Jaarverslag 2013 stadsbouwmeester twenterand

Transcriptie

1 Jaarverslag 2013 stadsbouwmeester twenterand

2 inhoudsopgave 1. Voorwoord 3 2. Conclusies en aanbevelingen 5 3. Aan de stadsbouwmeester voorgelegde ontwikkelingen 7 4. De stadsbouwmeester 14

3 1. voorwoord

4 Onlangs werd de Nederlandse architecte Francine Houben (Mecanoo architecten) door het Britse tijdschrift Architects Journal uitgeroepen tot woman architect of the year. Tegelijk werd ze in Nederland benoemd tot lid van de Academie van Kunsten en won ze in Washington de prestigieuze competitie voor wijziging van de Martin Luther King-library. Zo n vrouw wordt geïnterviewd en geeft haar ervaringen van over de wereld weer. Haar valt op dat we in Nederland met zo weinig regels een behoorlijke kwaliteit van de ruimte weten te bereiken en vast te houden. Een mooi statement op het moment dat we hier in Nederland juist de overtuiging gestalte geven dat we met minder regels toe zouden moeten. Die slogan gaat niet altijd gepaard met een scherp besef van welke regels we eigenlijk allemaal hebben en waarvoor die ook alweer waren. Soms wil een gemeenteraad met volle overtuiging af van elke overheidsbemoeienis met bouwen (tenzij het over veiligheid en gezondheid gaat) en pleit een gemeenteraad een dorp verderop juist voor een scherper geformuleerd beleid voor ruimtelijke kwaliteit. In beide gevallen moet nog even worden verduidelijkt of het gaat om betere bestemmingsplannen (bouwlocatie, gebouwfunctie en bouwvolume), of om welstandsbeleid (hoe wordt gebouwd?). Zo gezien hebben niet alleen burgers last van de complexiteit van het veld met regels, ook een raadslid kan soms door de bomen het bos niet meer zien. En als je als raadslid net bent gekozen en je hebt je idealen precies op een rijtje, dan is het een hele kunst om je hoofd daarbij te houden als die idealen worden geconfronteerd met het bouwwerk van weten regelgeving, waarvoor de gemeenteraad verantwoordelijkheid draagt. Bij het vereenvoudigen van welstandsbeleid tot de effectieve en efficiënte kern, hebben we in de afgelopen jaren vele discussies gevoerd met raden en raadscommissies, met burgers, ontwerpers en belangengroepen. Die houden ons scherp met het definiëren van beleid, met de motivering achter standpunten en met de werkwijzen van commissies en stadsbouwmeesters. En het resultaat was vrijwel altijd een beter passend kwaliteitsbeleid en/of een beter op maat gemaakte werkwijze. Naast het werken met een commissie bieden we nu ook sinds enkele jaren de stadsbouwmeester aan. Gemeenten hebben een toenemend aantal mogelijkheden als het gaat om de organisatie van welstand. In de rond 30 gemeenten waar we als adviseur werken, is langzaamaan geen situatie meer gelijk: iedereen wordt op maat bediend. De entree in nieuwe werkgebieden zoals eertijds Flevoland en nu Drenthe en Gelderland, geeft aan de innovaties weer nieuwe impulsen. In alle gevallen is de dialoog essentieel. Die zoeken we dan ook graag. Altijd weer is de discussie in de raadscommissie, de wandeling door een centrumgebied of wijk aanleiding om de contacten te versterken, de uitgangspunten voor beleid te herijken en de blik op de eigen omgeving te vernieuwen. Vooral de wandeling waarderen we zeer: we leren er veel van en kunnen dan wederzijds veel van onze kennis en ervaring delen. De reacties zijn altijd positief en het fundament onder een aanpassing van gemeentelijk beleid is er altijd beter door geworden. Het jaarverslag dat voor u ligt, geeft een beeld van de werkwijze van de stadsbouwmeester en de projecten die in 2013 voorbij kwamen. In 2014 zullen veel colleges wijzigen van samenstelling. Nieuwe gemeenteraden moeten hun verkiezingsprogramma s in concreet beleid gaan omzetten. Wij stellen ons graag beschikbaar om op het gebied van de ruimtelijke kwaliteit keuzen te helpen maken. In de meeste gemeenten loopt Het Oversticht al sinds 1925 rond; we hebben een traditie in het adviseren. drs. ing. D.H. Baalman directeur Het Oversticht 4

5 2. conclusies en aanbevelingen

6 Witte gevels in het oude lint van Vriezenveen Het gebiedsgerichte criterium de panden hebben gedekte kleuren in welstandsgebied Vriezenveen, oude lint is juridisch niet houdbaar. Het wit schilderen van een gevel is geen exces en bovendien ook nog eens een vergunningsvrije handeling. Het is goed dat de gemeente Twenterand zich dit realiseert. Als zij inderdaad streeft naar behoud van de oorspronkelijke kenmerken van het ontginningslint (blz. 87 welstandsnota) en de gedekte kleur daarbij noodzakelijk acht, zal zij, om witte gevels tegen te gaan, een ander beleidsinstrument moeten inzetten. Wellicht biedt het vaststellen van (een deel van) het oude lint als beschermd dorpsgezicht hiertoe mogelijkheden. Geadviseerd wordt om hiervoor de deskundigheid van een jurist in te winnen. De volgende conclusies en aanbevelingen werden ook in het jaarverslag van 2012 genoemd en zijn nog steeds van belang: Ruimtelijke kwaliteit in economische crisistijd Vanwege de economische crisis is er een grote behoefte aan initiatiefnemers, investeerders, en ontwikkelaars. Als deze zich aandienen met hun wensen wordt het vastgestelde beleid wat betreft ruimtelijke kwaliteit nu sneller als belemmerend gezien en als een risicofactor waardoor de plannen wellicht niet door zouden kunnen gaan. De stadsbouwmeester raadt aan om niet te gemakkelijk af te wijken van het geldende welstandsbeleid, maar om het gesprek aan te gaan met de initiatiefnemer, zodat samen gewerkt kan worden naar een economisch haalbaar plan dat tevens een waardevolle toevoeging is aan de ruimtelijke kwaliteit van de gemeente Twenterand. Het belang van vroegtijdig welstandsoverleg Het is belangrijk om welstand in een vroeg stadium bij projecten te betrekken zodat de opdrachtgever het welstandsbeleid in het ontwerp kan meenemen. Op die wijze wordt het welstandsadvies als inspirerend in plaats van als belemmerend ervaren. Door de contacten van de stadsbouwmeester met verschillende mensen van de afdeling Ruimtelijke Ordening is dit in Twenterand al vaak het geval. Desalniettemin wil de commissie nogmaals het belang hiervan benadrukken en hoopt zij in 2014 weer veel projecten op deze wijze te mogen behandelen. Welstandsbeleid en samenwerking De welstandswerkzaamheden in de gemeente Twenterand zijn in 2013 (wederom) zeer prettig verlopen. Dit dankt de commissie aan het goed werkbare welstandsbeleid (welstandsnota en beeldkwaliteitplannen), en de zorgvuldige voorbereiding van- en fijne samenwerking met de gemeenteambtenaren. Hartelijk dank daarvoor! 6

7 3. aan de stadsbouwmeester voorgelegde ontwikkelingen

8 Activiteitencentrum als start van Centrumvisie Vroomshoop Architect: architecten - ingenieursbureau Kristinsson De gemeente Twenterand wil het centrum van Vroomshoop een kwaliteitsimpuls geven, zodat er een sterk, aantrekkelijk en functioneel centrumgebied ontstaat dat op langere termijn zal voldoen aan de eisen van de tijd. Vooral het versterken van het centrum op het gebied van wonen, zorg, welzijn, sport, cultuur, werken en detailhandel zal een impuls geven. Het eerste gebouw dat in het sociale centrum van Vroomshoop wordt gebouwd is een activiteitencentrum. Architectenselectie leidde tot een plan van architectenbureau Kristinsson. Het meest beeldbepalende volume van het ontwerp, aan de voorzijde, wordt in hout uitgevoerd. Voor het achterliggende rechthoekige hoofdvolume werd aanvankelijk metselwerk voorgesteld, hetgeen voldeed aan het beeldkwaliteitplan. Vanuit financieel oogpunt werd gedurende het proces voorgesteld het metselwerk te vervangen door golfplaatmateriaal. Dit materiaal wordt in het beeldkwaliteitplan niet genoemd. Risico van golfplaatmateriaal voor het rechthoekige volume is de associatie met een bedrijfshal. De stadsbouwmeester heeft de architect erop gewezen dat deze associatie voorkomen moet worden. Daarom heeft de architect de volgende verfijningen aangebracht: Verscheidenheid in kleur (donkerblauw en wit), waardoor het dooseffect voorkomen wordt en inkadering van het gevelmateriaal door een zorgvuldig vormgegeven staalprofiel; dit zorgt voor verfijning van de gevel. Afwisseling van dichte- en geperforeerde platen om de plasticiteit van de gevel te vergroten en de grootschaligheid te verzachten. In de avondsituatie zal door de geperforeerde platen licht schijnen waardoor openheid in het rechthoekige hoofdvolume ontstaat. De stadsbouwmeester is van mening dat deze aanpassingen hebben geleid tot een architectonisch hoogwaardig vormgegeven representatief gebouw. Een mooie start van de centrumvisie Vroomshoop! Activiteitencentrum Vroomshoop Architectenbureau Kristinsson 8

9 Nieuw kerkelijk centrum Den Ham EVE Architecten Nieuw kerkelijk centrum in Den Ham Architect: EVE architecten De Hervormde kerk in Den Ham is van plan afscheid te nemen van het gebouw de Rank in de Brinkstraat in Den Ham. Hiervoor in de plaats wil men een nieuw kerkelijk centrum realiseren bijen aan de monumentale kerk en het pand Brink 2. Het eerste plan hiervoor wordt nog vlak voor het overgaan op de werkwijze met een stadsbouwmeester, voorgelegd aan de welstandscommissie. Het ontwerp bestaat uit een kelderverdieping, met daarop een begane grond laag, die zich opsplitst in twee rechthoekige volumes met zadelkap. De volumes bestaan uit een gevelbekleding van baksteen en glas en een dakbedekking van zink. Aan de Brink zijde wordt een nieuwe verdiepte entree tot de kelder geïntroduceerd. De commissie constateert dat het plan veel strijdigheid vertoont met de conceptuele plaatjes en uitgangspunten van het rapport Den Ham, Smithoek. Zo is er geen sprake van een transparante uitstraling (de volumes zijn juist erg zwaar gematerialiseerd), vindt er wel degelijk verkleving plaats met de bestaande gebouwen, zijn de gebouwen door hun voorkomen niet te gast in het groen, maar is er eerder sprake van dat de gebouwen het groen verdringen. De commissie constateert dat het grote programma de oorzaak is van veel van deze aspecten. Zij adviseert de opdrachtgever/architect te onderzoeken of de ruimte in de bestaande kerk niet beter benut kan worden, waardoor er wat lucht in het nieuw te bouwen programma komt. De commissie heeft ernstig bezwaar tegen de verdiepte entree aan de Brinkzijde; hierdoor wordt de ruimtelijke kwaliteit van de Brink aangetast. De enorme trappartij suggereert bovendien een voornaamheid die niet passend is. De commissie pleit voor een rustig, transparant bescheiden gebouw, en adviseert het benodigde volume niet op te delen. Hierdoor ontstaat een rommelig, vol beeld, terwijl rust en eenvoud de gewenste uitstraling zijn. Hopelijk komt er in 2014 een mooi vervolg op dit plan. 9

10 Starterswoningen Zuidmaten Opdrachtgever: Emobu Projects, dhr. J.W. Eggengoor Architect: Dedem Architectuur, ir T.F. Kleinjan Voor de wijk Zuidmaten-Oost in Den Ham geldt een beeldkwaliteitplan. Men woont hier in een aantal clusters bijeen rond een brink, pleintje, hofje of aan het water, organisch vormgegeven in een ritmische menging. Het pallet van kleuren, type en afmeting refereert aan het oude dorp Den Ham dat bestaat uit een architectonische vormgeving die verschillende periodes en tijdsbeelden weerspiegelt en die samen een eenheid in verscheidenheid vormt. In deze context werd een rij van starterswoningen gepresenteerd. Alhoewel het ontwerp wel degelijk ambitie vertoonde, voldeed het aanvankelijk toch niet aan redelijke eisen van welstand vanwege de hoge mate van platte daken en het samensmelten van volumes die als individuele woningtypes bedoeld waren. Starterswoningen Zuidmaten Dedem Architectuur 10

11 De stadsbouwmeester adviseerde meer kappen met een duidelijke noklijn toe te passen en het aantal platte daken te verminderen. Om de individualiteit van de panden te versterken werd tevens geadviseerd trasramen aan te brengen (bij voorkeur variërend in pleisterwerk, natuursteen en eventueel donker metselwerk) en de entrees te accentueren, bijvoorbeeld door middel van gemetselde bloembakken, bijzondere kozijnvormen, glas in lood, of een architectonisch vormgegeven luifel. Het uiteindelijk goedgekeurde ontwerp is een mooi voorbeeld van de eenheid in verscheidenheid die in het beleid wordt nagestreefd. Witte woning in oude ontginningslint Architect: Bekhuis - Kleinjan architecten De gemeente Twenterand heeft de stadsbouwmeester eind 2013 verzocht gemotiveerd aan te geven of er sprake is van een exces bij een witte gevel in het oude lint. Deze witte kleur is in afwijking van de verleende vergunning aangebracht. In de excessenregeling in de welstandsnota van de gemeente Twenterand staat onder andere het volgende: Bij bouwwerken is er in de volgende gevallen sprake van in ernstige mate in strijd met redelijke eisen van welstand (i.c. een exces): f) Een te grove inbreuk op wat in de omgeving op basis van de gebiedscriteria* gebruikelijk is (* De panden hebben gedekte kleuren ). h) Op de gevel aangebrachte niet bij het gebouw en/of de omgeving passende kleuren of schilderingen (felle of contrasterende kleuren) Het niet voldoen aan één of meerdere van de genoemde criteria levert een exces op. De afwijking van de verleende vergunning betreft de witte kleur van de woning. In haar welstandsbeleid streeft de gemeente naar behoud van de oorspronkelijke kenmerken van het ontginningslint (blz. 87 welstandsnota). Een belangrijk kenmerk van het oude lint is dat vrijwel alle panden gedekte kleuren hebben. Witte woning in oude ontginningslint - Bekhuis Kleinjan Architecten 11

12 De gemeente vindt het onwenselijk dat licht gekleurde panden dit bestaande historische karakter verstoren en heeft dit concreet vertaald in een gebiedsgericht criterium waarin gebruik van gedekte kleuren wordt verplicht. Naar aanleiding hiervan constateerde de stadsbouwmeester dat de witte gevelkleur een inbreuk is op wat in de omgeving (het oude lint) op basis van de gebiedscriteria gebruikelijk is. De witte kleur van de gevel van de woning past niet bij de omgeving (het oude lint). Er is sprake van een contrasterende kleur. Tegelijkertijd staat vermeld bij de excessenregeling: Bij het toepassen van de excessenregeling wordt het criterium gehanteerd dat er sprake moet zijn van een buitensporigheid in het uiterlijk die ook voor niet deskundigen evident is en die afbreuk doet aan de ruimtelijke kwaliteit van een gebied. Dergelijke bouwwerken zijn door de absolute welstandsbodem gezakt. De stadsbouwmeester heeft geverifieerd bij niet deskundigen hoe zij de verschijningsvorm van de woning ervaren. Hierbij is unaniem gebleken dat er voor hen met deze woning in zijn totale verschijningsvorm geen sprake is van een buitensporigheid in het uiterlijk. Verzachtende omstandigheden zijn ook dat de woning zich in een minder cultuurhistorisch waardevol deel van het lint bevindt en tevens een behoorlijk stuk terugligt van de weg, waardoor deze niet als buitensporigheid in het uiterlijk ervaren wordt. Tenslotte kon de stadsbouwmeester niet anders concluderen dan dat hier absoluut niet gesproken kan worden van een bouwwerk dat door de absolute welstandsbodem is gezakt. Zij was van mening dat bovenstaande criteria f en h in dit licht moeten worden bezien en trok de algehele conclusie dat de aanvraag geen exces is. Karakteristiek beeld oude ontginningslint 12

13 Dit specifieke geval toont aan dat het gebiedsgerichte criterium de panden hebben gedekte kleuren juridisch niet houdbaar is. Het wit schilderen van een gevel is geen exces en bovendien is het ook nog eens een vergunningsvrije handeling. Het is goed dat de gemeente Twenterand zich dit realiseert. Als zij inderdaad streeft naar behoud van de oorspronkelijke kenmerken van het ontginningslint (blz. 87 welstandsnota) en de gedekte kleur daarbij noodzakelijk acht, zal zij, om witte gevels tegen te gaan, een ander beleidsinstrument moeten inzetten. Wellicht biedt het vaststellen van (een deel van) het oude lint als beschermd dorpsgezicht hiertoe mogelijkheden. Geadviseerd wordt om hiervoor de deskundigheid van een jurist in te winnen. Excessenregeling tbv aanpak verpauperde panden Binnen de gemeente staat een aantal panden die door verschillende oorzaken het straatbeeld ontsieren, vaak op prominente locaties. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Twenterand wil de verpauperde panden in de gemeente aanpakken (zie ook jaarverslag 2012). Het toevoegen van een excessenregeling, vastgesteld in oktober 2012, geeft de mogelijkheid de eigenaren te verplichten het uiterlijk van de woning aan te passen, zodat het straatbeeld er weer van opknapt. De beoordeling van het uiterlijk van een bouwwerk gebeurt door de welstandscommissie. Een bouwwerk is een exces als het in ernstige mate in strijd is met de redelijke eisen van welstand. Gedeeltelijke afbraak, instorting of verwaarlozing is daar één van. Andere criteria zijn de mate van beschadiging van de buitenzijde van het gebouw, ontkenning of vernietiging van architectonische bijzonderheden, aantasting van het voegwerk, installaties, materiaalgebruik, verwaarlozing zichtbaar door kapotte ruiten, afgebladderde verflagen, loshangende onderdelen, graffiti of bekladding van de gevels, afsluiting van het bouwwerk voor de omgeving of te opdringerige en dominante huisstijlaanduidingen op de gevel. Met dit nieuwe excessenbeleid heeft de stadsbouwmeester in 2013 kunnen concluderen dat er bij enkele bestaande verpauperde panden sprake was van een exces. Deze eigenaren zijn door de gemeente aangeschreven. Hopelijk volgt nu snel de gewenste verbetering van de panden en daarmee ook hun omgeving. Aanpak verpauperde panden - centrum Vriezenveen 13

14 4. De stadsbouwmeester

15 De Woningwet biedt de vrijheid om in plaats van een welstandscommissie te kiezen voor de aanstelling van een stadsbouwmeester. Deze onafhankelijke deskundige wordt door de gemeenteraad benoemd. Hij brengt aan B & W advies uit over de vraag of het uiterlijk of de plaatsing van een bouwwerk, waarvoor een aanvraag voor een omgevingsvergunning is ingediend, in strijd is met redelijke eisen van welstand (zoals verwoord in het gemeentelijk welstandsbeleid). De afspraken voor het spreekuur van de stadsbouwmeester lopen via het gemeenteloket. Twenterand werkt sinds het begin van het verslagjaar (februari) met een stadsbouwmeester: ir. M.T. (Marieke) ten Hove. Het Oversticht zorgt voor inbedding en back-up vanuit de organisatie. De stadsbouwmeester behandelt de plannen die aan hem worden voorgelegd. Zijn deze complex, dan kan er voor gekozen worden meer ogen te betrekken: adviseurs intern / extern of een commissie ter plaatse. De toegevoegde commissieleden en een eventueel burgerlid zijn in dat geval adviseurs van de stadsbouwmeester. Zij hebben formeel geen stemrecht. Wel wordt de conclusie van de planbehandeling met een commissie, al dan niet ter plaatste, een beargumenteerd onderdeel van het advies. De stadsbouwmeester bepaalt de wijze waarop complexe gevallen worden behandeld en bewaakt de daarvoor geldende termijnen. Het spreekuur dat door de gemeente voor de stadsbouwmeester wordt organiseerd, is de gelegenheid om ontwerpen voor te bespreken, of om nadere toelichting te vragen op een advies. Daarbij wordt meegedacht en worden praktische tips gegeven. Adviesaanvragen Van het totaal aantal plannen van 110 in 2013 werden 96 aanvragen voorzien van een positief advies;14 aanvragen kregen een negatief advies. Nog lopende aanvragen zijn in dit overzicht niet opgenomen. De stadsbouwmeester bezoekt elke twee weken de afdeling Dienstverlening, team Backoffice Ruimtelijke Zaken om de adviesaanvragen in te nemen. Zij had in 2013 voor vergunningplichtige plannen het mandaat om positieve en negatieve adviezen uit te brengen. De stadsbouwmeester heeft om de week contact met Egbert Moraal. Er wordt regelmatig overlegd, ook over onderwerpen die de strikte planbehandeling te buiten gaan. Bovendien zijn er goede contacten met de afdeling Beleid, met name met Jans Schepers en Gerja Rozendaal. 15

16 Welstand meer toegankelijk In februari 2013 is de gemeente Twenterand overgegaan op welstandsbeoordelingen door een stadsbouwmeester. Hiertoe is Marieke ten Hove door de gemeenteraad benoemd. In de jaren 2007 tot en met 2012 was zij reeds secretaris van de welstandscommissie. Zij kent daarom de gemeente, haar beleid en haar opgaven. In de praktijk hanteerde de secretaris van de welstandscommissie al een soort stadsbouwmeesterachtige werkwijze. Zij was als gemandateerd commissielid en als professional degene die de meeste bouwplannen en besprekingen persoonlijk uitvoerde en daar ook aanspreekbaar op was. In de loop van het jaar bleek echter dat Marieke ten Hove als stadsbouwmeester makkelijker bereikbaar was (of leek) dan als secretaris. Omdat haar bevoegdheid geen gedelegeerde, maar een directe was kon men sneller en directer zaken met haar doen. Dat is prettig voor de helderheid en de snelheid van het proces. Omdat Marieke ten Hove als medewerker van Het Oversticht beschikt over een groep deskundige en onafhankelijke collega s op veel gebieden met raakvlakken aan het welstandswerk heeft zij in gevallen van persoonlijke twijfel de mogelijkheid tot informeel overleg met een betrokken collega om zodoende een maximaal onafhankelijk en zorgvuldig advies te kunnen formuleren. In februari is, naar aanleiding van de nieuwe werkwijze met een stadsbouwmeester, een artikel in een lokale krant verschenen. Hierin lichtte Marieke ten Hove haar werkzaamheden als stadsbouwmeester toe. Dit artikel gaf een heldere inkijk in het hoe en waarom van welstand, waardoor burgers hopelijk ook meer nut en noodzaak ervan inzien, en de mogelijke drempel voor een afspraak met de stadsbouwmeester weggenomen is. Dit artikel heeft er in ieder geval toe geleid dat de stadsbouwmeester door de Probus (een club post-actieven ) in Twenterand werd uitgenodigd om te vertellen over het werk van een stadsbouwmeester. Dit heeft geresulteerd in een bijeenkomst waar aan de hand van concrete voorbeelden uit de gemeente op een open manier en in een goede sfeer werd gediscussieerd over welstand. Het was erg leuk om te kunnen laten zien hoe welstand werkt en wat er met welstand bereikt kan worden. Tegelijkertijd was het ook leerzaam om te horen hoe welstand door verschillende mensen ervaren wordt en mooi om te zien hoe het wederzijds begrip groeide. 16

17 Colofon Titel Jaarverslag stadsbouwmeester gemeente Twenterand 2013 Tekst ir. M.T. ten Hove-van den Heuvel Redactie P. Versluis Vormgeving M. van Eunen Zwolle, april 2014 Meer weten? Bent u benieuwd naar de mogelijkheden die Het Oversticht u kan bieden? Neem dan contact met ons op. Mail@oversticht.nl /