot voor kort nog veel geld verdienden met de data, doen vermoeden dat de hoop van de overheid gerechtvaardigd is. Naast het vrij beschikbaar worden van overheidsdata is er nog een andere ontwikkeling. Databestanden worden namelijk ook steeds groter doordat er steeds meer gegevens worden opgeslagen in verschillende systemen. Deze bestanden worden soms zelfs zo groot dat deze niet meer met gewone applicaties te bewerken zijn. In dat geval spreekt men over Big Data. Door business intelligence toepassingen in te zetten is het wel mogelijk deze Big Data te vertalen naar bruikbare informatie waarop bedrijven beslissingen kunnen nemen. Het vrij toegankelijk maken van data zou grote gevolgen kunnen hebben voor de transport- en logistieke sector. Momenteel worden bijvoorbeeld al ritplanningssystemen gekoppeld aan reistijdverwachtingen op basis van informatie uit de nationale databank verkeersgegevens. Hierdoor is nog nauwkeuriger de exacte reistijd voor een rit te bepalen, waardoor efficiënter gepland kan worden. Hoofdpunten hoofdstuk 4: ontwikkelingen en innovaties Verschuiving aandacht van goederen- naar informatiestroom Groeiende informatiebehoefte en toenemende complexiteit Nieuwe mogelijkheden door smartphones en tablets Apps veranderen de investeringsbehoefte Bedrijfsmatig inzetten van social media Gebrek aan personeel met affiniteit voor ICT Behoefte aan partnership met ICT-leverancier Innovatieve technische mogelijkheden, zoals mobiel internet, cloud computing, agent technology, Location Based Services, machine-to-machine communicatie, augmented reality, Near Field Communication Technology en biometrische identificatie Oprichting Neutraal Logistiek Informatie Platform Opkomst Open Data en Big Data Open Data is overheidsinformatie die: verzameld is in het kader van de uitvoering van een publieke taak gefinancierd is met publieke middelen voor de uitvoering van die taak openbaar is op grond van de Wet openbaarheid van bestuur bij voorkeur voldoet aan open standaarden bij voorkeur door een computer kan worden gelezen Voorsprong door initiatief en focus

20 5 Reactie transportondernemers op de veranderende markt Via discussies met transportondernemers is onderzocht wat de impact is van de ICT-ontwikkelingen op bedrijven actief in de transport- en logistieke sector. Dit betreft dus geen theoretische visie, maar is de praktijk van alle dag uitgedragen door visionaire ondernemers die er dagelijks mee te maken hebben. ICT voor optimalisatie; business development door ICT beperkt Er komt naar voren dat ICT vooral gebruikt wordt bij het optimaliseren van de processen. Business development door ICT komt alleen bij enkele ondernemers van de grond die hiermee actief aan de slag gaan. Daarbij ligt de focus in eerste instantie op de eigen bedrijfsomgeving. Een aantal ondernemers gaat nog een stapje verder door meer te bieden aan hun opdrachtgevers. Doordat deze ondernemers de informatie beheersen kunnen ze naast wegtransport bijvoorbeeld ook de lading per binnenvaart of spoor (laten) vervoeren. Daarnaast kunnen activiteiten (zoals VAL) van de opdrachtgever worden overgenomen. Innovatief idee leidt tot business development bij Tesco Tesco is een wereldwijd opererende supermarktketen. Enige tijd geleden hebben ze de ambitie uitgesproken om marktleider in Zuid-Korea te worden, echter met de restrictie om het aantal winkels niet verder uit te breiden. Daarom zijn ze gestart met een marktstudie, waaruit is gebleken dat de Zuid- Koreanen één van de hardst werkende volken van de wereld zijn. Hierdoor hebben de Zuid-Koreanen weinig tijd en zin in boodschappen doen. Om deze ambitie te halen heeft Tesco een heel nieuw concept bedacht dat past bij deze lokale markt. Het idee is dat als de Zuid-Koreanen wegens de drukte van de dag niet naar de winkels willen komen, de winkels wel naar de Zuid-Koreanen komen. Daarom heeft Tesco, dat in Zuid-Korea opereert onder de naam Home plus, virtuele winkels gemaakt, waarmee de mensen tijdens hun dagelijkse activiteiten kunnen worden bereikt. Een van deze dagelijkse activiteiten is het vervoer per metro. Vandaar dat Tesco door middel van wandbrede posters in het metrostation een winkel heeft nagebootst. Alhoewel het slechts een virtuele winkel betreft, lijken het display en de goederen exact op de werkelijkheid. Echter de goederen kunnen niet uit de schappen worden gehaald. De barcodes, die staan weergegeven bij de goederen, moeten met de smartphone worden gescand, waarna het artikel automatisch belandt in het elektronische winkelwagentje. Wanneer de online aankopen zijn gedaan en afgerekend, worden de producten direct nadat een klant thuis komt aan de deur gebracht. De mensen kunnen hierdoor meer relaxen na het werk en in de weekenden. Het resultaat is dat de Zuid-Koreanen niet meer naar de winkels hoeven door hun wachttijd (bij de metro) te benutten voor het doen van boodschappen. Als gevolg van dit project zijn de online verkopen met 130% gestegen. Hierdoor is Home plus de onbetwiste nummer 1 van Korea in online verkopen geworden. Het grootste gedeelte van de markt is nog nauwelijks bezig met business development door ICT. Business development in de keten lijkt voornamelijk toekomstmuziek. Men leunt op kennis van bestaande ICT-leveranciers Ondernemers geven unaniem aan ICT belangrijk te vinden. Toch verdiepen veel ondernemers zich niet in de mogelijkheden. Men leunt op (de kennis van) bestaande ICTleveranciers en neemt veelal een afwachtende houding aan. Juist de ondernemers die wel een actief ICT-beleid voeren, komen met innovaties, waardoor ze een voorsprong nemen op hun concurrenten. Elke bedrijfsstrategie kent zijn eigen ICT-level Doordat in de transport- en logistieke sector een grote concurrentiestrijd heerst, wordt veelal gebruik gemaakt van de kostleiderschap-strategie (operational excellence). Bedrijven die inzetten op kostleiderschap drukken de kosten door het proces te optimaliseren. Forse investeringen in ICT zijn hierbij noodzakelijk. Binnen deze strategie zijn het vaak de trendsetters die als eerste nieuwe ICT-toepassingen omarmen om zodoende het proces in een vroeg stadium verder te optimaliseren en hiermee een voorsprong te verwerven. Hierna is het de beurt aan de trendvolgers en uiteindelijk aan de achterblijvers. Ook bij de deelmarkten is deze opsplitsing in trendsetters, volgers en achterblijvers te signaleren. Een deelmarkt zoals de retail is meer trendsettend dan bijvoorbeeld het kiepautovervoer. Niet voor niets komen er vanuit de retail innoverende projecten waarbij ICT zeer belangrijk is, zoals het Multi Modaal Support Systeem van het Fresh Corridor project. Tabel 5.1 Deelmarkt Automatiseringsgraad per deelmarkt Automatiseringsgraad * Distributie/groupage vervoer 42% Sierteeltvervoer 37% Tank- en silovervoer 33% Stukgoederen vervoer 31% Koeriers- en expressediensten 30% Bouwmaterialenvervoer 30% Geconditioneerd vervoer 28% Containervervoer 26% Afvalstoffentransport 26% Kiepautovervoer 20% Totale markt 30% Bron: Panteia/NEA op basis van TLN * gemeten op basis van een gemiddeld gebruik van de belangrijkste systemen Voorsprong door initiatief en focus